Prinke, Rafał T.

Polish

PSNC Institutional Repository

Okolice bibliotek. Nauki humanistyczne w nowym świecie cyfrowym

POLSKIE BIBLIOTEKI CYFROWE  2010  • str. 39Okolice bibliotek. Nauki humanistycznew nowym świecie cyfrowymRAFAŁ T. PRINKE Akademia Wychowania Fizycznego w PoznaniuStreszczenieDo niedawna humaniści wykorzystujący w swej pracy badawczej nowe technologie informatyczne stanowili relatywniezamkniętą grupę, zupełnie poza, względnie obok głównych nurtów poszczególnych dziedzin tworzących tę grupę nauk. Nalicznych uczelniach powstawały kierunki studiów i katedry „digital humanities”, a także międzynarodowe stowarzyszeniauczonych. Podejmowane przez nich projekty badawcze polegały głównie na samodzielnym tworzeniu danych (wpisywaniu dokomputerów) i ich przetwarzaniu, jednak rezultaty, często niezwykle interesujące, znajdowały niezbyt wielkie uznanie w huma-nistyce „mainstreamowej”. Odzwierciedla to zresztą skostniałe zależności struktur instytucjonalnych w nauce, które niepozwalają na tak szybkie wdrażanie nowych metodologii, jak to umożliwia rozwój technologiczny.Wraz z pojawieniem się i błyskawicznym rozwojem interaktywnych technologii w sieci WWW, często (choć niezbytszczęśliwie) określanych jako Web 2.0, oraz ekspansją bibliotek cyfrowych z wolnym dostępem dla wszystkich, równieżprzedstawiciele tradycyjnych metodologii nauk humanistycznych znaleźli się w sytuacji, w której muszą uznać wszechobecność„rzeczywistości cyfrowej”. Zasoby bibliotek cyfrowych przestały już być kolejną ciekawostką, którą uznani uczeni moglizignorować, ale przekroczyły pewien próg nasycenia, udostępniając obecnie wiele milionów książek w formie elektroniczneji z możliwością przeszukiwania tekstu. Prawie wszystkie z nich to teksty napisane ponad sto lat temu, a więc źródła huma-nistyczne. Bez umiejętności sprawnego poruszania się w tej globalnej meta-bibliotece i efektywnego korzystania z jej zasobówwspółczesny humanista nie może już praktycznie uprawiać swojej dziedziny nauki. Stąd też pojawiło się nowe określenie„online humanities scholarship”, przeciwstawiające pionierskie i niszowe „digital humanities” powszechnemu korzystaniuz zasobów sieciowych, ale także prowadzeniu wspólnych badań w sieci, uczestnictwu w naukowych portalach społecznoś-ciowych, publikowaniu w elektronicznych czasopismach „open access” i poprzez „self-archiving”.Biblioteki cyfrowe muszą tę nową sytuację, którą w dużej mierze same wykreowały, brać pod uwagę przy rozwijaniuwłasnej infrastruktury. Problemem jest jednak brak ustabilizowanych standardów i łatwo dostępnych narzędzi wspomagającychpracę naukową humanisty, a trudno spodziewać się, że biblioteki będą obsługiwały każdą nowinkę w tym zakresie. Dotyczyto z jednej strony programów zarządzania danymi bibliograficznymi, takich jak komercyjny EndNotes czy freeware'owy Zotero.Umożliwiają one integrację z procesorami tekstu i automatyczne formatowanie przypisów i bibliografii, ale też wyszukiwanieksiążek i artykułów w bazach danych, katalogach bibliotek i księgarniach internetowych, przechwytując opisy bibliograficzne,a niekiedy również pełne teksty lub fragmenty publikacji czy „zdjęcia” stron internetowych.Podobnym narzędziem, którego elementy stopniowo przejmują programy bibliograficzne, są programy zarządzanianotatkami i „outliningowe”, takie jak komercyjny TreePad. Jednym z tego typu programów jest KeyNote, polski i darmowyprodukt „open source” stworzony w całości przez anglistę Marka Jedlińskiego. KeyNote zrobił światową karierę i do dzisiajjest szeroko wykorzystywany mimo, iż autor przestał go rozwijać w 2003 r. i mimo powstania wielu programów naśladującychgo. Szkoda, że polskie środowiska humanistyczne i programistyczne nie podjęły się rozwijania tego produktu, a inicjatywytworzenia darmowych narzędzi tego typu nie znajdowały uznania grantodawców.Z drugiej strony większej uwagi wymagają nowe możliwości integracji bibliotek cyfrowych z platformami społecznoś-ciowymi i technologiami publikowania „open access”, które pozwolą na prawdziwe przeobrażenie się tradycyjnej humanistykiw „online scholarship” nowej generacji. Wymaga to jednak tworzenia narzędzi klienckich wykorzystujących środowisko siecisemantycznych, takich jakie tworzy przykładowo Discovery Project w zakresie filozofii. Nie bez znaczenia jest również możli-wość bezpośredniego odsyłania hipertekstowego nie tylko do konkretnej pozycji w zasobach biblioteki cyfrowej, ale i dokonkretnego miejsca (strony i frazy) w tej publikacji, co zaimplementowała już biblioteka Internet Archive. Różnorodnośćformatów ebooków i urządzeń do korzystania z nich sprawia, że niektóre biblioteki internetowe oferują swoje zasobyjednocześnie w wielu formatach, aby ułatwić często niezbyt technologicznie sprawnym humanistom korzystanie z nich.Mimo, iż wiele jeszcze czasu upłynie zanim wszyscy przedstawiciele nauk humanistycznych (a przynajmniej ichwiększość) będą się czuli swobodnie w środowisku cyfrowej „post-nauki” i zmieni swoje dotychczasowe przyzwyczajenia, towielki ruch bibliotek cyfrowych stanowi jego nieodzowną bazę.

http://lib.psnc.pl/Content/373/BC-6-Prinke.pdf

Okolice bibliotek. Nauki humanistyczne w nowym świecie cyfrowym

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

PSNC Institutional Repository

PSNC Institutional Repository