Morphological variation of the Common Lizard (Zootoca vivipara Jacquin, 1787) in the Central Balkans

The variation in some of the morphometric, meristic and qualitative characters of the Common Lizard (Zootoca vivipara) in five population samples from mountains of the Central Balkans was analyzed using univariate and multivariate statistics. The morphological differentiation was greater in males than in females and is more expressed in the morphometric than in the pholidosis and qualitative characters. The largest differences in morphometric traits appeared between the populations from the Šara and Stara Planina mountains. The 'median' pileus pattern generally prevailed, with the appearance of other states in a certain proportion in some of the populations. Further analyses of the possible morphological and ecological distinctions of the population from Mt Tara are proposed.U ovom radu analizirana je morfološka varijabilnost populacija planinskog guštera (Zootoca vivipara) iz centralnog dela Balkanskog poluostrva u pogledu većeg broja morfometrijskih, merističkih i kvalitativnih karaktera pomoću univarijantih i multivarijantnih statističkih metoda. Morfološka diferencijacija populacija je više izražena kod mužjaka nego kod ženki i to znatno više u morfometrijskim karakterima nego u folidozi i kvalitativnim karakterima. Najveće razlike u pogledu morfometrijskih karaktera su utvrđene između populacija sa Šar-planine i Stare planine. Dominira konstelacija pileusa 'median' tipa, sa pojavom manjeg procenta ostalih stanja u pojedinim populacijama. Predlažu se dalje analize moguće morfološke i ekološke različitosti populacije sa planine Tare.Projekat ministarstva br. 143052: Patterns of amphibian and reptile diversity on the Balkan Peninsul

Amphibians in Serbia: Distribution and diversity patterns

Considering the need for an up-to-date overview of the distribution and diversity of amphibians of Serbia, we mapped the species distributions upon current, mostly unpublished, faunistic data. Also, we compared batrachofaunas of Serbia and other Balkan countries in terms of species number and zoogeographic batrachofaunistic elements. With its 21 native species (8 urodeles and 13 anurans), Serbia appears to be the second most diverse country in the Balkans. We found three main centres of species richness in Panonnian and Peripannonian Serbia (with 15-17 species per 50 x 50 km square) which signals urgency for their protection. Serbian batrachofauna is most similar to that of the eastern Balkan countries (Bulgaria and Romania). Zoogeographic analysis showed that amphibian fauna of Serbia consists of six chorotypes, with the central-European and southern-European as the most dominant ones.S obzirom na potrebu za najnovijim pregledom distribucije i diverziteta vodozemaca Srbije, u ovom radu prikazane su distribucije vrsta dobijene na osnovu postojećih i velikog broja do sada neobjavljenih faunističkih podataka. Dodatno, poređena je batrahofaunu Srbije i ostalih balkanskih zemalja u odnosu na broj vrsta i zoogeografskih batrahofaunističkih elemenata. Sa 21 autohtonom vrstom (8 vrsta repatih vodozemaca i 13 vrsta bezrepih vodozemaca), Srbija je druga zemlja Balkana po diverzitetu vodozemaca. Utvrđeno je postojanje tri glavna centra diverziteta u Panonskoj i Peripanonskoj Srbiji (sa 15-17 vrsta u okviru 50 × 50 km2) što ukazuje na hitnost uvođenja mera zaštite ovih centara. Batrahofauna Srbije je najsličnija istočnim balkanskim zemljama (Bugarska i Rumunija). Zoogeografska analiza pokazala je da se fauna vodozemaca Srbije sastoji od šest horotipova, sa centralnoevropskim i južnoevropskim kao dominantnim horotipovima.Projekat ministarstva br. 17304

Implementation of GIS technologies in assessment and protection of natural values of Tara National Park

Mount Tara is among the most important centers of Balkan and European ecosystem and species biodiversity. It is characterized by diversified and well-maintained communities of old deciduous and mixed coniferous forests (beech/fir/spruce). They represent a unique example of well preserved forests in SE Europe with numerous endemic and relict species of indigenous flora and fauna. The geographical information system (GIS) that we have created has proved an excellent tool for valorization and protection of all natural values and potentials of Tara National Park.Geografski informacioni sistem je: organizovan skup računarskog hardvera softvera, geografskih podataka i kadra, dizajniran da efikasno prikuplja smešta, nadgrađuje, manipuliše, analizira i prikazuje sve forme geografski referencirane informacije. Za ekologe GIS je otvorio nove mogućnosti za istraživanja i aplikaciju sakupljenih informacija. Zbog same kompleksnosti sistema životne sredine mi najčešće nastojimo da ih proučavamo koristeći redukcionistički pristup, fokusirajući ce na male, diskretne pojednostavljene aspekte. Međutim većina problema u životnoj sredini su više faktorijalni i zahtevaju razmatranje širokog spektra izvora informacija pitanja i interesa. Za većinu ekoloških studija potrebne su nam eksplicitnije i kvalifikovanije terenske informacije vezane za faktore koji bi mogli da objasne posmatranu ekosistemsku, faunističku i florističku raznovrsnost u dimenziji prostorne i vremenske distribucije uključujući i podatke o geologiji, klimi, pedologiji, distribuciji i ponašanju istrživanih vrsta. Ovde svoju ulogu pronalaze geografski informacioni sistemi (GIS). Nacionalni park Tara obuhvata najveći deo planine Tare u zapadnoj Srbiji prosečne nadmorske visine 1000-1200 m na 180 km od Beograda. Ukupna površina zaštićenog područja Nacionalnog parka je 19.175 ha, a 37.584 ha predstavlja zaštitnu zonu oko Nacionalnog parka. Pripada opštini Bajina Bašta. Planina Tara predstavlja jednu od vrućih tačaka specijskog i ekosistemskog diverziteta sa 35 različitih šumskih zajednica lišćarskog, mešovito četinarskog tipa, kao i 19 opisanih livadskih zajednica. Mnoge od njih posebno one sa Pančićevom omorikom, imaju reliktan ili endemoreliktan karakter. U tom smislu sasvim je opravdano što se Tara danas našla na listi područja značajnih za očuvanje ptičijeg sveta (IBA) i dnevnih leptira Evrope (PBA), a u toku je njeno uključivanje u međunarodnu listu područja značajnog za očuvanje svetske flore (IPA). Kako se gazdovanje i upravljanje praktično svim prirodnim potencijalima NP Tara, do sada dominantno zasnivalo na principima šumarske tehnologije i inženjeringa ovaj rad ima svoju punu naučnu opravdanost u pokušaju implementacije savremenih naučnih saznanja iz oblasti zaštite biodiverziteta, konzervacione ekologije geografije i prostornog planiranja u mehanizam upravljanja prirodnim nacionalnim resursima. Ovaj tip vrednovanja i zaštite otvara mogućnost primene održivog/usklađenog korišćenja resursa NP Tara. Tokom 2002. i 2003. godine formirane su teme GIS NP Tara koje obuhvataju prirodne (geomorfologija, geologija, pedologija, hidrologija, vegetacija, flora fauna), korišćene (eksploatacija šuma) i veštačke (antropogene) sadržaje (puteve, brane, naselja, turističke sadržaje i granice). Geografski informacioni sistem koji je formiran za NP Taru sa temama koje ga čine da prati okvire sličnih projekata rađenih u Evropi i svetu i jedan je od tipičnih geografskih informacionih sistema (iz oblasti ekologije, zaštite životne sredine, šumarstva, itd), koji sadrži gotovo sve vrste podataka (izuzev satelitskih snimaka) u GIS (rasterske, vektorske, DEM, baza podataka i aerofotogrametrijske snimke).Projekat ministarstv

GIS i region Skadarskog jezera

The Skadar Lake Region represents one of the most important centers of geodiversity and biodiversity for Western Balkan and SE Europe. The largest part of this Region has the status of the National Park since 1983. International recognition of the importance of Skadar Lake ecosystems come in 1995, when the Lake was designated as Ramsar site. The geographical information system (GIS) that we have created has provided an excellent tool for valorization and protection of all natural values and potential of Skadar Lake Region. The GIS of Skadar Lake Region is organized for the territory of about 4500 km2 and is divided (by type and format) into various data forms: Raster data: georeferenced raster topographic maps, satellite imaginary, digital model of precipitation, digital model of temperature; Vector data: geology, hydrogeology, hydrology (Adriatic sea, lakes, rivers, underground water, springs), soil, temperature, precipitation, irrigation areas, vegetation, biomes, border of protected areas, locality of important animal species, other important localities (archeological, cultural), border of NP, state border; Digital elevation model (DEM) -resolution 20m and Database. Except of ecological conservation this information system will be helpful to a wide circle of users in the areas of natural, biotechnical, technical, economic and social sciences.U okviru ovog rada GIS praktično predstavlja ekskluzivi i jedinstveni alat koji nam JE omogućio da uradimo sveobuhvatnu kompleksnu analizu veoma raznovrsnih karakteristika abiogena i biogena regiona Skadarskog jezera. Rezultati ovih istraživanja uz primenu GIS tehnologija omogućuju ne samo analizu kompleksnosti svakog pojedinačnog faktora, već i analizu međusobne korelacije i zavisnosti činilaca geodiverziteta i biodiverziteta, ovog sa aspekta prirodnih potencijala, prostora od evropskog i svetskog značaja. GIS je takođe omogućio i analizu aktuelnog antropogenog dejstva i procenu mogućih faktora rizika na kvalitet životne sredine. Na taj način, dobijeni rezultati predstavljaju izuzetna osnova za planiranje i realizaciju konkretnih akcionih planova zaštite.nul

Implementation of GIS technologies in assessment and protection of natural values of Tara National Park

Mount Tara is among the most important centers of Balkan and European ecosystem and species biodiversity. It is characterized by diversified and well-maintained communities of old deciduous and mixed coniferous forests (beech/fir/spruce). They represent a unique example of well preserved forests in SE Europe with numerous endemic and relict species of indigenous flora and fauna. The geographical information system (GIS) that we have created has proved an excellent tool for valorization and protection of all natural values and potentials of Tara National Park.Geografski informacioni sistem je: organizovan skup računarskog hardvera softvera, geografskih podataka i kadra, dizajniran da efikasno prikuplja smešta, nadgrađuje, manipuliše, analizira i prikazuje sve forme geografski referencirane informacije. Za ekologe GIS je otvorio nove mogućnosti za istraživanja i aplikaciju sakupljenih informacija. Zbog same kompleksnosti sistema životne sredine mi najčešće nastojimo da ih proučavamo koristeći redukcionistički pristup, fokusirajući ce na male, diskretne pojednostavljene aspekte. Međutim većina problema u životnoj sredini su više faktorijalni i zahtevaju razmatranje širokog spektra izvora informacija pitanja i interesa. Za većinu ekoloških studija potrebne su nam eksplicitnije i kvalifikovanije terenske informacije vezane za faktore koji bi mogli da objasne posmatranu ekosistemsku, faunističku i florističku raznovrsnost u dimenziji prostorne i vremenske distribucije uključujući i podatke o geologiji, klimi, pedologiji, distribuciji i ponašanju istrživanih vrsta. Ovde svoju ulogu pronalaze geografski informacioni sistemi (GIS). Nacionalni park Tara obuhvata najveći deo planine Tare u zapadnoj Srbiji prosečne nadmorske visine 1000-1200 m na 180 km od Beograda. Ukupna površina zaštićenog područja Nacionalnog parka je 19.175 ha, a 37.584 ha predstavlja zaštitnu zonu oko Nacionalnog parka. Pripada opštini Bajina Bašta. Planina Tara predstavlja jednu od vrućih tačaka specijskog i ekosistemskog diverziteta sa 35 različitih šumskih zajednica lišćarskog, mešovito četinarskog tipa, kao i 19 opisanih livadskih zajednica. Mnoge od njih posebno one sa Pančićevom omorikom, imaju reliktan ili endemoreliktan karakter. U tom smislu sasvim je opravdano što se Tara danas našla na listi područja značajnih za očuvanje ptičijeg sveta (IBA) i dnevnih leptira Evrope (PBA), a u toku je njeno uključivanje u međunarodnu listu područja značajnog za očuvanje svetske flore (IPA). Kako se gazdovanje i upravljanje praktično svim prirodnim potencijalima NP Tara, do sada dominantno zasnivalo na principima šumarske tehnologije i inženjeringa ovaj rad ima svoju punu naučnu opravdanost u pokušaju implementacije savremenih naučnih saznanja iz oblasti zaštite biodiverziteta, konzervacione ekologije geografije i prostornog planiranja u mehanizam upravljanja prirodnim nacionalnim resursima. Ovaj tip vrednovanja i zaštite otvara mogućnost primene održivog/usklađenog korišćenja resursa NP Tara. Tokom 2002. i 2003. godine formirane su teme GIS NP Tara koje obuhvataju prirodne (geomorfologija, geologija, pedologija, hidrologija, vegetacija, flora fauna), korišćene (eksploatacija šuma) i veštačke (antropogene) sadržaje (puteve, brane, naselja, turističke sadržaje i granice). Geografski informacioni sistem koji je formiran za NP Taru sa temama koje ga čine da prati okvire sličnih projekata rađenih u Evropi i svetu i jedan je od tipičnih geografskih informacionih sistema (iz oblasti ekologije, zaštite životne sredine, šumarstva, itd), koji sadrži gotovo sve vrste podataka (izuzev satelitskih snimaka) u GIS (rasterske, vektorske, DEM, baza podataka i aerofotogrametrijske snimke).Projekat ministarstv

Reptiles in Serbia: Distribution and diversity patterns

In this paper we present confirmed and potential distribution ranges of all native Serbian reptile species. The information provided herein presents the combination of the newly collected faunistic data and previously published records. The centres of reptilian diversity in Serbia were evaluated, in order to focus future conservation efforts on the regions of particular importance for the protection of this understudied group of animals. We found four main centres of species richness: three in Metohija and one in Šumadija, with 17-21 species per 50 × 50 km square. Analysis of the similarity of species composition in different regions of Serbia showed that South-eastern Serbia is the most distinct from other regions of Serbia, due to high number of Mediterranean species, with two being found exclusively in that region (E. quatuorlineata and P. najadum). Metohija is also very distinct, due to the highest number of species and significant number of specific (Mediterranean) faunal elements. The remaining geographic regions are grouped into three clusters, with Kosovo-Southern Serbia cluster being especially distinct in the terms of species richness and the presence of Mediterranean species. We also compared Serbian herpetofauna with those in other Balkan countries, considering species' numbers and zoogeographic herpetofaunistic elements. Serbian herpetofauna is closest to the Romanian. Zoogeographic analysis showed that reptilian fauna of Serbia consists of eight chorotypes, with the Eastern-Mediterranean (nine species) and Southern-European (five species) as the most dominant ones.U ovom radu predstavljeni su potvrđeni i potencijalni areali svih autohtonih gmizavaca Srbije. Korišćeni su do sada neobjavljeni podaci terenskih istraživanja, kao i informacije objavljene u literaturi. Ocenjeni su pretpostavljeni centri diverziteta gmizavaca u Srbiji, sa ciljem da se skrene pažnja na konzervacione mere neophodne za zaštitu pojedinih regiona od značaja za diverzitet gmizavaca u našoj zemlji. Utvrđeno je postojanje četiri centra diverziteta: tri u Metohiji i jednog u Šumadiji, sa prisustvom od 17 do 21 vrste na površini od 50 × 50 km. Analiza regiona Srbije po pitanju sličnosti sastava faune gmizavaca pokazala je da se region jugoistočne Srbije najviše odvaja od svih ostalih zbog ekskluzivnog prisustva dve mediteranske vrste gmizavaca (Elaphe quatuorlineata i Platyceps najadum). Metohija se odvaja po najvećem diverzitetu kao i prisustvu velikog broja mediteranskih vrsta gmizavaca. Ostali regioni formiraju tri grupe, pri čemu se klaster koga čine Kosovo i južna Srbija odvaja po prisustvu mediteranskih vrsta gmizavaca. Kada su na sličan način upoređene faune gmizavaca svih država Balkanskog poluostrva ispostavilo se da je fauna gmizavaca Srbije najsličnija onoj u Rumuniji. Zoogeografska analiza je pokazala da gmizavci Srbije spadaju u osam horotipova, pri čemu su po broju vrsta najzastupljeniji istočnomediteranski (sa devet vrsta) i južnoevropski (sa pet vrsta) horotipovi.nul

Reptiles in Serbia: Distribution and diversity patterns

In this paper we present confirmed and potential distribution ranges of all native Serbian reptile species. The information provided herein presents the combination of the newly collected faunistic data and previously published records. The centres of reptilian diversity in Serbia were evaluated, in order to focus future conservation efforts on the regions of particular importance for the protection of this understudied group of animals. We found four main centres of species richness: three in Metohija and one in Šumadija, with 17-21 species per 50 × 50 km square. Analysis of the similarity of species composition in different regions of Serbia showed that South-eastern Serbia is the most distinct from other regions of Serbia, due to high number of Mediterranean species, with two being found exclusively in that region (E. quatuorlineata and P. najadum). Metohija is also very distinct, due to the highest number of species and significant number of specific (Mediterranean) faunal elements. The remaining geographic regions are grouped into three clusters, with Kosovo-Southern Serbia cluster being especially distinct in the terms of species richness and the presence of Mediterranean species. We also compared Serbian herpetofauna with those in other Balkan countries, considering species' numbers and zoogeographic herpetofaunistic elements. Serbian herpetofauna is closest to the Romanian. Zoogeographic analysis showed that reptilian fauna of Serbia consists of eight chorotypes, with the Eastern-Mediterranean (nine species) and Southern-European (five species) as the most dominant ones.U ovom radu predstavljeni su potvrđeni i potencijalni areali svih autohtonih gmizavaca Srbije. Korišćeni su do sada neobjavljeni podaci terenskih istraživanja, kao i informacije objavljene u literaturi. Ocenjeni su pretpostavljeni centri diverziteta gmizavaca u Srbiji, sa ciljem da se skrene pažnja na konzervacione mere neophodne za zaštitu pojedinih regiona od značaja za diverzitet gmizavaca u našoj zemlji. Utvrđeno je postojanje četiri centra diverziteta: tri u Metohiji i jednog u Šumadiji, sa prisustvom od 17 do 21 vrste na površini od 50 × 50 km. Analiza regiona Srbije po pitanju sličnosti sastava faune gmizavaca pokazala je da se region jugoistočne Srbije najviše odvaja od svih ostalih zbog ekskluzivnog prisustva dve mediteranske vrste gmizavaca (Elaphe quatuorlineata i Platyceps najadum). Metohija se odvaja po najvećem diverzitetu kao i prisustvu velikog broja mediteranskih vrsta gmizavaca. Ostali regioni formiraju tri grupe, pri čemu se klaster koga čine Kosovo i južna Srbija odvaja po prisustvu mediteranskih vrsta gmizavaca. Kada su na sličan način upoređene faune gmizavaca svih država Balkanskog poluostrva ispostavilo se da je fauna gmizavaca Srbije najsličnija onoj u Rumuniji. Zoogeografska analiza je pokazala da gmizavci Srbije spadaju u osam horotipova, pri čemu su po broju vrsta najzastupljeniji istočnomediteranski (sa devet vrsta) i južnoevropski (sa pet vrsta) horotipovi.nul

Paedogenesis, life history traits and sexual dimorphism: A case study of the smooth newt, Triturus vulgaris, from Pannonia

We studied differences in life-history traits, sex ratio and sexual size dimorphism (SSD) between paedotypic and metamorphic smooth newts (Triturus vulgaris) from nearby permanent and temporary ponds. Permanent pond was inhabited by both paedotypic and metamorphic individuals, while in the temporary one only metamorphosed animals existed. The morphological differences were greater between newts from permanent and newts from temporary pond, than between individuals from the same pond. Paedotypic females from permanent pond where paedogenesis occurs were significantly more fecund than metamorphic females from the population with obligate metamorphosis. Also, the former reached sexual maturity significantly earlier than the latter. These differences did not involve a trade-off with other fitness traits, such as life span and survival rate. The extreme intersexual morphometric differentiation was within smooth newts from permanent pond; the highest one was between genders of metamorphic individuals and the smallest one between females and males of the paedotypic individuals. Sex ratio among paedotypes was male-biased, unusual for the smooth newt. while those of metamorphic individuals from both permanent and temporary ponds were much more near parity.nul

The commercial export of the land tortoises (Testudo spp.) from the territory of the former Yugoslavia: a historical review and the impact of overharvesting on wild populations

Previous data have shown that the Former Yugoslavia had a significant role in exports of land tortoises (Testudo spp.) during the past century. In this paper we present historical exploitation and compare dynamics of the trade in land tortoises in the former Yugoslavia according to Federal Statistical Office and Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES) database. Also we examine impact of long-term harvesting on the health of populations by calculating the condition index (CI) in the sample populations of the most common tortoise in the former Yugoslavia (Testudo hermanni). According to the Federal Statistical Office's records of international trade, a total of 2615 metric tonnes of tortoises (T. hermanni and T. graeca) were exported from the Former Yugoslavia within a 41-year period during the 20th century. These exports represented a total of 2.142 million specimens. The quantities of tortoises exported peaked at a value of 236 tons in 1972. Since 1929, tortoises have been exported to 19 countries. The largest importers were Germany, Italy, Belgium-Luxembourg and Great Britain. These countries accounted for 77% of the total exports. We found many discrepancies between official Federal records and CITES records for the period from 1975 onwards. Differences were found in the quantities exported, the identities of the importing counties and their relative shares of the total export of tortoises. The current optimal CI values in examined tortoises suggest a response to overharvesting through density-dependent processes. The paper discusses a current situation in tortoise farming and trade and further perspectives on conservation of tortoise populations in the region of the former Yugoslavia.Serbian Ministry of Science [173043

Female reproductive characteristics of the Balkan wall lizard (Podarcis taurica) in the northwestern periphery of its range

We present data on the female reproductive traits of the Balkan wall lizard in the Deliblato Sand, a large continental sandland in the Pannonian area in the northwestern periphery of the species range. The clutch and egg characteristics of the population were investigated on the basis of clutches laid in laboratory conditions by gravid females captured in one locality. Balkan wall lizards produced at least two clutches in a breeding season. Individual females laid clutches of commonly two (range 1-4) eggs. The female body size had no effect on clutch and egg size. There was no trade-off between egg size and clutch size.Serbian Ministry of Science and Technological Development [143052