Niezwykle interesująca okazuje się podróż w dawne środowisko śląskich fotoreporterów, którą Arkadiusz Gola proponuje czytelnikom w swojej publikacji zatytułowanej "Poziom na dwa łamy. Śląska fotografia prasowa w Trybunie Robotniczej i Dzienniku Zachodnim. 1960–1989”. Autor jest związany naukowo z Instytutem Kreatywnej Fotografii
Uniwersytetu Śląskiego w czeskiej Opawie, od wielu lat pracuje jako fotoreporter prasowy w redakcji Dziennika Zachodniego. Jest fotografem dokumentalistą, skupionym na rejestracji zmian zachodzących w społeczności
Górnego Śląska po 1989 roku [...].  Recenzja: Poziom na dwa łamy : śląska fotografia prasowa w "Trybunie Robotniczej" i "Dzienniku Zachodnim" : 1960-1989 / Arkadiusz Gola. - Katowice : Thesaurus Silesiae - Skarb Śląski : "Śląsk", 2015. - 139, [1] s. : il. ; 22 cm

Guzek, Damian

Zeszyty Prasoznawcze

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ

             Title: Z najnowszej historii śląskiej fotografii prasowej – recenzja  Author: Damian Guzek  Citation style: Guzek Damian. (2017). Z najnowszej historii śląskiej fotografii prasowej – recenzja. „Zeszyty Prasoznawcze” (2017, nr 1, 245-247)   245RECENZJE I OMÓWIENIApani premier, pani prezydent, pani kanclerz, pani rektor, pani promotor, pani prokurator itp.) oraz kobieta (np.: kobieta ksiądz, kobie-ta żołnierz, kobieta generał itp.). W recen-zowanym słowniku takim żeńskim nazwom nie tylko nie poświęcono bodaj akapitu we wstępie, ale nawet nie uwzględniono w części opisowej hasła pani. Oczywiście wymienio-ne wyrażenia są niepochodne słowotwórczo, jednak ich występowania we współczesnej polszczyźnie nie można nie zauważyć, zaś na przytoczenie tychże nazw było miejsce choć-by w zestawieniach synonimów na końcu po-szczególnych haseł.Można oczywiście w tak specjalistycz-nym leksykonie propagować li tylko swoiście pojętą normę równościową i w ten sposób dowartościowywać rosnące użycie i wielką przydatność nazw żeńskich słowotwórczo pochodnych. Nie można jednak nie dostrze-gać użycia we współczesnych tekstach także analitycznych form żeńskich, które zawierają męską nazwę, tyle że poprzedzoną słowem pani. W słowniku feminatywów nie może więc zabraknąć nazwy pani magister, jedynie dlatego, że nazwa magisterka nie jest używa-na (czyli żadna z pań mających magisterium tak się nie określi, a tylko panią magister się powszechnie akceptuje).Warto tu więc przypomnieć, że tak wiele pań unika (zwłaszcza przy samookreślaniu) feminatywów typu prezeska i obstaje przy tych typu pani prezes nie bez powodu – mają bowiem na uwadze moc pewnego skryptu utrwalonego w naszych mózgach, mianowicie skryptu kojarzącego męskie imię (i męsko-osobową nazwę) z czymś silniejszym i waż-niejszym. Obrazowo kwestię tłumaczy znany psycholog Richard E. Nisbett (zob. ostatnio wydana u nas książka „Mindware. Narzędzia skutecznego myślenia”): jeśli nadchodzi hu-ragan i chcemy, by ludzie dobrze się przygo-towali, to nazwijmy go Harold a nie Hanna. Podświadomie bowiem kojarzymy męskie imię z czymś silniejszym, czyli do „żeńskie-go” huraganu ludzie gorzej się przygotują, zaś następstwa takiego zb agatelizowania Hanny mogą być naprawdę poważne.Jak wiadomo, słowniki, jak żadne inne książki, ułatwiają szybką, doraźną i nieciągłą lekturę, składają się przecież ze stosunkowo krótkich haseł – zwartych minicałości. Łatwo więc przyjdzie podczytywać sobie (i bliskim panom) recenzowany tu słownik polskich nazw żeńskich, bo lektura może być kilku-minutowa, a przecież pełna, zaś przyjemności z niej płynące nie do przecenienia. Na przy-kład ta ze znajdowania w słowniku nazw nam nieznanych (.np: pomponiarka czy rabusia) czy ta, płynąca z podsuwania Autorkom słów nam znanych, które winny się w kolejnym wydaniu znaleźć: dzierlatka, kaczystka, osa-dzona, sensatka, smakoszka, technokratka, włosomaniaczka, zamachowczyni etc., etc. A nazw żeńskich analitycznych nie można ignorować – trzymają się w polszczyźnie mocno.Janina FrasZ NAJNOWSZEJ HISTORII ŚLĄSKIEJ FOTOGRAFII PRASOWEJArkadiusz Gola: POZIOM NA DWA ŁAMY. ŚLĄSKA FOTOGRAFIA PRASOWA W TRY-BUNIE ROBOTNICZEJ I DZIENNIKU ZA-CHODNIM. 1960–1989. Wydawnictwo Na-ukowe „Śląsk”, Katowice 2015.S. 140.Niezwykle interesująca okazuje się po-dróż w dawne środowisko śląskich foto-reporterów, którą Arkadiusz Gola proponuje czytelnikom w swojej publikacji zatytułowa-nej „Poziom na dwa łamy. Śląska fotografi a prasowa w Trybunie Robotniczej i Dzienniku Zachodnim. 1960–1989”. Autor jest związany naukowo z Instytutem Kreatywnej Fotografi i Uniwersytetu Śląskiego w czeskiej Opawie, od wielu lat pracuje jako fotoreporter praso-wy w redakcji Dziennika Zachodniego. Jest fotografem dokumentalistą, skupionym na re-jestracji zmian zachodzących w społeczności Górnego Śląska po 1989 roku.2-łamanie ZP (1).indd 245 2017-09-28 10:03:33246RECENZJE I OMÓWIENIA„Poziom na dwa łamy” zaskakuje czytel-nika swoją formą. Dzięki wyeksponowaniu nagłówków i leadów oraz rozkładowi tekstu na dwa łamy każdy z dwunastu krótkich roz-działów książki przypomina bardziej tekst gazetowy niż publikację naukową. Treść publikacji jest wyraźnie skoncentrowana na fotografi i śląskiej prasy doby PRL oraz charakterystyce zbiorowości fotoreporterów gazet regionalnych z lat 1960–1989. Całość dopełnia końcowy suplement z fotografi ami.Gola rozpoczyna swoją publikację od wyraźnego osadzenia problemu fotografi i w prasie socjalistycznej w ramach dychoto-mii: dokumentacja rzeczywistości – utrwa-lanie propagandy sukcesu. Robi to w sposób dojrzały, wyraźnie wskazuje też na odcienie szarości towarzyszące pracy śląskich fotore-porterów. Prezentowane przez niego postacie są niejednoznaczne, pozbawione wyraźnych atrybutów współpracowników reżimu czy też niezłomnych opozycjonistów. Zamiast tego Gola maluje po trosze obraz rzemieślników, po trosze artystów. Owszem, w książce nie brakuje postaci heroicznych, jednak więk-szość opisywanych bohaterów to ludzie silnej styczności z ówczesnym establishmentem. Do ich codzienności należy praca na rzecz państwa i partii, jednak w niektórych momen-tach rodzi się w nich również bunt.Gola charakteryzuje środowisko foto-reporterów Trybuny Robotniczej i Dziennika Zachodniego w sposób szeroki. Pokazuje m.in. zasady rekrutacji do zawodu, któryzyskał opinię elitarnego. Jak zaznacza, „fo-toreporterzy prasowi byli specyfi czną grupąspołeczną, częścią świata artystycznej bohe-my regionu” (s. 30). Gola nie omieszkał jed-nak wspomnieć o różnych warunkach pracy,począwszy od dysproporcji w sprzęcie, do-stępie do materiałów, po różnorodny poziomzobowiązań wobec ówczesnych ofi cjeli. Jakwskazuje, fotoreporterzy doby PRL stanowi-li ogniwo propagandy sukcesu. Na tle całejzbiorowości fotoreporterzy z Górnego Śląskamieli za zadanie wnieść trochę wrażliwoścido propagandy sukcesu, która przekonywała,że na Śląsku jest najlepiej.Atutem publikacji są przykłady fotografi i retuszowanych oraz wyjaśnianie zasad fał-szowania rzeczywistości. Gola zestawia ze sobą zdjęcia przed i po retuszu, w przejrzysty sposób prezentuje też argumentację ówczes-nej władzy uzasadniającą stosowanie takich zabiegów. Oryginalne fotografi e Edwarda Gierka zestawione z materiałami opubliko-wanymi w omawianych gazetach potrafi ą za-skoczyć, a nawet rozśmieszyć.Autor publikacji dystansuje się wobec opinii o wolności współczesnej fotografi i prasowej. Porównuje pracę fotoreporterów pod nadzorem cenzury z obecną manipulacją fotografi ą, wynikającą z polityki redakcyjnej, fi rmowej czy też ograniczeń o charakterze militarnym (przywołuje tu przykład blokowa-nia treści przez wojsko podczas polskiej misji w Afganistanie). Czyni to jednak w sposób powierzchowny – prezentując określone fak-ty, nie decyduje się na ich wyjaśnienie.Wartościowym fragmentem publikacji jest rekonstrukcja motywów działania ślą-skich fotoreporterów w okresie stanu wo-jennego. Jak zaznacza autor, po zamknięciu redakcji oraz zablokowaniu dostępu do ma-teriałów redakcyjnych, ówcześni fotorepor-terzy przyjęli postawę „niewychylania się”. W istocie nie przypuszczali, że system się zmieni, a dokumentacja stanu wojennego bę-dzie aż tak pożądana. Gola przytacza również odmienną od tej postawy historię Marka Ja-nickiego, dziewiętnastolatka, który przypad-kiem wykonał fotografi e podczas wydarzeń w katowickiej kopalni „Wujek”.Dzięki relacjom poszczególnych foto-reporterów do czytelnika dociera wiedza na temat słabego stopnia zarchiwizowania fotografi i prasowych. Gola wspomina, jak podczas stanu wojennego materiały fotogra-fi czne jednej z redakcji fortelem wylądowa-ły na śmietniku, co ostatecznie uchroniło je przed konfi skatą przez aparat cenzury. Autor stwierdza przy tym, że nie sposób znaleźć działającego w tych latach fotoreportera, który dziś posiadałby kompletne archiwum swojej pracy.„Poziom na dwa łamy” jest publikacją pionierską. Nie było dotąd opracowań nauko-wych dotyczących środowiska fotoreporte-rów prasy górnośląskiej w okresie socjalizmu. Książka Goli jest o tyle cenna, że ustalenia 2-łamanie ZP (1).indd 246 2017-09-28 10:03:34247RECENZJE I OMÓWIENIAbadawcze są w niej wsparte wspomnieniami postaci kluczowych dla tamtego środowiska, w tym m.in. Józefa Makala, Władysława Morawskiego czy Ryszarda D’Antoniego. O wadze przedsięwzięcia świadczy również czas powstania publikacji. Traktuje bowiem o środowisku, którego przedstawiciele powo-li odchodzą.W publikacji Goli nie sposób jednak doszukać się informacji o związkach środo-wiska fotoreporterów z dziennikarzami. Pre-zentacja śląskich fotografów prasowych bez uwzględnienia środowiska dziennikarskiego osłabia wartość publikacji. Tym bardziej, że fotoreporterzy stanowili integralną część ze-społów Trybuny Robotniczej i Dziennika Za-chodniego.Ostatnio coraz rzadziej powstają opraco-wania na temat historii mediów regionalnych i lokalnych przed 1989 rokiem. Jak wskazuje publikacja „Poziom na dwa łamy”, niesłusz-nie. Przeniesienie czytelnika do świata me-diów, w którym obowiązywały zapisy cenzor-skie oraz istniały ograniczenia w dostępie do sprzętu, może bowiem wiele wnieść do aktu-alnego postrzegania profesji dziennikarskiej.Damian GuzekPIERWSZE DWUDZIESTOLECIE REKLAMY W III RPPiotr Wasilewski: DWIE DEKADY POL-SKIEJ REKLAMY 1990–2010. Agencja Wa-silewski, Kraków 2013. S. 468.Autor tej imponującej, blisko 500-stro-nicowej książki, Piotr Wasilewski, od ponad ćwierci wieku nie tylko bardzo uważnie ob-serwuje i rejestruje narodziny i rozwój pol-skiego rynku reklamowego, ale również był i wciąż jest jego aktywnym współkreatorem. Jako obserwator dał się poznać w kilku pio-nierskich książkach, będąc współautorem i wydawcą monografi i syntetyzującej doro-bek ostatniej dekady XX wieku („Pionierzy i tytani polskiej reklamy”, 1999) oraz dwóch tomów poświęconych reklamie niekomercyj-nej – tzw. społecznej („Propaganda dobrych serc, czyli pierwszy tom o reklamie społecz-nej”, 2002, 2008; „Szlachetna propaganda do-broci, czyli drugi tom o reklamie społecznej”, 2007). Zasługi P. Wasilewskiego jako orga-nizatora są równie imponujące, był bowiem współtwórcą wielu najważniejszych eventów w branży reklamowej, poczynając od pierw-szego w III RP festiwalu reklamy Crackfi lm (w latach 1991–1995) czy nieco późniejszej „Nocy Reklamożerców” (1995–2003) oraz wielu innych.Książka ma dość luźną konstrukcję, wszakże za autorem można wyróżnić trzy jej części. Najobszerniejszą część pracy (około 300 stron) zajmuje kronika w formie chrono-logicznego zapisu kilkuset faktów i wydarzeń związanych z reklamą i jej medialnym kon-tekstem, zestawionych w układzie rocznym. Na część drugą składa się 49 wspomnień polskich twórców reklamy poprzedzonych pomysłowym autorskim opracowaniem ana-litycznym ich wypowiedzi (nawiązującym do klasyki badania dokumentów osobistych w polskiej socjologii). Trzecią zaś część stanowi pogłębiona analiza ilościowa udzia-łu poszczególnych sektorów medialnych w rynku reklamowym. Uzupełnieniem książ-ki jest krótki szkic socjologa i medioznawcy –prof. Tomasza Gobana-Klasa („Polak w zwierciadle reklamy”), a także staranne – i cenne same w sobie dla młodych badaczy – indeksy osobowe i rzeczowe (fi rm, instytu-cji, mass mediów oraz festiwali i konkursówreklamy).Dla badacza mediów kronikarskie za-piski skrupulatnie odnotowane przez autora i zgromadzone w części I stanowią po la-tach bezcenny materiał do uporządkowania faktów i zrozumienia dokonujących się po1989 roku przemian. Dotyczą one, co oczy-wiste, rozwoju branży reklamowej w naszym kraju, krystalizowania się środowiska twór-ców reklamy i instytucji stojących na straży przestrzegania zasad etycznych w tej dzia-łalności, krajowych i międzynarodowych 2-łamanie ZP (1).indd 247 2017-09-28 10:03:34

Z najnowszej historii śląskiej fotografii prasowej – recenzja

https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/18449/1/Guzek_Z_najnowszej_historii.pdf

Z najnowszej historii śląskiej fotografii prasowej – recenzja

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ