Anaokulu çocuklarında saldırgan davranışların ve anne tepkilerinin incelenmesi

Bu araştırmanın amacı iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Önce anaokulu düzeyindeki çocukların saldırgan davranış örüntülerinin sıklık, tür ve yönelim açısından betimlenmesi; daha sonra da saldırgan davranışlarla annelerin bu tür davranışlara gösterdikleri tepkiler arasındaki olası ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada 5-6 yaşları arasındaki 13 erkek ve 13 kızdan oluşan 26 denek, anaokulunda serbest oyun saatinde doğal gözlem yöntemiyle saldırgan davranış özellikleri açısından incelenmiştir. Bu deneklerin annelerine verilen soru formu aracılığıyla annelerin çocuklarının evdeki saldırgan davranışlara gösterdikleri tepkilerin şiddeti ve türü konusunda bilgi toplanmıştır. Çocukların okuldaki saldırgan davranışlarına ilişkin ilginç bulgular şöyle özetlenebilir. Batıdaki araştırmalar paralelinde ve ülkemizin toplumsal yapısına uygun olarak, erkek çocukların kızlara oranla daha saldırgan olduğu istatistiksel olarak da anlamlı çıkan sonuçlardandır. Ayrıca saldırganlık türleri olarak da anlamlı çıkan sonuçlardandır. Ayrıca saldırganlık türleri cinsiyet farklılığı açısından ele alındığında, erkek çocukların kızlardan daha çok fiziksel türde saldırgan davranışlar gösterdikleri gözlenmiştir. Erkek çocukların fiziksel türde saldırgan davranış birimlerinden en sıklıkla "itişip-kakışma" biçimindeki "çekme", "itme", "kovalama", "elle vurma" ve "nesne fırlatma" davranışlarına kızlardan yoğun biçimde başvurdukları dikkati çeken bulgular arasındadır. Bu sonuçlar sosyal öğrenme kuramını davranışların öğrenilmesiyle ilgili model alma ve pekiştirme kabullerine uygun görülmektedir. Saldırgan davranışların daha çok çocuk erkek modeller tarafından sergilendiği ve erkek çocuklarda ödüllendirildiği toplumlarda kız ve erkek çocuklar arasında böyle farklılıkların görülmesi olağandır. Toplumumuzda da, saldırganlığın erkeksi bir davranış sayıldığı ve özellikle fiziksel saldırganlığın erkekler için beklenen bir davranış olduğu bilinmektedir. Araştırmada ayrıca anaokulunda gözlenen saldırganlığın daha çok insana yönelik olduğu saptanmıştır. Bu bulgunun yalnız anaokulu ortamına mı özgü olduğu yoksa bu yaş çocukları için genel bir yönelim mi olduğu sorusun yanıtlamak için farklı ortamlarda yapılacak benzer araştırmalara gerek duyulmaktadır. Araştırmanın ikinci amacı çerçevesinde çocukların okuldaki saldırganlık düzeyleri ile annelerin saldırgan davranışlara gösterdikleri tepkilerin türü şiddeti arasındaki ilişkiler incelenmiş ve şu genel bulgular saptanmıştır. Annelerin toplam tepki puanları ile çocukların okul saldırganlık düzeyleri ve cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler bulunamamıştır. Çok ve az saldırgan çocuk grupları ile bu çocukların annelerinin verdiği tepkiler arasındaki ilişkilere ayrı ayrı bakıldığında ise çok saldırgan çocuklarda anne tepki şiddetleri arttıkça saldırganlığın azaldığı yönünde düşük düzeyde bir ilişki dikkati çekmiştir. Anne tepki türlerinin ayrı ayrı ele alınarak bunlarla okuldaki saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişkilere bakıldığında, şiddetli tür anne tepkileri ile çocukların saldırganlık düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmamasına karşın annelerin nötr tepkileriyle saldırganlık düzeyi arasında olumlu bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Şöyle ki, saldırgan davranışları görmezlikten, duymazlıktan gelen annelerin çocukları okulda daha az saldırgan görülmüştür. Bu bulgulara yol açan nedenler yorumlar bölümünde ayrıntılı bir biçimde tartışılmıştır