Transnacionalni pristupi i fin de siècle modernizmi: slučaj hrvatskog modernističkog pokreta (Sažetak)

Abstract

In recent decades, numerous historical approaches have been proposed and advocated with the aim of surpassing the narrow national perspective in history-writing. They are most often subsumed under the name of ‘transnational approaches’. Epistemologically, they are grounded in such concepts as ‘entanglement’, ‘intercrossing’, ‘métissage’ etc. In this paper, the development and the basic epistemological premises of transnational approaches are first briefly examined with regard to the double imperative of reflexivity and surpassing methodological nationalism in historical research. In the second part, some key elements of transnational approaches, especially cultural transfer and exchange study, are shown on the example of research of the fin de siècle Croatian modernist movement, i.e., the Mladi movement as a case study. Finally, some thoughts are put forth regarding the possibilities of transnational research of fin de siècle modernisms and modern movements in general.Tijekom posljednjih nekoliko desetljeća transnacionalni pristupi dobivali su sve više popularnosti u okviru historijske znanosti. Mnogi autori danas tim pojmom obuhvaćaju različite pristupe, projekte i teorijske prijedloge, kao što su npr. historija isprepletanja (entangled history), historija ukrštavanja (histoire croisée), historija povezivanja (connected histories), historija dijeljenja (shared history), globalna historija (global history), studije kulturnih transfera i razmjena (cultural transfer and exchange studies) itd. Pluralnost unutar ovog zajedničkog nazivnika upućuje na zasad nedostatnu teorijsko-metodološku elaboriranost različitih transnacionalnih pristupa i njihova međusobnog odnosa, ali ujedno označava i pretpostavku prema kojoj transnacionalni pristupi ne predstavljaju zaokruženu teorijsko-metodološku i istraživačku paradigmu, nego teorijski i istraživački stav ili perspektivu koju obilježava ono što nazivamo „dvostrukim imperativom“: nadilaženje uskih granica koje određuje nacionalna perspektiva, kao i povezanog metodološkog nacionalizma te pojačana refleksivnost historičara, odnosno svijest o odnosu historičara i predmeta njegova istraživanja. Nakon uvodnog razmatranja razvojnih tendencija i epistemoloških pretpostavki transnacionalnih pristupa, u ovom se radu prikazuju određeni rezultati i mogućnosti primjene tih pristupa na istraživanje fin de siècle modernističkih pokreta. Kao studija slučaja uzima se hrvatski modernistički pokret, odnosno pokret ‘mladih’, u njegovim isprepletenostima sa suvremenim pokretima i modernističkim tendencijama. Najvažniji poticaji i modeli uzimaju se iz studija kulturnih transfera i razmjena, koji omogućuju sagledavanje mehanizama aproprijacija ideja i praksi, kao i strategija njihove upotrebe u novim kontekstima. U tom smislu nacionalno se može razumijevati kao rezultat dinamike transnacionalnih aproprijacija, odnosno interakcije lokalnog i globalnog, kao i kontinuiteta i diskontinuiteta ideja i praksi, a ne kao esencijalizirani entitet koji postoji sam po sebi, kao osnovna jedinica razumijevanja i djelovanj