Die grondgebied van die Federasie van Rhodesië en Njassaland strek oor 14° 15’ in ’n N.-S.-rigting (vanaf22“ 30’ S. to t 8° 15’ S.) en ongeveervanaf 22° 0 to t 36° 0. Dit verteenwoordig afstande in albei gevalle van tussen 900 en 1000 myl

van der Merwe, J. S.

English

J. S. van der Merwe

Directory of Open Access Journals

Koers - Bulletin for Christian Scholarship

Afrika die Onbekende: Die Federasie van Rhodesie Njassaland (I)

Koers (E-Journal)

AFRIKA, DIE ONBEKENDE.DIE FED ER A SIE VAN RHODESIË EN NJASSALAND.I .EN K ELE G EOGRAFIESE BESONDERHEDEDie grondgebied van die Federasie Ligging en groo tte :van Rhodesië en N jassaland strek  oor 14° 15’ in ’n N .-S.-rigting (vanaf 22“ 30’ S. to t 8° 15’ S.) en ongeveer vanaf 22° 0 to t 36° 0. D it verteenw oor- dig afstande in albei gevalle van tussen 900 en 1000 myl.D it word begrens aan  die noordekant deur T angan jika  en die Belgiese Kongo, in die suide deur die Unie vah Suid- A frika, wes deur B etsjoeanaland en A n­gola en oos deur Mosambiek. D it besit due ’n algehele binnelandse ligging.Die g rootte  van die drie gebiede is soos volg:Noord-Rhodesië 287,640 vk. myl. Suid-Rhodesië 150,333 vk. myl. N jassaland  49,000 vk. myl.( insluitende 12,000 vk. myl w ate r).T otaal: 486,973 vk. myl.V ergelyk ons d it m et die Unie van Suid-A frika (472,359 vk. m yl), dan sien ons d a t die Federasie effens g ro te r is. O nderstaande is ’n vergelyking tussen die g roo ttes van verskillende gebiede van die Federasie m et die provinsies van die Unie van Suid-A frika.KOERSFederasie 486,973 vk. myl.Unie 472,359 vk. myl.N. Rhodesië 287,640 vk. myl.Kaap Provinsie 278,465 vk. myl.N jassaland 49,000 vk. myl.O.V.S. 49,866 vk. myl.Suid-Rhodesië 150,333 vk. myl.T ransvaal 110,450 vk. myl.N atal 33,578 vk. myl.Fisiese Gesteldheid en Reënval:In  die fisiese bou van die Federasie is d aa r ’n aan ta l opvallende kenm erke. B estudeer m ens die fisiese k a a r t van Suid-Rhodesië, word die aandag  direk op ’n p aar u itstaande kenm erke geves- tig :1. Die plato w at van ’n suid-westelike na ’n noord-oostelike rig tin g  strek.2. Die oostelike hoogland op die grens van Mosambiek, w at in die omgewing van Inyanga by eersgenoem de plato aansluit.3. Die laeveldstreek m et sy groot aan ­tal riv iere w at noordw aarts dreineer na die Sambezi, o.a. die Mazoe, San- yani, S jangani, Gwaai e.a. Hulle vorm  d aa r ’n radiale patroon w at voltooi word as die d re in erin g ' van die volgende deel saam  beskou word.355I4. Die laeveldgebied aan  die su idekant van  die sen tra le  ru g  m et sy riviere w a t su idw aarts  na  die Limpopo en Sabi d reineer. Die N uanetsi vorm  h ie r ’n sy tak  van  die Limpopo.5. V an suid na  noord loop deu r die ge- bied, die bekende „G root g ang” , w at ten  noorde van  D arw indale as die U m vukw e-gebergtes voortgesit word.6. ’n  B elangrike kenm erk h ier is na- tu u rlik  die Zambezi w at m et sy sy takke verantw oordelik  is v ir  ’n g roo t deel van die d re inering  van Suid- en Noord-Rhodesië.Die g roo tste  gedeelte van die gebied bestaan  u it oppervlakte onder die 4,000 voet en d aa r word bereken d a t selfs 30% van die to ta le  oppervlakte onder die 3,000 voet is. O or die g rootste  gedeelte van die gebied kom d a a r g ra- n ie te  aan  die oppervlakte.Die gronde van  die gebied is m eestal nou verw an t aan  die geologiese k a ra k te r  van die ro tse  en nie soseer beïnvloed deu r die k lim aat en p lan tegroei nie. Die u itsondering  is die sw art vleigronde w a t oor alle geologiese form asies gevind word. Oor die g ran ie te  w ord m eestal die sandgronde gevind en oor die s jis te  van die Hoëveld is d a a r  donkerrooi leem gronde. Beide tipes lew er goeie voorw aardes v ir  die suksesvolle ver- bouing van  m ielies. N a die w este is d a a r  die sandgronde w a t onv rugbaar is (in  die G w aaibekken), terw yl die g ro n ­de op die K aroolae —  die Laeveldgron- de —  baie v a rieer in te k s tu u r  en vrug- baarheid .W at die reënval b e tre f  is die neer- slag  m inder in  die w este (M atabele- land ) as  in  die ooste (M asjonaland). Die volgende p a a r  plekke se jaa rlik sereënval dui die toenam e na die Noord- ooste op die platogebied aan :Bulawayo 23.7dm.; Gwelo 26.8dm.;Gatoom a 31.6dm. en Salisbury  32.3” . Beide noord en suid van die Hoëveld is d aa r ’n afnam e na die Laeveld. Suid­w aarts  in die Limpopogebied is d it m in­d er as 15dm. Slegs ’n beperkte gebied in die ooste op die g rens van Mosambiek k ry  oor die 60dm. reën  per ja a r .Die tw ee gebiede, Noord-Rhodesië en N jassaland , word m et ander dele saam - geslu it om die G rootm ere-plato te  vorm. Dis veral die geval m et N jassaland, w at m et sy lang  noord-suid strek k in g  langs die N jassam eer ’n inheren te  deel van die Slenkdalgebied vorm. Noord-Rhodesië se oostelike deel val ook saam  m et die plato, m aar die dele na die w este kan eerder saam  m et die K atanga-provinsie van  die Belgiese Kongo gegroepeer word. 'Noord-Rhodesië h e t m aar ’n baie klein gedeelte oor die 5,000 voet, w at dan ook verantw oordelik  is v ir sy gerin- ge Europese neerse ttin g . H ier ook w eer vind ons dat, ne t soos in Suid-Rhodesië, die sen tra le  hoëre deel die w ate rs  skei, noord na  die Kongo en suid na  die Zam ­bezi. B elangrik  h ie r is die Luangw a, ’n sy tak  van  die Zambezi, w at die oostelike deel van N oord-Rhodesië skei van die westelike deel. Die M uchinga be- klem toon nog v erd er hierdie skeiding.Die B aro tse land-pro tek to raat, geleë in  die w estelike deel van die gebied, w ord gedrem eer deu r die bolope van die Zambezi, terw yl die deel ten  w este van die kopergebied deu r die K afue gedrei- n eer word. Ook m oet ons die noordelike gebied onderskei w at veral gekenm erk word deu r die B angw eolom eer en -moe-356 KOERSras. H ier in die gebied kry  ons die s try d  tussen  riv iere w at noordw aarts vloei en die w a t su idw aarts  vloei om u it- b reid ing van  hulle dreineringsgebied.N jassaland, die mees noordelike ge­bied, lê aan  die w estekan t van die N jassam eer. H ierdie g root m eer w at 360 myl lank is en ’n m aksim um  wydte van 60 myl het, is v ir  sy vorm ing afhanklik  van grootskaalse verskuiw ings w at v ir die G root Slenkdalsisteem  ver- antw oordelik was. Die vlak van die m eer is 1,520 voet en d it bereik ’n diepte van 2,200 voet. Sy vloer lê dus bykans 700 voet onder die seevlak — d it dui die g roo t om vang van die verskuiw ings aan. Die m eer d re ineer deur die Shireriv ier na die Zambezi.K enm erkend van die deel is sy om- vangryke p lato ’s  m et hulle p la t toppe. Voorbeelde h iervan  is die M lanje (8,000 v t.—9,000 vt.) m et kranse van 6,000 voet hoogte, terw yl die Zombaplato ook ten  suide van  die meer, platorande van3.000 vt. besit. Ten w este van die m eer Iê twee g root p lato ’s nl. die N yikaplato en die V ipyaplato w at onderskeidelik7.000 v t.—8,000 vt. en 6,000 v t. bo die algem ene vlak van 4,000 vt. u itstyg .Die reënval van die twee gebiede is heelw at hoër as die van Suid-Rhodesië. Die gelyke reënvalgordels lê m eestal oos-wes georiën teer m et die hoogste hoeveelheid (bo die 60 dm .) aan  die noord-w estekant van die N jassam eer. Die groo tste  gedeelte van die gebiede k ry  dan  ook m eer as 30 dm. per jaar. L ivingstone in die suide k ry  26.7 dm., Broken Hill 37.1 dm. en Zomba 52.6 dm. per ja a r , D it is ’n stelselm atige toe-nam e na  die noorde en ’n betroubaarder verspreiding. Die reënval kom dan ook grootliks gedurende die som erm aande.Aanwesigheid van M inerale:Suid-Rhodesië:Reeds in  1865 is goud ontdek of her- ontdek in  Suid-Rhodesië. D aar is duisen- de van die ou m yne gevind, m aar m eestal kon hulle nie dieper as die grondw aterv lak  on tg in  w ord nie. Suid- Rhodesië h e t dan ook ’n  g root verskei- denheid van  m inerale. G eassosieer met die G root gang  w at N. - S. v ir  ’n  350 myl strek , is d a a r  ry k  voorkom ste van hoëgraadse chroom  en asbes asook p latien  en  nikkel. P aralle l aan  die gang  lê ten  w este en ooste die goud- myne. Die ry k stes  kom aan  die weste- like k a n t voor. V erdere voorkom ste van m inerale is soos volg:Koper en m ika — noord van Sinoia.Koper, fosfaat, L ithium  — tussen F o rt V ictoria en die oostelike grens.Tin — in die Dettgebied.Y ste re rts  —  in die Bukw egebergte op die nuwe spoorweg.Asbes (C hristolielasbes) van hoë kw alite it te  Shabani en M ashaba.Steenkool: D it kom op baie plekke voor, m aar w ord n e t u itgehaal te  W ankie 220 myl noord-wes van Bulawayo. D aar is on tsettende groot reserw es, veral van ’n kooks-kwaliteit.Goud: die g rootste  m yn is die te Eiffel F la ts  by Gatooma.KOERS 357Die goudm ynbedryf is hoofsaaklik die van die k leinw erker, m aar d aa r kom nou ook verandering  d eu rd a t die groot m ynm aatskappye self die prospekteer- w erk la a t doen.N oord-R hodesië:D aar w ord veral aandag  aan die her- w inning van sestien  m inerale geskenk w aarvan  v ier van  ekonomiese belang is, nl. kobalt, koper, lood en sink. Ook is kalksteen, m angaan en silw er van  be­lang.Die u ith aa l van  koper in die noor- delike dele h e t reeds al in 1921 ’n aanvang  geneem  en teen  1953 was N oord-Rhodesië die tw eede groo tste  produsen t in die w êreld. Die vernaam -ste  m yne is B ancroft, Chibuluma, Mufu- lira, N changa, N kana, Roan Antelope. Sekere van die m yne is onaktief op die oomblik.N jassaland :H ier h e t nog m aar min m ynaktiw i- te ite  plaasgevind, alhoewel d aa r al v ir heelw at m inerale geprospekteer is. Die baux ie t-afse ttings van M lanje en Zamba is van  belang v ir die alum inium indus- trie . N aby B lan ty re  is d aar y s te re rts  on tdek; v erder is niobium  van belang.J. S. VAN DER MERW E.P.U. v ir  C.H.O.n.’N KORT HISTORIESE OORSIG SEDERT DIE KOMS EN VESTIGING VAN DIE BLANKE IN DIÊ GEBIED.Die S en traa l-A frikaanse  Federasie w at in 1953 to t stand  gekom het, is u it die vroeëre Suid- en Noord-Rhodesië en N jassa land  gevorm . H ierdie suiw er b innekontinen tale  s ta a t word rondom  as volg begrens: in die noorde deu r die Belgiese Kongo en Tanganyika; in die ooste deu r T angan jika  en P ortugees- O os-A frika; in  die suide d eu r die Unie van Suid-A frika; in die suidw este en w este onderskeidelik deu r B etsjoeana- lan d -p ro tek to raat en Portugees-W es- A frika.U it die beskikbare gegew ens blyk dit d a t die gebied w at la te r  as Rhodesië bekend geword he t in die lOde eeu al deur B antoestam m e bewoon is en da t hierdie mense deur die eeue heen m et A rabiese nederse ttings te  Sofala en an ­der plekke langs die ooskus van A frika handelgedryf het. Pogings w at deur die Portugese, w at teen  die einde van die 15de eeu die su idpun t van  A frika  omseil het, aa.ngewend is om Zambezia vanaf hulle n ed erse ttings op die ooskus binne te  d rin g  m et die oog op die verk ryg ing358 KOERS

J. S. Van der Merwe

Crossref

http://doaj.org/search?source=%7B%22query%22%3A%7B%22bool%22%3A%7B%22must%22%3A%5B%7B%22term%22%3A%7B%22id%22%3A%220c8d1ce75005432ea67242a5171776f9%22%7D%7D%5D%7D%7D%7D

Afrika die Onbekende: Die Federasie van Rhodesie Njassaland (I)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Directory of Open Access Journals

Koers (E-Journal)

Crossref