Recenzja książki: "Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych. Przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Materiały dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych". Red. T. Lewowicki, J. Suchodolska. Katowice – Cieszyn – Warszawa – Kraków 2011, ss. 19

Gajdzica, Anna

Edukacja Międzykulturowa

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ

Title: "Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych. Przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Materiały dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych". Red. T. Lewowicki, J. Suchodolska. Katowice – Cieszyn – Warszawa – Kraków 2011, ss. 199 [recenzja] Author: Anna Gajdzica Citation style: Gajdzica Anna. (2013). "Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych. Przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Materiały dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych". Red. T. Lewowicki, J. Suchodolska. Katowice – Cieszyn – Warszawa – Kraków 2011, ss. 199. [recenzja]. "Edukacja Międzykulturowa" (2013), nr 2, s. 247-250. 247RECENZJEdo skutecznej interakcji z członkami różnych kultur i budowania postawy otwartości na Innego. Nieodzownym elementem jest jednak przekaz wiedzy o innych ludziach, poznawanie wyzna-wanych przez nich wartości, ich potrzeb i oczekiwań, a także bezpośrednie spot-kania z nimi. Realizacji tak rozumianych celów edukacji wielo- i międzykultu-rowej sprzyja osiem propozycji meto-dycznych przeznaczonych dla uczniów klas I–III i IV–VI, zaprezentowanych w dalszej części podrozdziału. Poza tym zajęcia te dostarczą dzieciom wiedzy dotyczącej różnych religii świata i na-uczą odpowiednich zachowań wobec ich wyznawców, uświadomią i pozwolą na odczuwanie potrzeby poznawania In-nego, kształtowanie postawy tolerancji wobec Niego, a także rozwiną zdolność przekraczania granic i łamania stereo-typów.Ostatnim zagadnieniem podejmo-wanym w tym opracowaniu jest kształ-towanie u dzieci postaw otwartych na świat i budowanie własnej tożsamości. Autorka – Gabriela Piechaczek-Ogier-man – wyróżniając i opisując tożsa-mość osobową i kulturową, przypisuje szkole i nauczycielowi szczególną rolę w ich kształtowaniu. Przygotowane scenariusze dla uczniów szkoły podsta-wowej mają na celu przede wszystkim kształtowanie świadomości własnego Ja, poczucia przynależności do grupy społecznej, postaw patriotycznych i tole-rancji wobec Innego, a także umacnianie więzi z krajem ojczystym. Wielostronna aktywność dzieci podczas zajęć pozwala na efektywną ich realizację i pobudzenie sfery poznawczej, emocjonalnej, prak-tycznej i społecznej.Recenzowana pozycja została przygo-towana z dużą starannością i dbałością o wysoką wartość rozważań teoretycz-nych, jak i propozycji metodycznych. Jest to opracowanie, które z pewnością może stać się ważnym i pożytecznym źródłem inspiracji dla wychowawców poważnie traktujących problematykę edukacji międzykulturowej i pragnących przygotować swoich podopiecznych do życia w wielokulturowym świecie.Aleksandra MinczanowskaDzieci i młodzież w procesie kształto-wania postaw kulturowych. Przewod-nik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Materiały dla nauczycieli gimnazjów i szkół po-nadgimnazjalnych. Red. T. Lewowicki, J. Suchodolska. Katowice – Cieszyn – Warszawa – Kraków 2012, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersy-tetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Peda-gogiczna ZNP w Warszawie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 207.Recenzowana książka – o charakterze teoretyczno-metodycznym – jest dru-gim tomem opracowanym jako pomoc dla nauczycieli, tym razem gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. W przy-gotowanym przez Redaktorów wstępie podkreślony został brak takich prac, któ-248 RECENZJEre rzeczywiście wprowadzają nauczycieli do edukacji wielokulturowej, uwzględ-niającej zróżnicowanie regionalne, et-niczne, narodowościowe i kulturowe.W przyjętej dwudzielnej strukturze książki zwraca uwagę uporządkowanie treści poprzez wydzielenie części teore-tycznych, które nie tylko wprowadzają w problematykę, która jest następnie opracowana praktycznie, ale jednocześnie stanowią źródło bibliograficzne, umoż-liwiające nauczycielom poszukiwanie i pogłębianie wiedzy z danego zakresu. Zasadniczą część stanowią jednak au-torskie scenariusze zajęć, które można wykorzystywać zgodnie z zaleceniami Autorek, ale również operować nimi w sposób elastyczny z uwzględnieniem specyfiki prowadzonych zajęć, potrzeb odbiorców czy też warunków, w których przebiega realizacja. Warto podkreślić, że wszystkie scenariusze są oryginalnymi opracowaniami. Najczęściej dodatkowym wsparciem jest trafnie dobrana literatura fachowa oraz liczne załączniki – zarówno przygotowane jako propozycje gotowych do wykorzystania środków dydaktycz-nych, jak i zbiór ustaw, do których należy sięgnąć w sytuacji realizacji określonych tematów. Pierwsza część, zatytułowana: Gim-nazja jako podmiot działań szkoły w za-kresie kształtowania świadomości re-gionalnej, narodowej, europejskiej oraz rozwijania tożsamości otwartej na świat, została przygotowana przez Barbarę Chojnacką-Synaszko oraz Beatę Kozieł. Autorki rozpoczynają od krótkiego wpro-wadzenia, w którym z jednej strony – nawiązują do kwestii rozwoju w wieku adolescencji, a z drugiej – do specyfiki gimnazjum, jako etapu kształcenia, który ma wdrażać do samodzielności, wspie-rać w podejmowaniu decyzji na temat dalszej edukacji oraz przygotowywać do aktywnego udziału w życiu społecz-nym. W części tej zostały zaprezentowa-ne dwa tematy. Pierwszy z nich dotyczy kształtowania poczucia zakorzeniania w kulturze i postaw społecznych wobec Innego. Rozpoczyna go krótkie wprowa-dzenie teoretyczne na temat stereotypów z podkreśleniem, iż organizowane zajęcia powinny być ukierunkowane na przeciw-działanie powstawaniu i funkcjonowaniu stereotypów i uprzedzeń, a jednocześnie przyczyniać się do budowania postaw tolerancji. Ważne jest, by nauczyciele mieli świadomość emocjonalnego kon-tekstu stereotypów, który w efekcie może prowadzić do poważnych konsekwencji społecznych związanych z marginalizo-waniem, stygmatyzacją i dyskryminacją. Przygotowanych 12 scenariuszy ma być pomocą z jednej strony w kształtowaniu zakorzeniania w kulturze, a z drugiej – ukazywać różnorodność kulturową, co ma sprzyjać rozwijaniu pozytywnych postaw społecznych wobec Innego. Za-proponowane scenariusze zajęć zostały zbudowane w kontekście relacji: Ja – Inni, a podstawowe cele, którym mają służyć, są związane z potrzebą wychowania młodzieży gimnazjalnej w szacunku dla innych osób, wdrażania do doświadczania i przeżywania problemów Innego oraz wzbudzania potrzeby przełamywania utrwalonych stereotypów. W kolejnym bloku tematycznym Au-torki zajmują się kwestią kształtowania 249RECENZJEtożsamości gimnazjalisty w zakresie lokalno-regionalnym, narodowym oraz europejskim. Jest to szczególnie ważne zagadnienie ze względu na specyfikę okresu adolescencji, w czasie które-go przemiany tożsamościowe stają się kluczowe i nabierają charakteru zadania rozwojowego, co jest efektem poszukiwa-nia własnej drogi życiowej, budowaniem poczucia własnej wartości i lokowania siebie w świecie dorosłych. Przygotowa-nych 9 scenariuszy ma pomóc uczniom w zrozumieniu tego, jak zbudowana jest ich tożsamość, jakie jej warstwy są dla nich najważniejsze. Stawiane pytania mają im pozwolić dookreślić, kim są i jak lokują siebie w stosunku do innych osób. W rozdziale tym znajdują się również propozycje metodyczne, które mają na celu uwrażliwienie młodzieży na kul-turę regionu, kształtowanie poczucia przynależności do miejsca zamieszka-nia, dostrzegania jego znaczenia dla rozwoju indywidualnego, jak i poczucia wyjątkowości rodzimej kultury w kon-tekście kultury europejskiej i światowej. Jak podkreślają Autorki „(...) w procesie edukacji osób we wczesnej adolescen-cji na uwagę zasługuje koncentracja na ukazywaniu związków między ojczyzną lokalną, ojczyzną regionalną a państwa-mi europejskimi oraz na podkreślaniu przynależności Polski do europejskiego kręgu cywilizacyjnego”1. Wprowadzenie do drugiej części opracowania – Kształtowanie postaw młodzieży wobec dziedzictwa regionu, narodu i Europy oraz rozwijanie toleran-1  s. 88.cji – zadaniem szkoły średniej – zostało przygotowane przez Barbarę Grabow-ską. Również w tej części sporo uwagi zostało poświęcone zagadnieniom adole-scencji, towarzyszącym temu zmianom rozwojowym i społecznym. Autorka zwróciła uwagę na specyficzną sytuację związaną z przebiegiem procesu socja-lizacji w środowisku wielokulturowym, gdy z jednej strony jednostka, uczestni-cząc w życiu własnej grupy regionalnej/etnicznej/narodowej/wyznaniowej, jest jednocześnie osobą bezpośrednio lub pośrednio uczestniczącą w życiu innych grup regionalnych/etnicznych/narodo-wych/wyznaniowych i dzięki temu ma możliwość nabywania wiedzy umożli-wiającej rozpoznawanie, wyjaśnianie i wartościowanie elementów składowych tychże grup, uczy się rozumienia i in-terpretowania świata zróżnicowanych kultur. Również ta część została podzielona, a pierwsza z nich (przygotowana przez Barbarę Grabowską i Aleksandrę Gan-carz) zawiera 5 scenariuszy poprzedzo-nych wprowadzeniem, w którym Autorki podkreślają rolę dziedzictwa kulturowe-go w procesie budowania tożsamości. Jak piszą „Dowartościowanie kultury regionalnej w pewnej mierze zapobiega unifikacji, która jest jednym z zagrożeń globalizacji. Pozytywnym skutkiem tego procesu może być wzajemne przenikanie się i wzbogacanie różnych tradycji, jed-nak aby taki był rezultat kontaktów po-między odmiennymi grupami, konieczne jest uznanie przez uczestników tego typu relacji równorzędnej wartości kultury 250 RECENZJEwłasnej i innych”2. Przedstawione w tek-ście krótkie informacje na temat zna-czenia ruchu regionalnego w kontekście historycznym pozwalają na dostrzeżenie zmian w podejściu do tej kwestii zarów-no przez polityków (w tym polityków oświatowych), jak i twórców literatury czy sztuki. Kwestie związane z rozwojem regionalizmu były bowiem traktowane zamiennie jako szansa i zagrożenie, element wartościowy – budujący, jak i balast i czynnik destrukcyjny. W du-żej mierze warunkowane było to podej-ściem osób sprawujących oficjalną wła-dzę w państwie, jednak jak podkreślają Autorki, często właśnie deprecjonowanie problematyki regionalnej prowadziło do rezultatów odwrotnych od zamierzo-nych. W dalszej części wprowadzenia przedstawione zostały pomocne dla na-uczycieli informacje dotyczące wkładu UNESCO we wprowadzanie norm praw-nych i rozwój idei na rzecz ochrony dzie-dzictwa kulturowego, a także traktatów Unii Europejskiej, w których omawiana jest ta problematyka. Przygotowane gry symulacyjne są nie tylko atrakcyjnym dla młodzieży sposobem spędzenia czasu na lekcji, ale stają się znakomitą okazjądo wczucia się w przedstawione sytuacje, doświadczenia bycia w środowisku in-nych kultur, umiejętności ich poznania, 2  s. 133.porozumiewania się i nawiązywania ko-munikacji międzykulturowej. Opracowanie zamyka podrozdział Spotkania z Innym – wolne od stereo-typów, pełne otwartości i tolerancji. Przygotowane materiały mają służyć budowaniu otwartych postaw, które umożliwiają spotkanie, dialog i przyczy-niają się do nawiązywania komunikacji międzykulturowej. Przygotowanych 9 scenariuszy pozwala na podejmowa-nie problematyki Innego, pobudzanie uczniów do refleksji nad pojawiającymi się u nich emocjami towarzyszącymi takiemu spotkaniu. Jednocześnie przy-gotowane wprowadzenie jest bardzo dobrym materiałem systematyzującym w sposób zwięzły wiedzę na temat ste-reotypów indywidualnych i grupowych i mechanizmów ich powstawania – jest to istotne z punktu widzenia przygoto-wania się do tego typu zajęć przez sa-mych nauczycieli. Ważnym dodatkiem do opracowa-nia jest zamieszczenie wykazu publika-cji w serii Edukacja Międzykulturowa – zawierający w momencie składania książki do druku 42 pozycje. Całość została bardzo starannie przygotowana zarówno pod względem merytorycz-nym, jak i technicznym, i z pewnością jest bardzo wartościowym i potrzebnym opracowaniem.Anna Gajdzica

"Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych. Przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Materiały dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych". Red. T. Lewowicki, J. Suchodolska. Katowice – Cieszyn – Warszawa – Kraków 2011, ss. 199 [recenzja]

https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/19326/1/Gajdzica_dzieci_w_procesie_ksztaltowania.pdf

"Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych. Przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Materiały dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych". Red. T. Lewowicki, J. Suchodolska. Katowice – Cieszyn – Warszawa – Kraków 2011, ss. 199 [recenzja]

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ