'Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Dergisi'
Abstract
Significant changes occurred in work force, social structure, production rate and process and economy due to the use of new energy sources by Industrial Revolution that began in England in the 18th century. During the transition period from labor and intensive business process to mass production of machinery and equipment, in 20th century, working life have been confronted with occupational accidents, occupational diseases and environmental problems. Today, the issue of occupational health and safety is considered as ongoing global problem. It is known that this issue arises from rapid industrial and agricultural developments especially in developing countries. In addition to the positive contribution of technological developments to human life, risks arising from the work are carried out by the employees. While many of countries are shifting from labor and intensive processes to mechanization in the manufacturing, mining and agricultural sectors depending upon developments, it is important that the potential occupational health and safety problems can be avoided before they occur.
In our country, important structural arrangements have been made in the field of OHS in recent years. Although many positive developments have been made in this process which started with the entry into force of Law No: 6331, occupational accidents and diseases continue to be experienced. As it is known, catastrophic accidents occurred in mining sector in recent years. Therefore, in Turkey, occupational health and safety conditions in mining sector needs to be improved quickly. One of the most important elements in establishing OHS at work is occupational safety experts. In this sense, demand for a well-trained and qualified man-power increases steadily. Today, in developed countries as in all occupational groups, there is a tendency to specialize in a specific subject in the field of occupational safety expertise.
In this thesis, occupational safety professionals training and certification systems applied in US, Australia and China, where mining activities are performed safely and efficiently, are compared with the current situation in our country. Information is given on the functioning and content of occupational safety expertise in those countries. The difference between the system in our country and the systems in other countries has been revealed. As a result, model recommendations have been developed on sectoral occupational safety professional in the mining sector.ÖZET i
ABSTRACT iii
TEŞEKKÜR v
İÇİNDEKİLER vi
ÇİZELGELER DİZİNİ viii
ŞEKİLLER DİZİNİ ix
KISALTMALAR x
1. GİRİŞ 1
1.1. Tezin Amacı 3
1.2. Tezde Uygulanan Yöntem 3
1.3. Tezin Tanıtımı 4
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 5
2.1. İş Sağlığı ve Güvenliği 5
2.2. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi 8
2.3. İş Güvenliği Uzmanlığı ve Tarihsel Gelişimi 10
3. TÜRKİYE’NİN İSG PROFİLİ 12
3.1. İş Kazası İstatistikleri 12
3.2. Meslek Hastalığı İstatistikleri 15
4. TÜRKİYE’DE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI 16
4.1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 16
4.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 17
4.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği 18
4.4. İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 18
5. BAZI ÜLKELERDE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI 27
5.1. Amerika Birleşik Devletleri 29
5.2. Avustralya 40
5.3. Çin Halk Cumhuriyeti 48
6. MADENCİLİK SEKTÖRÜ İÇİN MADEN İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI EĞİTİM VE SERTİFİKASYON MODELİ 56
6.1. Bazı Gelişmiş Ülkeler ile Türkiye’deki Sistemin Karşılaştırılması 57
6.2. Maden İş Güvenliği Uzmanlığı Standardı Oluşturulma Süreci ve Öneriler 61
6.3. Eğitim ile İlgili Öneriler 70
6.4. Sınav ve Belgelendirme 71
6.5. Meslek ve Tecrübe Kriterleri 77
6.6. Uygulamaya Dair Öneriler 78
7. SONUÇ VE ÖNERİLER 79
KAYNAKÇA 82
EKLER 87
ÖZGEÇMİŞ 88İngiltere’de 18. yüzyılda başlayan ve Sanayi Devrimi olarak adlandırılan süreçte yeni güç kaynaklarının kullanımı sayesinde iş gücünde, toplumsal yapıda, üretim hızında, üretim yapısında ve ekonomide önemli değişiklikler gerçekleşmiştir. Emek yoğun iş sürecinden makine ve ekipman odaklı kitle üretimine geçişle birlikte, çalışma hayatı 20. yy’da iş kazaları, meslek hastalıkları ve çevre sorunları ile karşı karşıya kalmıştır. Günümüzde de halen meydana gelen iş sağlığı ve güvenliği (İSG) sorunları küresel bir sorun olarak ele alınmaktadır. Bu sorunun özellikle gelişmekte olan ülkelerde meydana gelen hızlı endüstriyel ve tarımsal gelişmeden kaynaklandığı bilinmektedir. Teknolojik gelişmelerin bir yandan çalışma hayatına birçok katkısı olurken diğer yandan yeni riskleri de beraberinde getirmektedir. Gelişmelere bağlı olarak insan odaklı üretim biçiminden mekanizasyon ve otomasyona dayalı üretime geçilirken potansiyel iş sağlığı ve güvenliği sorunlarının gerçekleşmeden önlenmesi güvenli ve verimli çalışma alanlarının oluşturulması için önem arz etmektedir.
Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği konusunda son yıllarda önemli yapısal düzenlemeler yapılmıştır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 30/6/2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile başlayan bu süreçte olumlu birçok gelişme kaydedilse de iş kazası ve meslek hastalıkları ciddi boyutlarda yaşanmaya devam etmektedir. Bilindiği üzere özellikle madencilik sektöründe son yıllarda felaket düzeyinde kazalar meydana gelmiştir. Bu sebeple Türkiye’de madencilik sektöründe iş sağlığı ve güvenliği koşullarının hızlı bir şekilde iyileştirilmesi gerekmektedir. İşyerlerinde İSG’nin tesis edilmesinde önemli unsurlardan biri de iş güvenliği uzmanlarıdır. Bu anlamda iyi eğitilmiş nitelikli insan gücüne duyulan talep de giderek artmaktadır. Günümüzde gelişmiş ülkelerde, her meslek grubunda olduğu gibi iş güvenliği uzmanlığı alanında da özgün konularda uzmanlaşmanın gerekli olduğu görülmektedir.
Bu tez çalışmasında, madencilik faaliyetlerinin güvenli ve verimli şekilde yapıldığı; Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avustralya ve Çin Halk Cumhuriyeti’nde uygulanan iş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sertifikasyon sistemleri incelenerek ülkemizdeki mevcut durum ile karşılaştırılmıştır. Söz konusu ülkelerdeki iş güvenliği uzmanlığının işleyişi ve içerikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Ülkemizdeki sistemin ve diğer ülkelerdeki sistemlerin arasındaki farklar ortaya çıkarılmıştır. Sonuç olarak, madencilik sektörü için gerekli maden iş güvenliği uzmanlarının yetiştirilmesinde uygulanabilecek bir eğitim ve sertifikasyon modeli önerilmiştir
