Anahtar Kelimeler : Din, Dindarlık, Kişilik, Kişilik Teorileri, Big Five
KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE DİNSEL YÖNELİMLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Dindarlık ve kişilik olgularını konu edinen bu araştırmada, bireylerin dini tutum ve davranışları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki ve etkileşimleri incelenmiştir. Bununla beraber cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum ve unvan gibi değişkenlerle dindarlık ve kişilik arasındaki ilişkiler irdelenmiştir. Bu araştırma, İstanbul’un yedi ilçesinde görev yapan 727 katılımcı üzerinde gerçekleştirilen bir ampirik uygulamayla ele alınmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli ve anket tekniğinden yararlanılmıştır. “Dindarlık Ölçeği” ve “Big Five Kişilik Ölçeği” kullanılmıştır. Veriler SPSS paket programı ile değerlendirilmiştir. Bulguların değerlendirilmesinde, faktör ve iç tutarlık, t-test, ANOVA, Pearson Korelasyon ve Çoklu Regresyon analiz teknikleri kullanılıştır.
Araştırma sonucunda, Türk toplumunun genel olarak dindar olduğu, erkeklerin kadınlara nazaran daha dindar olduğu, evlilerin dindarlığın bilgi/ibadet ve sosyal etki boyutlarında kadınlara nazaran daha yüksek puan aldıkları, Yüksek Lisans ve üzeri eğitim seviyesine sahip katılımcıların dindarlığın bilgi/ibadet boyutunda diğer eğitim seviyesindeki katılımcılardan anlamlı şekilde farklılaştığı, unvan değişkeninin dini düşünce ve davranışlar üzerinde fark oluşturan bir etken olduğu, yöneticilerin dindarlığın bireysel etki boyutu haricinde tüm boyutlarda öğretmenlerden daha olumlu dini tutum ve davranışa sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Genel kişilik eğilimleri bakımından Türk toplumunun; dışadönüklük ve özdisiplin (sorumluluk) özelliklerinin öne çıktığı, deneyime açıklık ve uyumluluk özelliklerinden yüksek puan alırken nörotik eğilimlerinin düşük olduğu bulgulanmıştır. Kadınların dışadönüklük ve özdisiplin, erkeklerin ise uyumluluk ve nörotiklik eğilimlerinin öne çıktığı, 18-25 yaş grubunun dışadönüklük ve nörotiklik özellikleri bakımından diğer yaş gruplarından anlamlı şekilde farklılaştığı, evlilerin bekarlara nazaran daha özdisiplinli olduğu ortaya çıkmıştır. Bu araştırmada dindarlık ile kişilik olgularının ilişki ve etkileşim içinde olduğu bulgulanmıştır. Buna göre; dışadönüklük ve özdisiplin dindarlığın inanç boyutu ile negatif, bireysel etki boyutu ile pozitif; nörotizm sosyal etki göstergesi ile pozitif, inanç alt göstergesi ile negatif; deneyime açıklık sosyal etki ve bilgi/ibadet boyutları ile pozitif, inanç boyutu ile negatif; uyumluluk, inanç alt boyutu ile negatif, sosyal etki alt boyutu ile pozitif yönde ilişkilidir. Genel dindarlık eğilimi kişiliğin özdisiplin özelliği ile pozitif, uyumluluk özelliği ile negatif ilişki ve etkileşim içerisindedir.
Keywords : Religiosity, Big Five, Personality, Personality Theories
ABSTRACT
An Empiric Study on Personality Traits and Religious Orientations
This research that contains phenomena as personality and religiosity has been carried out for determining relationship and encounter between personality, and religiosity. In this context role of religious attitudes and behaviors on personality traits was examined. Moreover, relations between socio-demographic features of Subjects (gender, age, place, social-economic status, profession and marital status etc.), and personality traits on the one hand, Religiosity on the other hand have been researched.
The sample of this study consisted of 727 subjects from different region of Istanbul. In this research, survey method and questionnaire technique was used. “Religiosity Scale” and “Big Five Personality Scale” was performed to Subjects. The data obtained through the measures were analyzed by a statistical program called SPSS. In the evaluation of data analysis of factor and reliability and t-test and Pearson correlation and multiple regression was used.
The findings of this study indicated that there is an important and forceful relationship religiosity and personality traits. According to the multiple regression analysis results, general religiosity factor have a considerable positive effect on conscientiousness, and negative effect on agreeableness. Namely, when level of religiosity increases, the level of conscientiousness increases as well. But when level of religiosity increases, the level of agreeableness decreases
