"So many pages a day" : writing, compulsion, and modernity

Artykuł jest analizą procesu twórczego ukazanego w powieści George’a Gissinga New Grub Street. Dziewiętnastowieczny neurolog amerykański George M. Beard uważał pracę umysłową za „najlepsze antidotum na zmartwienie”, podkreślając, że w życiu ludzi skupionych na aktywności intelektualnej jest mniej miejsca na lęki. Jednakże powyższe twierdzenie jest słuszne tylko w wypadku, gdy pracę wieńczą sukces i satysfakcja. Dziesięć lat po opublikowaniu przez Bearda studium neurastenii, Gissing wydał swoją powieść, której tematem jest między innymi świadomość pisarza. Bohater książki Edwin Reardon to przykład człowieka, dla którego pisanie jest rodzajem pracy umysłowej będącej, odwrotnie niż sugerował Beard, źródłem trosk i lęków, wręcz śmiertelną udręką. Pisanie może zmienić się w doświadczenie traumatyczne, gdy zdeterminowane ekonomicznym przymusem, dyktaturą bezwzględnych praw rynku wydawniczego i presją czasu polega głównie, a często wyłącznie, na zapełnianiu określonej liczby stron w określonym terminie. O ile podobne napięcia nie były dla twórców niczym nowym, o tyle w drugiej połowie dziewiętnastego wieku – w realiach komercjalizacji kultury – uległy zintensyfikowaniu, stanowiącemu jedną z cech nowoczesności

The third on the train : on class and travel in the 19th century

Autor przedstawia relacje pomiędzy kategorią klasy a podróżowaniem w XIX wieku. Z jednej strony kolej, która zrewolucjonizowała ówczesny transport, można postrzegać jako sprzyjającą demokratyzacji podróży, ponieważ umożliwiła stosunkowo tanie przemiesz-czanie się na znaczące odległości niższym warstwom, jednak z drugiej strony kolej rygorystycznie przestrzegała obowiązującego porządku społecznego. Rozmaite kategorie pociągów (lub przedziałów) stanowiły wyraźne odwzorowanie struktury brytyjskiego społeczeństwa: jego trzem zasadniczym klasom odpowiadały trzy klasy (w) pociągu. W centrum rozważań znajduje się podróż wagonem trzeciej klasy, charakteryzująca się wszelkiego rodzaju niedogodnościami, zarówno w zakresie czasu, jak i warunków podróży: ślamazarne tempo, stłoczenie w wagonach bez przedziałów, a w początkowym okresie upowszechniania się kolei i bez dachu, ustawiczny hałas. Mimo tych oczywistych uciążliwości, dla niektórych pasażerów wyższej kategorii wagon trzeciej klasy, społecznie i kulturowo obcy, stanowił atrakcyjną przestrzeń inności, w którą zapuszczali się w poszukiwaniu doznań nieosiągalnych w eleganckich i wygodnych przedziałach. W tych specyficznych eskapadach, stanowiących jednostronne przekraczanie granic klasy, można dostrzec swoistą tęsknotę za przygodą, odmianą i urozmaiceniem, niemal integralnymi elementami podróżowania w epoce przedindustrialnej, a coraz bardziej niedostępnymi w czasach, gdy postęp techniczny narzucił podróży żelazną dyscyplinę

Of Industry and Imagination

In the second half of the 18th century when the process of the industrialisation of the countryside only started to gain momentum, industry, of which the railway was later to become such a powerful symbol, was not regarded as being entirely at variance with the landscape. Rather, it was treated as one of many practices of taming or disciplining nature, diverse operations of improvement in the course of which nature could receive a new aesthetic aspect or become turned to account through the exploitation of its resources. In the words of Barrie Trinder, rationality and order were brought to a landscape that was unkempt or to one which was wild

Wordsworth, the railway and "the riot of the town"

Analiza dziewiętnastowiecznych tekstów angielskich o zagrożeniach dla człowieka płynących z budowy i eksploatacji kolei żelaznych w dziewiętnastowiecznej Anglii

Linguistic Picture of Magdalene Asylums in the Victorian Press

The Victorian era in Britain witnessed a multitude of dramatic changes. Industrialisation spurred urbanisation, leading to radical class divisions and the pauperisation of the lower class. Prudishness and moral constraints inflicted by religion were pervasive, particularly affecting marginalised groups such as sex workers, who were condemned for their actions and directed to the so-called rehabilitation institutions like Magdalene asylums. Established by the Catholic Church, these homes purported to provide refuge for fallen women but often perpetuated abuse and mistreatment (Pickard 2011, 80). Simultaneously, the era saw a surge in mass literacy and the increasing popularity of the press, which served as a medium of expression, reflecting the beliefs and views of its readership, including opinions on Magdalene asylums. This study aims to uncover these sentiments by analysing the language used to describe the institutions, their personnel, and penitents, as seen in newspapers published between 1843 and 1868. The examination of contemporary press coverage reveals a prevailing perception of the sisterhood's philanthropic efforts as life-saving, with scant criticism directed towards their work. Conversely, women in the asylums were often portrayed as burdens, their predicament viewed not as a conscious choice but as a result of fate or unintentional error. The conducted analysis demonstrates how such descriptions could reinforce societal taboos and absolve those in authority of responsibility for perpetuating economic disparities among the most vulnerable social strata

A tour of reading : "The Man of the Crowd"

There are many different gifts many of us owe to Professor Tadeusz Sławek. The one which stands out for me is the practice of reading, such reading that takes its time, that is patient and respectful of details, but which also takes risks in making unconventional connections, that negotiates between the inside and the outside of a literary text. And which does not have to arrive to a conclusion to make sense. Hence the following piece which engages, along these very lines, with Edgar Allan Poe’s short story, “The Man of the Crowd,” once given such prominence through Walter Benjamin’s writings[…

Semantyka marmuru w teorii i praktyce polskiej rzeźby sakralnej w drugiej połowie XIX wieku

The article is an attempt to present the semantics of marble in the sacred Polish sculpture of Romanticism. Taking as its starting point the modern theory of art, it first emphasizes the special role of white marble in modern sculptural theory and practice, and then outlines the foundation of this judgment in the art of the classicist era, especially in the theory of J. J. Winckelmann. Together with the spread of classical tastes, the significance of this view for Polish modern sculpture was shown, in which, in accordance with Winckelmann’s taste, white marble was perceived as the noblest raw material, worthy of the images of the gods. In the Romantic era, following G. W. Hegel, marble was regarded as “spiritual” stone, the most suitable for the depiction of the sacred. This was expressed in the theory and practice of sculpture by such artists as Cyprian Norwid and Teofil Lenartowicz, who went to Rome - the capital of sacred art - to sculpt in this material. They were followed by other Polish sculptors who also went to Rome to work in marble. The article shows their struggles, which ended successfully only for T. O. Sosnowski. In his works, however, white marble from “animate” stone went on to become material suitable for making repetitive compositions in the spirit of Italian Purism. Marble evolved from being material suitable for the representation of gods to one used for commercial objects, which was perfectly illustrated by Norwid in his short story Ad leones!Artykuł jest próbą przedstawienia semantyki marmuru w sakralnej rzeźbie polskiej doby romantyzmu. Wychodząc od nowożytnej teorii sztuki, podkreślono najpierw szczególną rolę białego marmuru w nowożytnej teorii i praktyce rzeźbiarskiej, a następnie zarysowano ugruntowanie tego sądu w sztuce doby klasycyzmu, zwłaszcza w teorii J. J. Winckelmanna. Wraz z promieniowaniem gustu klasycznego ukazano znaczenie tego poglądu dla polskiej rzeźby nowoczesnej, w której zgodnie z gustem Winckelmanna biały marmur był postrzegany jako najszlachetniejszy surowiec, godny wyobrażeń bogów. W dobie romantyzmu za G. W. Heglem uznano marmur za kamień „duchowy”, najodpowiedniejszy do przedstawień sacrum. Dali temu wyraz w teorii i praktyce rzeźbiarskiej tacy twórcy jak: Cyprian Norwid i Teofil Lenartowicz, którzy, by rzeźbić w tym materiale przybyli do Rzymu – stolicy sztuki sakralnej. Ich śladem podążyli także inni polscy rzeźbiarze przyjeżdżający nad Tyber, by tworzyć w marmurze. W pracy ukazano ich zmagania, które zwieńczył sukcesem jedynie T. O. Sosnowski. W jego dziełach biały marmur z kamienia „żywego” stał się jednak materiałem odpowiednim do wykonania powtarzalnych kompozycji w duchu włoskiego puryzmu. Marmur z materiału adekwatnego dla przedstawień bogów stał się tworzywem, z którego wykonywane były przedmioty na sprzedaż, co doskonale ukazał Norwid w opowiadaniu Ad leones

The letter of seduction

Artykuł ukazuje związki między pisaniem, wymianą listów a uwodzeniem na tle osiemnasto­wiecznych tekstów epistolarnych, w głównej mierze zaś powieści Samuela Richardsona Clarissa. Za­leżności te są analizowane na podstawie derridiańskiej metafory hymen oraz studium uwodzenia do­konanego przez Jeana Baudrillarda. Początkiem, a jednocześnie punktem krytycznym, uwodzenia jest moment odpowiedzi na list, moment, w którym zostaje przełamany opór pisma, i który stanowi tym samym nieuchronną zapowiedź aktu defloracji

"Rust and must and cobwebs" : of accumulation and circulation in Dickens’s "Bleak House"

Jednym z kluczowych pojęć porządkujących rzeczywistość dziewiętnastego wieku i zarazem pomocnych w rozumieniu funkcjonowania społeczeństwa, jego struktur i instytucji jest cyrkulacja (circulation), czyli krążenie, obieg czy też ruch, wokół którego gromadzą się pozytywne skojarzenia ze zdrowiem, sprawnością, wydajnością, energią oraz postępem. Brak ruchu oznacza stagnację sprzyjającą ciemności, duchocie, martwocie; to, co istnieje czy dzieje się poza zaklętym kręgiem obiegu traktowane jest jako chore, zagrożone atrofią: społeczną, kulturową, gospodarczą. Samotnię Charlesa Dickensa można postrzegać jako powieść poruszającą, między innymi, tematykę zmiany i ruchu czy ruchliwości, związaną z poszukiwaniem, bezdomnością, niespokojnością itp. Równie ważne miejsce w powieści zajmują przestrzenie zdominowane przez stagnację i towarzyszącą jej kumulację, będące z jednej strony świadectwem peryferyjności i odrzucenia, z drugiej zaś — stanowiące zagrożenie dla wydajności miejskiego organizmu. Właśnie owa osobliwa symbioza cyrkulacji i impasu, w powieści Dickensa, jest przedmiotem analizy zawartej w niniejszym artykule

Biblia ilustrowana polska Leopolda Nowotnego a ikonografia historii Polski w sztuce nazareńskiej

In 1872 Cyprian Kamil Norwid voiced an appeal to save a collection of drawings by Leopold Nowotny, who named the future Illustrated Polish Bible. The author hereof presented the idea of an “illustrated bible”, as was undertaken by the Brotherhood of St Lucas in the art of the 19th century, whose artistic heir was Leopold Nowotny. He created several dozen drawings showing religious scenes set in Nazarene aesthetics. These depictions do not differ much from the classical versions of cycles of paintings from the history of the Old and New Testaments. The author seeks, therefore, answers as to why Norwid saw in them paintings from the “Polish” bible. This issue is analysed with reference to the Nazarene concept of history in which, according to the scholastic idea of time, particular events become a repetition of the concept of the story of salvation – the most important lesson in the message of the Catholic theology of the Bible. It is indicated that the Nazarene aesthetics, rooted in such a concept of time, is strictly related to the semantics of the work. The archaic, anti-naturalist form of the paintings of the Brotherhood of St Lucas is, therefore, an element of a conscious attempt at historiosophy, which is the basis for understanding the core of this artistic movement. This connection of form and content in the works of the Nazarenes was described by Cordula Grewe as “historical symbolism”, which connects the holy and secular histories and moves the profanum into the sphere of the sacrum. This perspective on the Polish version of biblical history would feature depictions of saints by Nowotny. In the theological sense, the copies of biblical history are, in fact, the fates of particular saints – followers of Christ. Events from the history of the nation were for the members of the Brotherhood of St Lucas also a repetition of the history of salvation. In Polish art, the only full realization of this concept is the work of Edward Brzozowski Bolesław Chrobry and Otton III at the grave of St Adalbert in the Golden Chapel in Poznań cathedral. There are, however, no references to the history of Poland in the art of Nowotny, who devoted himself only to producing religious paintings. In the Nazarene concept of history, this did not have to mean a lack of “Polishness” of these works; they might be placed in the political context as a manifestation of Catholicism with conservative values being the basis of the founding of the Golden Chapel (Chapel of the Kings of Poland) and the chapel in Turew, where in the altar Nowotny’s painting of the Immaculata was placed. Bringing up the idea of creating the Illustrated Polish Bible, Norwid referred not only to the collection of graphics and paintings by Nowotny, but to the project of creating a sacred-national painting movement, and the very idea of collecting illustrations for the Illustrated Polish Bible may be understood as another attempt at the sanctification of national history in the art of Polish romanticism.W roku 1872 Cyprian Kamil Norwid apelował, by ocalić zbiór rysunkowy autorstwa Leopolda Nowotnego, który nazwał przyszłą „Biblią ilustrowaną polską”. Autorka przedstawia ideę „biblii ilustrowanej”, jaką w sztuce XIX stulecia ponownie podjęli członkowie Bractwa św. Łukasza, których ideowym spadkobiercą był Leopold Nowotny. Stworzył on kilkanaście rysunków ukazujących sceny biblijne, osadzonych w nazareńskiej estetyce. Przedstawienia te nie różnią się niczym od klasycznych wersji cyklów obrazowych historii ze Starego i Nowego Testamentu. Autorka poszukuje więc odpowiedzi, dlaczego Norwid widział w nich obrazy z „polskiej” Biblii. Analizując to zagadnie, sięgnięto do nazareńskiej koncepcji historii, w której zgodnie ze scholastycyzm pojęciem czasu poszczególne wydarzenia stają się powtórzeniem historii zbawienia – najważniejszego w teologii katolickiej przekazu Biblii. Wskazano, iż nazareńska estetyka, zakorzeniona w takim pojęciu czasu, jest ściśle powiązana z semantyką dzieła. Archaiczna antynaturalistyczna forma obrazów Bractwa św. Łukasza to zatem element świadomego historyzowania, warunkujący zrozumienie istoty dzieł tego nurtu. To powiązanie formy i treści w dziełach nazareńczyków Cordula Grewe określiła jako „symbolizm historyczny”, łączy on historię świętą i świecką, przenosi profanum w strefę sacrum. W tym ujęciu polską wersją historii biblijnej byłby przedstawienia świętych autorstwa Nowotnego. W teologicznym sensie powieleniem historii biblijnej są bowiem dzieje poszczególnych świętych – naśladowców Chrystusa. Powtórzeniem historii zbawienia były dla członków Bractwa św. Łukasza także wydarzenia z dziejów narodu. W polskiej sztuce jedyną pełną realizacją tej koncepcji jest dzieło Edwarda Brzozowskiego Bolesław Chrobry i Otton III u grobu św. Wojciecha w Kaplicy Królów Polskich w katedrze poznańskiej. Brak jednak odniesień do historii Polski w sztuce Nowotnego, który poświęcił się wyłącznie malowaniu obrazów religijnych. W nazareńskiej koncepcji dziejów nie musiało to oznaczać braku „polskości” tych dzieł, można je bowiem umieścić w politycznym kontekście jako manifestację katolickiej i konserwatywnej postawy stojącej u podstaw fundacji Kaplicy Królów Polskich czy kaplicy w Turwii, gdzie w ołtarzu umieszczony został obraz Nowotnego Immaculata. Przywołując idę stworzenia „Biblii ilustrowanej polskiej”, Norwid odniósł się więc nie tylko do zbioru rysunków i grafik Nowotnego, lecz do projektu stworzenia malarstwa narodowo-sakralnego, a sam pomysł zebrania ilustracji do „Biblii ilustrowanej polskiej” może być rozumiany jako kolejna odsłona sakralizacji narodowej historii w sztuce polskiego romantyzmu