Dar apie baltus, gudus ir gotus

Abstract

This paper aims to shed light on the tenacious tendency of would-be philologists and self-taught historians to embellish the history of the Lithuanian nation and its civilization by providing interpretations of ancient texts without real evidence. In particular, the authors review some methodological aspects of historical research in the work of the Lithuanian émigré J. Statkutė de Rosales, Europos šaknys ir mes, lietuviai (The Roots of Europe and We, the Lithuanians). This article points out that her claim that the Goths were the mighty ancestors of today’s Lithuanians derives from a macroscopic misinterpretation and alteration of the only existing text about the origin of the Goths, which is the late Latin Getica, written by Jordanes. Statkutė, who recently received a doctorate honoris causa, identifies the Goths with the ancient Lithuanians by comparing the word Gothi with the Lithuanian ethnonym gudai, and asserts that world historians have intentionally been duped for years by a few deceitful scholars into believing that the Goths originated in Scandinavia. Statkutė holds that the island of Scandza depicted by Jordanes should not be identified with Scandinavia at all, but with the Baltic coast from Eastern Poland to Lithuania.The authors of this paper examine the actual text of Jordanes both philologically and with cross-references to other authors, finding that Statkutė’s conclusions are extremely erroneous. Not only has the Latin text been incorrectly translated by Statkutė in more than one passage, but she has also kept silent – most probably on purpose – about some crucial information, thereby lending support to her theories. The identification of Scandza, the fatherland of the Goths according to Jordanes, with the Baltic coast has to be ruled out mainly by the fact that the Latin historian clearly describes the phenomena of the polar night and midnight sun as being typical of Northern Scandza. Statkutė’s approach to sources written in Latin also appears compromised, not only by leaving out relevant information, but also by her difficulty in understanding (and therefore translating) the texts as well. The authors of this paper point out several other misinterpretations of facts, which are presented in her book as more or less revolutionary findings. In addition, Statkutė’s arrogant accusations against distinguished scholars would be inappropriate even if she were correct in her assumptions. As a matter of fact, her sole merit today is the attempt to arouse Lithuanians’ interest in their own distant past.Straipsnyje vertinama Jūratės Statkutės de Rosales pateikta vėlyvosios Antikos geografo Jordano informacija apie gotus ir Skandzos salą jo darbe „De Getarum sive Gothorum origine et rebus gestis“. Šią salą autorė mėgina lokalizuoti ne kaip Skandinavijos pusiasalį, bet kaip Aistmarių pusiasalį, o pačius salos gyventojus gotus atitinkamai laiko baltų gentimi, ankstesnių tyrinėtojų esą nepagrįstai priskirtą germanams.Patikrinus Jordano tekstus paaiškėjo, kad autorės interpretacija nepagrįsta dėl jos pačios ne visai tiksliai išverstų Jordano tekstų, taip pat dėl nutylėto tekstų tęsinio, kur Jordanas rašo apie salos šiaurinei daliai būdingą poliarinę dieną ir poliarinę naktį.Gotų tapatinimas su gudais nepagrįstas fonetiškai, nes etnonimas ‘gudai’ lotyniškai būtų užrašytas ‘Gudi’ arba ‘Gudae’, bet ne ‘Gothi’.Daroma išvada, kad Jordano aprašytoji Skandzos sala vis dėlto sietina su Skandinavijos pusiasaliu, o gotai buvo viena iš joje gyvenusių germanų genčių. Niekuo nepagrįstas yra ir autorės mėginimas lotynišką Žemaitijos pavadinimą ‘Samogitia’ aiškinti kaip „Žemąją Getiją“ ir taip susieti ją su gotais. Raz jeszcze o pochodzeniu bałtów, gudai i gotówW artykule poddano ocenie informacje na temat Gotów i wyspy Skandza, pochodzące z pracy starożytnego geografa i historyka Jordanesa De Getarum sive Gothorum origine et rebus gestis (O pochodzeniu i czynach Gotów) i wykorzystane przez litewską badaczkę emigracyjną J. Statkutė de Rosales w jej książce Europos šaknys ir mes, lietuviai (Korzenie Europy i my, Litwini). Wyspę tę autorka próbuje identyfikować nie jako Półwysep Skandynawski, a półwysep Zalewu Wiślanego, natomiast mieszkańców tej wyspy – Gotów – odpowiednio uważa za plemię bałtyckie, jej zdaniem niesłusznie zaliczane przez wcześniejszych badaczy do ludów germańskich.Po dokonaniu filologicznej analizy tekstów Jordanesa okazało się, że interpretacja autorki jest nieuzasadniona, ponieważ cytowane przez badaczkę ustępy tekstu zostały przez nią przetłumaczone niezbyt dokładnie, ponadto J. Statkutė de Rosales przemilczała dalsze fragmenty zawierające kluczowe informacje, gdzie Jordanes pisze o charakterystycznym zjawisku występującym w północnej części wyspy, mianowicie o dniu polarnym i nocy polarnej.Utożsamianie Gotów z gudai (etnonim, którym Litwini określali swoich południowo-wschodnich, niekiedy też południowo-zachodnich sąsiadów) jest nieuzasadnione fonetycznie, gdyż etnonim ten po łacinie przybrałby formę gudi lub gudae, ale nie gothi.Z powyższych rozważań można wyciągnąć wniosek, że opisaną przez Jordanesa wyspę Skandza należy jednak wiązać z Półwyspem Skandynawskim, Goci zaś byli jednym z zamieszkujących go plemion germańskich.Niczym nieuzasadniona jest też próba tłumaczenia łacińskiej nazwy Żmudzi (Samogitia) jako „Dolnej Getii” i takim sposobem związania jej z Gotami.SŁOWA KLUCZOWE: Goci, gudai, Skandynawia, Statkutė de Rosales, Jordanes, Prätorius, pseudoteorie