The Role Model of a Priest-Martyr of The 16th and 17th Centuries in Piotr Skarga ’s “The Lives of Saints”

The aim of the article is to present the main components of the role model of a priest-martyr of the 16th and the 17th centuries. The research has been based on the 1615 edition of The Supplement to the lives of saints collection by Piotr Skarga. The heroes presented in this part of the book were the victims of anti‑Catholic persecutions in England, France, Brasil, India and other countries. Although not canonized, they were included in the then hagiography as brave advocates of their faith, demonstrating extreme heroism during torture sessions, disputations and executions.Uniwersytet w Białymstoku910711

St. Elizabeth of Hungary as a Role Model for Women in the 16th-18th Century Polish Hagiography

The paper aims at the presentation of St. Elizabeth of Hungary (1207-1231) as a role model for the 16th-18th century literary audience in Poland, especially women. The period hagiographical sources (lives of saints, sermon examples) tend to promote the saint as an exemplary representative of three states of life as a maid, wife and widow. The three mentioned dimensions of Elizabeth’s sainthood make the heroine a universal, multipurpose patroness, fully acceptable as a source of Christian perfection for the Polish post-Trent laity.717919

St. Elizabeth of Hungary as a Wife and Mother in the Light of Secular Franciscans’ Formation Programme for 2007-2008

The aim of the article is to analyse St. Elizabeth of Hungary, traditionally recognized as a member of the Third Order of St. Francis of Assisi, as a role model for secular Franciscans of the 21th century. The research has been based on the Order formation documents issued during the jubilee of 800th anniversary of the birth of St. Elizabeth (2007-2008). The patron saint of the Order is seen here as a model for contemporary wives and mothers, the pattern of faithfulness in marriage and exemplary parent instructing her children not by words but by example of life dedicated to prayer and good deeds.816717

Katarzyna Sokołowska, "Świeckich drogi do świętości w hagiografii sarmacko-barokowej", Wydział Teologiczny UAM, Poznań 2008, 292 s.

recenzjaUniwersytet w Białymstoku926827

Wprowadzenie

7

Bede the Venerable and the Characters of The Ecclesiastical History of the English People in Polish Religious Writings of the 16th–18th Centuries

Celem pracy jest przedstawienie sposobu kreowania sylwetki Bedy Czcigodnego oraz bohaterów jego najsłynniejszego dzieła - "Historii kościelnej narodu angielskiego" w polskim piśmiennictwie religijnym XVI-XVIII w. Zakres podjętych rozważań obejmuje również kwestie sposobów modyfikowania pierwotnego przekazu kroniki przez twórców analizowanych tekstów (żywotopisarstwo, kaznodziejstwo, zapisy o charakterze kronikarskim).The aim of the book is to present Bede the Venerable (673–735) and the characters of The Ecclesiastical History of the English People in Polish religious literature of the 16th-18th centuries. The sources under discussion are mainly collections of the lives of saints, religious historiography, collections of examples, selected sermons and other, minor sources (e.g. prayerbooks). The first part of the book, consisting of two chapters, aims at presenting the profile of Bede, shown as a perfect Benedictine monk, priest and scholar. Old Polish texts were inspired by the earliest biographical Anglo-Saxon sources (e.g. Bede’s autobiography and Cuthbert’s letter on the hero’s death). Following the directions of the Trent Council, they aimed at emphasizing Bede’s qualities required from the then clergy – an in-depth spiritual life, thorough knowledge, writing and teaching skills. The characters of The Ecclesiastical History, discussed in Part Two, have been divided into three categories. Chapter One, dedicated to the presence of Bede’s bishops (especially the earliest Archbishops of Canterbury) in Polish religious literature, emphasizes the problem of the unity between the young English Church and the Holy See. Like Bede, Polish authors stress the role the Church hierarchy played in the process of the conversion of the British Isles, mainly as spiritual instructors to the Anglo-Saxon rulers and their nations. The characters under discussion also realized a perfect model of a ‘good shepherd’ and a faithful imitator of the apostolic style of life. The representatives of monastic life (Chapter Two) serve as role models of the realization of the virtues traditionally associated with the life of a religious: humility, poverty, chastity and faithfulness to the rules. The visions they experience are not only to meet the requirements of the readers eager to see ‘the other’ world, but also to make them change their lives and exist in accordance with God’s commandments. A separate category of characters is former Anglo-Saxon queens and princesses, renouncing married life and royal splendour to embrace religion and dedicate themselves entirely to God. Chapter Three is dedicated to secular role models, especially Anglo-Saxon kings. The heroes discussed in this section play an important role in the process of Christianization of their kingdoms. The problem of the balance between two powers: secular and ecclesiastical is an underlying theme of both The Ecclesiastical History and relevant fragments of Polish religious writings of the post-Trent era. The crucial element of Bedan pattern of kingship, emulated by Polish authors, is faithfulness and obedience towards the Church and its representatives. The accounts under discussion unfold the idea of royal conversions as moments of historical significance, achieved as a result of relations between the Church and state. Characteristic traits of a model sovereign is to defend and die for the faith, faithfully-execute the duties of a monarch and support the poor and sick. The Ecclesiastical History is not only the source of role models, but also sets the criteria of their evaluation. Therefore the Polish authors respect both the chronicle’s sequence of events and Bede’s opinions on particular characters. As a result, the only English Doctor of the Church is treated as an unquestionable authority, quoted by numerous writers, often without any comment. Noticeable modifications of the original text of The Ecclesiastical History usually result from the specific features of a literary genre or the influence of other sources.Uniwersytet w BiałymstokuAbramowicz A., Kazania niedzielne, cz. 2, Wilno 1786.Andrzejowski K., Kalendarz benedyktyński na każdy dzień całego roku, z życiem Świętych Pańskich Zakonu Ś. Ojca i Patriarchy wielkiego na Zachodzie Benedykta, na chwałę Boga w Trójcy Sss. Jedynego; na wysławienie licznego pułku tychże Świętych; i ku zbudowaniu i naśladowaniu czytających zapisany..., Wilno 1768.Beda Czcigodny, Natura wszechświata. Czas i jego rodzaje. Rachuba czasu, tł. zbiorowe, red. T. Gacia, Lublin 2015.Beda Wielebny, Brytania – położenie, jej podbój i nawrócenie, przeł. I. Salamonowicz-Górska, „Vox Patrum” 32 (2012), t. 57, s. 929–938.Beda Wielebny, Historia ludów Anglii, tł. H. Pietraszkiewicz, Zgorzelec 2015.Bede, The Ecclesiastical History of the English People, ed. J. McClure and R. Collins, Oxford 2008.Bober A., Anglia, Szkocja, Irlandia. Teksty źródłowe do historii Kościoła i patrystyki, I–IX w., Lublin 1991.Bober A., Studia i teksty patrystyczne, Kraków 1967.Bobowczyk J.W., Summariusz przykładnych dziejów i osób świątobliwych, którymi Zakon Benedykta S. przez trzysta lat pierwsze niepomiernie jaśniał. Z chronistów i autorów wagi wielkiej zebrany..., Jarosław 1623.Bractwo Miłosierdzia w Krakowie u św. Barbary zaczęte Roku Pańskiego 1584… K temu przydane są ... czytania z Pisma S., z Doktorów i z żywotów Świętych o miłosierdziu i jałmużnie..., Kraków 1584.Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński, polski, t. IV (1511–1870), układ i opracowanie A. Baron, H. Pietras SJ, Kraków 2005.Dramat staropolski od początków do powstania Sceny Narodowej. Bibliografia. T. 2: Programy drukiem wydane do r. 1765, cz. 1: Programy teatru jezuickiego, opr. W. Korotaj i in., Wrocław 1976Grosez J.S., Dziennik świętych albo rozmyślania na każdy dzień roku z Ewangelii albo z życia świętych krótkiego wyczerpnione…, Lwów 1700.Helsztyński S., Apokryf śląski przez Bernarda Pruzię spisany A.D. 1400, Warszawa 1979.Krasicki I., Zbiór potrzebniejszych wiadomości, porządkiem alfabetu ułożonych, t. I, Warszawa 1781.Laterna M., Harfa duchowna, to jest dziesięć rozdziałów modlitw katolickich..., b.m.w., 1604.Łaszcz M., Crisis, to jest rozsądek katolicki na syncrisin Daniela Mikołajowskiego, ministra zboru kalwińskiego w Radziejowie..., Kraków 1611.Major J., Wielkie zwierciadło przykładów więcej niźli z osiemdziesiąt pisarzów pobożnych nauką i starowiecznością przezacnych…, Kraków 1633.Malski A., Kalendarium sanctarum. Kalendarz święcic: abo dziennik doroczny: abo dwór i kompania Przenajświętszej Panny Mariej Matki Bożej..., Kraków 1643.Massini C.I., Historia kościelna, czyli zbiór żywotów świętych Pańskich w okręgu całego roku… Tłumaczona przez … Wacława hrabię Sierakowskiego…, Kraków 1799–1800.Martyrologium Kościoła Rzymskiego, to jest poczet abo dziennik męczenników i innych wszelakich świętych... i żywoty świętych znakomitszych jako są opisane w rzymskim brewiarzu..., Kraków 1591.Muchowski M., Chwała Świętych Pańskich uroczysta..., Wilno 1747.Muchowski M., Kazania niedzielne całego roku..., Sandomierz 1730.Nadasi J., Rok niebieski, albo przewodnik po szczęśliwej wieczności, Jezusowi królowi niebieskiemu, Maryi królowej niebieskiej, i wszystkim świętym, cz. I–III, Kalisz 1697, cz. IV, Kalisz 1698.Peregryn z Opola, Kazania de tempore i de sanctis, przekł. J. Mrukówna, red. nauk. J. Wolny, Kraków – Opole 2001.Radziwiłł A.S., Żywoty świętych z naukami doktorów kościelnych na każdy dzień przez cały rok nabożnie, a krótko opisane, wszelkiemu stanowi do czytania i naśladowania wielce potrzebne..., Kraków 1653.Samuel od s. Floriana, Chwała chwalebnego w świętych swoich Boga i świętych w Bogu uwielbionych, kazaniami na wszystkie dni roku całym..., Warszawa 1747.Skarga P., Kazania na niedziele, Część wtóra, Lwów 1848.Skarga P., Roczne dzieje kościelne od narodzenia Pana i Boga naszego Jezusa. Wybrane z Rocznych Dziejów Kościelnych nazwanych Annales Ecclesiastici..., Kraków 1607.Skarga P., Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu na każdy dzień przez cały rok. Wybrane z poważnych pisarzów i doktorów kościelnych. Do których przydane są niektóre obroki przeciwko kacerstwom..., t. I–II, Petersburg 1862.The Age of Bede, ed. D.H. Farmer, London 2004.The Complete Works of the Venerable Bede, in the Original Latin, Collated With the Manuscripts and Various Printed Editions, Accompanied by a New English Translation of the Historical Works, and a Life of the Author, ed. J.A. Giles, vol. I–IV, London MDCCCXLIII.Wronicz J., Kazania cieszyńskie z XVIII wieku ks. Henryka Brauna. Tekst i analiza języka, Cieszyn–Kraków 2001.Zbiór dwojaki żywotów SS. Pańskich od bajecznych i wątpliwych powieści... przeczyszczony..., t. 1–13, Wilno 1786.Adair J., The Pilgrims’ Way. Shrines and Saints of Britain and Ireland, London 1978.Adam D., Aidan, Bede, Cuthbert. Three Inspirational Saints, London 2006.Agasso D. i in., Święci na każdy dzień, tł. A. Kika i in., Kielce 2011.Blair P.H., An Introduction to Anglo-Saxon England, Cambridge 1970.Blair P.H., The World of Bede, Cambridge 2001.Brooks J., A Jarrold Guide to the Cathedral and City of Ely, Norwich 1999.Browne G.F., The Venerable Bede. His Life and Writings, London 1919.The Cambridge Companion to Bede, ed. S. DeGregorio, Cambridge 2010.The Cambridge Guide to Literature in English, ed. I. Ousby, Cambridge 1989.Ceccherelli A., Od Suriusa do Skargi. Studium porównawcze o „Żywotach świętych”, przeł. M. Niewójt, Izabelin 2003.Chrystianizacja Europy. Kościół na przełomie I i II tysiąclecia, red. J. Dobosz i J. Strzelczyk, Poznań 2014.Cyrek O., Aktywność pastoralna i misyjna wczesnośredniowiecznych mnichów i pierwszych organizatorów życia monastycznego od IV do VII w., „Studia Paradyskie”, t. 22, 2012, s. 7–25.Cztery wieki Karmelitów Bosych w Polsce (1605–2005), praca zbiorowa pod red. A. Ruszały OCD, Kraków 2005.Daniel-Rops, Kościół wczesnego średniowiecza, przekł. zbiorowy, Warszawa 1969.Delap D., Celtic Saints, Norwich 2005.Fros H. SJ, Sowa F., Księga imion i świętych, t. 1–6, Kraków 1997–2007.Higgins M., McIllwain J., Ely Cathedral, Andover 2000.Kapuścińska A., „Żywoty świętych” Piotra Skargi. Hagiografia–parenetyka–duchowość, Szczecin 2008.Kastelik J., Beda Czcigodny o klasztorach mieszanych na Wyspach Brytyjskich (Historia Ecclesiastica, III-IV w.), „Analecta Cracoviensia” 40, 2008, s. 345–355.Kiszkowiak K., W kręgu topiki hagiograficznej. „Żywoty świętych” Piotra Skargi, Kraków 2008.Kłoczowski J., Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie, Poznań 2003.Królikowski J., My, chrześcijanie, i islam, Kraków 2016.Kumor B., Historia Kościoła, t. V, Lublin 2004.Leyser H., Beda. A Journey Through the Seven Kingdoms in the Age of Bede, London 2015.Lipoński W., Dzieje kultury brytyjskiej, Warszawa 2003.Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 1995.Misztal H., Doskonali w miłości. Świeccy święci i błogosławieni, Lublin 1992.Olesiejko J., The Ideology of Military Kingship in Anglo-Saxon England: Conversion Narratives in Bede’s „Historia Ecclesiastica” and Cynewulf ’s „Elene”, „Kwartalnik Neofilologiczny” LXIII, 4/2016, s. 507–522.Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. I, Lublin 2000.Proza staropolska, pod red. K. Płachcińskiej i M. Bauera, Łódź 2011.Publishing Subversive Texts in Elizabethan England and the Polish–Lithuanian Commonwealth, red. T. Bela i in., Leiden 2016.Puchalska-Dąbrowska B., Beda Czcigodny i bohaterowie „Historii kościelnej narodu angielskiego” w „Żywotach świętych” Piotra Skargi, „Vox Patrum”, 36 (2016), t. 65, s. 565–584.Puchalska-Dąbrowska B.M., Bohaterowie Wysp Brytyjskich jako wzorce świętości w hagiografii polskiej XVI-XVII wieku, Białystok 2009.Puchalska-Dąbrowska B., Postać Bedy Czcigodnego w polskim piśmiennictwie religijnym XVI-XVIII wieku, „Tematy i Konteksty”, 4(9), 2014, s. 329–342.Sarmackie theatrum II. Idee i rzeczywistość. Materiały z konferencji naukowej, Katowice 9–11 grudnia 1998 roku, pod red. R. Ocieczek przy współudziale M. Barłowskiej, Katowice 2001.Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej, B. Otwinowskiej, E. Sarnowskiej-Temeriusz, Wrocław 1990.Sneesby N., The Story of Eteldreda, Ely 1999.Sokolski J., Pielgrzymi do piekła i raju. Świat średniowiecznych łacińskich wizji eschatologicznych, t. I, Wrocław 1995.Sokolski J., Staropolskie zaświaty. Obraz piekła, czyśćca i nieba w renesansowej i barokowej literaturze polskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wrocław 1994.Strzelczyk J., Apostołowie Europy, Poznań 2010.Strzelczyk J., Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987.Szostek T., Exemplum w polskim średniowieczu, Warszawa 1997.Sztuk D., Pryncypia ewangelizacji w dziełach egzegetycznych św. Bedy Czcigodnego, „Seminare”, 35, 2014, (4), s. 11–22.Sztuk D., Wprowadzenie, w: Beda Czcigodny, Komentarz do Dziejów Apostolskich, wprowadzenie, przekład i redakcja D. Sztuk, Warszawa 2015, s. 7–16.Sztuk D., Wprowadzenie, w: Beda Czcigodny, Komentarz do Listu Jakuba, wprowadzenie, przekład i redakcja D. Sztuk, Warszawa 2013.Świdziński J.A., Święci władcy. Leksykon, Kraków 2009.Świt i zmierzch baroku, pod red. M. Hanusiewicz, J. Dąbkowskiej i A. Karpińskiego, Lublin 2002.Tazbir J., Piotr Skarga – szermierz kontrreformacji, Warszawa 1983.Vauchez A., Duchowość średniowiecza, przeł. H. Zaremska, Gdańsk 1996.Venning T., The Kings & Queens of Anglo-Saxon England, Stroud 2013.Ward B., Signs and Wonders. Saints, Miracles and Prayers from the 4th Century to the 14th Century, Hampshire 1992.Witkowska A., Nastalska J., Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne, t. I–II, Lublin 2007.Wright J.R., A Companion to Bede. A Reader’s Commentary on „The Ecclesiastical History of the English People”, Grand Rapids–Cambridge 2008.Wyobraźnia średniowieczna, praca zbiorowa pod red. T. Michałowskiej, Warszawa 1996.Yorke B., Królowie i królestwa Anglii w czasach Anglosasów 600–900, tł. M. Wilk, Warszawa 2009.Zaleski W. SDB, Święci na każdy dzień, Warszawa 1989.Zins H., Historia Anglii, Wrocław 2009

A French role model for a Polish noblewoman. St. Joan de Chantal in the light of a Polish translation of her biography by Henri Cauchon de Maupas

The article focuses on an analysis of the role model of a lay woman as shown in a Polish translation of a biography of St. Joan de Chantal, the foundress of the Order of the Visitation, written by Henri Cauchon de Maupas. The hagiographical image of the main character presents the possibilities of achieving Christian perfection at different stages of a lay woman’s life: as a girl, married woman and widow. Joan’s heroism and her achieviements are presented in the biblical context as well as in relation to the 17th century ascetic literature, such as the first Polish translation of Philotea by St. Francis de Sales, Joan’s spiritual leader. The system of values represented by the French heroine corresponds with the image of a ‘noble, pious and virtuous woman’ rooted in the mentality of Polish lay elites.Uniwersytet w BiałymstokuChantal J.F. de, Modlitwy i myśli. Krople pocieszenia, tłum. E. Jodzińska i D. Rymutowa, Kraków 2012.Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 4, opr. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005.Jasna pochodnia abo żywot ś. Franciszka Salezjusza (...), Warszawa 1683.Listy duchowne s. Franciszka de Sales (...) na siedm ksiąg rozdzielone (...), Kraków 1771.Rozmowy duchowne B. Franciszka Salezjusza (...), w których znajdują się zacne i osobliwe dokumenta, duszom do doskonałości chrześcijańskiej postępującym służące (...), Warszawa 1676Salezy F., Droga do życia pobożnego (...), Warszawa 1679.Salezy F., Filotea. Wprowadzenie do życia pobożnego, tł. M. B. Bzowska, Kraków 2000.Wykłady naszej czci godnej Matki Joanny Franciszki Fremiot na Reguły, Konstytucje i Kutumiarz Zakonu naszego Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, Warszawa 1682.Żywot czci godnej matki Joanny Franciszki Fremiot, pierwszej matki i zakonnice pod tytułem Nawiedzenia Najświętszej Panny (...), Warszawa 1693, Lublin 1752.Borkowska M., Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII-XVIII wieku, Warszawa 1996.Fros H. SJ, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 3, Kraków 1998.Kicińska U., Pobożność szlachcianki w świetle polskich drukowanych mów pogrzebowych XVII wieku, „Folia Historica Cracoviensia”, vol. XVIII, 2012, s. 213-237.Puchalska-Dąbrowska B., Formacje francuskie (zgromadzenie wincentyńskie i wizytki) – między vita contemplativa a vita activa, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2016, s. 282–343.Religijność na polskich pograniczach w XVI–XVII wieku, red. D. Dolański, Zielona Góra 2005.Szylar A., Ideały wychowawcze w klasztornych szkołach żeńskich w okresie potrydenckim do początków XIX wieku, „Paedagogia Christiana” 2012, t. 30, s. 11-27.Tazbir J., Święci, grzesznicy i kacerze. Z dziejów polskiej kontrreformacji, Warszawa 1959.Witkowska A., Nastalska J., Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne, t. 1–2, Lublin 2007.10512