The archaeological evidence of sea level change in the Mediterranean: guidelines and reappraisals

-

Past and Future Impacts of the Relative Sea Level Rise on the Seafront of Ancient Delos (Cyclades, Greece) and Flooding Scenarios by 2150

Sea level rise due to global warming is a continuing and, disappointingly, accelerating process which has already affected and will further impact coastal lowlands and the social and economic activities in these areas. Delos Island, situated in the middle of the Cyclades in the Aegean Sea, was considered the most sacred of all islands in ancient Greek culture and was a trading hub for the entire eastern Mediterranean. Uninhabited since the 7th century AD, and consistently the focus of research and touristic attention, the island is designated as an archaeological site and inscribed on the UNESCO World Heritage List. Previous studies on the relative sea level (rsl) changes suggest a steadily rising rsl during the last 6300 years, starting from a sea level of −4.80 ± 0.20 m in the Late Neolithic. The seafront of the ancient city of Delos is subject to the effects of rsl rise, which have caused significant coastline retreat and exposure to the northerly winds and waves, whereas parts of the coastal lowland, where the remains of the ancient city lie, are inundated, forming extended wetlands. The future impacts of rsl rise on the seafront of ancient Delos are illustrated on very-high-resolution digital surface models, evaluating both the flooding risk under different climatic projections, as provided by the IPCC AR6 report, and the ongoing land subsidence, as recorded by GNSS data. An rsl rise ranging from 87 cm (SSP1-2.6 scenario) to 148 cm (SSP5-8.5 scenario) is anticipated by 2150, requiring both resilience strategies and adaptation solutions as well as mitigation policies to cope with the effects of climate change

Human intervention in the Keian Landscape

Mendoni Lina G., Kolaiti Eleni. Human intervention in the Keian Landscape. In: Dialogues d'histoire ancienne, vol. 19, n°1, 1993. pp. 93-118

Changes in the anthropogenic environment along the eastern coast of the Peloponnese on the basis of archaeological and geomorphological indicators of the Late Holocene relative sea level changes: proposing a geoarchaeological method of approach

The various processes identified in the Earth's crust, mainly the isostatic response of the earth's crust to the redistribution of ice and ocean loads and the vertical land tectonic movements, interact with global eustatic change and result in the relative sea level changes, causing dramatic changes in the coastal environment with significant socio-economic implications over time.This PhD thesis aims at decoding the potential impact that the complex glacio-hydro-isostatic and vertical tectonic movements might have on the coastal environment of the Late Holocene, exploring the effects of relative sea level changes on the contemporary anthropogenic environment, land-sea relationship, human activity and culture. A total of seventy-three (73) sites and locations were chosen as suitable indicators for observing relative sea level changes, following a systematic, geoarchaeological survey along an extensive geographical area stretching over 785 km, from the west coast of Attica in the northern Saronic Gulf to the eastern coastline of the Peloponnese and, thence, down to the west border of the Laconic Gulf. Systematic observation, mapping and measurement of depths of various geomorphological features, such as tidal notches and successive beachrock formations, allowed for the determination of distinct past sea levels. Conversely, recording the position and the current depth of submerged ancient structures as well as determining their functional elevation on the basis of distinctive functional features allowed for the dating of the inferred sea level stands. In the study area seven distinct Late Holocene sea levels were identified, dating from the Early Bronze Age to the 20th century, and the periods of their relative change were sequentially dated. The palaeogeographic reconstruction of the shore of ancient settlements, residential and farmhouse building complexes and harbour installations was relied on the determination of the respective sea levels and the assessment of the marine transgression in the coastal plains over time.Sea level stand I at the depth of 5.10 ± 0.20 m below present mean sea level (bmsl) is dated to the Early Bronze Age between 5500 yr before present (3500 BC) and 4200 yr before present (2200 BC), indicating a period of sea level stability of at least 1300 years. The dating of this sea level was documented on the basis of characteristic archaeological evidence from the prehistoric sites of Kalamianos in Corinthia, ancient Asine in the Argolid and Pavlopetri in Laconia. It was identified as the sea level contemporary with the period of habitation of the prehistoric sites of Lampayianna and probably of Salandi in the Argolid. The relative change to the next sea level II most likely occurred between 4200 yr before present (2200 BC) and 3500 yr before present (1500 BC). Sea level stand II at 4.40 ± 0.20 m bmsl is dated to the Late Bronze Age between 3500 yr before present (1500 BC) and 3200 yr before present (1190 BC), determining a period of sea level stability of at least 300 years. The dating of this sea level was documented on the basis of characteristic archaeological evidence from the prehistoric sites of Kalamianos and Portoheli (ancient Halieis) and was identified as a sea level stand contemporary with the habitation of the prehistoric sites of Salandi and Pavlopetri. Relative change to the next sea level III seems to have occurred between 3200 yr before present (1190 BC) and 2700 yr before present (700 BC). Sea level stand III at 3.60 ± 0.20 m bmsl ranges within the chronology of the Archaic period to the Late Roman times, i.e. between 2700 yr before present (700 BC) and 1600 yr before present (4th c. AD) or probably 1400 yr before present (6th c. AD), indicating a period of sea level stability of at least 1000 or 1200 years. Level III was found to be repeatedly associated with characteristic archaeological evidence throughout the eastern coast of the Peloponnese. It is identified as the sea level during the life of the harbour installations and building complexes of the Classical period on the island of Aegina, in Palaiokastro (Methana), in Phourkari, possibly in the west end of the bay of Dardiza, in the bay of Kapari (ancient Ermioni), in Thalassopetra, in ancient Asine, at Limen Ieraka and probably in Epidaurus Limera, in Plytra (ancient Asopos) and in Gythion. It is also identified as the sea level during the use of the Roman/Late Roman harbour facilities in Kenchreai, in Aegina and Ancient Epidaurus, as well as many coastal settlements and structures of the same period in the bay of Ayios Vlasis, in Gkliati, Psifta, Soupia, Pigadia, Plepi, in the east side of the Dardiza bay, in Kouverta, Portoheli (ancient Halieis), Thini, ancient Asine, Karathona, Ayia Marina (Daimonia Beach), Plytra (ancient Asopos), Mandilou (Trinisa), Valtaki, Gythion and Vathy. The relative change to the next sea level IV most likely occurred between 1600 yr before present or 1400 yr before present (4th or 6th c. AD) and 800-700 yr before present (13th century).Sea level stand IV at 2.40 ± 0.20 m bmsl dates after 13th c. AD (800-700 yr before present) on the basis of the harbour installations at Ayios Athanasios in the bay of Soupia. In the absence of adequate chronological data from this period, the duration of sea level stand IV is unclear, but certainly short, as its succession by sea level V occurred some time before the First Venetian occupation (14th c. AD). Sea level stand V at 1.45 ± 0.15 m bmsl dates to the First Venetian occupation – First phase of Ottoman domination in 1389 (600 yr before present). It seems to have lasted until about 1839 (160 yr before present), thus defining a period of sea level stability of at least 450 years. This level has been dated on the basis of relevant archaeological evidence at Palaiokastro (Methana), Mpourtzi (Nafplio) and Mylos Beach (Ayios Andreas), corresponding to the period of use of the coastal constructions in Lazareto (Deimezi) and Myloi (Lerna). The relative change to sea level VI appears to have occurred around or after 1840. Sea level stand VΙ at 0.80 ± 0.10 m bmsl dates to the Modern times after 1840 (160 yr before present) and is evidenced in Ermioni (Gourimesi). It is identified at the harbour installations of Kenchreai, Aegina and ancient Epidaurus. It seems to have lasted for a few decades until the early 20th century, when the sea level rose to 0.35 ± 0.15 m bmsl (sea level stand VII) and then reached its present position. Sea level stability of the Late Holocene, defined along the eastern coast of the Peloponnese, seems to be followed by periods of rapid or sudden change, that may not be reasonably attributed to local tectonism, specific fault zones and seismic events. Rather, these rapid changes seem to correlate with a wider regional tectonic regime of a crust block with uniform behaviour incorporating at least the entire Eastern Peloponnese during the Late Holocene. In the study area, the curve of the relative sea level change over the last 5500 years shows a very slow change from the Early Bronze Age (5500 yr before present) to Late Roman times (1400 yr before present) at about 0.30 mm/yr to 0.40 mm/yr, which remarkably increases to 1.75 mm/yr from the Early Byzantine period to Modern times. From the mid-19th c. onwards until the end of the 20th c. the rate of relative sea level change is even greater, in the order of 5 mm/yr.The contribution of a geoarchaeological method of approach applied to coasts is extremely important both in resolving archaeological problems and in understanding local and regional geological phenomena. On the basis of such application, the palaeogeographic reconstruction of a submerged ancient coastal landscape can be accomplished. Its geological and historical path can be traced in relation to the changes in the coastal environment due to the relative sea level changes. Answers can be found on issues relevant to the abandonment or the disruption of the historical continuity of a human habitation site. Reconstructing the coastal environment thus provides a frame for better understanding the activities in relation to it and, ideally, the historical context to which they belong. Finally, the estimation of the relative sea level changes over time combined with accurate coastal topography and climatic modeling can lead to relative sea level change prediction and assessment of marine transgression to coastal plains, so as to support modern city planning, while protecting the densely populated and intensely economically exploited coastal areas.Οι διάφορες διεργασίες που συμβαίνουν στο γήινο φλοιό, κυρίως η ισοστατική απόκριση του γήινου φλοιού στην ανακατανομή φορτίων πάγου και ωκεανού και οι κατακόρυφες τεκτονικές κινήσεις, αλληλεπιδρούν με την παγκόσμια ευστατική αλλαγή και προκαλούν τις σχετικές μεταβολές του επιπέδου της θάλασσας, επιφέροντας δραματικές αλλαγές στο παράκτιο περιβάλλον με σοβαρές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στη διάρκεια του χρόνου. Στην παρούσα διατριβή έγινε προσπάθεια αποκωδικοποίησης των επιπτώσεων στο παράκτιο ανθρωπογενές περιβάλλον των σχετικών μεταβολών του θαλάσσιου επιπέδου κατά το Ανώτερο Ολόκαινο, ως αποτέλεσμα της σύνθετης παγετο-υδρο-ισοστατικής και τεκτονικής επίδρασης στη σχέση ξηράς-θάλασσας σε συνδυασμό με την αρχαία ανθρώπινη παράκτια δραστηριότητα. Η συστηματική γεωαρχαιολογική έρευνα των ακτών σε εβδομήντα τρείς (73) θέσεις μιας μεγάλης γεωγραφικής περιοχής μήκους ακτογραμμής 785 km, που εκτείνεται από τη δυτική ακτή της Αττικής στο βόρειο Σαρωνικό κόλπο, διατρέχει όλη την ανατολική ακτή της Πελοποννήσου και καταλήγει στη δυτική ακτή του Λακωνικού κόλπου, αποκάλυψε πλήθος δεικτών της σχετικής μεταβολής του επιπέδου της θάλασσας. Η παρατήρηση, η χαρτογράφηση και η μέτρηση των βαθών χαρακτηριστικών γεωμορφών, όπως οι παλιρροϊκές εγκοπές και οι διαδοχικές γενεές των beachrocks, επέτρεψαν τον καθορισμό των διαφόρων θαλάσσιων επιπέδων. Η καταγραφή της θέσης, η μέτρηση βαθών και ο καθορισμός του λειτουργικού υψομέτρου των βυθισμένων αρχαίων δομών από ακριβείς αρχαιολογικούς δείκτες επέτρεψαν τη χρονολόγησή τους. Στην περιοχή έρευνας καθορίσθηκαν επτά διακριτά Άνω Ολοκαινικά επίπεδα της θάλασσας, από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού έως τον 20ο αιώνα, και χρονολογήθηκαν οι περίοδοι της σχετικής μεταβολής τους. Η παλαιογεωγραφική αναπαράσταση της ακτής των αρχαίων οικισμών, μικρότερων οικιστικών και παραγωγικών μονάδων και λιμενικών εγκαταστάσεων στη διάρκεια του χρόνου προέκυψε μετά των καθορισμό των θαλάσσιων επιπέδων και την εκτίμηση της θαλάσσιας επίκλυσης στις παράκτιες πεδιάδες. Το θαλάσσιο επίπεδο Ι σε βάθος 5.10 ± 0.20 m κάτω από τη μέση σύγχρονη θαλάσσια στάθμη (bmsl) χρονολογείται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, μεταξύ 5500 χρόνια πριν από σήμερα (3500 π.Χ.) και 4200 χρόνια πριν από σήμερα (2200 π.Χ.) και καθορίζει μια περίοδο σταθερότητας του επιπέδου της θάλασσας τουλάχιστον 1300 χρόνων. H χρονολόγηση του επιπέδου αυτού έχει γίνει με βάση αρχαιολογικές ενδείξεις στις προϊστορικές θέσεις Καλαμιανός, Αρχαία Ασίνη και Παυλοπέτρι, και ταυτοποιείται ως το θαλάσσιο επίπεδο λειτουργίας του προϊστορικού οικισμού στα Λαμπαγιαννά και πιθανόν στο Σαλάντι. Η σχετική μεταβολή στο επόμενο θαλάσσιο επίπεδο II φαίνεται ότι έγινε μεταξύ 4200 χρόνια πριν από σήμερα (2200 π.Χ.) και 3500 χρόνια πριν από σήμερα (1500 π.Χ.). Το θαλάσσιο επίπεδο ΙΙ στα 4.40 ± 0.20 m bmsl χρονολογείται στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού, μεταξύ 3500 χρόνια πριν από σήμερα (1500 π.Χ.) και 3200 χρόνια πριν από σήμερα (1190 π.Χ.) και καθορίζει μια περίοδο σταθερότητας του επιπέδου της θάλασσας τουλάχιστον 300 χρόνων. H χρονολόγηση του επιπέδου αυτού έχει γίνει με βάση αρχαιολογικές ενδείξεις στις προϊστορικές θέσεις Καλαμιανός και Πορτοχέλι (Αρχαίοι Αλιείς) και ταυτοποιείται ως ένα θαλάσσιο επίπεδο λειτουργίας των οικισμών στο Σαλάντι και στο Παυλοπέτρι. Η σχετική μεταβολή στο επόμενο θαλάσσιο επίπεδο IΙI φαίνεται ότι έγινε μεταξύ 3200 χρόνια πριν από σήμερα (1190 π.Χ.) και 2700 χρόνια πριν από σήμερα (700 π.Χ.). Το θαλάσσιο επίπεδο ΙΙΙ σε βάθος 3.60 ± 0.20 m bmsl χρονολογείται από την Αρχαϊκή περίοδο έως τους Υστερορωμαϊκούς χρόνους, μεταξύ 2700 χρόνια πριν από σήμερα (700 π.Χ.) και 1600 χρόνια πριν από σήμερα (4ος αι. μ.Χ.) ή πιθανότατα 1400 χρόνια πριν από σήμερα (6ος αι. μ.Χ.) και καθορίζει μια περίοδο σταθερότητας του επιπέδου της θάλασσας τουλάχιστον 1000 ή 1200 χρόνων. Το επίπεδο αυτό έχει χρονολογηθεί με βάση πολλές αρχαιολογικές ενδείξεις σε όλο το μήκος των ανατολικών ακτών της Πελοποννήσου. Ταυτοποιείται ως το επίπεδο λειτουργίας των λιμενικών, οικιστικών και παραγωγικών εγκαταστάσεων της Κλασσικής περιόδου στην Αίγινα, στο Παλαιόκαστρο Μεθάνων, στο Φουρκαρί, πιθανόν στη δυτική κατάληξη του όρμου της Δάρδιζας, στον όρμο της Κάπαρης (αρχαία Ερμιόνη), στη Θαλασόπετρα, στην αρχαία Ασίνη, στο Λιμένα Ιέρακα και πιθανόν στην Επίδαυρο Λιμηρά, στην Πλύτρα (αρχαίος Ασωπός) και στο Γύθειο. Επίσης, αποτελεί το επίπεδο λειτουργίας των Ρωμαϊκών/Υστερορωμαϊκών λιμενικών εγκαταστάσεων στις Κεγχρεές, στην Αίγινα και στην Αρχαία Επίδαυρο, και πολλών παράκτιων οικιστικών εγκαταστάσεων και δομών της ίδιας περιόδου στον όρμο του Αγίου Βλάση, στο Γκλιάτη, στην Ψήφτα, στη Σουπιά, στα Πηγάδια, στο Πλέπι, στην ανατολική πλευρά του όρμου Δάρδιζας, στην Κουβέρτα, στο Πορτοχέλι (αρχαίοι Αλιείς), στο Θυνί, στην αρχαία Ασίνη, στην Καραθώνα, στην Αγία Μαρίνα Παραλίας Δαιμονιάς, στην Πλύτρα (αρχαίος Ασωπός), στη Μαντηλού (Τρίνησα), στο Βαλτάκι, στο Γύθειο και στο Βαθύ. Η σχετική μεταβολή στο επόμενο θαλάσσιο επίπεδο IV φαίνεται ότι έγινε μεταξύ 1600 ή 1400 χρόνια πριν από σήμερα (4ος ή 6ος αι. μ.Χ.) και 800-700 χρόνια πριν από σήμερα (13ος αι.). Το θαλάσσιο επίπεδο ΙV στα 2.40 ± 0.20 m bmsl χρονολογείται μετά τον 13ο αι. μ.Χ. (800-700 χρόνια πριν από σήμερα), από τις λιμενικές εγκαταστάσεις στον Άγιο Αθανάσιο στο όρμο Σουπιάς. Ελλείψει πολλών χρονολογικών στοιχείων της περιόδου αυτής, η διάρκεια του επιπέδου είναι ασαφής, αλλά σίγουρα βραχεία, ενώ η αλλαγή του στο επόμενο θαλάσσιο επίπεδο V έγινε κάποια περίοδο πριν την Α’ Ενετοκρατία (14ος αι. μ.Χ.). Το θαλάσσιο επίπεδο V σε βάθος 1.45 ± 0.15 m bmsl χρονολογείται κατά την Α' Ενετοκρατία - Πρώτη φάση Τουρκοκρατίας, από το 1389 (600 χρόνια πριν από σήμερα). Φαίνεται ότι διήρκεσε έως περίπου το 1839 (160 χρόνια πριν από σήμερα) καθορίζοντας έτσι μια περίοδο σταθερότητας του επιπέδου της θάλασσας τουλάχιστον 450 χρόνων. Το επίπεδο αυτό έχει χρονολογηθεί με βάση αρχαιολογικές ενδείξεις στο Παλαιόκαστρο Μεθάνων, στο Μπούρτζι Ναυπλίου και στην Παραλία Μύλος Αγίου Ανδρέα, και ταυτοποιείται ως το επίπεδο λειτουργίας των παράκτιων κατασκευών στο Λαζαρέρο (Δεϊμέζη) και στους Μύλους Λέρνας. Η σχετική μεταβολή στο θαλάσσιο επίπεδο VI φαίνεται ότι έγινε γύρω ή μετά το 1840. Το θαλάσσιο επίπεδο VΙ στα 0.80 ± 0.10 m bmsl χρονολογείται στους Νεότερους Χρόνους, μετά από το 1840 (160 χρόνια πριν από σήμερα) με βάση την αρχαιολογική ένδειξη στην Ερμιόνη (Γκουριμέσι). Ταυτοποιείται στις λιμενικές εγκαταστάσεις των Κεγχρεών, της Αίγινας και της αρχαίας Επιδαύρου. Φαίνεται ότι είχε βραχεία διάρκεια μερικών δεκαετιών μέχρι τις αρχές του 20ου αι., οπότε και διαμορφώθηκε το νεότερο θαλάσσιο επίπεδο VΙI σε βάθος 0.35 ± 0.15 m bmsl, για να μεταβληθεί στη συνέχεια στο σημερινό επίπεδο της θάλασσας. Οι περίοδοι σταθερότητας του επιπέδου της θάλασσας που διαπιστώθηκαν στις ανατολικές ακτές της Πελοποννήσου κατά το Ανώτερο Ολόκαινο φαίνεται να ακολουθούνται από περιόδους γρήγορης ή και απότομης μεταβολής του, οι οποίες, όμως, δεν μπορούν να συνδεθούν με τοπικό τεκτονισμό, συγκεκριμένες ρηξιγενείς ζώνες και σεισμικά γεγονότα. Αυτές οι αλλαγές φαίνεται να αφορούν σε ένα ευρύτερο περιφερειακό τεκτονικό περιβάλλον, που καθορίζει ένα τέμαχος του φλοιού με ενιαία συμπεριφορά στη διάρκεια του Ανωτέρου Ολοκαίνου που περιλαμβάνει τουλάχιστον όλη την ανατολική Πελοπόννησο. Η καμπύλη της σχετικής μεταβολής του επιπέδου της θάλασσας κατά τελευταία 5500 χρόνια στην περιοχή έρευνας δείχνει μια πολύ αργή σχετική μεταβολή από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (5500 χρόνια πριν από σήμερα) έως τους Υστερορωμαϊκούς χρόνους (1400 χρόνια πριν από σήμερα) με ρυθμό της τάξεως των 0.30 mm/yr έως 0.40 mm/yr, ο οποίος επιταχύνεται αξιοσημείωτα σε 1.75 mm/yr, από τους Πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους έως τους Νεότερους χρόνους, ενώ από τα μέσα του 19ου αι. έως το τέλος του 20ου αι. ο ρυθμός της σχετικής μεταβολής του επιπέδου της θάλασσας είναι πολύ ταχύς, της τάξεως των 5 mm/yr. Η συμβολή της γεωαρχαιολογικής προσέγγισης των ακτών είναι εξαιρετικά σημαντική τόσο στην επίλυση αρχαιολογικών προβλημάτων, όσο και στην κατανόηση των τοπικών και περιφερειακών γεωλογικών φαινομένων. Μέσω αυτής μπορεί να ανασυσταθεί παλαιογεωγραφικά ένα βυθισμένο αρχαίο παράκτιο τοπίο και να ιχνηλατηθεί η γεωλογική και ιστορική του διαδρομή σε σχέση με τις μεταβολές του παράκτιου περιβάλλοντος λόγω των σχετικών μεταβολών του επιπέδου της θάλασσας. Μπορεί να δοθεί απάντηση για την εγκατάλειψη ή τη διακοπή της ιστορικής συνέχειας μιας θέσης κατοίκησης. Μπορεί να κατανοηθεί το παράκτιο περιβάλλον και οι ανθρώπινες δραστηριότητες που φιλοξένησε μέσα στο εκάστοτε ιστορικό πλαίσιο. Παράλληλα, η εκτίμηση των ρυθμών της σχετικής μεταβολής του επιπέδου της θάλασσας στη διάρκεια του χρόνου σε συνδυασμό με ακριβή στοιχεία παράκτιας τοπογραφίας και κλιματικού μοντέλου μπορεί να οδηγήσει στην πρόβλεψη της μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας και στην εκτίμηση του μεγέθους της θαλάσσιας επίκλυσης στις παράκτιες πεδιάδες, υποβοηθώντας το σύγχρονο πολεοδομικό σχεδιασμό με κύριο άξονα την έγκαιρη ανάσχεση των επιπτώσεων που θα έχει στις πυκνοκατοικημένες και έντονα οικονομικά εκμεταλλευόμενες παράκτιες περιοχές

Palaeogeography of Ancient Lasaia (SE Crete, Greece)

The remains of the Hellenistic-Roman harbour-town of Lasaia are situated in southeastern Crete on a headland at the NE end of the bay of Kaloi Limenes, while at a short distance from the shore lies the island of Traphos. The application of a geoarchaeological method allowed us to reconstruct the palaeogeography of the coast and track the evolution of the ancient harbour of Lasaia from the Minoan palatial period to Hellenistic-Roman times to the 17th century AD.The palaeogeography of the seafront of ancient Lasaia followed the relative sea level changes that occurred during the last 4,000 years along the coast of central and eastern Crete: from a tied island connected to the mainland by a strip of land when the sea level was at 4.15 ± 0.30 m between ca. 1900 BC and ca. 1600 BC, and 2.50 ± 0.20 m bmsl between ca. 1600 BC and ca. 1200 BC, to a low promontory jutting out into the sea within a short distance from the coast of Traphos when the sea level was at 1.20 ± 0.10 m bmsl between ca. 1200 BC and AD 1604, and finally to a narrow shore opposite the island, when the sea level rose to 0.55 ± 0.05 m bmsl during the AD 1604 earthquake, which remained there for a significant period of time within the last 400 years.During the Minoan palatial period, an artificial outer breakwater at the SW end of Traphos Island appears to have formed a protected harbour basin. In Hellenistic-Roman times, the outer breakwater had been submerged and an inner breakwater was constructed, leaving a channel between it and the island that allowed mariners to pass from the western to the eastern basin depending on the weather. In the early 17th c., the island was isolated from the mainland and provided shelter for Cretan refugees.Les vestiges de la ville portuaire antique de Lasaia sont situés dans le sud-est de la Crète sur un promontoire à l'extrémité nord-est de la baie de Kaloi Limenes, à proximité de l'île de Traphos. Nous avons pu reconstruire la paléogéographie de la côte et reconstituer l'évolution de l'ancien port de Lasaia de la période minoenne jusqu'au 17e siècle après J.-C. La paléogéographie du front de mer a suivi les changements relatifs du niveau de la mer qui se sont produits au cours des 4 000 dernières années. Le niveau de la mer était à -4,15 ± 0,30 m vers 1900-1600 avant J.-C., -2,50 ± 0,20 m vers 1600-1200 ans avant J.-C., -1,20 ± 0,10 m entre vers 1200 av. J.-C. et 1604 après J.-C., et enfin vers -0,55 ± 0,05 m lors du tremblement de terre de 1604 après J.-C. Pendant la période minoenne, un brise-lames à l'extrémité sud-ouest de l'île Traphos semble avoir protégé un bassin portuaire. À l'époque hellénistique et romaine, le brise-lames a été submergé et un deuxième brise-lames intérieur a été construit, permettant la circulation des navires du bassin ouest au bassin oriental en fonction de la météorologie marine. Au début du xviie siècle, l'île était finalement séparée du continent, offrant un abri à des réfugiés crétois

Holocene sea level changes and palaeogeographic reconstruction of the Ayia Irini prehistoric settlement (Keos Island, Cyclades archipelago, Greece)

The history of the Ayia Irini promontory is closely linked to seismic activity and the successive changes in Relative Sea Level from the Late Neolithic to the Hellenistic period. After an occupation period of approximately 500 years, it was suddenly abandoned in 2000 BC, when the RSL rose from -5.0 ± 0.10 m to -3.60 ± 0.30 m. Following an undetermined interval, the promontory was resettled and the town grew in size and prosperity. The first landward fortification was constructed in the early 19th century BC and destroyed in the early 18th century BC. A larger fortification followed in the 16th century BC, which was reconstructed after the 16th century BC earthquakes probably related to the eruption of the Thera volcano. The coastal part of the Great Fortification was founded on an extended artificial rock fill that surrounds the promontory, thus expanding the area of the town to the seashore. In the mid-15th century BC a major earthquake caused widespread destruction, signalling the end of the settlement. The settlement was re-established and then completely abandoned following a severe earthquake in the mid-14th century BC. In the mid-2nd century BC, the RSL rose to -2.35 ± 0.15 m, a stand that probably lasted until ca. 1200 AD. A new sea level of -1.40 ± 0.10 m was maintained throughout the Venetian occupation period of Cyclades and after ca. 1570 the RSL rose to -0.85 ± 0.15 m. During the last 400 years, the RSL rose to its current position, completely submerging the coastal rock fill and the overlying fortifications

Geoarchaeology of the Roman harbour of Ierapetra (SE Crete, Greece)

In this paper, we reconstruct the palaeogeographical evolution of the ancient seafront of Roman Ierapetra, using historical evidence, maps and new bathymetric data. Modern human interventions in the coastal zone have significantly altered the primary data necessary for determining past sea levels. During Roman times, when the sea level was 1.30 m lower than it is at present, major technical interventions were needed in order to form a safe harbour on the coast of Ierapetra, which was exposed to southerly waves. It was then that an elongated eastern breakwater was constructed that bounded the basin of the outer harbour to the east. The inner and outer beachrock reefs were the southern and northern boundaries of the basin, respectively. The western breakwater was constructed by using the outer beachrock reef and a small islet aligned with it. The inner basin was formed by extending the western breakwater further to the west and joining it to the coast.Dans cet article, nous présentons l’évolution paleogéographique du front de mer de Ierapetra à l’époque romaine, en utilisant des données historiques, cartographiques et bathymétriques. Des aménagements récents de la zone littorale ont malheureusement détruit les indicateurs de paleo-niveaux marins. À l’époque romaine, quand le niveau marin était ca. 1,30 m sous le niveau actuel, des constructions ont été nécessaires afin de protéger les bassins portuaires des houles du Sud. Ainsi, un môle protégeait le port du côté oriental. Des affleurements de beach-rock limitaient le bassin au Nord et au Sud, tandis qu’un môle occidental était aménagé en profitant de la présence d’un banc de beach-rock

Vertical land movements and sea level changes along the coast of Crete (Greece) since Late Holocene

Geomorphological survey along the coasts of Crete revealed widespread evidence of uplifted and submerged tidal notches, different phases of beachrock formation, and many relics of ancient coastal constructions. About 1.6 ka BP, when the sea level was at −1.25 ± 0.05 m, the western tectonic block of the island uplifted by 9.15 ± 0.20 m in its westernmost extremity and by 2.00 m approximately in its eastern boundary and tilted southeastward. Repeated preceding episodes of subsidence submerged the western part of the island by 1.60 m in a period of 2300 years. Along the western coast, the younger phase of the submerged beachrocks was identified and measured at nineteen locations, together with the submerged tidal notches and archaeological remains. Land subsidence by 1.25 ± 0.05 m, subsequent to the uplift of the western part, occurred after the late Venetian occupation period (∼AD 1600), coincident with the submersion of the eastern part of the island. In central and eastern Crete, the relative sea level change evidence from tidal notches and beachrocks revealed five distinct sea level stands at −6.55 ± 0.55 m, −3.95 ± 0.35 m, −2.70 ± 0.15 m, −1.25 ± 0.05 m and −0.55 ± 0.05 m. The lowest sea level stand can be identified with the oldest dated tidal notch of western Crete between 4200 ± 90 B P and 3930 ± 90 B P. Two subsequent sea levels can be linked with the Protopalatial (1900–1700 B C or 1600 B C) and Neopalatial period (1600–1450 B C) of the Minoan civilization, according to submerged prehistoric morphologies and inundated Minoan constructions. The change of sea level from −2.70 ± 0.15 m to −1.25 ± 0.05 m is placed between 1450 B C and the fourth century BC. The dating of −1.25 ± 0.05 m sea level stand was based on the measurement and interpretation of ancient coastal installations built along the coast of central and eastern Crete during Classical, Hellenistic, Roman, Byzantine and Venetian periods. Historical sources report a relative sea level rise by 0.70 m during the AD 1604 paroxysmal event. Over the last 400 years, the relative sea level rose by 0.55 m. The uplift of the coast of western Crete and the submersion in its central and eastern coast indicate that during the AD 365 paroxysmal event the island was split along a tectonic boundary identified with the neotectonic graben of Spili and its northern and southern prolongation.Published43-703SR. AMBIENTE - Servizi e ricerca per la SocietàJCR Journa