RADOVI I DJELA JEDNE KOMISIJE IZ DEVETNAESTOG STOLJEĆA ZA TOPOGRAFIJU VENECIJA. OD JEDNOG IZGUBLJENOG KA PONOVNO NAĐENOM ISTRAŽIVANJU

L a Deputazione di Storia Patria per le Venezie nasce ufficialmente nel 1875 e per aderire profondamente nel territorio si organizza subito con un sistema di delegazioni provinciali. Il 23 ottobre del 1881, durante l’annuale incontro svoltosi a Vicenza, i soci proposero un tema di ricerca che avesse carattere topografico e fosse relativo al territorio veneto in epoca romana e altomedioevale. A partire dal 1882 entra nel vivo con la costituzione da parte della Deputazione della “Commissione per la Topografia della Venezia all’epoca romana”, alla quale vengono chiamati rappresentati di ciascuna provincia, destinati a presiedere subcommissioni ad hoc in ciscun ambito provinciale.Deputazione di Storia Patria per le Venezie službeno je utemeljena 1875. godine s ciljem djelovanja na terenu, te se odmah organizirala na bazi provincijskih izaslanika. 23.listopada 1881. godine, na godišnjem susretu u Vicenzi, članovi su predložili topografsku istraživačku temu vezanu uz venetsko područje u rimsko i ranosrednjovjekovno doba. Stoga je 1882. godine osnovano Povjerenstvo za topografiju Venecije u rimsko doba u koju su pozvani predstavnici svake provincije, sa zadatkom da vode podkomisije na području svoga djelovanja. Diskusije su dovele do zaključka da se posao podijeli na osnovi modernog provincijalnog sustava jer se u suprotnome ne bi postigli zacrtani ciljevi. Ostavljena je sloboda istraživačima, da u slučaju potrebe, preskoče administrativne granice, te tako djeluju i na širem području. Također je zaključeno da je cijelom istraživanju potrebno dati i jedinstveni povijesni okvir uz korištenje povijesnih vrela, uz njihovo točno navođenje. Usprkos strogim naputcima, po potrebi, podkomisije imaju mogućnost korištenja i drugih istraživačkih metoda. Kao najveći problem postavila se kartografska podrška i korištenje kartografskih i drugih simbola, kao npr. označavanje šuma u rimsko doba, oznaka predrimskih naselja, unošenje latinskih toponima uz suvremene nazive. 1883. godine prišlo se ostvarivanju kontakta s Vojnim topografskim institutom iz Firence s ciljem izrade jedinstvene karte koja bi se distribuirala istraživačima. Bilo je potrebno proći nekoliko administrativnih nivoa da bi se taj pothvat realizirao. U osnovi, projekat studija antičke topografije Venecije nastao je kao heterogeni poduhvat koji je bilježio i analizirao različite terenske podatke, kako one nastale djelovanjem prirode, tako i one nastale ljudskom rukom. Predloženi projekat imao je cilj da stvori istraživačko ozračje u kojem komplementarno sudjeluju zemljopisnopovijesna istraživanja, bilježe se kulturni spomenici kao i jezična komponenta koja se može zateći na terenu. Metodologija istraživanja i danas je primjenjiva u suvremenoj praksi proučavanja antičke topografije

Živjeti u Altinumu. Urbana topografija vodozemlja

Fino a qualche anno fa la conoscenza della realtà urbana di Altino era limitata nel complesso a poche testimonianze archeologiche verificate e alle suggestioni delle fonti, come segnatamente Vitruvio e Strabone, che ci informavano del preciso ruolo dell’idrografia e della morfologia dell’area in cui sorse l’antico centro veneto e romano. Il primo, oltre a citare le Gallicae paludes che circondavano la città come a Ravenna e ad Aquileia, esalta la loro salubrità (incredibilis salubritas), dovuta al fatto che l’acqua non è mai stagnante. Anche Strabone parla di paludi (tà éle) e di laguna (e limnothálatta), aggiungendo la presenza di isole e di città che sono disposte lungo la frangia costiera. Altino è ancora paragonata a Ravenna che sta in mezzo alle paludi (en dè toîs élesi) ed è costruita interamente su palafitte, è attraversata da canali (xylopaghès óle kaì diárrytos) ed è percorribile a mezzo di ponti e barche (ghephýrais kaì porthmeíois odeuoméne). Dell’opulenza derivata dagli allevamenti di terra e di mare sono poi testimoni altre fonti e probabilmente prodotti di tale opulenza furono le ville allungate sul litorale che Marziale dice essere emule di quelle di Baia.Sve do prije nekoliko godina, znanje o urbanoj stvarnosti Altina bilo je općenito ograničeno na mali broj potvrđenih arheoloških svjedočanstava i na sugestije pisanih izvora, naročito one Vitruvija i Strabona, koji su nas obaviješćivali o točnoj ulozi hidrografije i morfologije područja na kojem je nastalo antičko rimsko i venetsko središte. Prvi spomenuti autor, osim što je naveo Gallicae paludes koje su okruživale grad, kao što je slučaj s Ravenom i Akvilejom, uzdiže njihovu korisnost za zdravlje (incredibilis salubritas), zahvaljujući tome što voda nikada nije ustajala. Strabon također spominje močvare (tà éle) i lagunu (e limnothálatta), dodajući da postoje i otoci i grad koji se nalaze uz obalu. Još jednom se Altino uspoređuje s Ravenom koja se nalazi usred močvara (en dè toîs élesi) te je podignuta u cijelosti na kolju, presijecaju je kanali (xylopaghès óle kaì diárrytos) a njome se može ići zahvaljujući mostovima i barkama (ghephýrais kaì porthmeíois odeuoméne). O bogatstvu koje je proizlazilo iz uzgajališta na kopnu i moru pričaju pak drugi izvori te je vjerojatno kako su posljedice tog bogatstva bile i vile koje su se protezale duž obale, a za koje Marcijal kaže da su bile takmac onima iz Zaljeva. Što se pak tiče arheoloških podataka, bilo je poznata cesta koja je vodila preko cijelog grada (via Annia) ili koja je odande kretala (cesta Claudia Augusta desno od rijeka Sile i Piave te put kojim je stoka mijenjala pašnjake – Lagozzo – koji vodi u Quartier del Piave i predalpsko područje Belluna), gatovi koji su postojali duž vodenih puteva, monumentalna gradska vrata s otkrivenim trijemom i bočnim tornjevima s četverokutnim postoljima, koja su neko vrijeme bila i vrata-kanala, nadgrobni spomenici i mnoga nagađanja koja su međutim nastala na temelju indicija (možda stoga što su zasnovana na natpisima, kao što je onaj poznati natpis iz Tiberijevog doba koji glasi: ... templa, porticus, hortos municipio dedit), a koja su dovodila do pretpostavke da je urbana fizionomija puno bogatija nego što je to bilo poznato. Tek je nedavno snimanje Google Eartha iznašlo siguran obris amfiteatra u sjevernoistočnom sektoru nastanjenog područja, što bi potvrđivalo sliku grada koji je imao ne samo urbanistički značaj, već je bio obilježen i nemalom gospodarskom važnošću. Danas, zahvaljujući nekolikim avionskim letovima i fotografskim snimanjima s remote sensingom, koji su obavljeni u ljeto 2007. kao dio projekta “Progetto Via Annia”, naše su spoznaje, uz dužni oprez prema onome što još nije arheološki istraženo, uvelike obogaćene s obzirom da se na zračnim snimkama jasno vidi urbana morfologija koja u potpunosti odgovara parametrima rimskoga grada, kao i obilježja za koja se čini da ne odudaraju mnogo od opisa iz pisanih izvora. To nas vodi k razmišljanju, kao što je to preporučivao moj učitelj Luciano Bosio, da pisani izvori, ukoliko se ne pokaže suprotno, često imaju pravo

UMJETNOST (OBRT?) AGRIMENSORA

Quando mi riferisco alla centuriazione ovvero alla divisione agraria romana, io intendo questa grande operazione come un vero e proprio “monumento” nel paesaggio, che va oltre quindi quella che si definisce solitamente una operazione tecnica. Per tale ragione credo che questa nota possa con ragione trovare posto nel contesto del tema sui “Mestieri artistici” dell’antichità, dove immagine, funzionalità e artigianato di bottega si fondano indissolubilmente nel prodotto finale. Daremo per cominciare le basi tecniche per “misurare”.Kada govorim o centurijaciji, odnosno o rimskoj agrarnoj teritorijalnoj podjeli, ja poimam ovo veliko djelo kao pravi pravcati “spomenik” u krajobrazu, te, dakle, izlazim iz okvira definicije prema kojoj se radi o tehničkom djelu. Iz tog razloga vjerujem da ovaj kratak rad može naći mjesto pod okriljem teme koja govori o “umjetničkom obrtu” od davnina. Kolumela (I. stoljeće) dao je vrlo dobru definiciju agrimensoresa: agrum metiri non agricolae, sed mensoris officium”Mjeriti zemlju posao je zemljomjernika, a ne seljaka”. (De re rustica, V, 1) S obzirom na njihov specifičan posao i instrumente koje su upotrebljavali prilikom “mjerenja zemlje”, mogu se dijeliti na: mensores (jednostavni mjernici), agrimensores (zemljomjernici), finitores (određivači granica), metatores (tehničari koji su rabili metae, odnosno loptice, danas bi ih zvali “pomoćnim geodetima”), decempedatores (koji su rabili decempedae, motke dugačke deset stopa, koje se zovu još i perticae;. motka je u različitim zemljama kasnije korištena kao mjerna jedinica za dužinu, a pojam i za površinu, prije nego što je usvojen decimalni metrički sustav: u Italiji je motka iznosila 2,96 m i 600 m2) te gromatici (koji su rabili gromu, neku vrstu optičkog kutomjera) (Chantraine 1975). U doba republike, izraz koji se najviše upotrebljavao (sudeći i po Plautovom svjedočanstvu iz Poenulusa/ Malog Kartažanina, 48: Eius regiones, limites, confinia/ determinabo: ea re ego finitor factus sum/ Odredit ću njegove površine, međe, granice: iz tog sam razloga obučen kao određivač granica“) mora da je bio finitores (što ukazuje na činjenicu da je u antici prvenstvo imalo određivanje granica), dok su agrimensores ili gromatici (oni koji rabe gromu) izrazi naročito svojstveni razdoblju carstva (o tome govori izvor s početka IV. stoljeća, odnosno Nonijevo djelo De conpendiosa doctrina, I, str. 17, 22-25, Lindsay: Finitores dicebantur, quos nunc agrimensores dicimus: dicti quod finis dividerent…/Zvali su se finitores oni koje sada zovemo agrimensores: tako nazvani jer su razdjeljivali vlasništvo...“. I upravo je razdoblje carstva razdoblje “normirane“ prirode). Tehnika mjerenja učila se najvećim dijelom tijekom služenja u vojsci, poglavito za vrijeme castrametatija (strukturiranja logora), da bi kasnije bila korištena i u civilne svrhe, nakon što je vojnik bio otpušten iz vojske. Agrimensores su u vrijeme republike - finitores - poglavito bili tehničari u službi vojske ili u službi magistrata zaduženih za osnivanje kolonija. Nastankom carstva dobili su puno određeniju ulogu, postavši, nakon razdoblja naukovanja u za to osnovanim školama, plaćeni državni službenici udruženi u kolegijume. Prema Ciceronu (De lege agraria, II, 13, 32), barem do kraja republike, ti su antički “geometri” morali biti pripadnici višeg društvenog staleža, ex equestri loco (odnosno vitezovi), dok su u razdoblju carstva najčešće bili liberti, koji su dobili status oslobođenika (Nicolet 1970). Dijelili su se na vojne mensores, mensores koji su vodili brigu o tabularijima (arhivima), mensores koji su djelovali pri municipijima i kolonijama te mensores koje možemo definirati kao samostalne profesionalce. Stručno osposobljavanje, na kraju kojeg se moralo pristupiti polaganju ispita kako bi se steklo zvanje (“promovirani” su se nazivali professi), moralo je u sebi sadržavati više disciplina (vidi Agenn. Urb. De contr. agr., str. 64 i Theod. et Valent. const., str. 273, 10-17, Lach.). Naravno, najprije su morali savladati tehnike mjerenja, gledanja kroz smjerokaz, stavljanja u vagu i crtanja, što podrazumijeva poznavanje matematike i geometrije. Veliku je važnost imalo i poznavanje astronomije i zemaljske fizike (coeli ili mudi ratio/“znanost o nebu“ ili “zemlji“), nije bilo moguće odrediti granice ili podijeliti zemlju bez dobre orijentacije i primjerene potvrde prirode terena (vidi Hygin. Grom., De limit. const., str. 166 - 178, Lach.). Jedan od osnovnih predmeta, koji je imao povlašteni položaj kod školovanja mensoresa, bilo je pravo. Poznavanje pravnog statusa terena i sposobnost snalaženja u raznim graničnim sporovima, koji su postojali tada kao i danas, omogućavalo je da osoba zaključi je li za pojedini slučaj potreban sudac ili agrimensor (kojem je, u svakom slučaju, zadnjem dopadao zadatak da označi granice; stvari, međutim, kao što si možemo predočiti, nisu uvijek bile jasne i često su iz njih proizlazili novi sporovi između dviju struka: vidi traktate Frontina i Igina). Stučna mišljenja, na kojima su se mogle zasnivati eventualne pravne akcije, zvala su se renuntiationes, a pravna su se savjetovanja nazivala advocationes (Front., De contr. agr., str. 37, Lach.

...Stoji… Inrigua Aestibus Maritimis…o Venecijanskoj laguni ili o ograničenom području promjenjive morfologije

Oggi la laguna di Venezia è il risultato di una costante evoluzione di quegli stagna che Livio segnala descrivendo l’avventura di Cleonimo ad litora Venetorum (X, 2). Stagna che, contrariamente a quanto in passato si pensava, le ricerche hanno dimostrato essere stati frequentati sin da tempi remotissimi. E attraverso le fonti ci si chiede quale coscienza si avesse nel passato di un comprensorio particolare costituito da terra e acqua insieme. Questo genere morfologico ibrido sembra in realtà essere avvertito non solo da noi, ma anche dagli antichi scrittori che utilizzano per la laguna termini indefiniti e talora intercambiabili, in larga misura sfuggenti. Ciò sembra ragionevole soprattutto in un contesto a morfologia variabile, dove la presenza antropica si dovette ogni giorno confrontare con un paesaggio che poteva mutare in breve tempo.Danas je venecijanska laguna rezultat kontinuirane evolucije od one stajačice na koju upozorava Livije opisujući kleonimove događaje u ad litora Venetorum (X, 2). Stagna – stajačica suprotno od onog što se promišljalo u prošlosti, istraživanja su pokazala da su promjene bile česte od najstarijih vremena. Kroz vrela se pitamo koliko se saznanja imalo o osebujnom području kojega čine tlo i voda. Ova hibridna morfološka vrsta nije zapažena samo kod nas, već i kod antičkih pisaca koji upotrebljavaju pojam za lagunu kao neodređen i tada nazamijenjiv te ga zaobilaze. To izgleda razumljivo naročito u promjenjivom kontekstu, kada se svakodnevno čovjek trebao susresti s krajolikom koji se mijenjao u kratkom vremenskom razdoblju. Analiza rezultata paleoambientalnih istraživanja dozvolila nam je da rekonstruiramo jasniju sliku s osnovnim paleogeografskim karakteristikama lagune u antičko doba, poglavito u rimsko doba i kako su one uvjetovale naseljavanje u naselja. To je omogućilo i odgovarajuću procjenu temeljem različitih pristupa te uvrštenje arheoloških podataka iz sustavnih istraživanja u GIS, što omogućava proučavanje lagunarnog pitanja u rimsko doba definirajući ju bolje s povijesnog i topografskog stajališta. Važnost rekonstrukcije lagunarnog krajolika treba shvatiti ne samo sa stanovišta naseljavanja u uzajamnoj vezi s modelima naselja i paleogeografskim čimbenicima, već i u odnosu s velikim problemom nastanka Venecije

Significato e ruolo strategico-culturale di Tyana in Cappadocia tra mito, Antonini e Selgiuchidi

The topographical location of Tyana in Cappadocia played an important role in the history of the site. Probably since the most ancient times, but certainly in Roman times (especially from the reign of the Antonines) the site was indeed a link between the south-central Anatolia and the southeast as well as to the Cilician coast. This localisation has become, with Antonins and after the adventure of Pescennius Niger, crucial in the strategic and military control of the main road that came from the Cilician Gates.This was confirmed when Tyana became metropolitan diocese of Cappadocia, during the 5th century, and again occupied an intermediary position between the East and the western regions of southern Anatolia. Later still, towards the year 1000, the region of Tyana became a frontier land (sometimes seen as “external land / Aussenland”), but also a land of military and cultural osmosis between Byzantium and the Arab world

Loron - Lorun, Parenzo - Poreč, Istria - Istra. Maritimna vila u Porečkom ageru: Istraživačka kampanja 2010.

La campagna 2010 presso il grande atelier nordparentino di Loron ha continuato l’indagine all’interno del modulo architettonico orientale e ha permesso di integrare ulteriormente le conoscenze sugli apparati tecnologici e produttivi di questo complesso costiero. Attraverso il rinvenimento di un’ulteriore fornace (ξ) all’interno dell’ambiente (45) che custodiva le strutture da fuoco destinate alla produzione della ceramica da trasporto (anfore Dressel 6B soprattutto), si è ottenuto il riscontro tangibile dell’ipotesi ricostruttiva formulata in base ai dati precedentemente noti: l’ambiente era stato calibrato sin dalla prima fase costruttiva, risalente all’inizio del I sec. D.C., per accogliere quattro grandi fornaci (ζ, Θ, κ, ξ ) tipologicamente (Cuomo di Caprio II b) e dimensionalmente omologhe, disposte in batteria longitudinale (E-W), isoorientate con prefurni a S e unite a coppie, separate tra loro da un setto murario mediano. Lo scavo dei loro crolli in corrispondenza dei passaggi di servizio ai prefurni, inoltre, ha permesso una più affidabile seriazione delle ulteriori fornaci(δ, ε, μ ) che, tra fine I e IV secolo d.C., hanno trovato spazio in questo contesto, nonché di individuare importanti interventi di manutenzione ai grandi apparati fornacali, risalenti sia al periodo neroniano, sia a quello domizianeo (laterizi in opera bollati Calvia Crispinilla e Germanicus). I sondaggi effettuati all’interno dell’ipotizzato essiccatoio orientale (49), invece, sembrano escludere la presenza di aree tecnologiche specializzate e confermano l’utilizzo di questo spazio d’ala come area di servizio e deposito. Interessanti riscontri, poi, sono giunti dai saggi effettuati nel settore occidentale della corte: il lungo ambiente che chiude il lato ovest dello spazio aperto (39), infatti, ha mostrato una tecnica costruttiva che prevedeva un alzato mosso da semicolonne in opus mixtum, così come già era stato rilevato presso il simmetrico ambiente orientale (43). Anche l’ambiente (38) collocato immediatamente a sud del bacino di contenimento idrico, infine, pur proponendo una geometria che deroga dalla rigida ortogonalità degli spazi dominante nell’opificio, sembra esser stato realizzato già nella prima fase del complesso e, benché non sia stato ancora possibile individuarne la destinazione funzionale, esso deve aver rivestito un ruolo non secondario dal momento che risulta esser stato oggetto di numerosi interventi per mantenerlo in efficienza lungo tutto l’arco della vita produttiva di Loron.Godina 2010. smatra se prijelaznom godinom za istraživanja koja se provode na velikom keramičarskom proizvodnom središtu Loron (proizvodni sklop koji se prostire na otprilike hektar i pol površine na južnom obalnom dijelu istoimenog rta na sjeveru Poreštine, a koji je arhitektonski podijeljen na dva susjedna, jasno određena, terasasto organizirana područja, sklop koji je vjerojatno sagrađen na izmaku I. stoljeća po. Kr, a koji je bio aktivan sigurno do kraja IV. stoljeća te je bio, barem prva dva stoljeća svojeg postojanja, izrazito specijaliziran za proizvodnju amfora za ulje). Obnovljen je petogodišnji sporazum između Zavičajnog muzeja Poreštine iz Poreča (Hrvatska), Sveučilišta u Bordeauxu 3, Francuske škole (Ecole Française) u Rimu (Francuska) i Sveučilišta u Padovi (Italija). Ustvari, svi smo zajedno osmislili nacrt petogodišnjeg plana namijenjenog Konzervatorskom odjelu u Puli zaduženom za područje Istarske županije (kao ustanovi ministarstva zaduženoj za izdavanje odobrenja za iskapanja i istraživanja), a koji je bio neophodan kako bi se pokrenula nova sezona istraživanja pred neizbježnom potrebom da se osmisle strategije vezane uz konzervaciju i vrjednovanje onih struktura koje su do sada izašle na svjetlost dana zbog velike opasnosti od propadanja i slabog odjeka u turističkoj promidžbi općine Tar-Vabriga na čijem se ozemlju nalazi ovo arheloško nalazište. Zbog toga smo svoje aktivnosti usmjerili na oba područja, odnosno kako na područje istraživanja na terenu, tako i na područje zaštite i vrjednovanja nalazišta s ciljem da rad na prvom području stvori temelje kako bi se moglo primjereno promišljati drugo područje. Tijekom ove kampane iskopavanja, dakle, aktivnosti su bile usmjerene prema istraživanju istočnog dijela sklopa koji je najviše i izronio na svjetlost dana, kako s obzirom na svoj prostorni raspored, tako i s obzirom na svoju svrhu. Poglavito je dovršeno iskapanje, na razini tlocrta, velikih peći namijenjenih proizvodnji amfora smještenih točno u središte niza prostora koji se nalaze tik južno od otkrivenog dvorišta. Tako je objektivno potvrđena rekonstrukcija tlocrta koja odgovara onoj koju smo do tada bili pretpostavljali te smo istovremeno dobili potvrdu da je taj tlocrt točno izveden pri gradnji sklopa, u njegovoj prvoj fazi života, prema projektu koji je vodio računa i o najsitnijim pojedinostima. Osim što smo mogli potvrditi postojanje četiriju monumentalnih peći u baterijama, pravokutnog oblika, orijentacije sjever – jug s praefurnijima na jugu, organiziranih u parove i podijeljenih zidom koji je predstavljao liniju simetrije, kako cjelokupnog prostora, tako i dviju parova peći, bili smo u prilici i potvrditi kako su ove četiri peći bile u funkciji u isto vrijeme te kako su izgrađene savršeno jednake i što se tiče unutarnjeg dizajna i što se tiče rješenja vezanih uz njihovu konstrukciju, uključujući i sustav međuprostora koji je odjeljivao parove peći. Iskop prostora ispred praefurnija istočnog para peći dao nam je osnove za određivanje trajanja života peći (s opekom u postupku izrade na kojoj se nalazi žig CRISPINILLA u ruševini istočnije peći) te u kojem su odnosu bile velike peći s nizom manjih peći koje su, u različito vrijeme, nastale u blizini južnoistočnog kuta prostora (s ulomcima kasnoantičkih amfora i malih amfora te ulomcima glazirane keramike ukrašene kotačićem i proizvedenom ondje u III. i IV. stoljeću). Pokusni iskopi koji su izvedeni na zapadnom i južnom dijelu bazena za vodu, smještenog u blizini sjeverozapadnog kuta središnjeg dvorišta, osim numizmatičkih nalaza iz IV. stoljeća koji se mogu povezati sa završnim fazama života sklopa, iznjedrili su i segment dvaju pragova postavljenih jedan na drugoga što govori o potrebi, koja je u određenom trenutku postala hitna, da se podigne razina poda unutar nalazišta, potreba koju smo već prije bili zamijetili u kontekstu raširene pojave asanacije zemljišta amforama na prethodnim uporabnim plohama, uočenima unutar istočnog područja sklopa. Koncentracija zahvata u ovom prostoru, naposljetku, nastala je s ciljem da se izvrše i prvi radovi na zaštiti sklopa, pa tako i postavljanje lagane ograde koja bi ujedno mogla služiti i kao oglasna ploča kako bi brojni posjetitelji došli do potrebnih podataka, kao i s ciljem da se izvrše procjene (pa i one ekonomske) kako bi se mogla izvršiti i konzervacija dosad iskopanih struktura i mogući zahvati rekonstrukcije/konsolidacije tehnoloških sustava koji su ondje smješteni

LORON-LORUN, PARENZO-POREČ, ISTRA MARITIMNA VILA U POREČKOM AGERU: ISTRAŽIVAČKA KAMPANJA 2009.

L a campagna di scavo 2009 presso il grande opificio nordparentino di Loron ha permesso di ampliare ulteriormente le conoscenze sull’apparato di grandi fornaci, dedicate alla produzione della ceramica da trasporto, già individuato negli anni precedenti (ambiente 45): la messa in luce di un’ ulteriore fornace in perfetta adiacenza con le due già note (orientamento N-S con prefurnio a S), e connotata dalla medesima tipologia e dalle stesse dimensioni di quelle, sembra confermare l’ipotesi dell’organizzazione di questo spazio con la dislocazione di quattro fornaci in batteria ordinate in coppie simmetriche; la definitiva conferma di tale disegno progettuale arriverà probabilmente con la prossima campagna di scavo. E’ stato poi completato lo scavo del grande bacino (spazio 47) già riconosciuto presso l’angolo N-W della corte centrale, con uno studio più accurato delle tecniche di costruzione e una lettura più completa delle sue diverse fasi evolutive, già intuibili per la constatata sovrapposizione di due differenti piani pavimentali; interessante, inoltre, la messa in luce di piccole strutture in appoggio al suo lato E e, soprattutto, di un ulteriore apparato idraulico in adiacenza al suo lato meridionale, sicuramente messo in collegamento col bacino attraverso un canale d’adduzione idrica. Sono stati inoltre operati sondaggi sia negli ambienti dell’ala orientale (in particolare ambiente 44), sia all’interno dello spazio, forse destinato ad essiccatoio, collocato appena ad oriente delle fornaci (49). Il dato materiale recuperato nel contesto sembra ulteriormente confermare la durata dell’arco di vita del complesso, collocabile tra lo scorcio iniziale del I e l’inizio del V sec. d.C. La campagna 2009, infine, ha coinciso con l’avvio di una serie programmata di attività volte ad attuare una strategia di conservazione e di valorizzazione del sito di Loron.Nakon što je tlocrtno određena veličina velikog obalnog sklopa Loruna (170 m x 90 m), kao i njegov raspored (dva različita dijela odvojena dugačkom rampom/unutrašnjom cestom, s time da je onaj zapadni bio korišten u različite svrhe, dok je onaj istočni u potpunosti bio korišten u svrhu proizvodnje, poglavito keramike, ali je bio mjesto i drugih obrta), istraživanja su u suštini usmjerena prema dvama ciljevima. Prvi je cilj bio u potpunosti iznijeti na svjetlo dana elemente sustava za spremanje i obradu vode, koji su smješteni u sjeverozapadnom kvadrantu velikog središnjeg dvorišta (prostor 37, istočni dio sklopa), a drugi je cilj bio istražiti veliki prostor koji se nalazi tik južno od dvorišta, a gdje su bile smještene velike peći za amfore (prostor 45, istočni dio sklopa). Što se tiče velikog bazena smještenog u dvorištu, točno smo odredili njegov perimetar (14,40 m x 10,30 m što iznosi 1/6 površine dvorišta), iščitali smo tehnička rješenja izgradnje njegovih okomitih struktura (stijenke od vapnenačkih blokova debelih 0,70 m, iznutra obloženih vodonepropusnim slojem hidrauličke žbuke debljine 0,40 m) i prema dvjema vrstama podova odredili da su postojale najmanje dvije faze zahvata. U prvoj fazi zahvata izrađeno je dno bazena u opusu spicatumu, a u drugoj je taj pod prekriven malim, vodoravno postavljenim pravokutnim opekama (opus figlinum). U blizini južne strane bazena, gdje se nalazi odvod u koji su otjecale vode iz bazena, na koncu je uočena struktura za opskrbu/ čuvanje vode, otprilike četvrtastog oblika, sa stranama profiliranima velikim pločama od vapnenca učvršćenima metalnim sponama, s naznakama da se tu možda nalazio stupić za ulijevanje vode povezan s izljevom koji je dolazio iz bazena te je postojao i veliki spremnik za vodu, zidova prekrivenih uobičajenom hidrauličkom žbukom i podom u opusu spicatumu. Taj sustav upotpunjuje prisutnost niza manjih zidanih struktura prislonjenih uz istočnu stranu bazena, koji tvore barem dva manja prostora nepoznate namjene. Daljnje iskapanje prostora u kojem se nalaze velike peći potvrdilo je hipotezu prema kojoj središnji pojas tog prostora zauzimaju četiri velike peći, od kojih su nam do sada bile poznate samo dvije istočne. Otkriće treće peći, koja je smještena u savršenom skladu s dvjema ranije otkrivenim pećima i istoga je tipa, ustvari potvrđuje da su u taj prostor bila smještena dva para istovjetnih peći u baterijama, poduprtih perimetralnim zidovima prostora. Parovi peći međusobno su bili odvojeni graničnim zidom postavljenim točno uz središnju os, dok je svaka peć bila odvojena od svog para međuprostorom. Iskop dijela prostora praefurnija (usmjerenih prema jugu), sve do sterilnog arheološkog sloja, dopustio je da započnemo slijediti prednje stijenke peći sagrađenih od opeke (s tegulama koje nose žig IMPGER), da uočimo dodatne manje peći koje su nastale kao dio većih peći ili kao njihova zamjena, da dođemo do proizvodnog otpada kućanske keramike ukrašene kotačićem izvana i s unutarnjom glazurom, što potvrđuje da je proizvodnja na nalazištu trajala barem do IV. stoljeća po. Kr

The Complex Relationship Between Serum Uric Acid, Endothelial Function and Small Vessel Remodeling in Humans

Aims: The relationship between serum uric acid (SUA) and microvascular remodeling in humans remains largely unexplored. We assessed whether SUA provides additional information on the severity of microvascular remodeling than that obtained from the European Heart Score (HS), the patterns of microvascular remodeling associated with changes in SUA levels and the mediation by endothelial function and nitric oxide (NO) availability on this relationship. Methods: A total of 162 patients included in the microvascular dataset of the Italian Society of Hypertension with available information on SUA, media-to-lumen (M/L) ratio, media cross-sectional area (MCSA), endothelial function, NO availability and HS were included in the analysis. The top tertile of M/L ratio and MCSA were used to define severe microvascular remodeling. Results: A U-shaped association was observed between SUA and both M/L ratio and MCSA. Adjustment for HS did not affect these associations. SUA was able to reclassify a significant number of subjects without, and with, severe M/L ratio and MCSA remodeling over the HS alone. The microvascular remodeling associated with SUA levels presented a predominant hypertrophic pattern. SUA was inversely associated with endothelial function and NO availability. Structural equation modeling analysis controlling for the HS suggested that the association of SUA with M/L ratio and MCSA was mediated through changes in endothelial function and NO availability. Conclusions: The addition of SUA to the HS improves the identification of subjects with greater microvascular remodeling. The relationship between SUA and microvascular remodeling is mediated by endothelial function and NO availability

La Cappadoce méridionale de la Préhistoire à l'époque byzantine

Il y a environ 25 ans, Olivier Pelon organisait à l’Institut Français d’Études Anatoliennes d’Istanbul un colloque destiné à faire l’état des recherches sur la Cappadoce méridionale jusqu’à la fin de l’époque romaine. Un quart de siècle après ce premier colloque, il était intéressant de faire un nouveau point sur l’avancée des recherches dans cette Cappadoce méridionale, de la préhistoire à la période byzantine. Ce nouveau colloque, placé cette fois encore sous l’égide de l’Institut Français d’Études Anatoliennes et intégré à la série des Rencontres d’archéologie de l’IFEA réunit vingt-trois communications. Si les périodes néolithique et chalcolithique ont été particulièrement bien représentées, ce qui témoigne bien de l’importance de cette phase de la préhistoire cappadocienne, liée aux gisements d’obsidienne des Melendiz Dağları, on soulignera en revanche l’absence presque totale du Bronze Ancien. Cette phase est en effet peu représentée dans l’archéologie locale. La même remarque peut s’appliquer au Bronze Moyen. La fin du Bronze Moyen, fort heureusement, est représentée à Porsuk, de même que le Bronze Récent qui bénéficie, depuis peu, tout comme l’Âge du Fer, du démarrage fructueux des fouilles de Kınık Höyük. Enfin, l’Antiquité tardive et Byzance ont pu être représentées, principalement autour de Tyane, ce qui n’avait pas pu être le cas lors du premier colloque. En octobre 2012, quelques semaines avant la tenue de la Rencontre, on apprenait malheureusement le décès brutal et inattendu d’Olivier Pelon, ancien directeur de la mission de Porsuk (jusqu’en 2002) et organisateur de ce premier colloque cappadocien. C’est bien en hommage à sa mémoire que notre Rencontre cappadocienne de 2012 et sa publication ont été naturellement dédiées

Peri-operative red blood cell transfusion in neonates and infants: NEonate and Children audiT of Anaesthesia pRactice IN Europe: A prospective European multicentre observational study

BACKGROUND: Little is known about current clinical practice concerning peri-operative red blood cell transfusion in neonates and small infants. Guidelines suggest transfusions based on haemoglobin thresholds ranging from 8.5 to 12 g dl-1, distinguishing between children from birth to day 7 (week 1), from day 8 to day 14 (week 2) or from day 15 (≥week 3) onwards. OBJECTIVE: To observe peri-operative red blood cell transfusion practice according to guidelines in relation to patient outcome. DESIGN: A multicentre observational study. SETTING: The NEonate-Children sTudy of Anaesthesia pRactice IN Europe (NECTARINE) trial recruited patients up to 60 weeks' postmenstrual age undergoing anaesthesia for surgical or diagnostic procedures from 165 centres in 31 European countries between March 2016 and January 2017. PATIENTS: The data included 5609 patients undergoing 6542 procedures. Inclusion criteria was a peri-operative red blood cell transfusion. MAIN OUTCOME MEASURES: The primary endpoint was the haemoglobin level triggering a transfusion for neonates in week 1, week 2 and week 3. Secondary endpoints were transfusion volumes, 'delta haemoglobin' (preprocedure - transfusion-triggering) and 30-day and 90-day morbidity and mortality. RESULTS: Peri-operative red blood cell transfusions were recorded during 447 procedures (6.9%). The median haemoglobin levels triggering a transfusion were 9.6 [IQR 8.7 to 10.9] g dl-1 for neonates in week 1, 9.6 [7.7 to 10.4] g dl-1 in week 2 and 8.0 [7.3 to 9.0] g dl-1 in week 3. The median transfusion volume was 17.1 [11.1 to 26.4] ml kg-1 with a median delta haemoglobin of 1.8 [0.0 to 3.6] g dl-1. Thirty-day morbidity was 47.8% with an overall mortality of 11.3%. CONCLUSIONS: Results indicate lower transfusion-triggering haemoglobin thresholds in clinical practice than suggested by current guidelines. The high morbidity and mortality of this NECTARINE sub-cohort calls for investigative action and evidence-based guidelines addressing peri-operative red blood cell transfusions strategies. TRIAL REGISTRATION: ClinicalTrials.gov, identifier: NCT02350348