19/Wpływ wypełnienia pęcherza moczowego na położenie prostaty i konsekwencje kliniczne dla efektów leczenia promieniowaniem jonizującym chorych na raka gruczołu krokowego

Cel pracyCelem pracy było zbadanie wpływu wypełnienia pęcherza moczowego na położenie gruczołu krokowego oraz konsekwencji klinicznych dla wyników leczenia promieniowaniem jonizującym.MateriałBadaniu poddano 7 pacjentów z rakiem prostaty (T2N0M0) leczonych radykalnie promieniami jonizującymi techniką IMRT w Centrum Onkologii w Bydgoszczy.MetodaWszystkim pacjentom wykonano CT w pozycji terapeutycznej od poziomu S1 do guzów kulszowych oraz NMR dwukrotnie, z pustym pęcherzem i po 30 min. od wypicia 500 ml wody (przekroje poprzeczne, co 3 mm). Dane przesłano do systemu planowania leczenia Eclipse 7,1.67. Dokonano fuzji obrazów NMR z CT. Następnie okonturowano obszary CTV, PTV i narządy krytyczne (odbytnice, pęcherz moczowy) dla różnego stopnia wypełnienia pęcherza. CTV zawierało prostatę z proksymalnym 1 cm odcinkiem pęcherzyków nasiennych. PTV utworzono poprzez dodanie 1 cm marginesu do CTV (wyznaczonego dla pustego pęcherza), za wyjątkiem marginesu od strony odbytnicy, który wynosił 6 mm. Dla każdego pacjenta zaplanowano terapię promieniowania X 15 MV techniką IMRT z 5 pól, za objętość tarczową przyjmując obszar PTV wyznaczony dla pustego pęcherza moczowego. Planowana dawka całkowita wynosiła 74 Gy. Obserwowano wpływ stopnia wypełnienia pęcherzana zmianę położenia gruczołu krokowego w stosunku do pierwotnie zaplanowanego obszaru.WynikiZaobserwowano przesunięcie obszaru CTV w zależności od stopnia wypełnienia pęcherza moczowego. Średnie przesunięcie w osi LAT wynosiło 0.5 mm przy maksymalnym przesunięciu równym 3.5 mm. W osi AP średnie przesunięcie wynosiło 1.4 mm przy maksymalnej wartości 5.5 mm. Dla osi wzdłużnej pacjenta przesuniecie maksymalne wynosiło 5.9 mm, przy średniej wartości 1.2 mm. Przesunięciom geometrycznym towarzyszyły zmiany rozkładu dawki w obszarze CTV.WnioskiNa podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że wypełnienie pęcherza moczowego może mieć wpływ na dawkę deponowaną w gruczole krokowym. Koniecznym jest poinformowanie pacjenta o konieczności zachowania stałych warunków napromieniania w zależności od preferencji ośrodka (pusty pęcherz lub 30 min po wypiciu). W radioterapii techniką IMRT chorych z rakiem gruczołu krokowego margines 6 mm od strony odbytnicy może wydawać się za mały, jeżeli nie będą zachowane stałe warunki napromieniania. Może to spowodować podanie mniejszej dawki niż pierwotnie zaplanowana w części PTV

302. Weryfikacja fluencji IMRT przy użyciu algorytmu GAMMA – doświadczenia własne

Cel pracyModulacja intensywności wiązki jest nowoczesną metodą radioterapii stosowaną w RCO w Bydgoszczy od października 2001r. Nowością jej jest zmiana kształtu pola napromieniania w czasie seansu terapeutycznego. Z uwagi na specyfikę tej techniki klasyczne metody dozymetrii in vivo nie znajdują zastosowania. Celem pracy było wdrożenie prostej i wiarygodnej metody weryfikacji planu leczenia wykorzystującego technikę IMRT.Materiał i metodykaW celu porównania mapy teoretycznej fluencji z obrazem zarejestrowanym na kliszy fotograficznej, opracowano program komputerowy bazujący na algorytmie gamma, opisywanym przez Low et al. (Med. Phys. 25 (1998)). Przeanalizowano szereg danych klinicznych u pacjentów leczonych metodą IMRT w Regionalnym Centrum Onkologii w Bydgoszczy. Mapa teoretycznej fluencji, uzyskana przy pomocy systemu Cadplan/Helios porównywano z fluencją generowaną przez aparat terapeutyczny zapisaną przy pomocy kliszy fotograficznej.WynikiDotychczas przy użyciu opracowanej metody porównano ponad 400 pól pacjentów napromienianych w Regionalnym Centrum Onkologii. Pacjentów leczono na akceleratorach Clinac firmy Varian wykorzystując opcję Dynamic MLC. Obróbce poddano wszystkie przypadki kliniczne niezależnie od lokalizacji nowotworu oraz sposobu realizacji planu (jednoi wieloesekwencyjne tzw. Multiple Carriage Group). W większości przypadków rozbieżność map fluencji nie przekraczała 3,3% dawki i 3 mm niezgodności geometrycznej.WnioskiPorównanie oczekiwanej mapy fluencji z fluencją zarejestrowaną na kliszy fotograficznej przy użyciu algorytmu gamma jest prostą i stosunkowo szybką metodą sprawdzenia poprawności terapii wykorzystującej technikę IMRT. Metoda w połączeniu z bezwzględnym pomiarem dawki pozwala określić poprawność realizacji planu