L-awtur ta’ dan l-editorjal jistqarr li dar lejn l-edizzjonijiet qodma ta’ “Il-Malti” u lejn kitbiet oħra mxerrdin biex jiġbor ġawhar ta’ għerf dwar l-ilsien Malti li ħallewlna dawk ta’ qabilna.peer-reviewe

Mizzi, Achille

OAR@UM

L-editorjal Achille Mizzi Harsa lura u ohra 'I quddiem eta gejt biex nikteb dan 1-editorjal ghall-harga ta' IL-MALTI li ghandkom f'idejkom bdejt inqalleb edizzjonijiet tas-snin 1-imghoddija biex mill-passat nizen il-qaghda tal-ilsien Malti llum u forsi nislet xi taghlima ghall-gejjieni. L-istorja tal-Malti qatt ma kienet watja u sielma. Sa mill-bidu kien hemm min iddarras li 1-Malti beda qajla qajlajerfa' rasu u jikseb jeddijietu. Fost dawn kien hemm dawk li kienu ghamlu mit-Taljan ghelm ta' privilegg u snobbizmu li bih kienu jiddandnu u jintghazlu mill-kotra tal-poplu li kienet sajma minn kull taghlim u tajba hiss biex issefter minn sbieh ix-xemx sa nzulha. Ma' dawn issiehbu mbaghad kontra 1-Malti dawk li haddnu 1-ilsien Ingliz biex intrefghu pulzier biex setghu jinhabbu mal-hakkiema barranin u javvanzaw fin-negozju, fie-civil u fl-isferi kollha tal-hajja Maltija bla ma qatt habblu rashom li 1-Malti kien 1-ewwel u qabelkollox wiehed mis-sisien tal-identita taghna li taghmilna verament Maltin. Illum nibtu ghedewwa ta' xorta ohra; ghedewwa mohbijin u sottili li jippu:Zaw ta' pampaluni tal-Malti, imma li wara 1-maskra ghandhom leblieba biex imexxu 1-politka taghhom qarrieqa u opportunista. Da\x/n huma aktar perikoluzi ghax bhas-susa jfaqqsu u jghawru lill-istess zokk li jirfed il-Malti. L-attakk taghhom qatt mhuwa frontali imma gej dejjem mill-gnieb biexjaqdi I-agenda mohbija taghhom.Erhilhom minn zmien ghal zmien johorgu xnighat x 11-MALTI li 1-Ilsien Malti jinsab f'xi krizi u jinsew li qatt daqs illum 1-ilsien Malti ma kellu prestigju li wasslu sahansitra f'fora intemazzjonali bhalma hi 1-Unjoni Ewropea. lt-tattika taghhom hija lijiskreditaw il-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti, li twaqqaf apposta bl-Att tal-Parlament Nru. V tal-2004. Dawn lanqas majimpurtahom lijaghtu pjacir lill-ghedewwa antiki li 1-Malti qattma hamluh u li Hum ma jissugrawx jitkellmu ghax jafu li 1-poplu huwa kontrihom u li 1-Malti ghandu warajh is-sahha tal-Kostituzzjoni ta' Malta. Mela ejjew ghal mument nghidu ghalihom il-famuz vers li nsibu fl-Inferno ta' Dante Alighieri, Non ragioniam di !or, ma guarda e passa. Ghalhekk deherli li f'mument bhal dan u biex inwettqu 1-fehma taghna b'risq 1-Ilsien Nazzjonali hsibt li ndur lejn 1-edizzjonijiet qodma ta' IL-MALTI u lejn kitbiet ohra mxerrdin biex nigbor gawhar ta' gherf dwar 1-Ilsien Malti li hallewlna dawk ta' qabilna, biex minnhom nitghallmu u niddawlu dwar fejn hi t-triq li veru tfittex il-gid ta' lsienna. Mikiel Anton Vassalli 1764 -1829 Silta minn 'Lin-Nazzjon Maltija' -Dania ghal- 'Lexicon', maqluha ghall-Malti minn Frans Sammut ... "Naf hizzejjed li hemm uhud li jharsu hl-ikrah lejn l-Ilsien Malti ghax jghodduh hla siwi u minghajr il-hila li jitrawwem hekk kif ukoll hija nieqsa l-hila zghira u zewwiela taghhom; u li din il-fehma hekk qerrieda sa issa deJJem kienet minnjuq u hekk cahhdet lin-Nazzjon minn wisq u wisq gid. Imma issa li qed Jitressaq is-sew h'turiJiet mill-aktar dajja u rragunati, li wiehed imur kontrih Jew huwa thewdin hla tarf Jew miheghda sfiqa ghall-gid ta' kulhadd. In-nies sewwa, ghaqlin u li Jhohhu lil ghaJrhom qatt ma jfittxu !ilief is-seit' u li jiksbu t-tag!ilim, u meta xi darha Jaslu Jmaqdru, dan Jaghmluh hiss hiex ikattruh u Jaghmluh aktar dafi, u mhux ghax-xewqa hattala liJkunu hiss imaqdru." DunKarm 1871-1961 L-editorjal ta' Il-Malti, (fl-ewwel ktieb tal-1934) " ... qatt ebda hjiel ta' partiti ma xiref minn 11-Malti, qatt ma ghawwigna, qatt hadd ma dahal f' darna, li ma kienx jaqbel ma fehmitna" Prof. Gui:e Aquilina 1911-1997 L-editorjal ta' Lefien il-Malti (Lulju-Sett. 1946) harga LXXXIX 2016 xi "Meta 1-kotra tal-Membri tal-AssembleaNazzjonali, qatghuli I-Mal ti, flimkien mal-Ingliz, ghandujkun 1-ilsien ufficjali ta' Malta, fissret ix-xewqa tal-Maltin Ii f'ghajnejn il-barranin mil-lum 'ii quddiem ghandna nibdew nitqiesu bhala nazzjon ghalina. U b'hekk sa fl-ahhar ser jinghata bidu biexjibdew jissewwew dawk 1-izbalji Ii i:ammew lill-gi:ejjer taghna Jura hafna, fost dawn ic-cahda u t-twarrib tal-ilsien Malti Ii kien igib mieghu c-cahda u t-twarrib ta' dawk il-Maltin Ii ma jafux hlief bil-Mal ti mid-dinja tal-progress u tal-idijat godda" Prof. Gui:e Galea 1901 - 1978 L-editorjal ta' Il-Malti (Dicembru 1972) "Fejnjindahalil-gid tal-ilsienMaltim' ghandux ikun post ghalnuqqas ta'ftehim: fejn tilhaq 1-imhabba lejn art twelidna ma ghandhiex tasal firda." Naghlaq din il-kitba billi nikkwota minn diskors lijiena kont ghamilt bhala President tal-Akkademja tal-Malti f'gheluq is-Seminar li kien igib 1-isem Jlsien Qadimf'Millennju Gdid. xii 11-MALTI "Il-millennju l-qadim gtzadda u l-gdid ghadu riesaq. L-istorja twila tal-Malti, li minkejja c-cokon ta' pajjii.na u d-dif.fikultajiet li jsib quddiemu, ghadu lsien sabih u b'sahtitu, turina li l-Malti huwa u ghadjista'jkun dejjem iijed l-aqwa mezz biex tisseddaq l-identita taghna u jorbot lill-antenati li ghexu qabilna mal-generazzjonijiet li ghad jitwieldu .fil-futur. L-ilsien huwa l-aqwa tei.or lifih hemm mahi.una l-memorja kollettiva tat-tigrib ta' gensna. Ghandha tkun l-isbah sfida ghalina li fuq l-ghatba tal-millennju l-gdid mhux biss naghmlu l-att tal-fidif'dan l-ilsien imma nistinkaw biex dan dejjem ii.jed jixxettel u jissahtzah." 

L-editorjal

https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/64453/1/L-editorjal.pdf

L-editorjal

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

OAR@UM