[...] Jednym z priorytetowych kierunków działalności Centrum jest popularyzowanie twórczości Brunona Schulza. Pierwsza duża Międzynarodowa Sesja Schulzowska odbyła się w 2002 roku, tuż po otwarciu Centrum, w rocznicę śmierci pisarza. Co prawda nie przyciągnęła gości z całego świata, ale już wtedy pojawili się przedstawiciele m.in. Polski i Niemiec [...]

Buń, Zoriana

Meniok, Wiera

Postscriptum Polonistyczne

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ

             Title: Bruno Schulz w Drohobyczu : z dr Wierą Meniok, kierownik Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego im. Igora Menioka oraz dyrektorką Festiwalu Brunona Schulza rozmawia Zoriana Buń  Author: Wiera Meniok, Zoriana Buń  Citation style: Meniok Wiera, Buń Zoriana. (2013). Bruno Schulz w Drohobyczu : z dr Wierą Meniok, kierownik Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego im. Igora Menioka oraz dyrektorką Festiwalu Brunona Schulza rozmawia Zoriana Buń. „Postscriptum Polonistyczne” (2013, nr 1, s. 169-174)   POSTSCRIPTUM POLONISTYCZNE, 2013 • 1 (11) ISSN 1898-1593 Bruno Schulz w Drohobyczu Z dr Wierą Meniok, kierownik  Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego  im. Igora Menioka oraz dyrektorką Festiwalu Brunona Schulza  rozmawia Zoriana Buń Zoriana Buń: Na kiedy datuje się początki działalności Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego, kto zainicjował jego powstanie i jakie są jego zasadnicze zadania? Wiera Meniok: Tak się składa, że za kilka dni będziemy obchodzić dzie-sięciolecie Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego jako jed-nostki Uniwersytetu w Drohobyczu – otwarcie odbyło się 5 listopada 2002 roku. Inicjatorem jego powstania był mój śp. mąż Igor Meniok (z tego po-wodu dziś Centrum nosi jego imię). Ja, jako osoba zajmująca się teorią literatury i polonistyką, pomagałam Igorowi w tworzeniu koncepcji meryto-rycznej i w ustaleniu głównych kierunków działalności. Razem z mężem doszli-śmy do wniosku, że takie centrum przede wszystkim powinno służyć rozwojowi studiów polonistycznych na uniwersytecie w Drohobyczu. W związku z tym współpracujemy ze studentami, wysyłamy ich na letnie kursy języka i kultury polskiej, organizujemy seminaria studencko-profesorskie, konferencje nau-kowe dotyczące pogranicza polsko-ukraińskiej literatury i kultury oraz inne projekty edukacyjne i artystyczne. Natomiast ze względu na brak środków finansowych coraz trudniej jest prowadzić taką działalność. Jednym z priorytetowych kierunków działalności Centrum jest populary-zowanie twórczości Brunona Schulza. Pierwsza duża Międzynarodowa Sesja Schulzowska odbyła się w 2002 roku, tuż po otwarciu Centrum, w rocznicę śmierci pisarza. Co prawda nie przyciągnęła gości z całego świata, ale już wtedy pojawili się przedstawiciele m.in. Polski i Niemiec. 170 POSTSCRIPTUM POLONISTYCZNE, 2013 • 1 (11) Z.B.: Z kim współpracuje Centrum? W.M.: Współpracujemy z wieloma instytucjami w Polsce, nie tylko nau-kowymi, ale też z różnymi stowarzyszeniami oraz organizacjami NGOs. Naszym najważniejszym partnerem jest Instytut Filologii Polskiej UMCS w Lublinie. Współpracujemy również z pracownikami naukowymi UMCS i KUL oraz ze Stowarzyszeniem Studio Teatrem Test z Warszawy, z An-drzejem Marią Marczewskim, który pomagał przy organizacji pierwszego Festiwalu Brunona Schulza i ze Stowarzyszeniem Festiwal Brunona Schulza w Lublinie. Naszymi partnerami są także NCK i Instytut Książki. Rzecz jasna, to nie dzięki instytucjom, a dzięki poszczególnym osobom współpraca nie jest „martwa”, to konkretni ludzie współpracują z nami, wspierają nas i pomagają. Centrum Polonistyczne nie działa według z góry narzuconego planu, mi-mo iż podobnie jak zakład czy katedra jest jednostką uniwersytecką. Dzia-łamy w kierunku, który sami sobie wybraliśmy. Oczywiście, Centrum ma swojego Prorektora i nie możemy w pełni uniknąć formalnych spraw i za-leżności, które w każdej strukturze takiego typu istnieją, ale staramy się trzymać przede wszystkim tego kierunku, który wybraliśmy sobie samo-dzielnie. Z.B.: Przy Polonistycznym Centrum funkcjonuje również Muzeum Brunona Schulza. Kiedy zostało ono założone i co się w nim znajduje? W.M.: 19 listopada 2003 roku, czyli w rocznicę śmierci Brunona Schulza, odbyła się dwudniowa międzynarodowa konferencja naukowo-praktyczna „Schulz i Ukraina”. W tym samym czasie otworzyliśmy z Igorem tzw. wstępną wersję Muzeum Brunona Schulza. Po konsultacjach z schulzologa-mi doszliśmy do wniosku, że izba pamiątek Schulza powinna powstać w jego gabinecie profesorskim, który znajduje się w budynku dawnego gim-nazjum im. Władysława Jagiełły, a obecnej siedzibie Rektoratu Uniwersytetu. Nazywamy to Muzeum „wstępną wersją” nieprzypadkowo, mamy bowiem plan, że kiedyś powstanie prawdziwa wersja Muzeum Brunona Schulza w jego domu rodzinnym. Na tym domu znajduje się obecnie tablica pamiąt-kowa, na której jest umieszczona błędna informacja, że autor Sklepów cyna-monowych to pisarz żydowski i mistrz słowa polskiego. Pisarze identyfikują się z językiem, jakim się posługują na co dzień i w jakim piszą swoje teksty, a dla Schulza takim językiem była polszczyzna. Np. o Kafce nikt nie powie, że jest on pisarzem żydowskim… Abstrahując od tej kwestii, myślimy cały czas o tym, żeby takie prawdziwe muzeum powstało. Spotykamy się z różnymi reakcjami władz miasta. Bruno Schulz w Drohobyczu…  171 Z obecnym merem, który m.in. brał udział w 2001 roku przy znanym skan-dalu związanym z wywiezieniem ściennych malowideł Schulza z Drohoby-cza, odbyło się kilka rozmów na ten temat i to na bardzo wysokim pozio-mie, ponieważ brali w nich udział także przedstawiciele dwóch ministerstw Polski, mam na myśli MSZ oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Naro-dowego. Byłam obecna przy tych rozmowach – odpowiedź mera jest po-prawna politycznie, ale niekonkretna. Myślę, że idea powstania tego muzeum musi zrodzić się na szczeblu najwyższym, czyli na poziomie porozumienia Polski i Ukrainy. Zresztą sądzę, że władze miasta powinny być zaintereso-wane takim projektem, ponieważ byłby to ogromny atut turystyczny dla naszego miasta. Tymczasem cieszymy się z tego, co mamy. Z.B.: Centrum Polonistyczne w Drohobyczu jest najważniejszym na Ukrainie ośrod-kiem promocji twórczości Schulza, organizatorem znanego dziś już prawie na całym świecie Festiwalu Brunona Schulza. Od czego zaczęła się ta inicjatywa i jak się ona rozwijała? W.M.: Międzynarodowy Festiwal Brunona Schulza w Drohobyczu to pro-jekt długofalowy, realizowany w cyklu dwuletnim. Pierwszy Międzynarodo-wy Festiwal Schulzowski rozpoczął się 12 lipca 2004 roku, w rocznicę uro-dzin Schulza. W 2006 roku natomiast Festiwal był związany z okresem tra-gicznej śmierci Schulza, czyli z listopadem. Następnie pomyślałam, że ulu-bioną porą Schulza jako pisarza jest jednak wiosna, sam zresztą deklaruje to opowiadaniem Wiosna, w którym zawarte są wszystkie najistotniejsze wątki jego twórczości, od historycznych poczynając i metafizycznymi kończąc. W związku z tym przenieśliśmy Festiwal na wiosnę i jego trzecia oraz czwar-ta edycja odbyły się na przełomie maja i czerwca. Z kolei tegoroczny festi-wal odbył się we wrześniu. Dlaczego? No bo Jesień, Druga jesień… Powodem były też względy praktyczne. Wraz z Grzegorzem Gaudenem, dyrektorem Instytutu Książki w Krakowie, doszliśmy do wniosku, że warto spróbować połączyć czasowo Festiwal Schulzowski w Drohobyczu z Targami Książki we Lwowie. Festiwal wyprzedzał Forum Wydawców o kilka dni, a w ramach Targów Książki we Lwowie zorganizowaliśmy część Schulzowską. Jestem świadoma tego, że łatwiej pojechać, na przykład do Paryża, Sztok-holmu czy Nowego Jorku, a trudniej przyjechać do prowincjonalnego Dro-hobycza, który już prawie nie przypomina bogatego, rozwiniętego kultural-nie i gospodarczo miasta sprzed wojny. Mimo to, mówienie o Schulzu w Drohobyczu jest czymś innym, bardziej autentycznym, niż mówienie o Schulzu, powiedzmy, w Nowym Jorku. 172 POSTSCRIPTUM POLONISTYCZNE, 2013 • 1 (11) Z.B.: Co mogłaby Pani powiedzieć o tegorocznym Festiwalu? Czy był on okazją do innego, być może świeższego spojrzenia na twórczość pisarza? W.M.: Trudno oceniać to mnie, osobie, która, jako organizator, była w samym środku wydarzeń. Na pewno była to bardzo trudna praca, ale jestem przekonana, że zorganizowaliśmy największą na świecie imprezę schulzowską. Udało nam się zharmonizować dwie części: literacko-naukową i artystyczną, choć było to szalenie trudne. Na szczęście udało się. Konfe-rencja zawierała interesujące głosy naukowe, momentami nawet sami uczestnicy byli zadziwieni ich poziomem. Spotkania literackie, prezentacje książkowe, prezentacje tłumaczy, spektakle, wystawy, wernisaże, koncerty – wszystko to współgrało ze sobą i dopełniało się nawzajem. Nie ukrywam, że najbardziej zależy mi na części naukowo-literackiej, ale na szczęście dołącza do nas coraz więcej wybitnych naukowców. W tegorocznym Festiwalu świetne wykłady wygłosiły m.in. Tamara Hundorowa, Maria Mokłycia, Olga Czerwińska, czyli zabrzmiały ważne głosy ukraińskich literaturoznawców, co jest istotne dla wchodzenia Schulza w dyskurs naukowy na Ukrainie. Podczas konferencji rozmawialiśmy o Schulzu nie tylko jako o pisarzu, którego teksty można interpretować na różne sposoby, ale też jako o myśli-cielu, który zasłużył na to, żeby jego nazwisko znalazło się obok nazwisk najwybitniejszych teoretyków i filozofów literatury XX wieku, takich jak Roman Ingarden, Roland Barthes, Walter Benjamin i inni. Byłam świadoma, że w ten sposób utrudniam naukowcom zadanie, ale bardzo zależało mi na tym, by szersza publiczność dowiedziała się, iż Schulz poza tym, że był nie-samowicie utalentowanym grafikiem, rysownikiem i bardzo oryginalnym pisarzem, to jeszcze stworzył swój własny projekt tekstu literackiego i wła-sny styl interpretacji. Warto zwrócić uwagę na teksty, które pozornie wydają się mniej ważne, jak recenzje tekstów literatury międzywojennej publikowa-ne m.in. w „Wiadomościach Literackich”. Wydaje mi się, że jest to bardzo ciekawe zagadnienie, gdyż pozwala nam dowiedzieć się, jakim czytelnikiem, myślicielem, filozofem i teoretykiem był Schulz. Dzięki temu tegoroczna książka pokonferencyjna będzie tematycznie różnorodniejsza niż poprzed-nie. Jej wydanie planujemy w połowie przyszłego roku. Od czwartego Festiwalu poczynając, do udziału zapraszamy – poza bada-czami – pisarzy i poetów, którzy w swojej własnej twórczości inspirują się Schulzem lub czynią z niego bohatera literackiego. Zaskoczył mnie fakt, że Chorwaci i Serbowie bardzo zachwycają się Schulzem. Jest tam cały szereg nazwisk poetów i pisarzy, którzy inspirują się twórczością tego wybitnego autora. Spośród twórców, w tekstach których autor Sklepów cynamonowych Bruno Schulz w Drohobyczu…  173 występuje jako bohater literacki, wymienić należy przede wszystkim Dawida Grossmana, jednego z najbardziej znanych współczesnych pisarzy izraelskich, który jeden z rozdziałów swojej powieści Patrz pod: Miłość zatytułował Bruno. Dzięki takim działaniom Bruno Schulz odzyskuje niejako życie po śmierci. Bardzo ważne zadanie podczas Festiwalu należy także do tłumaczy. W 2008 roku wymyśliłam eksperyment translatorski. Wybrałam jeden frag-ment z Wiosny, dość obfity, który jeszcze przed Festiwalem został przetłu-maczony na dziesięć języków i podczas Trzeciego Festiwalu odbyły się warsztaty translatorskie prowadzone przez poetę Bohdana Zadurę i przez Marię Hadlewicz, przedstawicielkę lwowskiej szkoły tłumaczy. W ramach tych warsztatów rozmawialiśmy o tym, na jakie trudności napotykają tłuma-cze w tekstach pisarza z Drohobycza. Lorenzo Pompeo, który tłumaczył Schulza na język włoski, napisał nawet esej, w którym porównał proces tłumaczenia prozy Schulza do bólu zęba – nim ten ząb się nie wyleczy, człowiek po prostu wariuje. Podobnie jest z Schulzem: dopóki nie skończy się pracować z jego tekstem, tłumacz nie może uwolnić się od tego zadania, wyzwolić się spod wpływu wyobraźni Schulza. Przy Centrum Polonistycznym funkcjonuje także Studencki Teatr „Alter”, który został powołany do życia również z inicjatywy śp. Igora Menioka. Teatr ten zadebiutował w lipcu 2004 roku, podczas Pierwszego Festiwalu Schulzowskiego, ze spektaklem Demiurgos plus wg Brunona Schulza. Teatr „Alter” bierze udział w każdej edycji festiwalowej oraz realizuje wiele pro-jektów na Ukrainie i w Polsce. W tej chwili ma na swoim koncie jedenaście scenicznych i pozascenicznych projektów inspirowanych twórczością Bru-nona Schulza, np. chłopcy, którzy w tym teatrze działają, stworzyli niewielki spektakl na podstawie eseju Lorenza Pompea, który cieszył się wielkim po-wodzeniem będąc przedstawiony w kilku już miejscach. Ponadto podczas tegorocznego Festiwalu Teatr „Alter” zorganizował całodniowy projekt artystyczny wg Wiosny Brunona Schulza pt. Zodiak Miasta, albo Historia pewnej Wiosny, na który uzyskał grant Fundacji Odrodzenie. Bardzo cieszy mnie taka aktywność i zaangażowanie młodych ludzi. Za tydzień wraz z Teatrem „Alter” jedziemy do Wrocławia, gdzie również odbędzie się Festiwal Brunona Schulza. Począwszy od 2001 roku, 19 listo-pada odbywa się spotkanie ekumeniczne w miejscu śmierci Schulza. Przez przewodniczącego gminy żydowskiej jest odmawiany Kadisz, modlitwa za zmarłych, później modlą się przedstawiciele kościoła rzymskokatolickiego i już przez sześć lat modli się z nami także ksiądz greckokatolicki. Bruno Schulz pomaga przywrócić wielokulturowość, której już prawie nie ma 174 POSTSCRIPTUM POLONISTYCZNE, 2013 • 1 (11) w Drohobyczu dzisiejszym. Również od kilku lat na 19 listopada Centrum Polonistyczne przygotowuje program wydarzeń okolicznościowych i kultu-ralnych pod hasłem Druga Jesień. Po tych obchodach, 22 listopada, jedziemy do Warszawy, gdzie profesor Jacek Kurczewski organizuje tygodniowe uro-czystości Schulzowskie. Jest to rok Brunona Schulza, 120. rocznica jego urodzin i 70. rocznica śmierci, nic więc dziwnego, że pojawia się tak dużo imprez związanych z jego postacią. Takie wydarzenia mają jednak charakter okazjonalny, a projekt Centrum ma charakter ciągły. Chcemy, żeby Festiwal Brunona Schulza w Drohobyczu odbywał się stale i żeby zawsze miał rację istnienia. Z.B.: Dziękuję za rozmowę. Wywiad przeprowadzono w 2012 roku. 

Bruno Schulz w Drohobyczu : z dr Wierą Meniok, kierownik Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego im. Igora Menioka oraz dyrektorką Festiwalu Brunona Schulza rozmawia Zoriana Buń

Bruno Schulz w Drohobyczu : z dr Wierą Meniok, kierownik Polonistycznego Centrum Naukowo-Informacyjnego im. Igora Menioka oraz dyrektorką Festiwalu Brunona Schulza rozmawia Zoriana Buń

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ