Zawiłe ścieżki badań, czyli historia odkrycia tropów tetrapodów w Zachełmiu (Góry Świętokrzyskie)

Fly ash particles formed during coal combustion are composed entirely of organic or/and mineral matter. The proportions of the two components depends on combustion conditions and the presence of minerals in feed coal particles. The aims of this paper are the classification of char morphologies, the quantification of the inert- and semiinert components, and the characterisation of the morphologies and compositions of mineral particles in fly ash from Będzin Power Station, Poland. Various char morphologies are presented and their distribution in individual pulverised fuel boilers is discussed as are the morphologies of mineral particles and the distribution of major and minor elements in different size fractions of fly ash

Evolution of the Miechów Depression basin in the Jurassic as a result of regional tectonical changes

Evolution of a sedimentary basin in the Miechów Depression (MD) during the Jurassic was due to the synsedimentary tectonic activity of the Caledonian–Variscan structures. There was a local zone of maximal subsidence extending NW–SE in its area. The Włoszczowa Massif (WM) in the basement of the Permian-Mesozoic cover in central and NW part of theMD was an element of a little lesser subsidence in comparison to the adjacent NW and SE areas. A narrow graben in the Lasocin–Strzelce Dislocation Zone separated it from the Holy Cross Mts. Block (HCM). The Mid-Polish Trough invaded the MD from the NW. The edge of WM (Pilica Fault) limited a reach of the pre-Bathonian SE ingressions. In addition, transgression from an inland basin (from SE) developed since the Bathonian. Grabens and horsts elongated NNW–SSE were formed in the central part of MD. They continued further S-wards beyond the edge of the Carpathians. In the Callovian and Late Jurassic facial zones in the central and NW part of the MD were elongated NW–SE. The zone of major subsidence was located between Pągów and Kostki Małe and stretched further SE into the basin of the Carpathian Foreland. During the Late Oxfordian and Kimmeridgian the shallowest zone of the basinSWto theHCMwas located in theNpart of the WM. Structures formed in the MD area pointed at an oblique extension directed to NW. It was effected by palaeostress directed to NW, stronger in the NW part of the area and gradualy decreasing. The stress reactivated two oblique-slip fault systems: Kraków–Lubliniec and Lasocin–Strzelce. Also an increasing tension to W, stronger in its S part, might be recognized. It activated the Zawiercie Fault in the Late Bajocian and caused left-slip rotation of the WM in the Late Oxfordian. The tectonic model controlling sedimentation during the Latest Jurassic and Early Cretaceous was very similar to the pattern of subsiding and elevating zones formed in this area during Variscan compression. The Mid-Polish Trough was formed by dextral extension and reactivation of dislocations parallel to the edge of the East European Craton. The consolidated HCM-block belonged to a zone of elevated blocks, characteristic for the axial part of an extension basin

The Callovian and Upper Jurassic section in the Nida Trough

The Callovian and Upper Jurassic strata in the Nida Trough are similar to those from SW margin of Holy Cross Mountains, so the same lithostratigraphic pattern may be applied. Three facies zones are distinguished: NW, central and SE. Black deposits of the Middle Jurassic are covered by the Sandy Limestones and Marls (lower Callovian–Bukowskii Subz. Cordatum Z.). Locally, these strata are separated by the Calcareous Sandstones (uppermost Bathonian–lower Callovian). The Marly Limestones and Marls represent Bukowskii Subz. Cordatum Z.- Plicatilis Z. The Morawica Limestones represent Plicatilis Z.–Bimammatum Z. The Siedlce Limestones (facies: pelitic, pelitic-sponge, pelitic-coral) reach the Platynota Z. in central andNWpart and the top of Hypselocyclum Z. in a narrow zone in SE part of Nida Trough. The Chalky Limestones (facies: pelitic, biostromal) are equivalents of the uppermost Siedlce Limestones in the centre of the Nida Trough. Beyond this narrow zone in the SE part of the Nida Trough, the Lowermost Marly Horizon (Platynota Z.) and deposits of shallow water carbonate platform (Platynota Z.–Hypselocyclum Z.), Lower & Upper Oolites, Banded Limestones, Oolite-Platy Member, Platy Detrital Limestones, Platy Limestones and Underlying Shales are distinguished. The uppermost part of the incomplete section (Divisum Z. and Mutabilis Z.) is represented by the Skorków Lumachelles and Upper Platy Limestones in the entire Nida Trough while the Staniewice Lumachelles occur in its SE part. The knowledge of the Middle– Upper Jurassic deposits of the Nida Trough is important for palaeogeographical reconstructions of the whole Southern Poland, as the Nida Trough links other regions where the Jurassic deposits are well recognized in numerous outcrops and borehole sections

Computerised system to measure and analyse low current contact resistance

W artykule przedstawiono opis skomputeryzowanego zestawu pomiarowego, umożliwiający automatyczny pomiar i ocenę wartości rezystancji zestyku złącz wielostykowych. Stanowisko umożliwia prowadzenie badań złącz słaboprądowych wielostykowych (do 31 zestyków), przy dowolnej liczbie cykli pomiarowych złącz lub zestyku. Prowadzenie badań złącza odbywa się w kraju i za granicą normy. Do podanego stanowiska pomiarowego opracowano program służący do sterowania stanowiskiem, rejestracji wyników oraz akwizycji danych pomiarowych w cyklu pełni automatycznym, wizualizację i analizę wyników pomiarów. Dla jednego złącza wielostykowego podano przykładowy histogram rozkładu wartości rezystancji zestyku złącz po wybranej liczbie łączeń.The paper presents a computerised measurement set to measure automaticaly and to evaluate contact resistance in multicontacts. This laboratory stand makes possible to test upto 31 low current contacts at any number of measurment cycles. Test conditions are specified by currently valid Polish or foreing standarts. The stand is controlled by a computer. The programme has features to control, register test results, store the data automatically, present them graphically and analyse. An exemplary histogram of contact resistance distribution after some number of connections is presented

Geoeducational values of the Zachełmie quarry in the Holy Cross Mountains (Central Poland)

Nieczynny kamieniołom dolomitów Zachełmie, położony w miejscowości Zagnańsk, 12 km na północ od Kielc, jest wyjątkowym miejscem na mapie geologicznej Gór Świętokrzyskich. Zobaczyć tu można skały powstałe w dwu etapach rozwoju geologicznego Ziemi. Etap starszy reprezentują szare dolomity i iłowce dolomityczne środkowego dewonu, nachylone stromo ku północy. Zostały one sfałdowane w karbonie i permie, podczas orogenezy waryscyjskiej. Etap młodszy obejmuje zróżnicowane utwory permu (?) i dolnego triasu, nachylone ku wschodowi pod kątem około 10°. Zostały one zaburzone w paleogenie, podczas ruchów tektonicznych orogenezy alpejskiej. W północnych ścianach kamieniołomu dobrze widoczny jest kontakt obu tych kompleksów skalnych, rozdzielonych powierzchnią niezgodności tektoniczno-erozyjnej, która dokumentuje waryscyjskie ruchy orogeniczne, a kontaktujące ze sobą skały dzieli luka czasowa, obejmująca około 140 mln lat. Dolomity powstały w środowiskach lagun i płytkiego szelfu powolnie pogłębiającego się morza. Można w nich zaobserwować skamieniałości typowe dla tych środowisk dewońskich, m.in. stromatolity, amfipory, muszle ramienionogów i skamieniałości śladowe. W południowej ścianie kamieniołomu można zobaczyć unikalną powierzchnię z licznymi strukturami uznanymi za najstarsze na świecie ślady lądowych kręgowców – tetrapodów. Ponadto, w dolomitach w północno-wschodniej części kamieniołomu, można znaleźć takie minerały jak kalcyt, hematyt, dolomit, syderyt, ankeryt, kwarc i baryt. Powstały one w spękaniach utworzonych podczas waryscyjskich ruchów górotwórczych. Utwory permskie (?) i triasowe, o brunatno czerwonej barwie, odsłonięte w północnych ścianach wyrobiska, stanowią wypełnienie wąskiej, kopalnej doliny (wąwozu), wyrzeźbionej w powierzchni stropowej dolomitów. Ich profil rozpoczynają brekcje i zlepieńce złożone głównie z okruchów skał dewońskich, zachowane w zagłębieniach na dnie kopalnego wąwozu, a w części będące osadem pokryw stokowych na jego zboczach. Brekcje i zlepieńce leżące wyżej są osadem gwałtownych spływów gruzowych, które ku górze profilu są całkowicie zastąpione przez piaskowcowo-mułowcowe osady leniwego strumienia. W okresach zaniku przepływu w jego korycie powstawały wysychające jeziorka, wypełniane iłami. W osadach tej części profilu widoczne są drobne struktury prądowe, rzadziej spotyka się szczątki roślinne i szczeliny z wysychania. Odkryto tu najstarsze tropy pozostawione przez dinozaura. Najwyższą część odsłoniętego profilu tworzą szare, gruboławicowe piaskowce, powstałe w kanałach rzek roztokowych. Ze względu na wyjątkowe walory geologiczne wschodnią część kamieniołomu i przewężenie w części środkowej objęto ochroną, tworząc tam rezerwat przyrody nieożywionej. Fragment północnej ściany tego przewężenia, z powierzchnią niezgodności tektoniczno-erozyjnej, stanowi pomnik przyrody. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na wyżej wymienione walory geologiczne kamieniołomu oraz zaproponowanie działań zwiększających atrakcyjność już istniejącej infrastruktury geoturystycznej, w postaci umieszczania dodatkowych tablic informacyjnych z opisami zjawisk i procesów geologicznych.The Abandoned Zachełmie quarry, a unique place on the geological map of the Holy Cross Mountains, is located in Zagnańsk, about 12 km northwards from Kielce is. Deposits of two stages of geological development, separated by tectonic movements, are exposed in the section. The older complex is represented by the Middle Devonian grey dolomites and dolomitic claystones, steep inclined to the north. They were folded in the Carboniferous and Permian by the Variscan tectonic movements. The younger complex comprises various Permian-Lower Triassic deposits, inclined about 10° eastwards. They were deformed during the Paleogene by Alpine tectonic movements. Contact of both complexes, well exposed in the northern walls of the quarry, suggests Variscan orogenic movements, while the tectonic-erosion gap, separating them, amounts to about 140 million years of development. Dolomites originated in the shelfal and lagoonal environments of the slowly deepening sea. Fossils typical for their Devonian environment may be found: stromatolites, amphipores, brachiopod shells and trace fossils. The unique surface with numerous structures interpreted as tetrapod trucks, the oldest in the world, is exposed in the southern wall of the quarry. Moreover, minerals occur in the north-eastern part of the quarry: calcite, hematite, dolomite, siderite, ankerite, quartz and barite. They originated in fissures cutting dolomites during the Variscan orogenic movements. The Permian (?) and Triassic, red-brown deposits crop out in the northern walls of the quarry. They represent infilling of a narrow palaeo-valley/ravine, cut in the surface of Devonian dolomites. Their section is commenced with dolomite breccia and conglomerates that fill cavities in an uneven surface of ravine basement. These conglomerates represent a debris cover lain on its sides. The breccia and conglomerates laying further above, originated as abrupt debris flow deposits. In the upper parts of the section, they were intercalated and eventually entirely substituted with sandstones and mudstones being deposits of fine creeks. Periods of the flow extinction are documented with clays deposited in temporal ponds. Fine current structures, scarce flora remains and desiccation cracks may be distinguished in that part of the section. The oldest trace fossils of dinosaurs were found here. The thick-bedded grey sandstones distinguished in the uppermost part of section were deposited in alluvial channels of braided rivers. The unique values of the object are protected in a natural reserve formed in the eastern part of the quarry and in the narrow passage in the central part. The fragment of the wall in the passage with exposition of a tectonic-erosion unconformity is a natural monument. Authors intend to present the unique geological values of the quarry and to suggest how to improve the actual geotouristic infrastructure  – location of several information boards with descriptions of geological phenomena and processes

Building stones in architecture of the church and monastery complex on the Karczówka Hill in Kielce (Holy Cross Mts., south-central Poland)

The baroque church and monastery from the 17/18th century, located atop the picturesque Karczówka Hill in SW Kielce (capital of the Holy Cross Mts. region), document a variety of local building stones dominating in architecture of that place by the middle of the 20th century. They were used here also in renovation and modernization works in the 21th century. The high altar and portal of decorative Bolechowice limestones (Upper Devonian) incrusted with Zelejowa ’rose-like’calcite (Upper Permian-Lower Triassic) was built in the early flourishing period of application of these stones. They also include portals made of Kunów sandstones and Szydłowiec sandstones (Lower Jurassic), as well as doorframes, stairs, balustrades and daises composed of Doły Biskupie sandstones and Wąchock sandstones (Lower Triassic) showing high resistance to weathering processes. They were also used in various minor stone details (figures, stoups, candleholders, inscription tables). Stone-floors composed of local stones and Sudetic marbles document reconstruction works in the second half of the 20 century

Detailed lithological and technological characteristics of devonian limestone Szewce deposit

W artykule przedstawiono charakterystykę litologiczno-surowcową złoża wapieni dewońskich Szewce. Na podstawie przeprowadzonych badań terenowych scharakteryzowano zmienność wykształcenia wapieni w profilu złożowym. Dodatkowych informacji na temat zasięgu serii wapieni dewońskich w rejonie złoża, występujących stref uskokowych oraz zjawisk krasowych dostarczyły badania geofizyczne, w tym pomiary sejsmicznej tomografii refrakcyjnej (STR), tomografii elektrooporowej (ERT) oraz pomiary georadarem (GPR). Prezentowana charakterystyka surowcowa wapieni, obejmująca ocenę walorów dekoracyjnych skały i jej właściwości fizyczno-mechanicznych uzupełniona została o wyniki pomiarów bloczności w odsłoniętej ścianie kamieniołomu. W końcowej części artykułu zarysowano perspektywy eksploatacji złoża metodą podziemną.The paper presents lithological and technological characteristics of Devonian limestone Szewce deposit. Based on field researches the variability of limestone in the deposit profile has been characterized. Additional information on the vertical extent of a series of Devonian limestone in the area of deposit, as well as occurring fault zones and karstified zones, has delivered the geophysical surveys, including seismic refraction tomography (STR), electrical resistivity tomography (ERT), as well as Grodnu penetrating radar methods (GPR). In term of technical characteristics, the decorative properties and physico-mechanical parameters of limestone as well as block diversibility measurement results in the quarry have been presented. In the final part of the article prospect for the underground extraction of deposit has been outlined