3 research outputs found
The characteristics of the frame apartments supply to solve the problems of slum and squatter settlement in Seoul
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ํ๋๊ณผ์ ๋์์ค๊ณํ์ ๊ณต, 2016. 2. ์ต๋ง์ค.์ฌ๋ผ์ด ๋์ธ์ธ๊ฐ? ํ์ฌ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ์ ๊ธ์ํ ๋์ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฃผํ, ์ธํ๋ผ ๋ถ์กฑ ๋ฑ์ ๋์๋ฌธ์ ๋ฅผ ๊ฒช๊ณ ์๋๋ฐ, ๋์ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ๋์ฃผ๊ฑฐ์ง์ ํ์ฐ์ผ๋ก ์ ์ธ๊ณ ๋์์ธ๊ตฌ์ 1/3์ด ์ฌ๋ผ(slum)๊ณผ ๋ฌดํ๊ฐ์ ์ฐฉ์ง(squatter)์ ๊ฑฐ์ฃผํ๋ ๋ฑ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ์ ์ฃผํ๋ฌธ์ ๋ ๋งค์ฐ ์ฌ๊ฐํ ์ํฉ์ด๋ค. ํ๊ตญ๋ ์ง๊ธ์ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ์ฒ๋ผ ๊ณผ๊ฑฐ ๊ธ์ํ ๋์ํ๊ณผ์ ์์ ์ฌ๊ฐํ ์ฃผํ๋์ ๊ฒช์๋๋ฐ, 1965๋
์์ธ์ ์ฃผํ๋ถ์กฑ๋ฅ ์ 50%์ ์ก๋ฐํ๋ค. ์์ธ์๋ ์ด์ ๋ํ ๋์ฑ
์ผ๋ก ๋๋จ์ง ์กฐ์ฑ๊ณํ์ ์ํ ์ด์ฃผ ์ ๋ฆฌ, ํ์ง๊ฐ๋ ์ ๋ฆฌ, ๊ณจ์กฐ์ํํธ๋ก ๊ฑด๋ฆฝ ์ ๋ฆฌํ๋ค๋ ๋ด์ฉ์ ๋ถ๋๊ฑด๋ฌผ ์ ๋ฆฌ๊ณํ์ 1967๋
์ ๋ฐํํ๋ค. ์ด ์ค ๊ณจ์กฐ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ ์ ๋ฆฌ๊ฐ ํ์ ์๋ฏผ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ ์ฌ์
์ผ๋ก ๋ฐ์ ํ์๋๋ฐ ์ด ๋ฐฉ์์ ๋ค๋ฅธ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ์์๋ ์ฝ๊ฒ ์๋๋์ง ์์๋ ๋ฐฉ์์์ ์ ์ ์๋ค. ์ด์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ฌดํ๊ฐ ๋ถ๋์ฃผ๊ฑฐ์ง ๋ฌธ์ ํด๊ฒฐ ๋ฐฉ์์ผ๋ก์จ ์๋ฏผ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ์ฌ์
์ ์ฌ์กฐ๋ช
ํ๊ณ ์ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ์์ ๊ณผ๊ฑฐ์์ ํ์ฌ๊น์ง ์ฌ๋ผ์ ์ ๊ทผํ ๋ฐฉ์๋ค์ ์ ํํํ๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์๋ฏผ์ํํธ๊ฐ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ํน์ฑ์ ์ ์ฑ
์ , ๋ฌผ๋ฆฌ์ , ๊ฒฝ์ ์ ์ธก๋ฉด์์ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ ์ด๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฒซ์งธ, 1970๋
๋ ์ค๋ฐ๊น์ง ๋๋ถ๋ถ์ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ์์๋ ๋ถ๋ฒ์ ์ ์ ์ ๋ํด ๋ฐฉ์น์ ๊ฐ์ ํด๊ฑฐ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๋์ํ์๊ณ , 1970๋
๋ ํ๋ฐ๋ถํฐ๋ ์์กฐ(Self-help)์ฃผํ์ผ๋ก ์ธ์๋ Site and Services"ํ๋ก์ ํธ์ ํ๋์ ํจ๊ป ๋๊ท๋ชจ ์ ์ฐฉ์ง์กฐ์ฑ ์ด์ฃผ๋ฐฉ์์ด ์ค์๋์ด์๋ค. ์ด ์์กฐ์ฃผํ ๋ฐฉ์์ 1970๋
UN์ธ๋ฏธ๋์์ ํ๋ ์ค์ํ๋๋ฐ ์๊ฒฌ์ผ์น๋ฅผ ๋ณธ ํ ์ง๋ 25๋
๊ฐ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ ์ฃผํ์ ์ฑ
์ ์์ด ๊ฐ์ฅ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ์ ํ์ผ๋ก ์๋ฆฌ ์ก์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์๋ฏผ์ํํธ ๋ถ์ง ๋ฐ ๊ธฐ๋ฐ์์ค ๊ณต๊ธ์ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ด ์์กฐ์ฃผํ์ ๋ถ์ง(site)์ ์๋น์ค(services) ๊ฐ๋
์ ๋ดํฌํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์๋ฏผ์ํํธ ๋ถ์ง์ ๋ํด์๋ ์์์ ์์ ๊ถ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์
์ฃผ์๋ค์๊ฒ ์ฅ๊ธฐ ํ ์ง์ด์ฉ๊ถ์ ์ธ์ ํ ํ์์ด์๊ณ , ๊ธฐ๋ฐ์์ค์ ๋ํด์๋ ์๋น๋ณด์กฐ๋ก ์ง์
๋ก ๋ฐ ๋ถ์ง์กฐ์ฑ๊ณต์ฌ, ์ฅ์ธ ์ยทํ์๋ ๊ณต์ฌ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค.
๋์งธ, ์๋ฏผ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ์ฌ์
์ ์์กฐ์ฃผํ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ดํด๋ฅผ ํด๋ณด๋ฉด ๋ค๋ฅธ ๋๋ผ์ ์ฌ๋ก๋ค๊ณผ๋ ๋ค๋ฅด๊ฒ ์์ง์ ์ผ๋ก ์ง์ ํ ๊ฒ์ด ๋
ํนํ๋ค. ์ด ์์ธ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ๋น์ ๋ฌดํ๊ฐ ๋ถ๋์ฃผํ ๋์์ ์์ธ์์์ ์์ ํ๊ณ ์์๋ ๋์ง์ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ๋น๊ตํ์๊ณ , ์๋ฏผ์ํํธ ๊ณต๊ธ๋ฉด์ ์ ํ๊ท ์ธ ์ฝ 11.71ํ์ ์ ๊ณตํ๋ค๊ณ ๊ฐ์ ํ์ฌ ํ์๋ฉด์ ์ ์ฐ์ ํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ ์กฐ์ฌ ๋์์ด์๋ ํํ์ง๊ตฌ, ๋ถ์ํ์ง๊ตฌ, ์ฐ์ฒ์ง๊ตฌ์์ ๋ชจ๋์์ 5์ธต ์ด์์ผ๋ก ๊ฑด๋ฆฝํด์ผ๋ง ํ์ํ ๋ฉด์ ์ด ํ๋ณด ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ ๊ธฐ์กด์ ์ ๋ฐ๋ ์ํ ๋จ๋
์ฃผํ์ง ์กฐ์ฑ์ผ๋ก๋ ๋น์์ ์ฃผํ๋ถ์กฑํ์์ ํด๊ฒฐํ ์ ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์์ธ์์์ ํ์ ๋ ๊ณต์ ์ง ๋ด์ ๊ฐ๊ธ์ ๋ง์ ์ธ๋๋ฅผ ํ์ง์ ์ฐฉ ์ํค๊ณ ์ ์์ง์ ์ผ๋ก ์ง์ ํ๋ ๋ฐฉ์์ ์๋ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์ํ ์ ์๋ค.
์
์งธ, ์๋ฏผ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ์ฌ์
์ ๊ณต์ฌ๋ณ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ์์์ ๊ณจ์กฐ ๋ฐ ์ธ๋ฒฝ๊ณต์ฌ๋ฅผ ๋ด๋นํ๊ณ ์
์ฃผ์๊ฐ ๋ด๋ถ๊ณต์ฌ๋ฅผ ๋ด๋นํ๋๋ก ํ์๋๋ฐ ์ด ๊ณจ์กฐ ๋ฐ ์ธ๋ฒฝ์ ํด๋นํ๋ ๊ณต์ฌ๋น์ ๋ํ์ฌ ์์ธ์๋ 15๋
๊ฐ ์ฐ๋ฆฌ 8%๋ก ์ต์๋ฅผ ์ ๊ณตํ์ฌ ์
์ฃผ์๋ก๋ถํฐ ๋งค์ ์ฝ 2,300์์ฉ ์ํํ๋๋ก ํ์๋ค. ๋น์ ์์ค๊ธ๋ฆฌ๊ฐ ์ฐ 30%, ์ฌ์ฑ๊ธ๋ฆฌ๊ฐ ์ฐ 50%๋ฅผ ์ํํ๋ ์ํฉ์ด์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์์ธ์์ ์ ๋ฆฌ ์ต์์ ์ฑ
์ ์๋นํ ๋ณด์กฐ์์์ ์ ์ ์๋ค. ์
์ฃผ์๊ฐ ๋ถ๋ดํ์๋ ์ 2,300์์ ๋น์ ๊ฐ๊ตฌ์๋๊ณผ ๋น๊ตํ ๋ ์ง๋ถ๊ฐ๋ฅํ์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์๋์์ง๋ง ์ํํธ๋ก ๊ฑฐ์ฃผ์ง๋ก ์ฎ๊ธฐ๋ฉด์ ํ์์ง์์ ๊ฐ๋ฅํ๋ ์๋๋ฃ ์์ต์ด ์์ด์ง ์ , ๋ํ ์ ์ํ๊ธ๊ณผ ๋ด๋ถ๊ณต์ฌ๋น ๋ฑ์ผ๋ก ์ง์ถ์ด ์ฆ๊ฐ๋ ์ ์ผ๋ก ์ธํด ์ผ๋ถ์์ ์
์ฃผ๊ถ์ ๋งค๋งคํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ์ธ๋์๋ค.
์ด์์์ ๋
ผ์ํ ๋ฐ๋ฅผ ํ ๋๋ก ๋ฌดํ๊ฐ ๋ถ๋์ฃผ๊ฑฐ์ง์ ๋ํ ๊ธ๋ก๋ฒํ ์ ๊ทผ์ผ๋ก ํ๊ตญ์ ์๋ฏผ์ํํธ ๊ณต๊ธ ์ ์ฑ
์ ์ฌ์กฐ๋ช
ํด๋ณด๋ฉด ์์กฐ์ฃผํ์ ๋ฐฉ์์ ๊ณ ๋ฐํํ ์๋์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์ํ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์๊ฐ์ ์ด์ ๊น์ง์ ์ฐ๊ตฌ๋ค์์ ํ์ ์ ์ด์๋ ์๋ฏผ์ํํธ์ ๋ํ ํด์์ ๊ตญ์ ์ ์ธ ๋งฅ๋ฝ์์ ์ดํดํ๊ณ ์ผ๋ฐํ ํ๋ค๋ ์ ์์ ์ค์ํ ์๋ฏธ๋ฅผ ์ง๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ํ์ฌ ์ฃผํ๋ถ์กฑ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๊ฒช๊ณ ์๋ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ์ ์ ์๋์ธต์ ๋์์ผ๋ก ํ ๊ณต๋์ฃผํ ์ ์ฑ
์ ์ฐธ๊ณ ๊ฐ ๋ ์ ์๊ธฐ๋ฅผ ํฌ๋งํ๋ฉฐ ํฅํ ๊ฐ ๋๋ผ๊ฐ ์ฒํ ์ํฉ๊ณผ ๊ทธ์ ๋ง๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ธ์ง๋ฅผ ์ค์ฆ์ ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ง์๋๊ธฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.
์ฃผ์์ด : ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ, ์์ธ, ๋ฌดํ๊ฐ ์ ์ฐฉ์ง, ์์กฐ์ฃผํ, ์๋ฏผ์ํํธUrbanization has appeared more clearly in developing countries than developed countries. Developing countries are experiencing urban problems such as housing shortage and lack of infrastructure due to rapid urbanization. Housing problem in developing countries is very serious that around one-third of the world's urban population lives in slums and squatter settlements. Seoul also went through serious urban problems in 1960s during the rapid urbanization process just like developing countries in now, the housing shortage in 1965 in Seoul was nearly 50%. Therefore, the city announced plans of slum clearance such as resettlement, in-situ improvement, and frame apartments in 1967. The plan of Si-mim apartments was based on the plan of frame apartments. This approach hasn't been tried easily in any other developing countries.
Therefore, the purpose of this study is to refocus the construction of Si-min apartments as a solution of slums and squatter settlements to classify past and present approaches to slums in developing countries. The characteristics of the apartments were analysed in terms of policy, physical, and economic, and the results are as follows.
Firstly, negligence and eviction predominated in most developing countries until the mid-1970s. But solutions had been discussed in the international community since the early 1970s and "Site and Services" project which was recognized as a self-help housing program stemmed from the late 1970s. This self-help housing scheme has become the most common type of housing policies in developing countries over the past 25 years after it was decided to expand at the UN conference. This concept of Site and Services" was indicated through the analysis of land and infrastructure supply of Si-min apartment. The city held ownership of the land but permitted a long-term land usage to the tenants and provided the infrastructure such as construction of the site, outdoor ramp, water supply, and sewage system.
Secondly, understanding Si-min apartments by way of self-help housing projects, vertical integration is unique and different from practices of other countries. To look at the cause of this feature, it was required to compare the size of the land owned by the city with the area occupied by squatter, and then the required area was calculated assuming that approximately 38.71ใก which is the average size per household in the apartments is provided to the tenants. As a result, the required area was fitted by building more than five stories in all targeted districts, Hoehyeon, Bukahhyeon and Sancheon. Thus it can be interpreted that the city had attempted the way of vertically integrated to accommodate tenants as many as possible within a limited public land.
Thirdly, the process of Si-min apartment construction was divided that the city was in charge of framing and exterior wall construction and tenants were in charge of the interior construction. The city provided loan at 8% annual interest for 15 years and monthly repayment was approximately 2,300 won. This low-interest loan policy was substantial subsidy because the market interest rate was 30% and the private loan interest rate was higher than 50% per year at that time. The monthly repayment, approximately 2,300 won, was affordable when compared to household income. Nevertheless, some of the residents sold the right of residence because the rental income was not available any more after moving into the apartment and the spending increased due to the repayment and the cost of interior construction.
Based on above, refocusing the plan of Si-min apartments construction as an approach to slums, it can be interpreted as a densification of self-help housing program. This view is important that Seoul Si-min apartment was understood and generalized in a global context although it was limited to analysis in previous studies. Hope the results of this study is useful to the public housing policy for low-income people in developing countries and look forward to future studies to analyze that the approach of Si-min apartments would be appropriate in circumstances of each countries.
keywords : Developing Countries, Housing Shortage, Seoul, Self-help Housing Program, Frame Apartmentโ
. ์ ๋ก 1
1. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์ 1
2. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฒ์ ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ 4
โ
ก. ๋ฌดํ๊ฐ ๋ถ๋์ฃผ๊ฑฐ์ง ๋ฌธ์ ๋ฐ ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๊ณ ์ฐฐ 7
1. ๊ณผ๊ฑฐ์์ ํ์ฌ๊น์ง ์ฌ๋ผ์ ๋ํ ์ ๊ทผ 7
1) ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ 7
2) ํ๊ตญ 14
2. ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๊ณ ์ฐฐ 19
โ
ข. ์๋ฏผ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ์ฌ์
๊ธฐ๋ณธ๊ณํ 21
1. ์๋ฏผ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ 21
1) ๋์์ฃผํ๋์ ์ฌํ 21
2) ๋ฌดํ๊ฐ ๋ถ๋์ฃผ๊ฑฐ์ง์ ํ์ฐ 23
3) ์ํํธ์ ๋ณด๊ธ 25
2. 69์๋ฏผ์ํํธ ๊ฑด๋ฆฝ์ฌ์
๊ธฐ๋ณธ๊ณํ 28
1) ๊ธฐ๋ณธ๊ณํ์ ์ฃผ์๋ด์ฉ 28
2) ๊ธฐ๋ณธ๊ณํ์ ๋ณ๊ฒฝ 34
โ
ฃ. ์๋ฏผ์ํํธ ๊ณต๊ธ์ ํน์ฑ 39
1. ์ ์ฑ
์ ํน์ฑ 39
1) ํ์ง์ ์ฐฉ์ ๊ฐ๋
39
2) ์์กฐ์ฃผํ์ ๊ฐ๋
42
2. ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํน์ฑ 46
3. ๊ฒฝ์ ์ ํน์ฑ 52
1) ๊ณต๊ธ์ ์ธก๋ฉด 52
2) ์์์ ์ธก๋ฉด 56
4. ์๊ฒฐ 62
โ
ค. ๊ฒฐ๋ก 65
โ
ฅ. ์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 69
Abstract 73Maste
๋ชจ๋๋์ฆ, ์ฌํ์ฃผ์, ํต์น์ ๋์๊ณํ์ ๊ท ํ๊ณผ ๊ท ์ด
ํ์๋
ผ๋ฌธ(๋ฐ์ฌ) -- ์์ธ๋ํ๊ต๋ํ์ : ๊ณต๊ณผ๋ํ ํ๋๊ณผ์ ๋์์ค๊ณํ์ ๊ณต, 2023. 2. ๋ฐ์ธ๊ถ.It is confirmed that North Korea is the country that is physically closest but psychologically the most distant to us. This study can be said to have begun to narrow this mental distance. Based on similarities with South Korea, it is an attempt to understand the city of an unfamiliar country through communal housing, which has become a universal residence in North Korea. The majority of North Koreans, like South Koreans, live in communal housing. In particular, in the urban area of Pyongyang, 9 out of 10 people live in communal housing and 6 out of 10 people live in apartments. It is a higher figure than Seoul, and it is possible to estimate how overwhelming the ratio of apartment and communal housing is in the urban area of Pyongyang.
Therefore, North Korean communal housing is enough to be illuminated as a subject of research, but related research is lacking. Studies so far have revealed the limitations of analysis based only on the theory of socialist urban planning. In interpreting the formation and change of communal housing in North Korea, the theoretical framework was limited to socialist principles. Therefore, this study looked into communal housing in North Korea through a model combining the following three perspectives. Modernism urban planning in the most general aspect, socialist urban planning in the general aspect of socialist countries, although somewhat special to us, and government of urban planning in the special situation of North Korea's three-generation hereditary dictatorship system are combined. It is an attempt at a more comprehensive interpretation of forming and change North Korean communal housing regarding the balance, imbalances and cracks of the forces of the three axes through the structured relationship of the components of each theory.
From the perspective of modernism urban planning, major cities in North Korea experienced rapid urbanization after the Korean War until the 1970s. It was confirmed that this was related to the heavy industry priority policy. In the case of Pyongyang, even now, compared to other cities, the population growth is steep. It was confirmed that this was also the result of the light industry growth policy that had been pursued since the 1970s. In order to respond to such rapid urbanization, after the Korean War, North Korea built a standard housing type of low-rise communal housing called Oirangsik (single corridor access) based on the model of the Soviet Union and East Germany, and supplied a large amount of housing. After that, from the 1970s, communal housing in North Korea began to become high-rise. Since the late 1980s, it has been shown to be horizontally large in terms of the length of the block, building, and the width of the central road of the apartment complex.
In this way, it can be evaluated as a natural result of modernism urban planning that the distribution of communal housing mainly in high-rise apartments in order to resolve the concentration of population due to restoration projects and industrial promotion in cities devastated after the war. Le Corbusier's style of modernism, aiming for functionally standardized housing, was the most suitable solution to the challenges demanded by North Korea in this era. This can also be seen as being in line with the development of apartments in South Korea in response to rapid urbanization since the 1970s.
From the perspective of socialist urban planning, an important characteristic of North Korea's communal housing plan is the grouping of everyday spaces to realize socialist life. North Korean communal living area was planned based on the concept of Soguyeok (micro district), which was assumed as a spatial basic unit to organize the collective communal life of residents in socialist urban planning. Accordingly, from the late 1950s, the structure of housing + public facilities was formalized. Ideological and cultural facilities, distribution facilities, communal cooking facilities, and communal production facilities were established as public facilities. Along with this, Inminban and Women's Union were organized to manage communal life. Official practices and networks have been formed and strengthened, and collectivist norms and values that residents must have, have been learned and promoted. Therefore, in North Korea under the planned economy, the physical environment of communal housing and service facilities was created, and the organizational system was established. The living space, collective practice, and the network of (re)produced relationships have repeatedly formed and developed.
From the perspective of urban planning of governance, the three regimes in North Korea have strengthened the rationality of governance by utilizing the construction of large-scale communal housing as a way to meet the immediate needs of the times. The Kim Il-sung regime put up the banner of constructing vast communal dwellings in order to restore urban functions that had been devastated by the Korean War. A large number of communal dwellings were quickly supplied through standardization of design and assembly of construction methods. This responded to the people's demand for housing and played a role in giving legitimacy to the fledgling Kim Il-sung regime.
On the other hand, the Kim Jong-il regime needed a strategy to highlight creativity and diversity, different from monotonous communal housing due to the quantitative demands of the previous period. Creating unique and new forms of communal housing and visually highlighting it became the most effective way to imprint him as a successor to the people and reveal his qualities as a ruler.
It can be seen as a natural development that the Kim Jong-un regime made the declaration of a civilized socialist country to build and enjoy world-class civilization to the people struggling with economic difficulties. The leader's vision to turn the socialist country into a civilized country through the development of science and technology creates an ostentatious and splendid symbolic landscape and enhances the readability of government through the effect of large-scale communal housing construction that can transform the urban landscape.
Overall, from the perspective of weakening the balance and cracking, it can be said that communal housing in North Korea under the planned economy system has been balanced by shifting the center of power to modernist urban planning, governance urban planning, and socialist urban planning. However, the economic crisis of the 1990s markedly weakened the power of socialist urban planning and triggered a crack. As a result, communal housing faces significant practical, relational, and physical changes. The disintegration of the distribution system weakened the official practice and network of relations from the government, and brought a change that reduced public facilities that contained it.
On the contrary, the dynamics of the market mechanism have greatly increased. Private practice, which was thoroughly controlled under the planned economy system, sprung up spontaneously and led to great changes in formalizing the operation of the market. The network of private relationships tends to overwhelm the network of official relationships by embracing the network of communal relationships. This can be interpreted as the market economy system replacing the planned economy system and playing a role as a mediator of social networks. This implies that the role of the market space as an intermediary space for the network will increase if market transactions are further liberalized in the future. In addition, the government's obligation to supply housing is selectively fulfilled due to reduced capacity. The government's policy change to make up for the reduced housing supply through the market is diversifying the subjects of housing supply. This shows that the center of power is being divided into the private market economy system.
In the future, it is confirmed that the population will continue to be concentrated in Pyongyang City as the capital and because of its symbolism beyond that. This will continue to supply large-scale and high-rise communal housing under the banner of the current regimes civilized socialist country. Moreover, in a situation where the socialist system and the market economy system coexist, tower-type apartment housing with a small number of households on the same floor is preferred as a role of protecting private practice, and such a high-rise apartment housing policy is expected to gain more momentum. In the future, as the weakening of socialism continues, it is predicted that the power of urban planning of modernism, governance, and market economy will move toward a new balance point.๋ถํ์ ์ฐ๋ฆฌ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ๊ฐ๊น์ฐ๋ฉด์๋ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ผ๋ก๋ ๊ฐ์ฅ ๋จผ ๊ตญ๊ฐ์์ด ํ์ธ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ด๋ฌํ ์ฌ์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ์ ์ขํ๋ณด๊ณ ์ ์์๋์๋ค๊ณ ํ ์ ์๋ค. ๋จํ๊ณผ์ ์ ์ฌ์ฑ์ ํ ๋๋ก ๋ถํ์ ๋ณดํธ์ ์ฃผ๊ฑฐ๋ก ์๋ฆฌ ์ก์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๋ฏ์ ๊ตญ๊ฐ์ ๋์๋ฅผ ์ดํดํ๊ณ ์ ์๋ํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ถํ ์ฌ๋๋ค๋ ๋จํ ์ฌ๋๋ค๊ณผ ๊ฐ์ด ๋๋ค์๊ฐ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ์ด๊ณ ์๋ค. ํนํ, ํ์ ๋์์ง์ญ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ด๋ช
์ค ์ํ๋ช
์ด ๊ณต๋์ฃผํ์, ์ด๋ช
์ค ์ฌ์ฏ๋ช
์ด ์ํํธ์ ์ด๊ณ ์๋ค. ์ด๋ ์์ธ๋ณด๋ค๋ ๋ ๋์ ์์น์ด๋ค.
์ด์ ๋ถํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๊ฐ ์ฐ๊ตฌ์ ๋์์ผ๋ก ์กฐ๋ช
๋๊ธฐ์ ์ถฉ๋ถํ๋ ๊ด๋ จ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ถ์กฑํ๊ธฐ๋ง ํ๋ค. ์ง๊ธ๊น์ง์ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ์ ์ด๋ก ์๋ง ๊ทผ๊ฑฐํ์ฌ ๋ถ์ํ๋ ํ๊ณ๋ฅผ ๋๋ฌ๋๋ค. ๋ถํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ํ์ฑ๊ณผ ๋ณํ๋ฅผ ํด์ํจ์ ์์ด ์ด๋ก ์ ํ์ด ์ฌํ์ฃผ์์ ์๋ฆฌ์๋ง ๋จธ๋ฌผ๋ฌ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ฐ์ฅ ๋ณดํธ์ ์ธ ์ธก๋ฉด์์ ๋ชจ๋๋์ฆ ๋์๊ณํ, ์ฐ๋ฆฌ์๊ฒ ๋ค์ ํน์ํ์ง๋ง ์ฌํ์ฃผ์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ผ๋ฐ์ ์ธก๋ฉด์์ ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ถํ์ 3๋ ์ธ์ต ๋
์ฌ์ฒด์ ๋ผ๋ ํน์ํ ์ํฉ์์ ํต์น์ ๋์๊ณํ์ ์ฑ๊ฒฉ์ด ๊ฒฐํฉ๋ ๋ชจํ์ ํตํ์ฌ ๋ถํ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ๋ค์ฌ๋ค๋ณด์๋ค. ๊ฐ ์ด๋ก ์ ๊ตฌ์ฑ์์๋ค์ ๊ตฌ์กฐํ๋ ๊ด๊ณ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ธ ๊ฐ์ง ์ถ์ ํ์ด ๊ท ํ์ ์ด๋ฃจ๊ฑฐ๋ ๋ถ๊ท ํ ๋ฐ ๊ท ์ด์ ๊ฒช์ผ๋ฉฐ ๋ถํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํ์ฑํ๊ณ ๋ณํ๋ฅผ ์ผ์ผํค๋ ๊ฒ์ ๊ดํ์ฌ ๋ณด๋ค ํฌ๊ด์ ์ด๊ณ ์ข
ํฉ์ ์ธ ํด์์ ์๋ํ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ชจ๋๋์ฆ ๋์๊ณํ์ ๊ด์ ์์, ์ ํ ๋ถํ์ ์ฃผ์ ๋์๋ค์ 1970๋
๋๊น์ง ๊ธ์ํ ๋์ํ ํ์์ ๊ฒช์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ค๊ณต์
์ฐ์ ์ ์ฑ
๊ณผ ๊ด๋ จ์ด ์์์ด ํ์ธ๋์๋ค. ํ์์์ ๊ฒฝ์ฐ, ํ์ฌ๊น์ง๋ ๋ค๋ฅธ ๋์๋ค์ ๋นํ์ฌ ๊ฐํ๋ฅธ ์ธ๊ตฌ ์ฑ์ฅ์ ๋ณด์ด๋๋ฐ, ์ด ์ญ์ 1970๋
๋ ์ดํ๋ถํฐ ์ถ์ง๋ ๊ฒฝ๊ณต์
๋ณํ ์ฑ์ฅ ์ ์ฑ
์ ๊ฒฐ๊ณผ์์ด ํ์ธ๋์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๊ธ์ํ ๋์ํ์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ ํ ๋ถํ์ ์๋ จ๊ณผ ๋๋
์ ๋ชจ๋ธ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ ์ ์ธต ์ธ๋์(ํธ๋ณต๋์)์ ํ์ค์ฃผ๊ฑฐ์ ํ์ ๊ตฌ์ถํ์ฌ ๋๋์ ์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ๊ณต๊ธํ์๋ค. ์ดํ, 1970๋
๋๋ถํฐ ๋ถํ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ ๊ณ ์ธตํํ๊ธฐ ์์ํ์์ผ๋ฉฐ, 1980๋
๋ ํ๋ฐ๋ถํฐ๋ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๋จ์ง์ ๋ธ๋ก ๊ธธ์ด, ์ฃผ๋์ ๊ธธ์ด, ์ค์ฌ ๊ฐ๋กํญ์ ์ธก๋ฉด์์๋ ์ํ์ ์ธ ๋ํํ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ด์ฒ๋ผ ์ ํ ์ดํ ํ๋ ๋์์์ ์งํ๋ ๋ณต๊ตฌ์ฌ์
๊ณผ ์ฐ์
์งํฅ์ผ๋ก ์ธํ ์ธ๊ตฌ ์ง์ค์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํด ๊ณ ์ธต์ํํธ ์์ฃผ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ๋ณด๊ธํ ๊ฒ์ ๋ชจ๋๋์ฆ ๋์๊ณํ์ ๋น์ฐํ ๊ท๊ฒฐ์ด๋ผ ํ๊ฐํ ์ ์๋ค. ๊ธฐ๋ฅ ์ค์ฌ์ ํ์คํ๋ ์ฃผํ์ ์งํฅํ ๋ฅด ๊ผฌ๋ฅด๋ท์ ์์ ๋ชจ๋๋์ฆ ๊ณํ์ ์ด ์๋ ๋ถํ์ด ์๊ตฌํ๋ ๊ณผ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๋ ๊ฐ์ฅ ์ ํฉํ ํด๋ฒ์ด์๋ค. ์ด๋ 1970๋
๋ ์ดํ ๋จํ์์ ๊ธ์ํ ๋์ํ์ ๋์ํ์ฌ ์ํํธ ๊ฐ๋ฐ์ ์ถ์งํ๊ฒ ๋ ๊ฒ๊ณผ ๊ถค๋ฅผ ๊ฐ์ดํ๋ค๊ณ ๋ ๋ณผ ์ ์๋ค.
์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ์ ๊ด์ ์์, ๋ถํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ณํ์ ํต์ฌ์ ํน์ฑ์ ์ฌํ์ฃผ์์ ์ถ์ ๊ตฌํ์ ์ํด ์ผ์๊ณต๊ฐ์ ์ง๋จํํ ์ ์ด๋ค. ๋ถํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ง๋ ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ์์ ์ฃผ๋ฏผ์ ์ง๋จ๊ณต๋์ํ์ ์กฐ์งํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ณต๊ฐ์ ์ธ ๊ธฐ์ด๋จ์๋ก ์์ ํ ์๊ตฌ์ญ(๋ง์ดํฌ๋ก ๋์คํธ๋ฆญํธ) ๊ฐ๋
์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๊ณํ๋์๋ค. ์ด์ 1950๋
๋ ํ๋ฐ๋ถํฐ ์ฃผํ+๊ณต์ฉ์์ค(๋ด์ฌ์์ค)์ ๊ตฌ์กฐ๋ก ์ ์ํ๋์์ผ๋ฉฐ, ๊ณต์ฉ์์ค๋ก์ ์ฌ์ยท๊ต์์์ค, ๋ฐฐ๊ธ์์ค, ๊ณต๋ ์ทจ์ฌ์์ค, ๊ณต๋ ์์ฐ์์ค ๋ฑ์ด ์๋ฆฌ ์ก๊ฒ ๋์๋ค. ์ด์ ํจ๊ป ๊ณต๋์ํ์ ์ด์์ ์ํด ์ธ๋ฏผ๋ฐ, ์ฌ์ฑ๋๋งน ๋ฑ์ด ์กฐ์ง๋์ด ๊ณต์์ ์ค์ฒ ๋ฐ ๊ด๊ณ๋ง์ ํ์ฑยท๊ฐํํ๋ฉฐ ์ฃผ๋ฏผ๋ค์ด ๊ฐ์ถ์ด์ผ ํ ์ง๋จ์ฃผ์์ ๊ท๋ฒ๊ณผ ๊ฐ์น๊ด์ ํ์ตํ๊ณ ์ฅ๋ คํด์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๊ณํ๊ฒฝ์ ํ์ ๋ถํ์์๋ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ๋ด์ฌ์์ค์ด๋ผ๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์ ์กฐ์ฑํ๊ณ ์ธ๋ฏผ๋ฐ, ์ฌ์ฑ๋๋งน์ด๋ผ๋ ์กฐ์ง์ฒด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ์ฌ, ์ํ๊ณต๊ฐ๊ณผ ์ง๋จ์ ์ค์ฒ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ทธ๊ฒ์ ํตํด (์ฌ)์์ฐ๋ ๊ด๊ณ๋ง์ด ํ์ฑ๊ณผ ๋ฐ์ ์ ๊ฑฐ๋ญํด์๋ค๊ณ ํ๊ฐํ ์ ์๋ค.
ํต์น์ ๋์๊ณํ์ ๊ด์ ์์, ๋ถํ์ 3๋ ์ฒด์ ๋ ๋น๋ฉดํ ์๋์ ์๊ตฌ๋ฅผ ์ถฉ์กฑ์ํค๋ ๋ฐฉํธ์ผ๋ก ๋๊ท๋ชจ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ฑด์ค์ ํ์ฉํ์ฌ ํต์นํฉ๋ฆฌ์ฑ์ ๊ฐํํ์๋ค. ๊น์ผ์ฑ ์ฒด์ ๋ ํ๊ตญ์ ์์ผ๋ก ์ธํ์ฌ ์ดํ ํ๋ ๋์ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ณต๊ตฌ๋ฅผ ์ํ์ฌ ๋ฐฉ๋ํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ๊ฑด์ค์ ๊ธฐ์น๋ก ๋ด๊ฑธ์๋ค. ์ค๊ณ์ ํ์คํ ๋ฐ ๊ท๊ฒฉํ, ๊ฑด์ค ๋ฐฉ๋ฒ์ ์กฐ๋ฆฝํ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๋๋์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ์ ์ํ๊ฒ ๊ณต๊ธํ์๋ ์ ์ ์ธ๋ฏผ๋ค์ ์ฃผํ์์์ ๋์ํ์ฌ ์ ์ ๊น์ผ์ฑ ์ฒด์ ์ ์ ๋น์ฑ์ ๋ถ์ฌํ๋ ์ญํ ์ ํ์๋ค. ๊น์ ์ผ ์ฒด์ ๋ ์ด์ ์๊ธฐ์ ์์ ์๊ตฌ๋ก ์ธํ ๋จ์กฐ๋กญ๊ณ ํ์ผํ๋ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ์ฐจ๋ณ๋๋ ๋
์ฐฝ์ฑ๊ณผ ๋ค์์ฑ์ ๋ถ๊ฐํ๋ ์ ๋ต์ด ํ์ํ์๋ค. ํน์์๊ณ ์๋ก์ด ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง์ ํ์์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ๋ง๋ค์ด๋ด๊ณ ์๊ฐ์ ์ผ๋ก ๋ถ๊ฐํ ์ ์ ์ธ๋ฏผ์๊ฒ ํ๊ณ์๋ก์ ๋ณธ์ธ์ ๊ฐ์ธ์ํค๊ณ ํต์น์๋ก์์ ์์ง์ ๋๋ฌ๋ด๋๋ฐ ๊ฐ์ฅ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ๋์๋ค. ๊น์ ์ ์ฒด์ ์์๋ ๊ณ ๋์ ํ๊ตฐ์ ๊ฒช์ ์ธ๋ฏผ๋ค์๊ฒ ์ธ๊ณ์ ์์ค์ ๋ฌธ๋ช
์ ๊ฑด์คํ๊ณ ์ด๋ฅผ ํฅ์ ํ๋๋ก ํ๊ฒ ๋ค๋ ์ทจ์ง์์ ์ฌํ์ฃผ์ ๋ฌธ๋ช
๊ตญ์ ํ๋ช
ํ๊ณ ์๋ค. ๊ณผํ๊ธฐ์ ์ ๋ฐ์ ์ ํตํด ์ฌํ์ฃผ์ ์กฐ๊ตญ์ ๋ฌธ๋ช
๊ตญ์ผ๋ก ์ด๋ฃฉํ๊ฒ ๋ค๋ ์ง๋์์ ๋น์ ์ ๋์ฌ์ ๊ฒฝ๊ด์ ์ ๋ณ์ํฌ ์ ์๋ ๋๊ท๋ชจ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ฑด์ค์ ํจ๊ณผ์ ํ์
์ด ๊ณผ์์ ์ด๋ฉด์ ํ๋ คํ ์์ง๊ฒฝ๊ด์ ์ฐ์ถํ๋ฉฐ ํต์น์ ๊ฐ๋
์ฑ์ ๋์ด๊ณ ์๋ค.
์ข
ํฉํ๋ฉด, ๊ณํ๊ฒฝ์ ์ฒด์ ํ์ ๋ถํ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ ์ง์์ ์ผ๋ก ๋ง์ฃผํ ๋์ํ ๋ฌธ์ ์ ๋๋๊ณต๊ธ์ผ๋ก ๋ง์ ๋ชจ๋๋์ฆ ๋์๊ณํ, ์ธ๋ฏผ์ ์ฃผํ์์์ ๋์ํ๊ณ ์ง๋์์ ์์ง์ ๋ถ๊ฐํ์ฌ ์ฒด์ ์ ์ ๋น์ฑ์ ํ์ ์ค์ด์ค ํต์น์ ๋์๊ณํ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฌํ์ฃผ์์ ์ถ์ ๊ตฌํํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ง๋จ๊ณต๋์ํ์ ์ฃผ๊ฑฐ์ ํ์ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ์ด์ํ ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ ๋ฑ ์ธ ๊ฐ์ง ๋์๊ณํ ์ด๋
์ด ๊ท ํ์ ์ด๋ฃจ์ด ํ์ฑ๋๊ณ ๋ฐ์ ๋ผ์๋ค๊ณ ํ ์ ์๋ค.
๊ทธ๋ฐ๋ฐ 1990๋
๋ ๊ฒฝ์ ๋์ ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ์ ํ์ ํ์ ํ ์ฝํ์ํค๋ฉฐ ๊ท ์ด์ ์ด๋ฐํ์๋ค. ์ด์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ ์ค์ฒ์ , ๊ด๊ณ๋ง์ , ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํฐ ๋ณํ๋ฅผ ๋ง์ดํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ฐฐ๊ธ์ ์ ์ํด๋ ๊ตญ๊ฐ๋ก๋ถํฐ์ ๊ณต์์ ์ค์ฒ๊ณผ ๊ด๊ณ๋ง์ ์ฝํ์์ผฐ๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ด์๋ด๋ ๊ณต์ฉ์์ค๋ค์ ์ถ์์ํค๋ ๋ณํ๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด ์์ฅ๊ธฐ์ ์ ๋๋ ฅ์ ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๊ณํ๊ฒฝ์ ์ฒด์ ํ์ ์ฒ ์ ํ ํต์ ๋์๋ ์ฌ์ ์ ์ค์ฒ์ด ์์ํ์ฌ ์์ฅ์ ์ด์์ ๊ณต์ํํ๋ ํฐ ๋ณํ๋ฅผ ์ด๋์ด๋๋ค. ์ฌ์ ์ ๊ด๊ณ๋ง์ ๊ณต๋์ฒด์ ๊ด๊ณ๋ง์ ํฌ์ญํ๋ฉฐ ๊ณต์์ ๊ด๊ณ๋ง์ ์๋ํ๋ ์์์ ๋ณด์ด๊ณ ์๋ค. ์ด๋ ์์ฅ๊ฒฝ์ ์ฒด์ ๊ฐ ๊ณํ๊ฒฝ์ ๋ฅผ ๋์ฒดํ์ฌ ์ฌํ์ ๊ด๊ณ๋ง์ ๋งค๊ฐ๋ก์ ์ญํ ํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์ํ ์ ์๋ค. ํฅํ ์์ฅ๊ฑฐ๋๊ฐ ๋ณด๋ค ์์ ํํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ด๊ณ๋ง์ ๋งค๊ฐ๊ณต๊ฐ์ผ๋ก์ ์์ฅ๊ณต๊ฐ์ ์ญํ ์ ์ฆ๋๋ ๊ฒ์ ์์ฌํ๋ค. ๋ํ ๊ตญ๊ฐ์ ์ฃผํ ๊ณต๊ธ ์๋ฌด๋ ์ฌ๋ ฅ์ด ๊ฐ์ํ ์ํฉ์์ ์ ๋ณ์ ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ํ ์ฃผํ ๊ณต๊ธ๋ ฅ์ ์์ฅ์ ํตํด ๋ฉ์ฐ๊ณ ์ ํ๋ ๊ตญ๊ฐ์ ์ ์ฑ
๋ณํ๋ ์ฃผํ ๊ณต๊ธ์ ์ฃผ์ฒด๋ฅผ ๋ค์ํ์ํค๋ฉฐ ๋ฏผ๊ฐ์ ์์ฅ๊ฒฝ์ ์ฒด์ ๋ก ํ์ ์ค์ฌ์ด ๋๋๊ณ ์์์ ์์ฌํ๋ค.
์์ผ๋ก ํ์์๋ ์๋๋ก์, ๋ ์ด๋ฅผ ๋์ด์๋ ์์ง์ฑ์ผ๋ก ์ธํ์ฌ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ธ๊ตฌ๊ฐ ์ง์ค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ์ด๋ ํ ์ฒด์ ์ ์ฌํ์ฃผ์ ๋ฌธ๋ช
๊ตญ์ ๊ธฐ์น ์๋ ๊ณ ์ธตํํ ๋๊ท๋ชจ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ์ง์์ ์ผ๋ก ๊ณต๊ธํ๊ฒ ํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋์ฑ์ด ์ฌํ์ฃผ์ ์ฒด์ ์ ์์ฅ๊ฒฝ์ ์ฒด์ ๊ฐ ๋ณ์กดํ๋ ์ํฉ์์, ๊ฐ์ ์ธต ์ธ๋์๊ฐ ์ ์ ํ์ํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ ์ฌ์ ์ ์ค์ฒ์ ๋ณดํธํด์ฃผ๋ ์ญํ ๋ก์ ์ ํธ๋์ด ์ด์ ๊ฐ์ ์ด๊ณ ์ธต ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ์ ์ฑ
์ ๋ณด๋ค ํ๋ ฅ์ ๋ฐ์ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ํฅํ ์ฌํ์ฃผ์์ ์ฝํ๊ฐ ์ง์๋๋ ๊ฐ์ด๋ฐ ๋ชจ๋๋์ฆ, ํต์น์ ๋์๊ณํ๊ณผ ์์ฅ๊ฒฝ์ ์ ๋์๊ณํ์ด ์๋ก์ด ๊ท ํ์ ์ ๋ง๋ค์ด๋ผ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ๋งํด ๋ณธ๋ค.์ 1 ์ฅ ์ ๋ก 1
์ 1 ์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์ 1
1. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ 1
2. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ 4
์ 2 ์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฒ์ ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ, ์ฉ์ด์ ์ฌ์ฉ 6
1. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฒ์ 6
2. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ 7
3. ์ฉ์ด์ ์ฌ์ฉ 9
์ 3 ์ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ตฌ์ฑ 11
์ 2 ์ฅ ์ด๋ก ์ ๊ณ ์ฐฐ ๋ฐ ๋ถ์ํ 14
์ 1 ์ ๋ชจ๋๋์ฆ ๋์๊ณํ 14
1. ์ฐ์
ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋์๋ฌธ์ ์ ๋ชจ๋๋์ฆ ๋์๊ณํ์ ํ๋ 14
2. ์ฃผํ์ ํ์คํ ๋ฐ ํฉ๋ฆฌํ 15
3. ๋๋์์ฐ์ ์ํ ์งํฉ์ฃผํ์ ์ ์ 17
4. ํ๋ฆฌ์บ์คํธ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํจ๋ ์์คํ
์ ๋์
19
์ 2 ์ ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ 20
1. ์ฌํ์ฃผ์ ํ๋ช
๊ณผ ๋์๊ณต๊ฐ์ ์ฌํธ 20
2. ์ฌํ์ฃผ์ ์ฃผํ๊ณํ: ์ผ์๊ณต๊ฐ์ ๊ฐ์กฐ 23
3. ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ 27
4. ์ฌํ์ฃผ์ ์ฒด์ ์ ์๊ธฐ์ ์ค์ฒ ๋ฐ ๊ด๊ณ๋ง์ ๋ณํ 31
์ 3 ์ ํต์น์ ๋์๊ณํ 34
1. ํต์น์ฑ 34
2. ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ณต๊ธ์ 37
3. ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ์ํ์ 40
4. ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ฒฝ๊ด์ 43
์ 4 ์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐจ๋ณ์ฑ๊ณผ ๋ถ์์ ํ 46
1. ์ ํ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒํ 46
2. ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐจ๋ณ์ฑ 52
3. ๋ถ์์ ํ 53
์ 3 ์ฅ ๋ชจ๋๋์ฆ: ์ ํ ๋์ํ์ ์ฐ์
ํ์ ์ง์ 56
์ 1 ์ ๋ถํ์ ๋์ํ ํ์ 56
1. ํ๊ตญ์ ์๊ณผ ๋์์ ํ๊ดด 56
2. ์ ํ ๊ธ์ํ ๋์ํ ํ์ 58
3. ํ์์ผ๋ก์ ์ง์์ ์ธ ์ธ๊ตฌ ์ ์
60
์ 2 ์ ๋ถํ์ ์ฐ์
์ ์ฑ
65
1. ์ ํ ์ค๊ณต์
์ฐ์ ์ ์ฑ
์ถ์ง 65
2. 1970๋
๋ ์ดํ ๊ฒฝ๊ณต์
๋ณํ ์ฑ์ฅ ์ถ์ง 66
3. ํ์๊ณต์
์ง๊ตฌ: ๋ถํ ์ต๋์ ๊ณต์
์ง๊ตฌ 68
์ 3 ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ์ ์ํ ๊ณต๊ธ 72
1. 1970๋
๋๊น์ง์ ๊ธ์ํ ๋์ํ์ ๋ํ ๋์ 72
2. 1980๋
๋ ํ์์ ์ง์์ ์ธ ์ธ๊ตฌ์ง์ค์ ๋ํ ๋์ 78
์ 4 ์ ์๊ฒฐ 86
์ 4 ์ฅ ์ฌํ์ฃผ์: ์ง๋จ์ ๊ณต๋์ํ์ ์กฐ์งํ 89
์ 1 ์ ๋ถํ ์ฃผํ์๊ตฌ์ญ ๋ฐ ๊ณต์ฉ์์ค 89
1. ๋ถํ ์ฃผํ์๊ตฌ์ญ์ ์ฌํ์ฃผ์์ ๋์ ๊ณต๊ฐ์ ํน์ฑ 90
2. ์ฃผํ์๊ตฌ์ญ๊ณํ์ด ์ ์ฉ๋ ์ฌ๋ก 96
3. ์ฃผํ์๊ตฌ์ญ์ ์ต๊ทผ ์ฌ๋ก 99
์ 2 ์ ์ฌํ์ฃผ์ ๊ณต๋์ํ์ ์กฐ์ง, ๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ์ญํ 103
1. ๋ถํ์ ์์ ์ฃผ๊ธฐ์ ์ง๋จยท์กฐ์ง์ํ 103
2. ์ธ๋ฏผ๋ฐ๊ณผ ์ฌ์ฑ๋๋งน์ ๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ์ญํ 105
์ 3 ์ ๊ณํ๊ฒฝ์ ํ ๊ณต๋์ํ์ ๊ณต๊ฐ์ ์ค์ฒ 109
1. ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ ๋ฐ ์ฌ์ธต๋ฉด๋ด ์๋ฃ์ ๊ตฌ์ฑ 109
2. ๋ด์ฌ์์ค์์์ ๊ณต๊ฐ์ ์ค์ฒ 112
์ 4 ์ ์๊ฒฐ 122
์ 5 ์ฅ ํต์น: ๊ถ์์ฃผ์ ์ฒด์ ์ ํต์นํฉ๋ฆฌ์ฑ ๊ฐํ 125
์ 1 ์ ์๋ฃ์ ๊ตฌ์ฑ 125
1. ๋ถ์์ ๋์ 125
2. ์ ๊ถ๋ณ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ด๋ จ ๊ธฐ์ฌ์ ๋น๋ 128
์ 2 ์ ๊น์ผ์ฑ ์ฒด์ : ์ ํ ์ ์ํ ์ฃผ๊ฑฐ๊ณต๊ธ์ ํตํ ํต์นํฉ๋ฆฌ์ฑ์ ๊ฐํ 129
1. ๊น์ผ์ฑ ์๊ธฐ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํ ์งํฅ์ 129
2. ๊น์ผ์ฑ ์๊ธฐ ๋ก๋์ ๋ฌธ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ด๋ จ ๊ธฐ์ฌ์ ๋ถ์ 130
3. ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ๋๋๊ณต๊ธ๊ณผ ํต์น์ ๋น์ฑ์ ํ๋ณด 135
์ 3 ์ ๊น์ ์ผ ์ฒด์ : ๋ค์ํํ ์์ง๊ฒฝ๊ด์ ํตํ ํต์นํฉ๋ฆฌ์ฑ์ ๊ฐํ 138
1. ๊น์ ์ผ ์๊ธฐ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํ ์งํฅ์ 138
2. ๊น์ ์ผ ์๊ธฐ ๋ก๋์ ๋ฌธ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ด๋ จ ๊ธฐ์ฌ์ ๋ถ์ 141
3. ๋
์ฐฝ์ ์ด๊ณ ๋ค์ํํ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ฒฝ๊ด์ ํตํ ํต์น์ ๋น์ฑ์ ํ๋ณด 146
์ 4 ์ ๊น์ ์ ์ฒด์ : ์ฌํ์ฃผ์ ๋ฌธ๋ช
๊ตญ์ ์์ง๊ฒฝ๊ด์ ํตํ ํต์นํฉ๋ฆฌ์ฑ์ ๊ฐํ 153
1. ๊น์ ์ ์๊ธฐ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํ ์งํฅ์ 153
2. ๊น์ ์ ์๊ธฐ ๋ก๋์ ๋ฌธ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ด๋ จ ๊ธฐ์ฌ์ ๋ถ์ 156
3. ์ฌํ์ฃผ์ ๋ฌธ๋ช
๊ตญ, ๊ณผํ๊ธฐ์ ์ค์ ์ฌ์์ด ๋ฌผ์งํ๋ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํ ํต์น์ ๋น์ฑ์ ํ๋ณด 163
์ 5 ์ ์๊ฒฐ 170
์ 6 ์ฅ ๊ท ํ์ ์ฝํ์ ๊ท ์ด 174
์ 1 ์ ๊ฒฝ์ ๋ ์ดํ ๊ณต๊ฐ์ ์ค์ฒ ๋ฐ ์ฌํ์ ๊ด๊ณ๋ง์ ๋ณํ 174
1. ์ ๋์ ๋ณํ 174
2. ๊ณต์์ ์ค์ฒ ๋ฐ ๊ด๊ณ๋ง์ ์ฝํ 178
3. ๋น๊ณต์์ ์ค์ฒ ๋ฐ ๊ด๊ณ๋ง์ ๊ฐํ 182
์ 2 ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ๊ณต๋์ฒด์ฑ์ ๋ณํ 189
1. ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ ์ด์์ ์ ์ 189
2. ๊ณต๋์ฒด ์ ์์ ๋ณํ 191
์ 3 ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํ ํต์น ์ํ์ ์ ๊ฐํ 193
1. ์งํฉ์ ์ํ์์: ์น๋ฐ๊ณผ ๊ฐ์์ ๊ณต์กด 193
2. ๋ฐ๋์ฌํญ๋ฌธํ ํ์์ ๊ดํ ํต์ ์ ๊ฐํ 195
์ 4 ์ ์๊ฒฐ 200
์ 7 ์ฅ ๊ฒฐ๋ก 202
์ 1 ์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฃผ์ ๋ฐ๊ฒฌ 203
1. ๋ชจ๋๋์ฆ์ ์์ฑ์ ์ง์: ๋์ํ์ ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ์ ๊ณต๊ธ 203
2. ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณต๊ฐ์ ํน์ฑ์ ์ฝํ: ๊ณต์์ ์ค์ฒ๊ณผ ์ฌ์ ์ ์ค์ฒ์ ๋๋ฆฝ 203
3. ๊ณต๋์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ ํตํ ํต์นํฉ๋ฆฌ์ฑ์ ๊ฐํ: ๊ณต๊ธ์์ ๊ฒฝ๊ด์ผ๋ก 204
4. ํต์นํฉ๋ฆฌ์ฑ ๊ฐํ๋ฅผ ์ํ ๋ชจ๋๋์ฆ๊ณผ ์ฌํ์ฃผ์ ๋์๊ณํ์ ํฉ์ฃผ 205
์ 2 ์ ์ฐ๊ตฌ์ ํจ์ 207
1. ๋ชจ๋๋์ฆ, ์ฌํ์ฃผ์, ํต์น์ ๋์๊ณํ์ ๊ท ํ 208
2. ๋ชจ๋๋์ฆ, ์ฌํ์ฃผ์, ํต์น์ ๋์๊ณํ์ ๊ท ์ด 208
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 211
Abstract 228๋ฐ