Autonomie en privacy als rechtsgronden van het zwijgrecht en het nemo tenetur-beginsel?

Recentelijk is door verschillende auteurs voorgesteld om de rechtsgronden van het zwijgrecht en het nemo tenetur-beginsel te heroverwegen en door in dat verband meer nadruk te leggen op privacy en persoonlijke autonomie. In een tijdperk waarin digitale en andere technologische opsporingsmethoden zich steeds verder ontwikkelen, is aandacht voor de rechtsgronden van het eeuwenoude zwijgrecht en nemo tenetur-beginsel zeker van belang. Het is evenwel de vraag of persoonlijke autonomie en privacy overtuigen als rechtvaardiging van het recht om te zwijgen en om niet te hoeven meewerken aan de eigen veroordeling. Dit wordt in deze bijdrage betwijfeld

Neurotechnieken in het strafrecht: Perspectieven op rechtsbescherming

Neurotechnieken bieden de mogelijkheid om inzicht te krijgen in iemands mentale processen en om die processen en daarmee gedrag te moduleren. Dergelijke technieken kunnen op verschillende wijzen bijdragen aan de strafrechtspraktijk. Sommige neurotechnieken worden al gebruikt in een forensische context, andere betreden het strafrecht mogelijk in de toekomst. Deze ontwikkelingen geven aanleiding tot nadere gedachtevorming over de relatie tussen straf(proces)recht en het mentale leven. Dit artikel stimuleert die gedachtevorming en verkent daartoe een aantal perspectieven op rechtsbescherming in verband met neurotechnieken in het strafrecht

Zelfstandige vaststelling van een psychische stoornis door de strafrechter: waar liggen de grenzen?

In de literatuur is er al herhaaldelijk op gewezen dat het sanctierechtelijk bewijscriterium voor de vaststelling van een psychische stoornis (‘aannemelijk’) op grond waarvan tbs kan worden opgelegd onduidelijk is. Bovendien is onduidelijk welke kwantitatieve en kwalitatieve eisen er moeten worden gesteld aan het (overige) bewijs indien in de gedragsdeskundige rapportage geen stoornis wordt vastgesteld. Een vergelijking van twee recente relevante vonnissen illustreert de weerslag van deze onduidelijkheden in de feitenrechtspraak. Waar de ene rechter meerdere aanwijzingen op psychiatrische problematiek dan wel persoonlijkheidsproblematiek nog onvoldoende vindt om de vaststelling van een ziekelijke stoornis in de zin van artikel 37a Sr te schragen, stelt een andere rechter een dergelijke stoornis vast louter op basis van (het karakter van) het bewezenverklaarde. Zulke grote verschillen in benadering zijn onwenselijk bij de oplegging van een zware maatregel als tbs

Neurorecht: hoop of hersenschim?

Kunnen hersenscans iets zeggen over de toerekeningsvatbaarheid van een verdachte? Laat de neurobiologie zien dat vrije wil en verantwoordelijkheid niet bestaan? Kunnen de neurowetenschappen helpen om recidive beter te voorspellen? Deze vragen worden gesteld en kritisch onderzocht binnen het vakgebied neurorecht. Dit is een nieuw veld van wetenschappelijk onderzoek naar de implicaties van de neurowetenschap voor het recht. In zijn oratie als hoogleraar Forensische psychiatrie gaat psychiater en filosoof Gerben Meynen dieper in op de raakvlakken van het vakgebied met de forensische psychiatrie. Enerzijds is neurorecht nieuw, anderzijds confronteert het ons met oude vragen over het grensgebied van strafrecht en psychiatrie. Èn het laat de noodzaak zien om over de grenzen van de eigen discipline samen te werken. Neurorecht brengt ons van abstracte kwesties over de vrije wil en vergelding naar praktische problemen rond de betrouwbaarheid van het psychiatrisch onderzoek en inschatting van risico. De vragen waarvoor de neurowetenschap ons stelt laten zich niet alleen in maat en methode uitdrukken maar doen steeds ook een beroep op normatieve afwegingen in het individuele geval en het aldus vinden van de menselijke maat