Recenzja tomu: Edukacja międzykulturowa. „Pogranicze. Studia Społeczne”. T. XVII, cz. II. Red. Jerzy Nikitorowicz, Andrzej Sadowski, Dorota Misiejuk. Białystok 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, ss. 27

Gajdzica, Anna

Edukacja Międzykulturowa

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ

               Title: Edukacja międzykulturowa. „Pogranicze. Studia Społeczne”. T. XVII, cz. II. Red. Jerzy Nikitorowicz, Andrzej Sadowski, Dorota Misiejuk. Białystok 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, ss. 270 [recenzja]  Author: Anna Gajdzica  Citation style: Gajdzica Anna. (2012). Edukacja międzykulturowa. „Pogranicze. Studia Społeczne”. T. XVII, cz. II. Red. Jerzy Nikitorowicz, Andrzej Sadowski, Dorota Misiejuk. Białystok 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, ss. 270 [recenzja]. "Edukacja Międzykulturowa" (2012), nr 1, s. 216-219.         216 RECENZJEEdukacja międzykulturowa.„Pogranicze. Studia Społeczne”. Tom XVII, cz. II.Red. Jerzy Nikitorowicz, Andrzej Sadowski, Jolanta Muszyńska, Mi-rosław Sobecki. Białystok 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu w Bia-łymstoku, ss. 270.Przygotowany tom jest kolejną publika-cją wydaną przez Zespół z Uniwersyte-tu w Białymstoku, od lat zajmujący się szeroko pojętą problematyką edukacji wielo- i międzykulturowej. Publikacja składa się z czterech części i zawiera 18 artykułów opracowanych zarówno z uwzględnieniem kwestii typowo pe-dagogicznych, jak i filozoficznych czy społecznych.Tom otwierają zagadnienia, które w ostatnich latach nabrały szczególnego znaczenia ze względu na przekształcenia społeczne, a mianowicie dotyczące mi-gracji i migrantów w kontekście nowych wyzwań edukacji międzykulturowej. Na rozdział ten składają się cztery artyku-ły, spośród których w dwóch tekstach poruszane są zagadnienia dotyczące tożsamości, rozpatrywanej z różnych perspektyw. Leon Dyczewski koncen-truje się na tożsamości emigranta w no-wym społeczeństwie – poddając ana-lizom kwestie podtrzymywania przez emigrantów więzi z krajem ojczystym, przejawy wchodzenia w nowe społe-czeństwo-państwo oraz trwanie przy swojej tożsamości z tendencją wejścia w nowe społeczeństwo. Z kolei Wioleta Danilewicz omawia tożsamość rodzin-ną w świetle koncepcji transnarodowej przestrzeni społecznej, poświęcając dużo uwagi przyczynom powstawania rodzin transnarodowych. Rodzina jako przedmiot wokół, którego zostały skon-centrowane analizy została wykorzysta-na przez Alicję Hruzd, która z jednej strony przedstawia znaczenie rodziny w życiu kolejnych pokoleń, a z drugiej omawia przyszłość rodziny w edukacji międzykulturowej w kontekście wyzwań, jakie przed nią stoją. Problemy akultura-cji migrantów w edukacji międzykultu-rowej – to artykuł przygotowany przez Ewę Dąbrowę i Urszulę Markowską-Ma-nistę. Autorki, oprócz zaprezentowania problematyki akulturacji, opisują kwestie związane z identyfikacją z kulturą własną i kulturą polską – zagadnienie szczegól-nie istotne ze względu na rosnącą ciągle liczbę polskich emigrantów. Druga część opracowania – Dylematy tożsamościowe w zmieniającej się prze-strzeni społeczno-politycznej – zawiera teksty pięciu autorów, poruszających tematy dotyczące funkcjonowania na styku kultur, doświadczania odmienno-ści i sposobów rozwiązywania rodzą-cych się w zróżnicowanym środowisku problemów. Iwona Pugacewicz – roz-poczynająca tekst od tytułu brzmiącego jak postulat: O nową jakość francuskiej tożsamości narodowej w zmieniającej się przestrzeni społeczno-politycznej – opisuje zakrojoną na szeroką skalę ogól-nonarodową dyskusję skoncentrowaną wokół pytania: co to znaczy być dziś Francuzem. Debata biegła dwutorowo – z jednej strony wokół kwestii wspólnego życia, dziedzictwa narodowego i w efek-217RECENZJEcie prowadząc do próby definiowania tożsamości w kategoriach socjohisto-rycznych, a z drugiej – oscylując wokół kwestii francuskiej wielo- i międzykul-turowości. Jak w jednej z konkluzji pod-kreśla autorka tekstu: „niewątpliwie ów francuski eksperyment wypada zaliczyć do grupy tzw. dobrych praktyk na rzecz społeczeństwa otwartego, międzykultu-rowego, co nie oznacza, że ze wszystki-mi pomysłami należy się zgadzać”1. Inny wymiar dialogu – tym razem o charakte-rze ekumenicznym – prezentuje Marek Melnyk, opisując istotne kwestie rela-cji polsko-ukraińskich. Autor w udany sposób próbuje powiązać historyczne formy dążeń preekumenicznych, prowa-dzonych na ziemiach ruskich i Rzeczy-pospolitej ze współczesnym religijnym wymiarem dialogu i pojednania polsko--ukraińskiego. Kwestie funkcjonowania w wielokulturowym świecie zostały rów-nież poruszone w tekście Beaty A. Or-łowskiej, która opisuje je z perspektywy trudnych kontaktów Polaków i Łemków – odnosząc się zarówno do przedsta-wienia tego w kontekście doświadczeń przeszłości, jak i relacji samych Łemków, którzy opisują własną sytuację. Dwa teksty z tej części opracowania dotyczą różnorodności kulturowej w przestrze-ni szkoły. Opracowanie Jolanty Horyń skupia się wokół kwestii spotkania z In-1  I. Pugacewicz: O nową jakość francu-skiej tożsamości narodowej w zmieniającej się przestrzeni społeczno-politycznej. W: J. Nikitorowicz, A. Sadowski, J. Muszyńska, M. Sobecki (red.): Edukacja międzykultu-rowa. „Pogranicze. Studia Społeczne”. Tom XVII, cz. II. Białystok 2011, UwB, s. 81.nymi w klasie szkolnej. Autorka opisuje kontakt z grupą romską, a więc porusza problematykę, która w dużej mierze jest obarczona uprzedzeniami społecznymi i stereotypami. Wskazywane w tekście rozwiązania praktyczne, realizowane w jednej z wrocławskich szkół podstawo-wych, mogą w istotny sposób przyczynić się nie tylko do poszerzenia wiedzy wy-chowanków na temat społeczności rom-skiej, ale również kształtowania umie-jętności komunikacji i postawy dialogu z mniejszościami etnicznymi. W artykule Kultura szkoły a różnorodność kulturowa jej uczniów autorka definiuje zarówno pojęcie kultura szkoły, jak i formułuje problemy dotyczące kwestii integracji kulturowej uczniów, różnic kulturowych warunkujących zmiany w kulturze szko-ły, sytuacji ucznia wnoszącego odmienne kulturowo wzory oraz roli nauczycieli i rodziców w środowisku zróżnicowa-nym kulturowo. Za interesujące należy uznać wyniki badań przeprowadzonych wśród nauczycieli, którzy z jednej strony deklarują w większości swoje przygoto-wanie do pracy z dzieckiem pochodzą-cym z innej kultury, a z drugiej – piszą o swoich brakach językowych, a co waż-niejsze – własnych barierach mentalnych utrudniających pracę z dziećmi wywo-dzącymi się z innych kultur.Kolejna część opracowania – Eduka-cyjne konteksty kształtowania tożsamo-ści – zawiera cztery artykuły, w których autorki koncentrują się na problemach zróżnicowania kulturowego mające-go swoje różnorodne egzemplifikacje w murach szkoły. Alina Szczurek-Boruta prezentuje opinie nauczycieli gimna-218 RECENZJEzjum na temat obecności zadań i treści z edukacji wielo- i międzykulturowej, przeprowadza pod tym kątem analizę podstawy programowej oraz wybrane-go podręcznika, a także przedstawia deklaracje uczniów z pogranicza pol-sko-czeskiego dotyczące poczucia ich tożsamości kulturowej. Autorka syg-nalizuje w konkluzjach ważny problem braku rozwiązań praktycznych z jednej strony, a z drugiej – pojawiających się tendencji, które powinny być uwzględ-niane w procesie kształcenia ze względu na zmieniający się charakter życia spo-łecznego i konieczność zmiany dotych-czasowego modelu edukacji. Również kolejna autorka, Marta Bem, kończąc tekst – Kompetencje międzykulturowe – perspektywa i podejście na przykładzie Wielkiej Brytanii, USA, Francji, Włoch oraz Polski – przedstawia kwestie, które powinny być uwzględnione we współ-czesnej edukacji. Podkreśla zwłaszcza nową rolę nauczyciela, który powinien rozwijać u siebie takie cechy, jak świado-mość i wiedza na temat własnej tożsa-mości i kultury, a także wiedza na temat m.in. stresu akulturacyjnego, dynamiki adaptacji do nowej kultury, czy ogólnej znajomości różnic kulturowych. Z kolei Monika Wróblewska rozpatruje kształ-towanie się tożsamości współczesnego człowieka, wskazując na dylematy zwią-zane z potrzebą nieustannego jej redefi-niowania. Osiąganie tożsamości tworzy oś rozwoju i jest związane z poczuciem odkrywania Ja, poczucia bycia całością, a ważnym obszarem umożliwiającym pełny rozwój jednostki jest, zdaniem autorki, edukacja międzykulturowa. Niejako podsumowaniem trzeciej części opracowania jest relacja z badań przed-stawiona przez Alinę Szwarc-Adamiuk. Autorka starała się nakreślić specyfikę zajęć pozalekcyjnych, w trakcie których uczniowie mają możliwość pogłębiania wiedzy o swoim regionie, kulturze in-nych regionów Polski i innych krajów. Jak podsumowuje autorka, „badania przeprowadzone w podlaskich gimna-zjach dowodzą, że pozalekcyjna dzia-łalność młodzieży jest wielokierunkowa i dynamiczna, a oferta i problematyka takich zajęć bywa bardzo zróżnico-wana. Jednak to, czy uczniowie będą brali w nich udział, zależy od dyrekcji placówek i samych nauczycieli – trzeba chcieć”2. Tym samym ostatni akapit tej części opracowania dotyczący szeroko pojętych kwestii edukacyjnych jest swo-istym podkreśleniem roli nauczyciela w środowisku wielokulturowym – za-równo w kontekście kształtowania in-dywidualnej tożsamości przez uczniów, jak i budowania świadomości związanej z funkcjonowaniem w świecie zróżnico-wanym kulturowo.Czwarta część opracowania – Eduka-cja międzykulturowa – pogranicze idei – jak wskazuje sam tytuł, została usytu-owana zarówno na pograniczu obszarów dziedzin naukowych, jak i problemów społecznych. Dominika Łukoszek po-2  A. Szwarc-Adamiuk: Edukacja mię-dzykulturowa w pozalekcyjnych formach kształcenia – komunikat z badań. W: J. Ni-kitorowicz, A. Sadowski, J. Muszyńska, M. Sobecki (red.): Edukacja międzykultu-rowa. „Pogranicze. Studia Społeczne”. Tom XVII, cz. II. cyt. wyd., s. 197. 219RECENZJEstrzega filozofię międzykulturową jako nowe podejście do filozofii, podejmu-jące próbę sprowokowania dyskusji na temat zmiany paradygmatu sposobu jej uprawiania, dążenia do osiągnięcia tego, co od dawna było marzeniem filozofów – by ich poglądy miały wymiar ponad-kulturowy, niezależny od kulturowych i religijnych uwarunkowań. W kolejnym opracowaniu Mariola Badowska kon-centruje się na praktycznym wymiarze owego pogranicza i opisuje problemy społeczne, które są konsekwencją pro-cesów migracyjnych. Ważnym zagadnie-niem poruszanym w tekście jest polityka wobec migrantów w wymiarze gospo-darczym (na przykład wprowadzania migrantów na rynek pracy), społecznym i prawnym. Również istotne kwestie związane ze społecznym funkcjono-waniem mniejszości podejmuje Alicja J. Siegień-Matyjewicz, przedstawiająca raport z badań dotyczących dwujęzycz-ności osób pochodzenia białoruskiego, a zamieszkujących tereny wschodniego Podlasia. Samo prawo językowe, czyli prawo do dwujęzyczności jest częścią praw mniejszości narodowych, o ile jednak założenia prawne są w miarę klarowne, to kwestie związane z ich re-alizacją praktyczną nastręczają szereg trudności, których usunięcie leży rów-nież w obszarze praktyki edukacyjnej. W tekście Зинаиды Левчук edukacja międzykulturowa została uwzględnio-na jako jeden z ważniejszych czynników socjalizacyjnych – autorka dostrzega to, co było podkreślane również w innych opracowaniach, że podstawą funkcjo-nowania we współczesnym, tak wielo-rako zróżnicowanym świecie, jest zna-jomość własnej kultury. Ważną część tekstu stanowią przykłady socjalizacji z uwzględnieniem czynników kulturo-wych – badania dotyczą mniejszości pol-skiej w obwodzie brzeskim na Białorusi. Dopełnieniem ostatniej części tomu jest artykuł Przemysława P. Grzybowskie-go. Autor – poruszając się również na pograniczu – tym razem odwołuje się do wspólnych wątków pedagogiki mię-dzykulturowej i tanatopedagogiki. Czas śmierci i żałoby rysuje się jako szczegól-nie ważny ze względu na swój indywidu-alny charakter, niesiony wymiar etyczny, jak i możliwość poznawania innej kultu-ry poprzez uczenie się i doświadczanie. Rozpatrywanie śmierci w perspektywie międzykulturowej wymaga poznania tra-dycji i kultury w obszarze szczególnie drażliwym i z całą pewnością nałado-wanym potężnym ładunkiem emocjo-nalnym. Recenzowana publikacja jest godnym polecenia opracowaniem, po które po-winni sięgnąć zarówno przyszli i aktu-alnie pracujący nauczyciele – którzy mają przygotowywać kolejne pokolenia do funkcjonowania w świecie zróżnico-wanym kulturowo, jak i politycy, dzia-łacze środowiskowi, którzy często nie mają świadomości istniejących różnic kulturowych i ich szeroko pojętych kon-sekwencji społecznych. Anna Gajdzica 

Edukacja międzykulturowa. „Pogranicze. Studia Społeczne”. T. XVII, cz. II. Red. Jerzy Nikitorowicz, Andrzej Sadowski, Dorota Misiejuk. Białystok 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, ss. 270 [recenzja]

https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/19337/1/Gajdzica_edukacja_miedzykulturowa_pogranicze.pdf

Edukacja międzykulturowa. „Pogranicze. Studia Społeczne”. T. XVII, cz. II. Red. Jerzy Nikitorowicz, Andrzej Sadowski, Dorota Misiejuk. Białystok 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, ss. 270 [recenzja]

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ