Gruźlica w Polsce - czynniki sukcesu leczenia

Badanie opisane w tym opracowaniu miało przedstawić, kim są chorzy na gruźlicę, jak są leczeni i jakie są rezultaty leczenia. Celem było pokazanie cech osób leczonych na gruźlicę płuc w 2002 roku, wykrycie czynników przyczynowo związanych z powodzeniem leczenia, a także charakterystyka chorych, którzy przerwali leczenie, których leczenie zakończyło się niepowodzeniem i chorych, którzy zmarli z powodu gruźlicy oraz opisanie społecznych czynników wpływających na późne rozpoznawanie gruźlicy. Realizacji tych celów służyła analiza dokumentacji choroby dwóch zbiorów osób, to jest losowo wybranej reprezentatywnej grupy wszystkich chorych na potwierdzoną bakteriologicznie gruźlicę płuc, zarejestrowanych w Centralnym Rejestrze Gruźlicy w 2002 roku (n = 360) oraz tych chorych na potwierdzoną bakteriologicznie gruźlicę płuc, zarejestrowanych w 2002 roku, którzy według zapisu w Centralnym Rejestrze Gruźlicy nie uzyskali pozytywnego wyniku leczenia (n = 332). W pracy zastosowano rozmaite metody analizy statystycznej do opisu badania współwystępowania cech i istotności związków cech. Przypadki chorych przedstawiono na podstawie zapisów w dokumentacji wypożyczonej przez terenowe placówki zajmujące się leczeniem gruźlicy, to jest na podstawie informacji zawartych w książeczkach gruźlicy, wypisach szpitalnych i innych. Autorka badania samodzielnie klasyfikowała wyniki leczenia na podstawie dokumentacji, stosując kryteria Światowej Organizacji Zdrowia. Najważniejsze wnioski badania można przedstawić następująco: 1. Gruźlica w Polsce występuje w mniej uprzywilejowanych segmentach społeczeństwa, to jest w grupach mniej wykształconych, z niższych szczebli drabiny społecznej. W zbiorowości osób chorych na gruźlicę występują takie zjawiska, jak nadużywanie alkoholu, bezdomność, samotność, pobyty w więzieniu i bezrobocie, jednakże osoby z cechami patologii społecznej nie dominują w tej grupie. 2. Badanie próby losowej pokazało, że 18% przypadków leczenia gruźlicy nie kończy się pozytywnym wynikiem. Grupą odpowiedzialną za ten stan są chorzy przerywający leczenie. 3. Chorzy, którzy zmarli z powodu gruźlicy wymagają badania o innej metodologii i podstawie empirycznej. Grupa ta choć nieliczna, stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego, ponieważ większość tych osób miała rozległe zmiany w radiologicznym badaniu płuc i dodatnie rozmazy plwociny. Większość zmarła zanim podjęto leczenie przeciwprątkowe. 4. Oporność na leki przeciwprątkowe jest zjawiskiem rzadkim w zbiorowości nowych przypadków choroby i narasta u chorych ze wznową choroby. 5. Powszechna jest hospitalizacja chorych w intensywnej fazie leczenia, ponieważ jednak nie ma standaryzacji procedur postępowania z chorymi, to brakuje informacji pozwalających ocenić jakość szpitalnego leczenia nadzorowanego. Na kartach informacyjnych ze szpitali nie ma np. informacji o tym, że leki były przyjmowane w obecności osoby odpowiedzialnej za leczenie — lekarza bądź pielęgniarki. 6. Na etapie ambulatoryjnym leczenie bezpośrednio nadzorowane zdarza się sporadycznie. Leków nie podawano pod nadzorem nawet chorym z opornością prątków, ani chorym, którzy od początku nieregularnie zgłaszali się po leki. W rzadkich przypadkach, kiedy w dokumentacji choroby napisano o stosowaniu nadzoru, nie dodano jakichkolwiek informacji umożliwiających ocenę jakości takiego postępowania. 7. Analiza regresji liniowej i logistycznej wykazała, że samodzielny, przyczynowy wpływ na powodzenie leczenia mają cechy społeczne: nadużywanie alkoholu, mieszkanie w mieście wojewódzkim, samotność; cechy biologiczne: działania niepożądane izoniazydu, których skutkiem było trwałe odstawienie leku, przebyta gastrektomia; cechy przebiegu leczenia: leczenie nieregularne (przerwy trwające krócej niż 2 miesiące), nieprawidłowy dobór leków, wznowa gruźlicy, niewydłużanie leczenia przeciwprątkowego. 8. Chorzy ze społecznymi czynnikami ryzyka gruźlicy nie różnili się bardzo na niekorzyść od pozostałych chorych ze względu na zaawansowanie choroby w momencie rozpoznania, oceniane na podstawie wyniku badania rozmazu plwociny i rozległości zmian płucnych. 9. Liczne zapisy w dokumentacji choroby wskazują na brak poszukiwań lub opieszałość w poszukiwaniu chorych, którzy nie zgłaszali się po leki. Ośrodki zajmujące się leczeniem gruźlicy nie mają algorytmów działania z limitami czasowymi, to jest procedur wobec chorych unikających leczenia. 10. Przegląd dokumentacji choroby ujawnił częsty brak badania lekowrażliwości prątków gruźlicy, niewłaściwą klasyfikację wyników leczenia, błędy leczenia, takie jak niewłaściwy dobór leków i niezgodny z zaleceniami czas leczenia, wskazujące, że lekarze mają trudności, gdy przychodzi im leczyć przypadki choroby inne niż standardowe. Leczenie bezpośrednio nadzorowane, prowadzone przez całe leczenie u chorych z czynnikami ryzyka negatywnego wyniku leczenia, może przyczynić się do poprawy wyników leczenia gruźlicy w Polsce

Epidemiological situation of tuberculosis in Poland: Part II. What are the causes of the different epidemiological situation in various regions of Poland?

Introduction: The different epidemiological situation of tuberculosis in various regions of Poland (higher and lower notification rates) was described previously by our group. The patients diagnosed with tuberculosis in the higher notification rate areas were younger and there were more cases of primary tuberculosis (tuberculous pleurisy and tuberculosis of chest lymph nodes) than in the patients diagnosed in the lower notification areas. The aim of the present study was to assess the possible causes of the different epidemiological situation of tuberculosis in various regions of Poland.Material and methods: Analysis was done at the same regions as in the previous paper. A comparison was made between two groups: Group I, which included three voivodeships with higher rates of notification, from 23.7 to 32.3/100,000 (mean rates in the analysed period of time); and Group II, which included five voivodeships with lower notification rates (mean rates from 12.2 to 18.6/100,000). The wealth of the regions (GDP, gross domestic product per capita), the level of unemployment, and social status of the patients were analysed. We compared the population density in both regions. The results of treatment in both regions were also analysed.Results: We did not find any differences in GDP and unemployment rates between the compared regions. The results of treatment were different in particular regions, but there was no clear tendency for worse results in voivodeships in Group I compared to voivodeships in Group II. However, the number of patients lost from observation was significantly higher in the regions from Group I than in those from Group II. There was also a significantly higher death rate from tuberculosis in younger patients (£ 59 years) from Group I than from Group II. This is additional proof that the epidemiological situation in the two regions was different. Finally, we found that the mean density of population in the regions from Group I was higher than that from Group II. The density of population may influence transmission of tuberculosis. There is also the possibility that the differences in the epidemiological situation in various regions of Poland are caused by historical events. In the past the epidemiological situation of tuberculosis was much worse in the east of Europe than in the west. Just after the Second World War, according to the changes of the Polish territory, many Polish citizens (mainly ancestors of those from Group I) were displaced from the east to the west.Conclusions: In conclusion, the greater number of patients lost from observation, together with the higher density of population in the regions from Group I in comparison with those from Group II, seems to be partly responsible for the difference in the epidemiological situation in the two regions. It is also possible that some patients from Group I are more susceptible to infection and disease caused by Mycobacterium tuberculosis due to their ancestors, who lived in the east of Europe.Wstęp: W pierwszej części pracy przedstawiono różnice sytuacji epidemiologicznej gruźlicy w regionach Polski o wysokich i niskich wskaźnikach zapadalności. Chorzy na gruźlicę w województwach o wyższej zapadalności byli młodsi, częstsze też były w tych województwach przypadki gruźlicy pierwotnej (gruźlicze zapalenie opłucnej i gruźlica węzłów chłonnych klatki piersiowej) w porównaniu z województwami o niższej zapadalności. Celem przedstawianej, drugiej części, pracy była ocena prawdopodobnych przyczyn różnej sytuacji epidemiologicznej gruźlicy w różnych regionach Polski.Materiał i metody: Analiza dotyczyła tych samych regionów, co w poprzedniej części pracy. Porównano 3 województwa z wyższymi wskaźnikami zapadalności (średnio w ciągu 3 lat od 23,7 do 32 na 100 000) — grupa I i 5 województw z niższymi wskaźnikami zapadalności (średnio od 12,2 do 18,6 na 100 000) — grupa II. Oceniono zamożność obu grup województw mierzoną wartością produktu krajowego brutto (PKB) przypadającą na mieszkańca, poziomem bezrobocia i statusem społecznym chorych. Porównano zagęszczenie ludności w obu regionach, oceniono wyniki leczenia.Wyniki: Nie wykazano różnic w profilu PKB i poziomie bezrobocia w obu grupach. Wyniki leczenia różniły się w poszczególnych województwach, ale przy rozpatrywaniu wszystkich województw łącznie nie było wyraźnej tendencji do wyników gorszych w grupie I w porównaniu z grupą II. Odsetek chorych, których wyniki leczenia nie były znane, był jednak istotnie większy w województwach grupy I. Istotnie większy był także w województwach grupy I odsetek zgonów z powodu gruźlicy osób w wieku do 59 lat, co stanowi kolejny dowód, że sytuacja epidemiologiczna gruźlicy w obu regionach była rzeczywiście różna. Na koniec stwierdzono, że zagęszczenie ludności w województwach grupy I było większe niż w grupie II. Wydaje się, że zagęszczenie ludności pełni znaczącą rolę w transmisji zakażenia prątkiem gruźlicy. Jest jednak możliwe, że na różnice w epidemiologii gruźlicy w obu porównywanych regionach mają również wpływ wydarzenia historyczne. Sytuacja epidemiologiczna gruźlicy była znacznie gorsza na wschodzie niż na zachodzie Europy. Bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej, zgodnie ze zmianą polskich granic, duża część populacji (obecnie zamieszkująca częściowo rejon województw grupy I) została przeniesiona ze wschodu na zachód.Wnioski: W konkluzji można stwierdzić, że większa liczba chorych straconych z obserwacji, łącznie z większym zagęszczeniem ludności w województwach grupy I w porównaniu z województwami grupy II, mogą być przyczyną różnic sytuacji epidemiologicznej gruźlicy w obu regionach. Dodatkową rolę może odgrywać fakt, że część populacji na terenie województw grupy I pochodzi historycznie ze wschodnich regionów i stąd może być bardziej wrażliwa na zakażenie prątkiem i na zachorowanie na gruźlicę, z powodu swoich przodków, którzy żyli na wschodzie Europy

The epidemiological situation of tuberculosis in Poland: Part I. According to notification rates, the incidence of tuberculosis varies in different regions of Poland: is this true?

Introduction: In 2012 the incidence rate of tuberculosis in Poland was 19.6/100,000 but these was great variability between regions concerning notification rates (from 10.9/100,000 to 30.2/100,000). The aim of the study was to assess whether there are elements that might confirm that these differences are true. To answer this question, we compared the population of TB patients from regions with higher notification rates to the population of patients from regions with lower notifications rates. The data collected during three consecutive years were analysed. We selected for comparison the regions with the lowest and highest notification rates and those in which the notification rates for 3 years (2010–2012) were relatively stable.Material and methods: Eight regions were chosen: three regions (Group I) with high notification rates (from 23.7 to 32.3/100,000 — mean rates in the analysed period of time) and five (Group II) with low notification rates (mean rates from 12.2 to 18.6/100,000).Results: It was found that the proportion of sputum culture-positive patients was significantly higher in Group II. Thus, the difference in the notification rate of cases with culture-confirmed tuberculosis was smaller than the difference in the whole notification rate. Nevertheless, it was still significant. Tubercle bacilli in patients from Group I were significantly more often resistant to one drug. The incidence of chronic fibro-cavernous disease and of tuberculous pneumonia was significantly higher in Group I. The proportion of patients with symptoms was higher in Group I than in Group II. In addition, patients in Group I had the so-called primary tuberculosis (tuberculous pleuritis and tuberculous lymphadenopathy in the chest) significantly more often. It was also found that among patients from Group I there were significantly more children, more (though not significantly) youngsters and significantly fewer elderly patients.Conclusions: Based on these observations, it was concluded that there is a real difference in the epidemiological situation of tuberculosis in the selected regions of Poland with high and low rates of notification. Possible causes of this situation will be presented in a following publication.Wstęp: W 2012 roku zapadalność na gruźlicę w Polsce wynosiła 19,6/100 000, ale utrzymywały się, stwierdzane od wielu lat, znaczne różnice zapadalności między województwami (od 10,9/100 000 do 30,2/100 000). Celem pracy była ocena, czy występują zjawiska, których obecność mogłaby potwierdzić, że te różnice są faktyczne i prawdziwe. Aby odpowiedzieć na to pytanie, postanowiono porównać populację chorych na gruźlicę z regionów kraju o wyższych wskaźnikach zgłoszonych zachorowań z populacją pacjentów z regionów o wskaźnikach niższych. Analizowano dane o przypadkach zebrane przez trzy kolejne lata. Wybrano województwa o najniższej i najwyższej zapadalności i jednocześnie z względnie stabilnymi współczynnikami zapadalności w okresie 3 lat (2010–2012).Materiał i metody: Wybrano 8 województw: trzy województwa o wysokiej zapadalności (średnio od 23,7 do 32,3/100 000 średnio w analizowanych latach) (grupa I) i pięć o zapadalności niskiej (od 12,2 do 18,6/ 100 000) (grupa II).Wyniki: Stwierdzono, że odsetek pacjentów z dodatnimi wynikami posiewów plwociny był istotnie wyższy w II grupie województw. Różnice w zapadalności na gruźlicę potwierdzoną bakteriologicznie były zatem mniejsze, choć nadal istotne, niż różnice całkowitej zapadalności. Odsetek chorych z opornością prątków na jeden lek był istotnie wyższy w I grupie województw niż w II. Udział gruźlicy włóknisto-jamistej i gruźliczego zapalenia płuc był istotnie wyższy w grupie I. Większy też był w tej grupie odsetek chorych z objawami gruźlicy. Ponadto, w grupie I występowały znamiennie częściej cechy gruźlicy pierwotnej (gruźlicze zapalenie opłucnej i gruźlica węzłów chłonnych klatki piersiowej). Stwierdzono również, że wśród chorych z województw I grupy było istotnie więcej dzieci, więcej, choć nieistotnie, młodzieży i istotnie mniej chorych w wieku podeszłym.Wnioski: Przedstawione dane pozwalają na wniosek, że między regionami Polski o małej i dużej rejestrowanej zapadalności istnieją rzeczywiste różnice sytuacji epidemiologicznej gruźlicy. Możliwe przyczyny tego zjawiska zostaną przedstawione w kolejnej publikacji

A clinic-epidemiological study of head and neck tuberculosis — a single-center experience

  INTRODUCTION: Extrapulmonary tuberculosis (EPTB) accounts for less than 6% of all tuberculosis (TB) cases in Poland, although in other countries (European in particular) this proportion is much higher. The study was undertaken to evaluate the clinical and epidemiological differences in patients hospitalized in one of Otolaryngology Departments in Poland during 36 years. MATERIAL AND METHODS: In a retrospective study, 71 patients were identified and divided into three groups according to the study period: I — 1978−1989 (30 patients, 42%), II — 1990−2001 (19 patients, 27%) and III — 2002−2013 (22 patients, 31% of all cases). In each case histological examination of biopsy specimens was available. RESULTS: Larynx TB (54.9%) was most common, followed by cervical lymph nodes TB (29.6%) and auris TB (8.5%). In laryngeal TB, glottic region was most often affected (76.9%). Patients with larynx TB were mainly men (87.2%), 10 years older than women in each study period. However, in lymph nodes TB group, women constituted 66.7% of cases and were twice as old as men (64.0 vs. 34.7 yrs). Bacteriological confirmation was made in only one patient. CONCLUSIONS: The number of patients diagnosed in our center declined in the first period of 12 years and remained stable over the last 24 years, as were the common sites of head and neck EPTB (larynx and cervical lymph nodes). In patients with head and neck TB the biopsy specimens should be examined not only histologically but also for the presence of Mycobacterium tuberculosis.  

The impact of comorbidities on tuberculosis treatment outcomes in Poland: a national cohort study

BackgroundTuberculosis (TB) is a complex disease associated with other medical conditions, that may affect disease severity. This study aimed to investigate the impact of comorbidities on treatment outcomes and mortality rates in patients with TB in Poland.MethodsWe analyzed a national cohort of 19,217 adult TB patients diagnosed between 2011 and 2016 in Poland. We compared treatment success rates and mortality rates in patients with comorbidities and those without to assess the impact of various comorbidities on these outcomes. Odds ratios (OR) were calculated to quantify the association between comorbidities and TB treatment outcomes.ResultsPatients with comorbidities had lower treatment success rates and higher mortality rates. Diabetes was identified as a significant risk factor for increased TB mortality (OR = 1.9) and mortality from all other causes (OR = 4.5). Similar associations were found for alcoholism (OR = 8.3 and OR = 7.1), immunosuppressive therapy (OR = 5.7 and OR = 5.9), and cancer (OR = 3.4 and OR = 15.4). HIV and tobacco use were associated with an increased risk of mortality from causes other than TB, with odds ratios of 28.6 and 2.2, respectively. The overall treatment success rate in the study population was 88.0%, with 9.2% of patients failing to achieve treatment success and 2.8% dying. Comorbidities such as diabetes, alcoholism, substance addiction, immunosuppressive therapy, cancer, and tobacco use increased the risk of tuberculosis treatment failure.ConclusionPatients with comorbidities face a higher risk of unsuccessful treatment outcomes and increased mortality. It is essential to implement integrated management strategies that address both TB and comorbid conditions to improve treatment success rates and reduce mortality

What factors may influence epidemiological situation of tuberculosis in Poland and in the world?

The authors present the review of factors influencing epidemiological situation of tuberculosis in Poland and in the world. The groups of increased risk of tuberculosis, and clinical conditions predisposing to activation of latent tuberculosis infection (LTBI) such as HIV, uremia, diabetes mellitus, transplantation of organs, treatment with glucocorticosteroids and with antibodies to TNF and to its receptors, were presented. The higher prevalence and worse prognosis of tuberculosis in elderly people was emphasised. The methods of LTBI recognition, according to recent recommendations, with special consideration to patients in immunosupression, were shown. Methods of treatment to prevent LTBI activation, according to WHO experts, were also presented. All data were discussed in relation to the actual epidemiological situation of tuberculosis in Poland.The authors present the review of factors influencing epidemiological situation of tuberculosis in Poland and in the world. The groups of increased risk of tuberculosis, and clinical conditions predisposing to activation of latent tuberculosis infection (LTBI) such as HIV, uremia, diabetes mellitus, transplantation of organs, treatment with glucocorticosteroids and with antibodies to TNF and to its receptors, were presented. The higher prevalence and worse prognosis of tuberculosis in elderly people was emphasised. The methods of LTBI recognition, according to recent recommendations, with special consideration to patients in immunosupression, were shown. Methods of treatment to prevent LTBI activation, according to WHO experts, were also presented. All data were discussed in relation to the actual epidemiological situation of tuberculosis in Poland

Ocena kliniczno-epidemiologiczna chorych na gruźlicę głowy i szyi

WSTĘP: Incydenty gruźlicy pozapłucnej stanowią mniej niż 6% wszystkich przypadków gruźlicy w Polsce, choć w innych krajach (zwłaszcza europejskich) ten odsetek jest znacznie wyższy. Celem pracy była ocena kliniczna i epidemiologiczna chorych hospitalizowanych na jednym z oddziałów laryngologicznych w Polsce w czasie 36 lat. MATERIAŁ I METODY: Badaniem retrospektywnym objęto 71 chorych, których podzielono na trzy grupy w zależności od okresu badania: I — lata 1978–1989 (30 osób, 42%), II — lata 1990–2001 (19 osób, 27%) i III — lata 2002–2013 (22 osoby, 31% wszystkich przypadków). W każdym przypadku podejrzenie gruźlicy stawiano na podstawie wyniku badania histopatologicznego. WYNIKI: Najczęściej stwierdzono gruźlicę krtani (54,9%), następnie gruźlicę węzłów chłonnych szyi (29,6%) i ucha (8,5%). W gruźlicy krtani, zmiany najczęściej dotyczyły piętra głośni (76,9%). Chorzy z gruźlicą krtani to w większości mężczyźni (87,2%), średnio 10 lat starsi niż kobiety w każdym z wyróżnionych okresów. Odwrotnie, w gruźlicy węzłów chłonnych szyi, kobiety stanowiły 66,7% przypadków i były średnio dwukrotnie starsze niż mężczyźni (64,0 v. 34,7 roku). Potwierdzenie bakteriologiczne uzyskano tylko u jednego chorego. WNIOSKI: Liczba chorych diagnozowanych w naszym ośrodku z powodu gruźlicy pozapłucnej w obrębie głowy i szyi była większa w pierwszym 12-letnim okresie, a przez ostatnie 24 lata była stała, podobnie jak najczęstsze umiejscowienia gruźlicy (krtań i węzły chłonne szyi). U chorych z gruźlicą głowy i szyi poza oceną histopatologiczną konieczna jest ocena bakteriologiczna.WSTĘP: Incydenty gruźlicy pozapłucnej stanowią mniej niż 6% wszystkich przypadków gruźlicy w Polsce, choć w innych krajach (zwłaszcza europejskich) ten odsetek jest znacznie wyższy. Celem pracy była ocena kliniczna i epidemiologiczna chorych hospitalizowanych na jednym z oddziałów laryngologicznych w Polsce w czasie 36 lat. MATERIAŁ I METODY: Badaniem retrospektywnym objęto 71 chorych, których podzielono na trzy grupy w zależności od okresu badania: I — lata 1978–1989 (30 osób, 42%), II — lata 1990–2001 (19 osób, 27%) i III — lata 2002–2013 (22 osoby, 31% wszystkich przypadków). W każdym przypadku podejrzenie gruźlicy stawiano na podstawie wyniku badania histopatologicznego. WYNIKI: Najczęściej stwierdzono gruźlicę krtani (54,9%), następnie gruźlicę węzłów chłonnych szyi (29,6%) i ucha (8,5%). W gruźlicy krtani, zmiany najczęściej dotyczyły piętra głośni (76,9%). Chorzy z gruźlicą krtani to w większości mężczyźni (87,2%), średnio 10 lat starsi niż kobiety w każdym z wyróżnionych okresów. Odwrotnie, w gruźlicy węzłów chłonnych szyi, kobiety stanowiły 66,7% przypadków i były średnio dwukrotnie starsze niż mężczyźni (64,0 v. 34,7 roku). Potwierdzenie bakteriologiczne uzyskano tylko u jednego chorego. WNIOSKI: Liczba chorych diagnozowanych w naszym ośrodku z powodu gruźlicy pozapłucnej w obrębie głowy i szyi była większa w pierwszym 12-letnim okresie, a przez ostatnie 24 lata była stała, podobnie jak najczęstsze umiejscowienia gruźlicy (krtań i węzły chłonne szyi). U chorych z gruźlicą głowy i szyi poza oceną histopatologiczną konieczna jest ocena bakteriologiczna

Nontuberculous mycobacteria strains isolated from patients between 2013 and 2017 in Poland. Our data with respect to the global trends

Introduction: During the last decades the prevalence of NTM infections has increased, especially in developed countries. The aim of the study was to provide an overview on all NTM isolated from clinical samples in Poland between 2013 and 2017. Material and methods: The study comprised 2799 clinical specimens, mostly respiratory accessed in the reference laboratory of National Tuberculosis and Lung Diseases Research Institute in Warsaw and in the Wielkopolska Center of Pulmonology and Thoracic Surgery, Poland, 2013–2017. Results: During the study period 35 species of NTM were isolated . The number of isolates increased almost 1.6-fold: from 420 in 2013 to 674 in 2017. M. kansasii, M. avium, M. xenopi, M. gordonae and M. intracellulare were the most common species. This NTM pattern was rather stable over the time. If the aggregated amount of all MAC species was taken into account they dominated over M. kansasii from 2015. M. avium and M. intracellulare were more often isolated from women, while M. kansasii, M. gordonae and M. xenopi predominated in men. Men and women were infected almost with the same frequency. In older patients 65+ women were in majority, quite opposite to those aged 25 to 64 years. Conclusion: In Poland, like in other countries increased the frequency of isolated NTM. M. kansasii and M. avium were the most frequently identified species from clinical samples. Men and women were infected with NTM with the same frequency

Highlights from the ERS Congress in Barcelona, 18-22 September, 2010 (Part 1)

Podczas Kongresu Europejskiego Towarzystwa Płucnego (ERS, European Respiratory Society) zostałam wybrana Delegatem Narodowym Polski na 3-letnią kadencję [...