Gremmen, H.J.F.M.

Hotterbeekx, J.

van Bergen, T.

Dutch

Tilburg University Repository

    Tilburg UniversityWaar liggen de Nederlandse comparatieve voordelen?Gremmen, H.J.F.M.; van Bergen, T.; Hotterbeekx, J.Publication date:1981Link to publication in Tilburg University Research PortalCitation for published version (APA):Gremmen, H. J. F. M., van Bergen, T., & Hotterbeekx, J. (1981). Waar liggen de Nederlandse comparatievevoordelen? (Research memorandum / Tilburg University, Department of Economics; Vol. FEW 103). UnknownPublisher.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portalTake down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Download date: 09. Dec. 2023CBMR76261981103I'~pnlll~l~lll lllullllNNI~II~INNIbIfaculteit der economische wetenschappenRESEARCH MEMORANDUMBestemmirgTI'~SC'-iRIFTEN~UREAUBIB~I " T~i~ ~ K~1 :::r.~. 1~,Y~.7xo~L~~c~~óLT1LL'J tcGNr.TILBURG UNIVERSITYDEPARTMENT OF ECONOMICSPostbus 90135 - 5000 LE TilburgNetherlands.,...,--- K.U.g.D 81~1-I~THEEK~ T1LB11RGW,jar liqyen cl~. Nr.~]~~rlamL;u cnnq,ar~~tl~~v~~ vruinl~.li~n':'Hans c;remmen, vakyro~~p Lnternationale EconomischeBetrekkingen,Katholieke Hogeschool, Tilburg2fieo van Bergen, dienstplichtig wetenschappelijkonderzcek~r, GoudaJos Hotterbeekx, Ministerie van Economische Zaken,Den Haag.Voorlopige versie.Dit artikel vormt een samenvatting van de eerste resultaten van eenonderzoeksproject van de vakgroep Internationale Economische Betrekkingen,Tilburg, getiteld "Determinanten van de Nederlandse Handel".InhoudInleidingDe variabelenDe resultatenConclusiespag1258Tabel 1: Uitgaven voor met eigenpersoneel verricht Sa0 als 9percentage van het BrutoBinnenlands Produkt per land-1-Waar liggen de Nederlandse comparatieve voordelen?Inleidinqt)In 1978 hebben de heren Koekkoek, Kol en Mennes een serie van drie artikelengepubliceerd over de Nederlandse industrie. Op zoek naar de comparatieve voor-delen van die industrie komen zij in het tweede artikel in die seriel) tot eenaantal voorlopige conclusies. Zo concluderen zij op basis van een cross-sectievoor 1973 dat die industrie o.a. een comparatief voordeel heeft in arbeidsex-tensieve bedrijfstakken, zoals verwacht kon worden. Maar ook, en dat ligt in-tuitief minder voor de hand, '... dat, naarmate de "human-capital" intensiteiten de fysieke kapitaalintensiteit hoger zijn, de Nederlandse industrie zich in, 2)een ongunstiger concurrentiepositie bevindt'.Het laatste, bevreemdende, deel van hun.conclusie wordt in een later artikelvan Hulsman-Vejsová en Koekkoek3) ten dele herroepen. Daar concluderen zij,eveneens voor 1973 o.a. het volgende.1. "In trade with the world, those sectors of Dutch industry have comparativeadvantage that make intensive use of ht.tmart CcipitaZ..."4). Deze wijzigingkomt tot stand doordat zij nu een andere maatstaf voor human capital hebbengekozen: het percentage hoger opgeleide mensen in de totale werkgelegenheidin de betreffende sector in plaats van de loonkosten. Omdat de eerste maat-t) De auteurs danken de personen genoemd in de voetnoten 1 en 3 voor hunkritische opmerkingen bij een eerdere versie.1) Zie Drs. K.A. Koekkoek, Drs. J. Kol en Prof. Dr. L.B.M. Mennes, "De Neder-landse industrie: concurrentievermogen, comparatieve voordelen en goederen-samenstelling van de internationale handel (II)" in ESB van 26-7-1978. Ditartikel zullen we verder aanduiden als "KOekkoek c.s. 1978".2) Koekkoek c.s. 1978, pag. 746.3) Drs. M. Hulsman-Vejsová en Drs. K.A. Koekkoek "Factor Proportions, Technolo-gy and Dutch Industry's International Trade Patterns" in WeltwirtschaftlichesArchiv, 1980, vol 116, pp. 162-177 (verkort weergegeven in ESB van 3-9-1980).Hoewel de auteurs van dit artikel niet exact dezelfde zíjn als die uit voet-noot 1 zullen we omwille van de leesbaarheid dit artikel verder aanduidenals "Koekkoek c.s., 1980".4) Koekkoek c.s., 1980, pag. 170.staf wel bevredigende resultaten geeft en de tweede niet, concluderen Koek-koek c.s. dat de loonkosten "represent rather an (export-impeding) cost-factor"1) dan dat ze een maatstaf zouden vormen voor de geschooldheid van degeleverde arbeid. Op deze conclusie willen we in dit artikel terugkomen. Wezullen aantonen dat de loonkosten wel degelijk positief gecorreleerd blijkente zijn aan de exportperformance als men de genoemde tests op een aantalpunten wijzigt. Met name doelen we hier op de introductie van een andere,ons inziens theoretisch aantrekkelijkere, te verklaren variabele (zie onder)2~2. Voor de Nederlandse handel als totaal blijkt de fysieke kapitaalintensiteitnog steeds een insignificante factor te zijn3)(evenals in Koekkoek c.s.1978). Ook op deze conclusie willen wij hier terugkomen. Het zal nl. blijkendat men bij andere maatstaven voor bepaalde relevante verklarende variabelentJeZ een positieve en significante invloed van de verbruikte hoeveelheid ka-pitaal(de kapitaalquote)op de exportperformance vindt.We zullen nu allereerst de te verklaren en de verklarende variabelen uit onsonderzoek bespreken en daarna de schattingsresultaten.De variabelenAllereerst de te VerkZCtren Variczbele. Koekkoek c.s. nemen hier in beide arti-kelen de relatieve exportpositie gedefinieerd als "de export~import-verhoudingper sector, gedeeld door de verhouding van de totale industriéle export tot de,4)import' . Dit hoeft ons inziens echter niet altijd een goede maatstaf te zijnom aan te duiden in welke sector er blijkbaar een comparatief voordeel is.Een land bezit een comparatief voordeel in die sector waarin het(tenopzichtevan de produktie-omvang in die sector)per saldo veel exporteert. Stel nu, dateen land twee sectoren (I en II) heeft waarvoor geldt:I Ti - 50 Xi - 20 Mi - 10II Ti - 50 Xi - 10 Mi - 51) Koekkoek c.s., 1980, pag. 170.2) Daarnaast moet hier gewezen worden op een aantal andere, waarschijnlijkminder belangrijke, wijzigingen. In hun tests nemen Koekkoek c.s. slechtsde verwerkende industrie op, terwijl wij daarnaast ook enkele dienstensec-toren opnemen. Daar staat tegenover dat wij noodgedwongen voor de industrie-sector op een hoger aggregatie-niveau moeten werken (zie onder), hetgeenwe weer compenseren door in plaats van 1 jaar 6 jaar te analyseren.3) Koekkoek c.s., 1980, pag. 168.4) Kcekkoek c.s., 1978, pag. 744.waarin T. - produktieomvang in sector iiX, - exportomvang in sector iiM. - importomvang in sector iii - I, II.Het comparatieve voordeel ligt hier in sector I, want daar wordt per saldo 20~van de produktie geëxporteerd, tegen slechts 10~ in sector II.De "relatieve exportpositie" in beide sectoren is echter gelijk. Daarom hebbenwij als te verklaren variabele gehanteerd:T,iwaarbij dit bezwaar niet optreedt.1)Wat betreft de verkZarende variabelen het volgende.Zoals gesteld handhaafden we als maatstaf voor de aangewende hoeveelheid humancapital in principe de loonkostenmaatstaf uit het eerste artikel van Koekkoek~c.s.` , met dien verstande dat we voor de bedrijfsklasse "landbouw, bosbouw envisserij" een correctie noodzakelijk achtten op de loonkosten zoals weergegevenin de CBS statistieken. Deze loonkosten hebben n.l. enkel betrekking op werkne-merslonen (hier veelal oogstmedewerkers met relatief ongeschoolde arbeid), ter-1) respectievelijk:Xi - Mi~-M)T, - Ti(X - M)TX- M ï Xi- E M;waarin (TE T.i 1Deze tweede maatstaf relateert het relatieve per saldo exportresultaat (demaatstaf in de hoofdtekst) aan het analoge resultaat voor de gehele econo-mie: als, zoals in bovenstaand voorbeeld, elke sector een exportoverschotvertoont, dient men alleen die sectoren als comparatief voordelig te be-stempelen dïe een per saldo exportresultaat hebben dat boven het gemiddeldeligt. Deze maatstaf is dus theoretisch wat aantrekkelijker. Maar omdat dekwalitatieve resultaten bij onze tests voor de beide maatstaven hetzelfdewaren voor de gehele schattingsperiode (te weten 1969 en 1973 t~m 1977), zul-len we alleen de resultaten met de maatstaf uit de hoofdtekst presenteren.2) Gedefinieerd als som van lonen en salarissen incl. werkgeversbijdragen inde sociale lasten per man, Koekkoek c.s. 1978, paa. 745.wijl in de betreffende bedrijfsklasse ruim 75~ van de werkzame personen zelf-standigen zijn die vaak meer geschoolde arbeid verrichten (boekhouding, organi-satie). Voor deze zelfstandigen zijn geen "loon"-cijfers beschikbaar: hun in-komen is een onderdeel van het bedrijfsresultaat. Als benadering hiervan hebbenwe de loonkosten van een zogenaamde "volwaardige arbeidskracht"1) in de land-bouw2) verhoogd mat 25~3).Om nu met recht te kunnen spreken van een sector die "meer dan gemiddeld humancapital intensief" is, relateerden we de aldus verkregen loonkosten aan het(gewogen) gemiddelde voor alle sectoren.Voor de aangewende hoeveelheid fysiek kapitaaZ hanteren Koekkoek c.s. achter-eenvolgens (toegevoegde waarde - lonen) per manjaar en het energieverbruik permanjaar.Zoals gesteld zijn de resultaten hiermee voor de Nederlandse handel als totaalniet erg bevredigend. Uit theoretisch oogpunt is dat uiteraard ook niet ver-wonderlijk: beide zijn noodgedwongen slechts benaderingen van de werkelijke hoe-veelheid fysiek kapitaal. Ook wij namen zo'n benadering en wel afschrijvingen~bruto toegevoegde waarde(weer gecorrigeerd voor het nationaal gemiddelde),hoe-wel ook hieraan theoretische bezwaren kleven (denk aan het onderscheid stati-sche~dynamische bedrijfstakken)4).Tenslotte maken Koekkoek c.s. in hun artikel van 1980 een begin met het testenvan de neo-technologie benadering voor de Nederlandse situatie. Als indicatorennemen zij hier de uitgaven voor speur- en ontwikkelingswerk (St0) en het even-tueel bestaan van schaalvoordelen.Met name de eerste maatstaf blijkt insignificante resultaten op te leveren. Omte bezien of dat met behulp van onze te verklaren variabele beter wordt, voe-ren we deze test eveneens uit.De cijfers voor St0 haalden we uit de relevante jaargangen van "Speur- en Ont-wikkelingswerk in Nederland" (CBS). Een sterk nadeel van die cijfers is, dat er1) D.w.z. een werknemer ouder dan 23 jaar met een arbeidsínzet van 2000 uur perjaar.2) De cíjfPrs hiervan zijn te vinden in "Kwantitatieve Informatie 1979-1980",sept. 1979, Proefstation voor de akkerbouw en groenteteelt in de volle grond(PAVG).3) Deze opslag om het inkomen van een zelfstandige te benaderen werd ons gesug-gereerd door het Landbouw Economisch Instituut.4) Zoals de aandachtige lezer reeds in de inleiding gemerkt zal hebben,sluipter hier een subtiliteit binnen. Terwijl Koekkoek c.s. een maatstaf hanterenvoor de kapitaalintensiteit (de kapitaal~arbeidverhouding), probeert onzemaatstaf de kapitaalquote te benaderen. Op dit onderscheid komen we nogterug.--5-slechts 11 bedrijfsklassen worden onderscheidenl). Omdat we alle variabelen inéén vergelijking wilden opnemen2), betekent dit dat we ook de cijfers voor deoverige variabelen (die we uit de input-output tabellen haalden) moesten samen-voegen tot deze 11 bedrijfsklassen. Dit impliceert dat we voor onze cross-sec-ties slechts 11 waarnemingen per variabele overhielden. Een eventuele toevals-invloed hopen we weggewerkt te hebben door 6 verschillende jaren te onderzoekenwaarbij de resultaten voor de verschillende jaren nagenoeg hetzelfde bleken.Bij de resultaten presenteren we daarom alleen die van het meest recente jaar(1977).De resultatenVoor 1977 noteerden we met behulp van de OLS-schattingsmethode het volgenderesultaat:StO, E StOi1 iP - P T, - S T.X. - M. L. L i i i1 1- 0,58 1 t 0,04 E StO.Ti PL ~ 1(3,44) (1,731E T.i 1tEAFS~Si i iBTW, - EBTW1 i0 2 ~ 0,117 R2 - 0,89 R- 0,85EAFS,iiEBTW.(3,93) 1 1 (5:555)1) Eigenlijk 12, maar de klasse "openbare nutsbedrijven" namen we niet op van-wege het bijzondere karakter hiervan.2) Zie Dr, van de Gevel, "De proliferatie van modellen van de internationale han-del; op weg naar een realistische verklaring", in 'De Economist', vol. 119,1971.-6-waarinl) i - 1,...11 bedrijfsklassen (zie "Speur- enOntwikkelingswerk", CBS)X - exportM - concurrerende importT - produktie-omvangP - loonniveauLE(P.L.)PL - gemiddelde loonniveau in Nederland - 1 1 1waarinL - aantal werknemersiLiSt0 - uitgaven voor met eigen personeel verrichtspeur-en ontwikkelingswerk (B-wetenschappen)-AFS - afschrijvingenBTW - bruto toegevoegde waardecijfers tussen haakjes - t-waardenZoals gesteld wijken de resultaten slechts qua omvang van de regressie-coëffi-ciënten af, indien men de te verklaren variabele corrigeert voor het landelijkgemiddelde. Ook geldt,dat voor de jaren 1969 en 1973 t~m 1976 soortgelijke re-sultaten verkregen worden, met één uitzondering: de t-waarde voor de Sf0-varia-bele ligt in die jaren lager dan in 1977.Aangezien de regressie-coëfficiënten van de eerste en de derde variabele sig-nificant (op 958 niveau) en positief zijn, kunnen wij concluderen dat de Neder-landse industrie een comparatief voordeel bezit in die sectoren waarin relatiefveel fysiek en menselijk kapitaal verbruikt wordt. Omdat hierbij als maatstafvoor menselijk kapitaal de loonshoogte genomen werd, blijken onze resultatenin tegenspraak met de conclusie van Koekkoek c.s. dat de loonkosten "represent.....an (export-impeding) cost factor"2).1) De data voor X,T, P.L, AFS en B.T.W. haalden we uit de "input-output tabel-len voor de Nederlandse volkshuishouding". De data voor M haalden we voor1969-1975 uit "invoer van goederen en diensten naar concurrerende bedrijfs-klassen en bestemming~~,VOOr beiden: zie "De produktiestruktuur van de Neder-landse Volkshuishouding" dl. VI. en dl. VII., CBS.Voor de jaren 1976 en 1977 putten we de data voor M uit "Invoer naar con-currerende bedrijfsklassen", Nationale Rekeningen, CBS.De cijfers voor L haalden we uit "Statistiek 47erkzame Personená, Den Haag,1978.2) Zie Koekkoek c.s. 1980, pag. 170.-7-Ook voor wat het fysiek kapitaal betreft, lijken de resultaten in strijd metde bijdragen van Koekkoek c.s. Hier past echter enige terughoudendheid. Koekkoekc.s. testen immers de siqnificantie van de kapitaal-arbeid verhouding (kapi-taalintensiteít), terwijl wij ons richten op dekapitaalquote. In ons gevalblijkt de kapitaalintensiteitl) slechts significant bij"pooling" van de datavan de zes uitgevoerde cross-secties. Een verklaringhiervoor hebben wij nogniet gevonden.Tenslotte de neo-technologiebenadering. Wat dat betreftzijn onze resultatenin overeenstemming met die van Koekkoek c.s.: hoewelde regressie-coéfficiënthet verwachte positieve teken heeft, is de bijbehorendet-waarde ook bij onzete verklaren variabele bepaald niet indrukwekkend.Een verklaring hiervoor zou gevonden kunnen worden in de volgendefactoren:a. uitgaven voor S t 0 zijn niet positief evenrediggecorreleerd aan de outputvan de onderzoeksinspanning.Deze mogelijkheid wordt gesuggereerd door Koekkoek c.s ?)b. als mogelijkheid a uitgesloten is: Nederland is niet rijkaan know how c.q.aan S t 0-uitgaven.Om deze tweede mogelijkheid te onderzoeken hebben we in tabel1 voor de meestgeindustrialiseerde handelspartners van Nederland het aandeel vanSt0 in hetbruto binnenlands produkt gewogen met het aandeel van dielanden in ons export-pakket. Op die manier kunnen we een indruk krijgen van dehoeveelheid techni-sche kennis in de (gemiddelde) geindustrialiseerde handelspartnervan Nederland.Voor deze partner ligt het St0-percentage op:152,622 x 100 x 1 - 1,7487,78 100Dit percentage is lager dan in Nederland (1,8 à 2,0)3).1) Analoog gedefinieerd als~,5. EAFSi EF~FSii i ), iL, - E L. i l~i1 i 1 i2) Koekkoek c.s. 1980, pag. 171; eveneens in: "Speur en Ontwikkelingswerk inNederland in 1964", CBS, pag. 14.3) Bovendien geldt dat het percentage voor de handelspartner nog zou dalen alsmen ook de cijfers voor de minder geindustrialiseerde handelspartners meezou nemen.Hiermee lijkt mogelijkheid b tever~allen. Daarmee resteert de mogelijkheiddat de uitgaven aan onderzoek inNederland minder know how opleverendan bijde Nederlandse handelspartner.ConclusiesUitgaandevan andere maatstaven dan inde bijdragen van Koekkoek c.s. voor "re-vealed comparative advantage" en voor defactorinputs, hebben we voor de jaren1969 en 1973 t~m 1977 kunnen concluderendat Nederland een comparatief voordeelheeft in produkten waarin relatief veelmenselijk en fysiek kapitaall) geincor-poreerd is.Hierbij bleek de hoogte van deloonkosten als maatstaf voormenselijk kapitaaleen goede "fit" te geven.Met betrekking tot deneo-technologie-benadering concludeerdenwe dat de uit-gaven aan onderzoek inNederland blijkbaar minder knowhow opleveren dan bij degemiddelde Nederlandsehandelspartner2)-1) F-e kapitaalquote. Defysieke kapitaalintensiteit bleekslechts signifi-cant bij pooling van de data vande cross-secties.2) Vergelijk dit met de conclusievan P. Fenger inzake deeffectiviteit vanuniversitair (wetenschappelijk) onderzoek.De kostenUniersitair onderzoekhem in Nederland relatief laag.Zie Drs. P. Fenger,niet zo duur", in NRC Handelsblad,8 oktober 1981, p. 9-- 9 -Tabel q. s Uitgaven voot met eigen personeel verricht SLO (B-weten-schappen) als percentage van het BBP per land(1) (2) (3) (4) (S)Land Jaar SaA als Aandeel in (3) x(4)percentage totale exportvan BeP in t in 1977Australië 76~77 0,9 0,44 0,396België 77 1,2 16,01 19,212Canada 77,78 0,9 0,41 0,369Denemarken 76~77 0,9 1,86 1,674Finland 77 1,0 0,52 0,520Frankrijl~) 77 1,8 11,35 20,430Ierland 77 0,7 0,46 0,322Italié 2) 77 0,9 5,21 4,689Japan 77~78 1,7 0,57 0,969Nederland 77 1,8Nederland I) 77 2,0Noorwegen 77 1,2 1,14 1,368Portugal 76 0,2 0,41 0,082U.K. 75~76 2,1 8,15 17,115U.S.A. 1) 77 2,4 3,74 8,976West-DUitsland 77 2,0 33,71 67,420Zweden 77~78 1,9 2,25 4,275Zwitserland 77 3,1 1,55 4,80587,78 152,6221) inclusief St0 op het ~ebied van de A-wetenschaPpen2) exlusief de particuliere non-profit sectorBron: Kolom (1), (2) en ( 3)s OESOKolom (4): U.N.: Yearbook of international trade statistícsby country, 1977, pp. 674.I II~VW VIYNNVI~~~~Ï~M'~ d

Waar liggen de Nederlandse comparatieve voordelen?

NARCIS 

    Tilburg UniversityWaar liggen de Nederlandse comparatieve voordelen?Gremmen, H.J.F.M.; van Bergen, T.; Hotterbeekx, J.Publication date:1981Link to publication in Tilburg University Research PortalCitation for published version (APA):Gremmen, H. J. F. M., van Bergen, T., & Hotterbeekx, J. (1981). Waar liggen de Nederlandse comparatievevoordelen? (Research memorandum / Tilburg University, Department of Economics; Vol. FEW 103). UnknownPublisher.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portalTake down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Download date: 12. May. 2021CBMR76261981103I'~pnlll~l~lll lllullllNNI~II~INNIbIfaculteit der economische wetenschappenRESEARCH MEMORANDUMBestemmirgTI'~SC'-iRIFTEN~UREAUBIB~I " T~i~ ~ K~1 :::r.~. 1~,Y~.7xo~L~~c~~óLT1LL'J tcGNr.TILBURG UNIVERSITYDEPARTMENT OF ECONOMICSPostbus 90135 - 5000 LE TilburgNetherlands.,...,--- K.U.g.D 81~1-I~THEEK~ T1LB11RGW,jar liqyen cl~. Nr.~]~~rlamL;u cnnq,ar~~tl~~v~~ vruinl~.li~n':'Hans c;remmen, vakyro~~p Lnternationale EconomischeBetrekkingen,Katholieke Hogeschool, Tilburg2fieo van Bergen, dienstplichtig wetenschappelijkonderzcek~r, GoudaJos Hotterbeekx, Ministerie van Economische Zaken,Den Haag.Voorlopige versie.Dit artikel vormt een samenvatting van de eerste resultaten van eenonderzoeksproject van de vakgroep Internationale Economische Betrekkingen,Tilburg, getiteld "Determinanten van de Nederlandse Handel".InhoudInleidingDe variabelenDe resultatenConclusiespag1258Tabel 1: Uitgaven voor met eigenpersoneel verricht Sa0 als 9percentage van het BrutoBinnenlands Produkt per land-1-Waar liggen de Nederlandse comparatieve voordelen?Inleidinqt)In 1978 hebben de heren Koekkoek, Kol en Mennes een serie van drie artikelengepubliceerd over de Nederlandse industrie. Op zoek naar de comparatieve voor-delen van die industrie komen zij in het tweede artikel in die seriel) tot eenaantal voorlopige conclusies. Zo concluderen zij op basis van een cross-sectievoor 1973 dat die industrie o.a. een comparatief voordeel heeft in arbeidsex-tensieve bedrijfstakken, zoals verwacht kon worden. Maar ook, en dat ligt in-tuitief minder voor de hand, '... dat, naarmate de "human-capital" intensiteiten de fysieke kapitaalintensiteit hoger zijn, de Nederlandse industrie zich in, 2)een ongunstiger concurrentiepositie bevindt'.Het laatste, bevreemdende, deel van hun.conclusie wordt in een later artikelvan Hulsman-Vejsová en Koekkoek3) ten dele herroepen. Daar concluderen zij,eveneens voor 1973 o.a. het volgende.1. "In trade with the world, those sectors of Dutch industry have comparativeadvantage that make intensive use of ht.tmart CcipitaZ..."4). Deze wijzigingkomt tot stand doordat zij nu een andere maatstaf voor human capital hebbengekozen: het percentage hoger opgeleide mensen in de totale werkgelegenheidin de betreffende sector in plaats van de loonkosten. Omdat de eerste maat-t) De auteurs danken de personen genoemd in de voetnoten 1 en 3 voor hunkritische opmerkingen bij een eerdere versie.1) Zie Drs. K.A. Koekkoek, Drs. J. Kol en Prof. Dr. L.B.M. Mennes, "De Neder-landse industrie: concurrentievermogen, comparatieve voordelen en goederen-samenstelling van de internationale handel (II)" in ESB van 26-7-1978. Ditartikel zullen we verder aanduiden als "KOekkoek c.s. 1978".2) Koekkoek c.s. 1978, pag. 746.3) Drs. M. Hulsman-Vejsová en Drs. K.A. Koekkoek "Factor Proportions, Technolo-gy and Dutch Industry's International Trade Patterns" in WeltwirtschaftlichesArchiv, 1980, vol 116, pp. 162-177 (verkort weergegeven in ESB van 3-9-1980).Hoewel de auteurs van dit artikel niet exact dezelfde zíjn als die uit voet-noot 1 zullen we omwille van de leesbaarheid dit artikel verder aanduidenals "Koekkoek c.s., 1980".4) Koekkoek c.s., 1980, pag. 170.staf wel bevredigende resultaten geeft en de tweede niet, concluderen Koek-koek c.s. dat de loonkosten "represent rather an (export-impeding) cost-factor"1) dan dat ze een maatstaf zouden vormen voor de geschooldheid van degeleverde arbeid. Op deze conclusie willen we in dit artikel terugkomen. Wezullen aantonen dat de loonkosten wel degelijk positief gecorreleerd blijkente zijn aan de exportperformance als men de genoemde tests op een aantalpunten wijzigt. Met name doelen we hier op de introductie van een andere,ons inziens theoretisch aantrekkelijkere, te verklaren variabele (zie onder)2~2. Voor de Nederlandse handel als totaal blijkt de fysieke kapitaalintensiteitnog steeds een insignificante factor te zijn3)(evenals in Koekkoek c.s.1978). Ook op deze conclusie willen wij hier terugkomen. Het zal nl. blijkendat men bij andere maatstaven voor bepaalde relevante verklarende variabelentJeZ een positieve en significante invloed van de verbruikte hoeveelheid ka-pitaal(de kapitaalquote)op de exportperformance vindt.We zullen nu allereerst de te verklaren en de verklarende variabelen uit onsonderzoek bespreken en daarna de schattingsresultaten.De variabelenAllereerst de te VerkZCtren Variczbele. Koekkoek c.s. nemen hier in beide arti-kelen de relatieve exportpositie gedefinieerd als "de export~import-verhoudingper sector, gedeeld door de verhouding van de totale industriéle export tot de,4)import' . Dit hoeft ons inziens echter niet altijd een goede maatstaf te zijnom aan te duiden in welke sector er blijkbaar een comparatief voordeel is.Een land bezit een comparatief voordeel in die sector waarin het(tenopzichtevan de produktie-omvang in die sector)per saldo veel exporteert. Stel nu, dateen land twee sectoren (I en II) heeft waarvoor geldt:I Ti - 50 Xi - 20 Mi - 10II Ti - 50 Xi - 10 Mi - 51) Koekkoek c.s., 1980, pag. 170.2) Daarnaast moet hier gewezen worden op een aantal andere, waarschijnlijkminder belangrijke, wijzigingen. In hun tests nemen Koekkoek c.s. slechtsde verwerkende industrie op, terwijl wij daarnaast ook enkele dienstensec-toren opnemen. Daar staat tegenover dat wij noodgedwongen voor de industrie-sector op een hoger aggregatie-niveau moeten werken (zie onder), hetgeenwe weer compenseren door in plaats van 1 jaar 6 jaar te analyseren.3) Koekkoek c.s., 1980, pag. 168.4) Kcekkoek c.s., 1978, pag. 744.waarin T. - produktieomvang in sector iiX, - exportomvang in sector iiM. - importomvang in sector iii - I, II.Het comparatieve voordeel ligt hier in sector I, want daar wordt per saldo 20~van de produktie geëxporteerd, tegen slechts 10~ in sector II.De "relatieve exportpositie" in beide sectoren is echter gelijk. Daarom hebbenwij als te verklaren variabele gehanteerd:T,iwaarbij dit bezwaar niet optreedt.1)Wat betreft de verkZarende variabelen het volgende.Zoals gesteld handhaafden we als maatstaf voor de aangewende hoeveelheid humancapital in principe de loonkostenmaatstaf uit het eerste artikel van Koekkoek~c.s.` , met dien verstande dat we voor de bedrijfsklasse "landbouw, bosbouw envisserij" een correctie noodzakelijk achtten op de loonkosten zoals weergegevenin de CBS statistieken. Deze loonkosten hebben n.l. enkel betrekking op werkne-merslonen (hier veelal oogstmedewerkers met relatief ongeschoolde arbeid), ter-1) respectievelijk:Xi - Mi~-M)T, - Ti(X - M)TX- M ï Xi- E M;waarin (TE T.i 1Deze tweede maatstaf relateert het relatieve per saldo exportresultaat (demaatstaf in de hoofdtekst) aan het analoge resultaat voor de gehele econo-mie: als, zoals in bovenstaand voorbeeld, elke sector een exportoverschotvertoont, dient men alleen die sectoren als comparatief voordelig te be-stempelen dïe een per saldo exportresultaat hebben dat boven het gemiddeldeligt. Deze maatstaf is dus theoretisch wat aantrekkelijker. Maar omdat dekwalitatieve resultaten bij onze tests voor de beide maatstaven hetzelfdewaren voor de gehele schattingsperiode (te weten 1969 en 1973 t~m 1977), zul-len we alleen de resultaten met de maatstaf uit de hoofdtekst presenteren.2) Gedefinieerd als som van lonen en salarissen incl. werkgeversbijdragen inde sociale lasten per man, Koekkoek c.s. 1978, paa. 745.wijl in de betreffende bedrijfsklasse ruim 75~ van de werkzame personen zelf-standigen zijn die vaak meer geschoolde arbeid verrichten (boekhouding, organi-satie). Voor deze zelfstandigen zijn geen "loon"-cijfers beschikbaar: hun in-komen is een onderdeel van het bedrijfsresultaat. Als benadering hiervan hebbenwe de loonkosten van een zogenaamde "volwaardige arbeidskracht"1) in de land-bouw2) verhoogd mat 25~3).Om nu met recht te kunnen spreken van een sector die "meer dan gemiddeld humancapital intensief" is, relateerden we de aldus verkregen loonkosten aan het(gewogen) gemiddelde voor alle sectoren.Voor de aangewende hoeveelheid fysiek kapitaaZ hanteren Koekkoek c.s. achter-eenvolgens (toegevoegde waarde - lonen) per manjaar en het energieverbruik permanjaar.Zoals gesteld zijn de resultaten hiermee voor de Nederlandse handel als totaalniet erg bevredigend. Uit theoretisch oogpunt is dat uiteraard ook niet ver-wonderlijk: beide zijn noodgedwongen slechts benaderingen van de werkelijke hoe-veelheid fysiek kapitaal. Ook wij namen zo'n benadering en wel afschrijvingen~bruto toegevoegde waarde(weer gecorrigeerd voor het nationaal gemiddelde),hoe-wel ook hieraan theoretische bezwaren kleven (denk aan het onderscheid stati-sche~dynamische bedrijfstakken)4).Tenslotte maken Koekkoek c.s. in hun artikel van 1980 een begin met het testenvan de neo-technologie benadering voor de Nederlandse situatie. Als indicatorennemen zij hier de uitgaven voor speur- en ontwikkelingswerk (St0) en het even-tueel bestaan van schaalvoordelen.Met name de eerste maatstaf blijkt insignificante resultaten op te leveren. Omte bezien of dat met behulp van onze te verklaren variabele beter wordt, voe-ren we deze test eveneens uit.De cijfers voor St0 haalden we uit de relevante jaargangen van "Speur- en Ont-wikkelingswerk in Nederland" (CBS). Een sterk nadeel van die cijfers is, dat er1) D.w.z. een werknemer ouder dan 23 jaar met een arbeidsínzet van 2000 uur perjaar.2) De cíjfPrs hiervan zijn te vinden in "Kwantitatieve Informatie 1979-1980",sept. 1979, Proefstation voor de akkerbouw en groenteteelt in de volle grond(PAVG).3) Deze opslag om het inkomen van een zelfstandige te benaderen werd ons gesug-gereerd door het Landbouw Economisch Instituut.4) Zoals de aandachtige lezer reeds in de inleiding gemerkt zal hebben,sluipter hier een subtiliteit binnen. Terwijl Koekkoek c.s. een maatstaf hanterenvoor de kapitaalintensiteit (de kapitaal~arbeidverhouding), probeert onzemaatstaf de kapitaalquote te benaderen. Op dit onderscheid komen we nogterug.--5-slechts 11 bedrijfsklassen worden onderscheidenl). Omdat we alle variabelen inéén vergelijking wilden opnemen2), betekent dit dat we ook de cijfers voor deoverige variabelen (die we uit de input-output tabellen haalden) moesten samen-voegen tot deze 11 bedrijfsklassen. Dit impliceert dat we voor onze cross-sec-ties slechts 11 waarnemingen per variabele overhielden. Een eventuele toevals-invloed hopen we weggewerkt te hebben door 6 verschillende jaren te onderzoekenwaarbij de resultaten voor de verschillende jaren nagenoeg hetzelfde bleken.Bij de resultaten presenteren we daarom alleen die van het meest recente jaar(1977).De resultatenVoor 1977 noteerden we met behulp van de OLS-schattingsmethode het volgenderesultaat:StO, E StOi1 iP - P T, - S T.X. - M. L. L i i i1 1- 0,58 1 t 0,04 E StO.Ti PL ~ 1(3,44) (1,731E T.i 1tEAFS~Si i iBTW, - EBTW1 i0 2 ~ 0,117 R2 - 0,89 R- 0,85EAFS,iiEBTW.(3,93) 1 1 (5:555)1) Eigenlijk 12, maar de klasse "openbare nutsbedrijven" namen we niet op van-wege het bijzondere karakter hiervan.2) Zie Dr, van de Gevel, "De proliferatie van modellen van de internationale han-del; op weg naar een realistische verklaring", in 'De Economist', vol. 119,1971.-6-waarinl) i - 1,...11 bedrijfsklassen (zie "Speur- enOntwikkelingswerk", CBS)X - exportM - concurrerende importT - produktie-omvangP - loonniveauLE(P.L.)PL - gemiddelde loonniveau in Nederland - 1 1 1waarinL - aantal werknemersiLiSt0 - uitgaven voor met eigen personeel verrichtspeur-en ontwikkelingswerk (B-wetenschappen)-AFS - afschrijvingenBTW - bruto toegevoegde waardecijfers tussen haakjes - t-waardenZoals gesteld wijken de resultaten slechts qua omvang van de regressie-coëffi-ciënten af, indien men de te verklaren variabele corrigeert voor het landelijkgemiddelde. Ook geldt,dat voor de jaren 1969 en 1973 t~m 1976 soortgelijke re-sultaten verkregen worden, met één uitzondering: de t-waarde voor de Sf0-varia-bele ligt in die jaren lager dan in 1977.Aangezien de regressie-coëfficiënten van de eerste en de derde variabele sig-nificant (op 958 niveau) en positief zijn, kunnen wij concluderen dat de Neder-landse industrie een comparatief voordeel bezit in die sectoren waarin relatiefveel fysiek en menselijk kapitaal verbruikt wordt. Omdat hierbij als maatstafvoor menselijk kapitaal de loonshoogte genomen werd, blijken onze resultatenin tegenspraak met de conclusie van Koekkoek c.s. dat de loonkosten "represent.....an (export-impeding) cost factor"2).1) De data voor X,T, P.L, AFS en B.T.W. haalden we uit de "input-output tabel-len voor de Nederlandse volkshuishouding". De data voor M haalden we voor1969-1975 uit "invoer van goederen en diensten naar concurrerende bedrijfs-klassen en bestemming~~,VOOr beiden: zie "De produktiestruktuur van de Neder-landse Volkshuishouding" dl. VI. en dl. VII., CBS.Voor de jaren 1976 en 1977 putten we de data voor M uit "Invoer naar con-currerende bedrijfsklassen", Nationale Rekeningen, CBS.De cijfers voor L haalden we uit "Statistiek 47erkzame Personená, Den Haag,1978.2) Zie Koekkoek c.s. 1980, pag. 170.-7-Ook voor wat het fysiek kapitaal betreft, lijken de resultaten in strijd metde bijdragen van Koekkoek c.s. Hier past echter enige terughoudendheid. Koekkoekc.s. testen immers de siqnificantie van de kapitaal-arbeid verhouding (kapi-taalintensiteít), terwijl wij ons richten op dekapitaalquote. In ons gevalblijkt de kapitaalintensiteitl) slechts significant bij"pooling" van de datavan de zes uitgevoerde cross-secties. Een verklaringhiervoor hebben wij nogniet gevonden.Tenslotte de neo-technologiebenadering. Wat dat betreftzijn onze resultatenin overeenstemming met die van Koekkoek c.s.: hoewelde regressie-coéfficiënthet verwachte positieve teken heeft, is de bijbehorendet-waarde ook bij onzete verklaren variabele bepaald niet indrukwekkend.Een verklaring hiervoor zou gevonden kunnen worden in de volgendefactoren:a. uitgaven voor S t 0 zijn niet positief evenrediggecorreleerd aan de outputvan de onderzoeksinspanning.Deze mogelijkheid wordt gesuggereerd door Koekkoek c.s ?)b. als mogelijkheid a uitgesloten is: Nederland is niet rijkaan know how c.q.aan S t 0-uitgaven.Om deze tweede mogelijkheid te onderzoeken hebben we in tabel1 voor de meestgeindustrialiseerde handelspartners van Nederland het aandeel vanSt0 in hetbruto binnenlands produkt gewogen met het aandeel van dielanden in ons export-pakket. Op die manier kunnen we een indruk krijgen van dehoeveelheid techni-sche kennis in de (gemiddelde) geindustrialiseerde handelspartnervan Nederland.Voor deze partner ligt het St0-percentage op:152,622 x 100 x 1 - 1,7487,78 100Dit percentage is lager dan in Nederland (1,8 à 2,0)3).1) Analoog gedefinieerd als~,5. EAFSi EF~FSii i ), iL, - E L. i l~i1 i 1 i2) Koekkoek c.s. 1980, pag. 171; eveneens in: "Speur en Ontwikkelingswerk inNederland in 1964", CBS, pag. 14.3) Bovendien geldt dat het percentage voor de handelspartner nog zou dalen alsmen ook de cijfers voor de minder geindustrialiseerde handelspartners meezou nemen.Hiermee lijkt mogelijkheid b tever~allen. Daarmee resteert de mogelijkheiddat de uitgaven aan onderzoek inNederland minder know how opleverendan bijde Nederlandse handelspartner.ConclusiesUitgaandevan andere maatstaven dan inde bijdragen van Koekkoek c.s. voor "re-vealed comparative advantage" en voor defactorinputs, hebben we voor de jaren1969 en 1973 t~m 1977 kunnen concluderendat Nederland een comparatief voordeelheeft in produkten waarin relatief veelmenselijk en fysiek kapitaall) geincor-poreerd is.Hierbij bleek de hoogte van deloonkosten als maatstaf voormenselijk kapitaaleen goede "fit" te geven.Met betrekking tot deneo-technologie-benadering concludeerdenwe dat de uit-gaven aan onderzoek inNederland blijkbaar minder knowhow opleveren dan bij degemiddelde Nederlandsehandelspartner2)-1) F-e kapitaalquote. Defysieke kapitaalintensiteit bleekslechts signifi-cant bij pooling van de data vande cross-secties.2) Vergelijk dit met de conclusievan P. Fenger inzake deeffectiviteit vanuniversitair (wetenschappelijk) onderzoek.De kostenUniersitair onderzoekhem in Nederland relatief laag.Zie Drs. P. Fenger,niet zo duur", in NRC Handelsblad,8 oktober 1981, p. 9-- 9 -Tabel q. s Uitgaven voot met eigen personeel verricht SLO (B-weten-schappen) als percentage van het BBP per land(1) (2) (3) (4) (S)Land Jaar SaA als Aandeel in (3) x(4)percentage totale exportvan BeP in t in 1977Australië 76~77 0,9 0,44 0,396België 77 1,2 16,01 19,212Canada 77,78 0,9 0,41 0,369Denemarken 76~77 0,9 1,86 1,674Finland 77 1,0 0,52 0,520Frankrijl~) 77 1,8 11,35 20,430Ierland 77 0,7 0,46 0,322Italié 2) 77 0,9 5,21 4,689Japan 77~78 1,7 0,57 0,969Nederland 77 1,8Nederland I) 77 2,0Noorwegen 77 1,2 1,14 1,368Portugal 76 0,2 0,41 0,082U.K. 75~76 2,1 8,15 17,115U.S.A. 1) 77 2,4 3,74 8,976West-DUitsland 77 2,0 33,71 67,420Zweden 77~78 1,9 2,25 4,275Zwitserland 77 3,1 1,55 4,80587,78 152,6221) inclusief St0 op het ~ebied van de A-wetenschaPpen2) exlusief de particuliere non-profit sectorBron: Kolom (1), (2) en ( 3)s OESOKolom (4): U.N.: Yearbook of international trade statistícsby country, 1977, pp. 674.I II~VW VIYNNVI~~~~Ï~M'~ d

Waar liggen de Nederlandse comparatieve voordelen?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Tilburg University Repository

NARCIS

Tilburg University Repository