Sociaal werkers onder gemeentelijke regie. Pleidooi voor sociale rechtvaardigheid als basisprincipe voor sociaal werk

Burgers worden door de overheid bij voorkeur gezien als zelfredzaam en verantwoordelijk. Door de strengheid van regels (of de toepassing ervan) kan het niet anders of er worden groepen uitgesloten. Als iemand de formulieren niet goed begrijpt en daardoor verkeerd invult kan hem of haar dat zijn uitkering kosten. Mensen aan het loket die overstuur zijn over de zoveelste teleurstelling of afwijzing worden door mannen met een V op hun jasje “naar de uitgang begeleid”, en zij blijven dus verstoken van hulp. Het lijkt erop dat vooral modelburgers die zich op de voorgeschreven wijze gedragen welkom zijn. Maar er zijn ook mensen met verdriet, met boosheid, met teleurstellingen en frustraties. Soms hebben mensen een verstandelijke beperking, of een psychische stoornis. Juist deze mensen vallen snel buiten de boot bij een formele opstelling.In deze bijdrage bespreken we de uitdagingen die dit met zich meebrengt voor sociaal werkers die veelal werkzaam zijn in wijkteams

Maatschappelijk Werk als ambacht:: Uitgaan van de context of van ‘bewijzen’ - onderzoek in de sociaal werk praktijk

Sinds een aantal jaren is er meer belangstelling voor praktijkgericht onderzoek in het onderwijs en de beroepspraktijk van sociaal werkers. In deze korte tijd heeft dit al heel wat resultaten opgeleverd, zoals o.a. op de projectenbank van subsidieverstrekker RAAK-SIA te zien is. Hiermee ontstaat een reden om eens vanuit het perspectief van de werkers stil te staan bij de aard en aanpak van dit praktijkonderzoek, en de rol die je daar als professional in zou kunnen spelen

Onderzoek project Buurtactiveringscoach bij Vak & Werk Rijnmond.

Hierbij presenteren we u een onderzoek dat is gedaan in opdracht van Vak & Werk Rijnmond te Rotterdam. In de Rotterdamse Deelgemeente Kralingen-Crooswijk voert deze organisatie een bijzonder project uit voor mensen die langdurig en zonder veel perspectief zijn aangewezen op een uitkering krachtens de Wet Werk en Bijstand. Onder de naam Buurtactiveringscoach wordt gedurende een bepaalde periode intensieve ondersteuning aangeboden aan deze cliënten. We hebben onderzocht wat de effecten zijn van deze aanpak

Compendium voor de verplichte tegenprestatie bijstandsgerechtigden

Sinds 1 januari 2015 maakt de tegenprestatie onderdeel uit van de Participatiewet. Het hoofddoel van deze nieuwe wet is dat meer mensen betaald werk vinden, ook mensen met een arbeidsbeperking. De tegenprestatie mag niet verward worden met verplichte onbetaalde arbeid in het kader van de re-integratie. De re-integratietrajecten zijn bedoeld om de bijstandsgerechtigden te ondersteunen bij de terugkeer naar werk. De tegenprestatie is bedoeld om de bijstandsgerechtigde iets terug te laten doen voor de ontvangen uitkering. Tijdens onderzoek naar de gang van zaken bij de verplichte tegenprestatie voor bijstandsgerechtigden in Rotterdam werd duidelijk, dat een handleiding vanuit het perspectief van de klant ontbreekt terwijl daar wel behoefte aan bestaat. Om in die behoefte te voorzien hebben wij een compendium ontwikkeld. Het compendium gaat in op de rechten, plichten en risico’s voor de bijstandsgerechtigde die met de tegenprestatie te maken krijgt. Ook licht het compendium het perspectief van de uitvoerders toe en biedt het een overzicht van de argumenten van voor- en tegenstanders van de tegenprestatie. Het compendium sluit af met 25 tips gericht op wat u als bijstandsgerechtigde kunt doen om het contact met uw gemeente over de tegenprestatie goed te laten verlopen

Verplicht Vrijwillig: Een onderzoek naar de verplichte tegenprestatie voor bijstandsgerechtigden

Deze rapportage onder de noemer ‘Verplicht vrijwillig’ bevat de weerslag van een deelonderzoek van de Wmo-werkplaats Rotterdam naar de Rotterdamse aanpak van de verplichte tegenprestatie voor bijstandsgerechtigden. Rotterdam kent een lange traditie om voor de moeilijk(er) te bemiddelen groepen participatieplaatsen te realiseren. Het streven is (ook) de zogeheten activeringsgroep, dat wil zeggen werkzoekenden met een wwb-uitkering van vijf jaar of langer – met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt – mee te laten doen. In Rotterdam maken de klantmanagers – in de loop der tijd – en al naar gelang de locatie gebruik van verschillende agogische methoden. Dit impliceert in de wmo-beleidscontext meer focus op zelfregie en eigen verantwoordelijkheid van de klant. Op basis van de literatuurstudie en de vergelijkende casestudy wordt in de rapportage primair stilgestaan bij het karakter van de interventie en worden dilemma’s benoemd. Aan bod komen vijf perspectieven van relevante actoren (uitkeringsgerechtigde klanten, klantmanagers c.q. activeringsconsulenten, ontvangende organisaties, beleidsmakers en het hoger beroepsonderwijs) op de tegenprestatie. Het spreken over een tegenprestatie impliceert (op voorhand) een waardeoordeel over het (wederkerige) karakter van het handelen. Geconstateerd wordt dat er veel spraakverwarring over de tegenprestatie bestaat. De tegenprestatie kan worden beschouwd als een essentially contested concept. De verschillen en overeenkomsten tussen de situatie in de deelgemeente Overschie waar geëxperimenteerd met een door welzijnsorganisatie RadarAdvies geïnitieerde vorm van groepsempowerment en in Kralingen-Crooswijk waar professionele bemiddeling plaatsvindt komen aan bod. Aparte aandacht krijgt de implementatie van het Sturen op Zelfsturing door inzichten ontleend aan de positieve psychologie, de solution focused therapy/oplossingsgerichte coaching en de motiverende gespreksvoering. In een concluderende beschouwing komt naar voren dat de tegenprestatie in individuele gevallen een ondersteunende functie kan vervullen. Tegelijkertijd kan de interventie ook het stigma op de bijstand versterken. Van de klantmanager – in Rotterdam activeringsconsulent – wordt een andere rol minder bureaucratische rol verwacht. Kanttekeningen worden geplaatst bij het ontbreken van een ontwikkelingsperspectief en bij het gebrek aan begeleiding. De duurzaamheid van de interventie is niet gegarandeerd. Bestuurders kampen met schaarse middelen. De ontvangende organisaties hebben naast belangstelling ook belangen. Sociaal werkers staan voor de opgave om de missie van het beroep niet uit het oog te verliezen. Het gemeentelijk beleid opereert vanuit een voor-wat-hoort-wat optiek. De verwachting is daarnaast een verbetering van de gezondheid in het verlengde van de activering. Zo ook een toename van de sociale cohesie in wijken op het moment dat meer mensen zich als vrijwilliger op locatie (gebiedsgericht) inzetten. Naar de verwachte maatschappelijke effecten is echter nog geen onderzoek gedaan. De activeringsconsulent (voorheen de klantmanager) tracht, sinds 2012 middels het Sturen op Zelfsturing, aansluiting te zoeken bij de situatie van de klant, die zelf het heft in handen moet nemen. Ziekte, beperkingen en sociale nood vragen in veel gevallen echter (eerst) om een ander traject. Ook het onvoldoende beheersen van het Nederlands kan een beletsel vormen voor het verrichten van vrijwilligerswerk. De klant kan ook (eerst) gestimuleerd worden tot het deelnemen aan trainingen of het volgen van cursussen etc. De ‘activeringsgroep’ omvat relatief veel mensen met lichamelijke beperkingen en/of psychosociale problematiek. Er is met uitzondering van de (geïndiceerde) hulp- en zorgvragen echter geen ondersteunend budget beschikbaar voor het realiseren van een ontwikkelingsperspectief. De klant is aldus veelal afhankelijk van de begeleiding en ondersteuning door vrijwilligersorganisaties. Het verplichte karakter van de tegenprestatie stuit bij een deel van de doelgroep ook, soms alleen in eerste instantie, op weerstand. De impact kan van geval tot geval verschillen. Voor diverse klanten heeft het verrichten van vrijwilligerswerk een ondersteunende functie. Klanten ervaren waardering en/of stellen het op prijs om aldus meer structuur in hun leven te hebben of van betekenis te zijn voor anderen. Veelal is bij de klant de hoop op een betaalde baan nog niet verloren. De kans op een baan is in de praktijk echter, en dit geldt ook voor de Werk en Inkomen (W&I) betitelde groep kansrijke uitkeringsgerechtigde klanten, gering. De bij de bemiddeling naar vrijwilligerswerk betrokken organisaties organiseren vrijwilligersmarkten en hebben de beschikking over een lokaal netwerk van ‘ontvangende organisaties’. Deze organisaties vervullen een functie die voorheen door de zogeheten Onbenutte Kwaliteiten (OK) -banken werd behartigd. Bij de matching wordt door de bemiddelaars gebruik gemaakt van motiverende gespreksvoering. Veelal wordt maatwerk verricht. De bejegening kan aldus van geval tot geval verschillen. De ‘ontvangende organisaties’ zijn in een aantal gevallen kritisch over het gemeentelijk beleid, onder meer vanwege de noodzakelijke investering in, niet door de gemeente gefinancierde, begeleiding. Het ontbreken van voldoende begeleiding en ondersteuning resulteert dan ook weleens in teleurstellende ervaringen voor de klant. Een ontwikkelingsperspectief, noodzaak om de klant binnen de organisatie beter tot zijn recht te laten komen, ontbreekt. In het kader van Social Return wordt van organisaties die afhankelijk zijn van gemeentelijke financiering verwacht bijstandsgerechtigden als vrijwilliger in zetten om openvallende taken te vervullen. In het onderzoek komt ook het risico op verdringing aan de orde. Soms zijn voorheen betaalde functies in het verlengde van bezuinigingen op (bijvoorbeeld) welzijn verdwenen en worden publieke taken in een later stadium toebedeeld aan vrijwilligers. Vrijwilligers die op hun beurt voor de opgave staan andere (al dan niet ‘verplichte’) vrijwilligers te begeleiden. Dit risico op verdringing lijkt met name aanwezig in de sectoren thuiszorg, groenvoorziening en vervoer

Compendium voor de verplichte tegenprestatie bijstandsgerechtigden

Sinds 1 januari 2015 maakt de tegenprestatie onderdeel uit van de Participatiewet. Het hoofddoel van deze nieuwe wet is dat meer mensen betaald werk vinden, ook mensen met een arbeidsbeperking. De tegenprestatie mag niet verward worden met verplichte onbetaalde arbeid in het kader van de re-integratie. De re-integratietrajecten zijn bedoeld om de bijstandsgerechtigden te ondersteunen bij de terugkeer naar werk. De tegenprestatie is bedoeld om de bijstandsgerechtigde iets terug te laten doen voor de ontvangen uitkering. Tijdens onderzoek naar de gang van zaken bij de verplichte tegenprestatie voor bijstandsgerechtigden in Rotterdam werd duidelijk, dat een handleiding vanuit het perspectief van de klant ontbreekt terwijl daar wel behoefte aan bestaat. Om in die behoefte te voorzien hebben wij een compendium ontwikkeld. Het compendium gaat in op de rechten, plichten en risico’s voor de bijstandsgerechtigde die met de tegenprestatie te maken krijgt. Ook licht het compendium het perspectief van de uitvoerders toe en biedt het een overzicht van de argumenten van voor- en tegenstanders van de tegenprestatie. Het compendium sluit af met 25 tips gericht op wat u als bijstandsgerechtigde kunt doen om het contact met uw gemeente over de tegenprestatie goed te laten verlopen

Verplicht vrijwilligerswerk: successen en bezwaren

In Rotterdam hebben ze al enige tijd ervaring met verplicht vrijwilligerswerk door langdurige bijstandsgerechtigden. De Wmo-werkplaats Rotterdam deed er onderzoek naar en signaleerde zowel individuele successen als maatschappelijke bezwaren

Opgelegde wederkerigheid: Over 'verplicht vrijwilligerswerk' in Rotterdam

Het sociale werkveld in Nederland is in beweging, vooral vanwege grootschalige decentralisaties van de rijksoverheid naar gemeenten. De Wet maatschappelijke ondersteuning is onderdeel van die decentralisaties en om professionals goed toe te rusten voor de veranderingen zijn Wmo werkplaatsen opgericht. Sinds eind 2012 is ook in Rotterdam een Wmo werkplaats actief, geleid door lectoren van de Hogeschool Rotterdam en Hogeschool Inholland. Deze bundel biedt een overzicht van de resultaten van het praktijkgerichte onderzoek van de Wmo werkplaats Rotterdam in de afgelopen jaren. Zeven beloftevolle praktijken zijn onderzocht en samen met de betrokkenen is gesproken over het verder ontwikkelen ervan. Rond de beloftevolle praktijken en de bredere thematiek van decentralisaties in het sociale werkveld heeft de Wmo werkplaats ook activiteiten georganiseerd over kennisdeling en reflectie. Dat past bij de lerende aanpak die is gekozen. Tegen die achtergrond zijn aan elk hoofdstuk een of meer casussen toegevoegd en zijn daar leervragen bij geformuleerd. Alleen lerende sociale professionals zijn in staat om de complexe kwesties die er spelen in het werkveld adequaat aan te pakken

Over de verplichte tegenprestatie in Rotterdam: een kwestie van “Sturen op zelfsturing”?

In de afgelopen jaren hebben diverse gemeenten besloten tot de invoering van een verplichte tegenprestatie die in september 2013 door de Inspectie werd omschreven als de “ meest concrete uiting van het uitgangspunt van wederkerigheid zoals in de Wet Werk en Bijstand is opgenomen”. De Wmo-werkplaats Rotterdam vroeg zich af hoe de wederkerigheid in de Rotterdamse beroepspraktijk gestalte krijgt. In 2013-2014 is onderzoek gedaan naar de manier waarop in twee Rotterdamse deelgemeenten (Kralingen-Crooswijk en Overschie) met de verplichte tegenprestatie is gewerkt. Daarbij hebben we diverse perspectieven gehanteerd: die van de klanten, van uitvoerende klantmanagers / activeringsconsulenten, van het beleid, van de ontvangende (vrijwilligers)organisaties en van de opleidingen. Er zijn zowel activeringen op groepsniveau als op individueel niveau onderzocht. Er is gesproken met sleutelfiguren en betrokkenen in de gemeente Rotterdam en er zijn o.a. vijf activeringsconsulenten en vijftien klanten geïnterviewd, groepsbijeenkomsten bijgewoond en vrijwilligersmarkten bezocht. In dit artikel staan we stil bij de gehanteerde werkmethode, Sturen op Zelfsturing. De volledige tekst van het rapport is te vinden op (http://media.wmowerkplaatsrotterdam.nl/media/76-Verplicht_vrijwillig03def.pdf). Een belangrijke vraag was: wat kunnen we kunnen leren van klanten de die voortaan zelf het heft in handen (moeten) nemen