Ocena przydatności skali Apgar: ogólnopolska ankieta dotycząca oddziałów noworodkowych

Abstract Introduction: The paper discusses the reliability of the Apgar score for evaluating newborns, particularly its usefulness in assessing the state of preterm or full term newborns born with hypoxia. Aim: The paper provides a sum-up of the opinions on usefulness and reliability of the Apgar score given by doctors from 255 NICUs. Material and methods: Data for the analysis were gathered by means of a questionnaire opinion poll sent to 158 primary referral centers, 71 secondary referral centers and 26 tertiary referral centers. Respondents answered questions about value of the Apgar score assessment (highly valuable, limited value, always reliable), as well as overrating and underrating children born in good overall condition and children born with clinical and biochemical indicators of hypoxia. In the group of prematurely born babies, the data concerning newborns with very low (VLBW) and extremely low birth weight (ELBW) were analyzed separately. Results: 88,5% neonatologists claimed the use of the Apgar score in assessing newborn condition to be of little value and only 11,5% found this indicator useful and reliable. Conclusions: According to the majority of Polish neonatologists, Apgar score is not reliable in the assessment of term and preterm hypoxic newborns.Streszczenie Ocena noworodków według skali Apgar wydaje się być coraz mniej przydatna w ocenie noworodka niedotlenionego. Cel pracy: Celem pracy była sumaryczna opinia neonatologów zatrudnionych w 255 oddziałach noworodkowych dotyczącą przydatności i wiarygodności skali Apgar w ocenie stanu ogólnego noworodków. Materiał i metody: Badania oparto na ankietach przesłanych do 158 oddziałów I stopnia referencyjności,71 oddziałów II stopnia referencyjności i 26 oddziałów III stopnia referencyjności. Neonatolodzy przedstawili swoje opinie dotyczące wiarygodności skali Apgar w ocenie donoszonych i przedwcześnie urodzonych noworodków z objawami niedotlenienia wewnątrzmacicznego. Respondenci udzielali odpowiedzi oceniając wartość skali Apgar jako bardzo wiarygodną, o ograniczonej wiarygodności lub zawsze miarodajną, a także jako niedoszacowaną lub przeszacowaną w stosunku do biochemicznych i klinicznych wykładników niedotlenienia. W grupie noworodków przedwcześnie urodzonych opinie dotyczyły zarówno oceny noworodków z bardzo małą jak i ekstremalnie małą masą ciała. Wyniki: 88,5% neonatologów podkreśla ograniczoną wartość skali Apgar w ocenie stanu ogólnego noworodków, a tylko 11,5% uważa ją stale za przydatną i wiarygodną. Wnioski: Według większości polskich neonatologów ocena według skali Apgar noworodków niedotlenionych tak donoszonych jak i przedwcześnie urodzonych nie jest wiarygodna

Lipoid pneumonia — a case of refractory pneumonia in a child treated with ketogenic diet

Tłuszczowe zapalenie płuc jest przewlekłym śródmiąższowym stanem zapalnym zrębu płuca, wynikającym z akumulacji w nim endogennych i egzogennych tłuszczów. Egzogenne tłuszczowe zapalenie płuc wiąże się z aspiracją bądź inhalacją olejów obecnych w pokarmach, lekach, radiologicznych środkach kontrastowych. Manifestacja kliniczna jest różnorodna: od postaci bezobjawowych do ciężkich zapaleń płuc, przebiegających z niewydolnością oddechową; zależy od ilości aspirowanego tłuszczu oraz czasu trwania aspiracji. Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu lekarskiego oraz obecności w badaniu histopatologicznym sedimenpopłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych makrofagów wypełnionych wodniczkami z tłuszczem. Tomografia komputerowa klatki piersiowej wysokiej rozdzielczości jest obrazową metodą z wyboru w diagnostyce tłuszczowego zapalenia płuc. Postępowanie terapeutyczne polega przede wszystkim na zaprzestaniu ekspozycji na substancje tłuszczowe, ich eliminacji z dróg oddechowych, poprzez powtarzalne zabiegi płukania oskrzelowo-pęcherzykowego metodą bronchoskopową. Leczenie glikokortykosteroidami jest kontrowersyjne i stosowane w ciężkich postaciach. Autorzy opisują przypadek 3-letniej dziewczynki leczonej dietą ketogenną z powodu lekoopornej padaczki. Przedstawione problemy diagnostyczne wynikały z niespecyficznych objawów, sugerujących infekcyjne przyczyny zapalenia płuc. O tłuszczowym zapaleniu płuc należy pamiętać zwłaszcza w przypadkach zapalenia płuc i gorączki opornych na konwencjonalne leczenie, kluczowe znaczenie dla rozpoznania odgrywa szczegółowo zebrany wywiad lekarski. Obecność refluksu żołądkowo-przełykowego oraz innych czynników ryzyka aspiracji należy rozważyć jako względne przeciwwskazania do stosowania diety ketogennej. W opisanym przypadku leczenie za pomocą glikokortykosteroidów okazało się skuteczne.Lipoid pneumonia (LP) is a chronic inflammation of the lung parenchyma with interstitial involvement due to the accumulation of endogenous or exogenous lipids. Exogenous LP (ELP) is associated with the aspiration or inhalation of oil present in food, oil-based medications or radiographic contrast media. The clinical manifestations of LP range from asymptomatic cases to severe pulmonary involvement, with respiratory failure and death, according to the quantity and duration of the aspiration. The diagnosis of exogenous lipoid pneumonia is based on a history of exposure to oil and the presence of lipid-laden macrophages on sputum or bronchoalveolar lavage (BAL) analysis. High-resolution computed tomography (HRCT) is the imaging technique of choice for evaluation of patients with suspected LP. The best therapeutic strategy is to remove the oil as early as possible through bronchoscopy with multiple BALs and interruption in the use of mineral oil. Steroid therapy remains controversial, and should be reserved for severe cases. We describe a case of LP due to oil aspiration in 3-year-old girl with intractable epilepsy on ketogenic diet. Diagnostic problems were due to non-specific symptoms that were mimicing serious infectious pneumonia. A high index of suspicion and precise medical history is required in cases of refractory pneumonia and fever unresponsive to conventional therapy. Gastroesophageal reflux and a risk of aspiration may be regarded as relative contraindications to the ketogenic diet. Conservative treatment, based on the use of oral steroids, proved to be an efficient therapeutic approach in this case

Growth, body composition, and cardiovascular and nutritional risk of 5- to 10-y-old children consuming vegetarian, vegan, or omnivore diets.

BACKGROUND: Plant-based diets (PBDs) are increasingly recommended for human and planetary health. However, comprehensive evidence on the health effects of PBDs in children remains incomplete, particularly in vegans. OBJECTIVES: To quantify differences in body composition, cardiovascular risk, and micronutrient status of vegetarian and vegan children relative to omnivores and to estimate prevalence of abnormal micronutrient and cholesterol status in each group. METHODS: In a cross-sectional study, Polish children aged 5-10 y (63 vegetarian, 52 vegan, 72 matched omnivores) were assessed using anthropometry, deuterium dilution, DXA, and carotid ultrasound. Fasting blood samples, dietary intake, and accelerometry data were collected. RESULTS: All results are reported relative to omnivores. Vegetarians had lower gluteofemoral adiposity but similar total fat and lean mass. Vegans had lower fat indices in all regions but similar lean mass. Both groups had lower bone mineral content (BMC). The difference for vegetarians attenuated after accounting for body size but remained in vegans (total body minus the head: -3.7%; 95% CI: -7.0, -0.4; lumbar spine: -5.6%; 95% CI: -10.6, -0.5). Vegetarians had lower total cholesterol, HDL, and serum B-12 and 25-hydroxyvitamin D [25(OH)D] without supplementation but higher glucose, VLDL, and triglycerides. Vegans were shorter and had lower total LDL (-24 mg/dL; 95% CI: -35.2, -12.9) and HDL (-12.2 mg/dL; 95% CI: -17.3, -7.1), high-sensitivity C-reactive protein, iron status, and serum B-12 (-217.6 pmol/L; 95% CI: -305.7, -129.5) and 25(OH)D without supplementation but higher homocysteine and mean corpuscular volume. Vitamin B-12 deficiency, iron-deficiency anemia, low ferritin, and low HDL were more prevalent in vegans, who also had the lowest prevalence of high LDL. Supplementation resolved low B-12 and 25(OH)D concentrations. CONCLUSIONS: Vegan diets were associated with a healthier cardiovascular risk profile but also with increased risk of nutritional deficiencies and lower BMC and height. Vegetarians showed less pronounced nutritional deficiencies but, unexpectedly, a less favorable cardiometabolic risk profile. Further research may help maximize the benefits of PBDs in children

Home enteral nutrition in children—2010 nationwide survey of the polish society for clinical nutrition of children

Published epidemiologic data on the administration rates of enteral/parenteral home nutrition is very limited. The aim of this first nationwide study was to assess the availability of pediatric home enteral nutrition (HEN) services in Poland. The questionnaire was sent to all regional centers providing pediatric HEN services in Poland (n = 14). The analysis included the number of pediatric patients who received HEN in 2010, their demographic characteristics and geographical distribution. Furthermore, the distributions of indications and methods of enteral nutrition administration were analyzed, along with the reasons of withdrawal from the HEN program. The number and fraction of children receiving HEN increased in 2010, from 433 (11.34 per 1 million inhabitants) on January 1st to 525 (13.75) on December 31st. Marked differences were observed in geographical distribution of this parameter, from zero to up to 30 pediatric patients per 1 million inhabitants. Median age of patients was 6 years (range: 9 months–18 years). In most cases, HEN was prescribed due to neurological disorders (n = 337, 64.2%), and administered by means of gastrostomy (n = 450, 85.71%). This study revealed the dynamic development of pediatric HEN services in Poland but also documented their potential regional shortages

Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe — recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency

Wstęp: Wyniki badań z ostatnich lat dokumentują wiele korzyści wynikających z działania witaminy D na organizm człowieka na wszystkichetapach jego życia. Większość badań epidemiologicznych sugeruje, że niedobór witaminy D jest powszechny wśród mieszkańców EuropyŚrodkowej. Naturalną konsekwencją tej sytuacji jest konieczność ciągłego uświadamiania społeczeństwu oraz środowisku medycznemu,jaką rolę odgrywa witamina D w rozwoju i funkcjonowaniu organizmu ludzkiego.Metody: Na podstawie przeglądu danych literaturowych Polski Zespół Wielodyscyplinarny opracował tezy dotyczące zasad suplementacjiwitaminą D, które przesłano do członków Komitetu Naukowego konferencji „Witamina D — minimum, maksimum, optimum”,19–20 Październik, 2012, Warszawa. W trakcie powyższej konferencji z udziałem 550 delegatów oraz Ekspertów różnych dziedzin medycynyomówiono i przedyskutowano propozycje wytycznych suplementacji witaminą D populacji Europy Środkowej.Wyniki: W efekcie przeprowadzonych dyskusji Zespół Ekspertów opracował wytyczne suplementacji witaminą D dla wszystkich grupwiekowych populacji Europy Środkowej. Określono również kryteria diagnostyczne charakteryzujące stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D: deficyt witaminy D ustalono jako stężenie 25(OH)D < 20 ng/mL (< 50 nmol/L)], suboptymalne zaopatrzenie jako stężenie25(OH)D wynoszące 20–30 ng/mL (50–75 nmol/L), a stężenie 30–50 ng/mL (75–125 nmol/L) uznano za docelowe dla zapewnienia efektuplejotropowego witaminy D.Wnioski: Poprawa obecnego stanu zaopatrzenia witaminy D w grupach dzieci, młodzieży, osób aktywnych zawodowo i seniorówpowinna zostać włączona do priorytetów polityki zdrowotnej społeczeństw Europy Środkowej.Introduction: Adequate Vitamin D intake and its concentration in serum are important for bone health and calcium–phosphate metabolismas well as for optimal function of many organs and tissues. Documented trends in lifestyle, nutritional habits and physical activityappear to be associated with moderate or severe Vitamin D deficits resulting in health problems. Most epidemiological studies suggest thatVitamin D deficiency is prevalent among Central European populations. Concern about this problem led to the organising of a conferencefocused on overcoming Vitamin D deficiency.Methods: After reviewing the epidemiological evidence and relevant literature, a Polish multidisciplinary group formulated theses onrecommendations for Vitamin D screening and supplementation in the general population. These theses were subsequently sent to ScientificCommittee members of the ‘Vitamin D — minimum, maximum, optimum’ conference for evaluation based on a ten-point scale.With 550 international attendees, the meeting ‘Vitamin D — minimum, maximum, optimum’ was held on October 19–20, 2012 in Warsaw(Poland). Most recent scientific evidence of both skeletal and non-skeletal effects of Vitamin D as well as the results of panellists’ votingwere reviewed and discussed during eight plenary sessions and two workshops.Results: Based on many polemical discussions, including post-conference networking, the key opinion leaders established ranges ofserum 25-hydroxyVitamin D concentration indicating Vitamin D deficiency [< 20 ng/mL (< 50 nmol/L)], suboptimal status [20–30 ng/mL(50–75 nmol/L)], and target concentration for optimal Vitamin D effects [30–50 ng/mL (75–125 nmol/L)]. General practical guidelines regardingsupplementation and updated recommendations for prophylactic Vitamin D intakes in Central European neonates, infants, childrenand adolescents as well as in adults (including recommendations for pregnant and breastfeeding women and the elderly) were developed.Conclusions: Improving the Vitamin D status of children, adolescents, adults and the elderly must be included in the priorities of physicians,healthcare professionals and healthcare regulating bodies. The present paper offers elaborated consensus on supplementationguidance and population strategies for Vitamin D in Central Europe

Ostra biegunka u dzieci

Ostra biegunka należy do najczęstszych problemów, z jakimi spotyka się pediatra. Mimo że jest to choroba o zwykle łagodnym przebiegu, w skali światowej wciąż pozostaje jedną z głównych przyczyn śmiertelności i jest częstą przyczyną hospitalizacji. Choruje na nią wiele dzieci, zwłaszcza w ciągu pierwszych 3 lat życia. Najczęstszy rodzaj ostrej biegunki u dzieci stanowi biegunka infekcyjna – wirusowa i bakteryjna (lub spowodowana zatruciem egzotoksynami bakterii), rzadziej jest ona wynikiem infekcji wywołanej przez pierwotniaki, grzyby, pasożyty. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie postępowania diagnostycznego i leczniczego w ostrej biegunce u dzieci w oparciu o wytyczne ESPGHAN i ESPEN (2008 r.). Przebieg kliniczny zależy głównie od etiologii – najczęstszą przyczyną biegunki o ciężkim przebiegu są zakażenia rotawirusowe. Głównym objawem klinicznym ostrej biegunki jest odwodnienie, jego stopień nasilenia ma charakter rokowniczy i determinuje wybór postępowania. Leczeniem pierwszego wyboru jest nawadnianie doustne za pomocą doustnych płynów nawadniających (DPN) hipoosmolarnych. W poniższym artykule rozszerzono zasady nawadniania dożylnego. W przypadku lekkiego lub umiarkowanego odwodnienia po krótkim (około 4-6-godzinnym) okresie intensywnego nawadniania dzieci powinny być żywione tak jak przed zachorowaniem. W większości przypadków ostra biegunka infekcyjna (zarówno wirusowa, jak i bakteryjna) ustępuje samoistnie i nie wymaga, poza nawadnianiem, dodatkowego leczenia. W pracy przedstawiono aktualne stanowisko ESPGHAN i ESPEN dotyczące dodatkowego postępowania farmakologicznego oraz profilaktyki

Aktualne wytyczne dotyczące karmienia piersią

Mleko kobiece zapewnia niemowlęciu prawidłowy wzrost oraz rozwój psychofizyczny. Dla niemowląt urodzonych o czasie pokarm kobiety posiada optymalny skład co do jakości, ilości i proporcji składników. Karmienie piersią niesie ze sobą szereg korzyści zarówno dla matki, jak i dziecka, co podsumowano w niniejszym opracowaniu. W Polsce około 76% matek decyduje się na karmienie piersią przez pierwsze 4 miesiące życia dziecka, zaś tylko 56% matek wciąż karmi piersią po ukończeniu przez dziecko tego wieku. Według danych GUS z 2004 roku w ciągu pierwszych 48 godzin życia piersią było karmionych blisko 90% dzieci i liczba ta jest podobna dla wszystkich roczników w grupie 0-14 lat. Z ogólnej liczby badanych dzieci 88,1% było nadal karmionych piersią po wypisie ze szpitala. Niemal 89% dzieci w tej grupie karmiono wyłącznie piersią (tj. bez dopajania i dokarmiania). Zalecane jest karmienie dziecka tylko piersią do ukończenia przez nie 6. miesiąca życia. Po 6. miesiącu należy stopniowo wprowadzać pokarmy uzupełniające, aż do 1. roku życia. Dalsza kontynuacja karmienia piersią zależy od indywidualnych możliwości i potrzeb matki i dziecka. Nie ustalono górnego limitu dotyczącego czasu trwania karmienia piersią. Pokarmy uzupełniające powinny być wprowadzane nie wcześniej niż w 17. i nie później niż w 26. tygodniu życia dziecka. Jeśli nie jest możliwe karmienie bezpośrednie, dziecko należy karmić pokarmem odciąganym. U niemowląt karmionych piersią należy stosować suplementację doustną witaminy K w dawce 25 μg od 8. doby do 3. miesiąca życia oraz witaminy D w dawce 400 jednostek od pierwszych dni

Acute diarrhea in paediatric patients

Acute diarrhea is one of the most frequent problems faced by paediatricians. While it usually takes a benign clinical course, on a global scale is still remains one of the leading causes of infantile mortality and is a frequent indication for hospitalisation. Many children are affected, mainly during their first 3 years of life. The commonest type of paediatric acute diarrhea is infective – viral or bacterial (or caused by intoxication by bacterial exotoxins). Rare causes thereof include protozoons, fungi and parasites. The aim of this paper is to review diagnostic and therapeutic approach to paediatric acute diarrhea, based on ESPGHAN and ESPEN 2008 guidelines. Clinical course of acute diarrhea depends mainly on its aetiology. The usual cause of severe diarrhea is rotaviral infection. The principal clinical problem in this setting is dehydration. Its severity is an important prognostic factor and determines the therapeutic approach. First-line treatment includes rehydration by oral route using oral hydrating and hypoosmotic agents. Principles of intravenous rehydration are also discussed. In mild or moderate dehydration, following a brief (4-6 hours) course of intensive rehydration, children should return to their premorbid dietary habits. In most cases, acute infectious diarrhea (both viral and bacterial) resolves spontaneously and does not require, apart from rehydration, any other treatment. The paper presents current ESPGHAN and ESPEN recommendations concerning additional pharmacotherapy and preventive measures.Ostra biegunka należy do najczęstszych problemów, z jakimi spotyka się pediatra. Mimo że jest to choroba o zwykle łagodnym przebiegu, w skali światowej wciąż pozostaje jedną z głównych przyczyn śmiertelności i jest częstą przyczyną hospitalizacji. Choruje na nią wiele dzieci, zwłaszcza w ciągu pierwszych 3 lat życia. Najczęstszy rodzaj ostrej biegunki u dzieci stanowi biegunka infekcyjna – wirusowa i bakteryjna (lub spowodowana zatruciem egzotoksynami bakterii), rzadziej jest ona wynikiem infekcji wywołanej przez pierwotniaki, grzyby, pasożyty. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie postępowania diagnostycznego i leczniczego w ostrej biegunce u dzieci w oparciu o wytyczne ESPGHAN i ESPEN (2008 r.). Przebieg kliniczny zależy głównie od etiologii – najczęstszą przyczyną biegunki o ciężkim przebiegu są zakażenia rotawirusowe. Głównym objawem klinicznym ostrej biegunki jest odwodnienie, jego stopień nasilenia ma charakter rokowniczy i determinuje wybór postępowania. Leczeniem pierwszego wyboru jest nawadnianie doustne za pomocą doustnych płynów nawadniających (DPN) hipoosmolarnych. W poniższym artykule rozszerzono zasady nawadniania dożylnego. W przypadku lekkiego lub umiarkowanego odwodnienia po krótkim (około 4-6-godzinnym) okresie intensywnego nawadniania dzieci powinny być żywione tak jak przed zachorowaniem. W większości przypadków ostra biegunka infekcyjna (zarówno wirusowa, jak i bakteryjna) ustępuje samoistnie i nie wymaga, poza nawadnianiem, dodatkowego leczenia. W pracy przedstawiono aktualne stanowisko ESPGHAN i ESPEN dotyczące dodatkowego postępowania farmakologicznego oraz profilaktyki

Introduction of complementary feeding

Exclusive or full breast-feeding for about 6 months is a desirable goal. Complementary feeding (solid foods and liquids other than breast milk or infant formula and follow-on formula) should not be introduced before 5 months and not later than 7 months. There is no convincing scientific evidence that avoidance or delayed introduction of potentially allergenic foods, such as fish and eggs, reduces allergies either in infants considered at increased risk for the development of allergy or in those not considered to be at increased risk. Infants who are born at term usually have sufficient iron stores until 4 to 6 months of age. It is recommended that exclusively breastfed term infants receive an iron supplementation of 1 mg/kg per day, starting at 4 months of age and continued until appropriate iron-containing complementary foods have been introduced. The preterm infant (7 months) introduction of gluten, and to introduce gluten gradually while the infant is still breastfed, inasmuch as this may reduce the risk of celiac disease, type 1 diabetes mellitus, and wheat allergy.Karmienie piersią powinno trwać co najmniej przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka. Posiłki uzupełniające (pokarmy stałe oraz płynne inne niż mleko kobiece, mieszanki, mleko zastępcze) należy wprowadzać nie wcześniej niż w 5., ale nie później niż w 7. miesiącu życia. Nie ma przekonujących danych naukowych, iż unikanie lub późne wprowadzanie pokarmów potencjalnie alergizujących (takich jak ryby czy jajka) zmniejsza rozwój alergii – ani u dzieci predysponowanych do alergii, ani u dzieci z obciążonym wywiadem rodzinnym. Niemowlęta urodzone o czasie zazwyczaj posiadają wystarczający zapas żelaza do 4.-6. miesiąca życia. Zaleca się, aby dzieci urodzone o czasie karmione wyłącznie piersią otrzymywały suplementację żelazem w dawce 1 mg/kg/dobę po 4. miesiącu życia, do czasu podaży żelaza z pokarmów uzupełniających. Wcześniaki (urodzone <37. tygodnia ciąży), które karmione są mlekiem matki, powinny otrzymywać suplementację żelazem w dawce 2 mg/kg/dobę od 1. do 12. miesiąca życia. Mleko krowie jest ubogie w żelazo i nie należy go podawać jako główny posiłek dzieciom przed ukończeniem 12. miesiąca życia, chociaż niewielkie ilości w postaci przetworów mlecznych mogą niemowlęta otrzymywać już od 11.-12. miesiąca życia. Gluten do diety niemowląt należy wprowadzać nie wczesnej niż przed 4., ale nie później niż w 7. miesiącu życia, stopniowo, małymi porcjami, w trakcie karmienia piersią, gdyż takie postępowanie zmniejsza ryzyko rozwoju choroby trzewnej, cukrzycy typu 1 i alergii na pszenicę

Breast-feeding – the current view

Breast-feeding ensures infants proper growth and neurodevelopment. It covers all qualitative and quantitative demands of term newborns. Breast-feeding brings several benefits for both a mother and a child, which is summarized in this paper. Seventy eight percent of mothers in Poland breastfeed for the first 4 months but only 56% keep breastfeeding longer. Ninety percent of children are breastfed during 48 hours after birth according to Polish Central Statistical Office data from the year 2004. The percentage is similar in all age groups between 0-14 years of age. Eighty eight percent of children are still breastfed after discharge. Eighty nine percent of children in these group are exclusively breastfed (without additional fluids). Exclusive breastfeeding is recommended for the first six months of child’s life. Breast- feeding should be continued during introduction of complementary food till the end of 12th month. Further breast-feeding should be maintained according to a mother’s and a child’s needs. The complementary feeding should not be introduced to infant diet before 17 weeks and delayed after 26 weeks of age. Four hundred units of vitamin D should be supplemented to the infant from the first day of life and 25 μg of vitamin K should be given from the 8th day of life to the end of the 3rd month.Mleko kobiece zapewnia niemowlęciu prawidłowy wzrost oraz rozwój psychofizyczny. Dla niemowląt urodzonych o czasie pokarm kobiety posiada optymalny skład co do jakości, ilości i proporcji składników. Karmienie piersią niesie ze sobą szereg korzyści zarówno dla matki, jak i dziecka, co podsumowano w niniejszym opracowaniu. W Polsce około 76% matek decyduje się na karmienie piersią przez pierwsze 4 miesiące życia dziecka, zaś tylko 56% matek wciąż karmi piersią po ukończeniu przez dziecko tego wieku. Według danych GUS z 2004 roku w ciągu pierwszych 48 godzin życia piersią było karmionych blisko 90% dzieci i liczba ta jest podobna dla wszystkich roczników w grupie 0-14 lat. Z ogólnej liczby badanych dzieci 88,1% było nadal karmionych piersią po wypisie ze szpitala. Niemal 89% dzieci w tej grupie karmiono wyłącznie piersią (tj. bez dopajania i dokarmiania). Zalecane jest karmienie dziecka tylko piersią do ukończenia przez nie 6. miesiąca życia. Po 6. miesiącu należy stopniowo wprowadzać pokarmy uzupełniające, aż do 1. roku życia. Dalsza kontynuacja karmienia piersią zależy od indywidualnych możliwości i potrzeb matki i dziecka. Nie ustalono górnego limitu dotyczącego czasu trwania karmienia piersią. Pokarmy uzupełniające powinny być wprowadzane nie wcześniej niż w 17. i nie później niż w 26. tygodniu życia dziecka. Jeśli nie jest możliwe karmienie bezpośrednie, dziecko należy karmić pokarmem odciąganym. U niemowląt karmionych piersią należy stosować suplementację doustną witaminy K w dawce 25 μg od 8. doby do 3. miesiąca życia oraz witaminy D w dawce 400 jednostek od pierwszych dni