Kształtowanie stosunków wodnych na obszarach górniczych (na przykładzie Kopalni Węgla Brunatnego „Adamów”)

The article presents the issues of shaping the water conditions in the mining areas given the example of Brown Coal Mine "Adamów". At the stage of the exploitation of deposit by opencast mining, the water conditions in the mining areas are transformed, which is associated with the need to adapt their functions to the needs of the mining and energy sectors. These changes relate to the deep dehydration of aquifer horizons, transformation of hydrographic network (removal of watercourses, reconstruction of the riverbeds, construction of drainage canals) and, consequently, changes in the water cycle. After the exploitation, the reconstruction of water resources becomes an essential condition to achieving the equilibrium of these areas. The concept of formation of water conditions in the post-mining areas of KWB (Brown Coal Mine) "Adamów" presented in the study, takes into account the environmental aspect of the functioning of the water management (shaping of landscape water retention through the construction of water reservoirs, limitation of water discharges from the drainage to the network of surface water and retention within the catchment area) as well as its social dimension (development of recreational-holiday functions).Wody powierzchniowe i podziemne terenów górniczych tworzą skomplikowany wielofunkcyjny system, który wymaga zintegrowanego sposobu gospodarowania uwzględniającego aspekt wody jako zagrożenia dla eksploatacji złóż, wody jako surowca dla przemysłu energetycznego, a przede wszystkim, wody jako czynnika niezbędnego do prawidłowego i trwałego funkcjonowania środowiska przyrodniczego. W opracowaniu przedstawiono problematykę kształtowania stosunków wodnych w obszarach górniczych na przykładzie Kopalni Węgla Brunatnego „Adamów”. Na etapie eksploatacji złóż metodą odkrywkową stosunki wodne w obszarach górniczych ulegają przekształceniom związanym z koniecznością dostosowania ich funkcji do potrzeb górnictwa i energetyki. Zmiany te dotyczą głębokiego odwodnienia horyzontów wodonośnych, przekształceń sieci hydrograficznej (likwidacja cieków, przebudowa koryt, budowa kanałów odwadniających), przekształceń rzeźby terenu i szaty roślinnej, czyli podstawowych komponentów, które warunkują kształtowanie się stosunków wodnych krajobrazu. Po zakończeniu eksploatacji działania w zakresie gospodarki wodnej powinny prowadzić do zwiększenia ilości wody w krajobrazie, zwiększenia intensywności jej obiegu, a tym samym do wytworzenia nowej równowagi w antropogenicznych systemach wodnych. Koncepcja racjonalnego i kompleksowego kształtowania stosunków wodnych przedstawiona w opracowaniu, uwzględnia aspekt środowiskowy funkcjonowania gospodarki wodnej (kształtowanie retencji wodnej krajobrazu przez budowę zbiorników wodnych, ograniczenia zrzutów wód z odwodnienia do sieci wód powierzchniowych i zatrzymanie ich w obrębie zlewni) oraz jej wymiar społeczny (rozwój funkcji turystyczno- rekreacyjnych, wypoczynkowych związanych z wodą)

Ekologia krajobrazu pogórniczego – analiza wybranych problemów na przykładzie Kopalni Węgla Brunatnego „Adamów"

The paper presents the main problems of the development of post-mining area landscapes, which are due to the ignoring or including, to a small extend, the environmental criteria in the process of reclamation. It refers to the newly shaped elements (forests, meadows, reservoirs, arable land), which create the ecological structure of post-mining landscape, and in particular their spatial distribution, structural and functional integrity with the areas not transformed by mining. On this basis, the principles of shaping the ecological structure of post-mining areas were formulated, which should become a code for good reclamation practice.W opracowaniu przedstawiono problemy kształtowania krajobrazu obszarów pogórniczych, wynikające z pomijania w procesie rekultywacji, lub uwzględniania w niewielkim zakresie, kryteriów ekologicznych. Dotyczy to kształtowanych w procesie rekultywacji nowych elementów (lasy, łąki, zbiorniki wodne, grunty orne) tworzących strukturę ekologiczną krajobrazu pogórniczego, a w szczególności ich rozkładu przestrzennego, spójności strukturalnej i funkcjonalnej z obszarami nie przekształconymi przez górnictwo. Analiza dokonana na przykładzie Adamowskiego Zagłębia Węgla Brunatnego wskazuje, że głównym problemem jest ograniczanie prac rekultywacyjnych do przestrzeni zdegradowanej przez proces eksploatacji, bez uwzględniania jej relacji z otoczeniem. Efektem jest brak spójności przestrzennej pomiędzy geoekosystemami i postępujący proces fragmentacji osnowy przyrodniczej w obrębie obszarów górniczych. Brak wykształconej struktury ekologicznej (obudowa biologiczna zbiorników, cieków, kanałów, zadrzewienia śródpolne) nie sprzyja funkcjonowaniu geokompleksów pogórniczych i opóźnia proces dochodzenia tych obszarów do nowej, wtórnej równowagi. Wpływa również na fizjonomię krajobrazu podkreślając jej antropogeniczny charakter. Na tej podstawie sformułowano zasady kształtowania struktury obszarów pogórniczych z uwzględnieniem przesłanek ekologicznych, które powinny stać się kodeksem dobrej praktyki rekultywacyjnej. W odniesieniu do nich opracowano koncepcję rekultywacji odkrywki Adamów, która przedstawia ideę kompleksowego kształtowania krajobrazu pogórniczego

Spatial diagnosis of the state of the natural environment of the particular areas in Silesia Province (on the basis of a multi-criterion analysis of a sozological and digital map at a scale of 1:50 000)

Opracowanie prezentuje przestrzenną diagnozę stanu środowiska przyrodni-czego wybranych obszarów województwa śląskiego opartą na analizie syntetycznych wskaźni-ków jakości środowiska. Wskaźniki opracowano adaptując statystyczną metodę wielowymiaro-wej analizy porównawczej. Materiałem źródłowym opracowania jest numeryczna mapa sozolo-giczna w skali 1: 50 000, zawierająca bogaty zasób informacji o stanie środowiska przyrodnicze-go i realizująca podstawowe funkcje GIS.The dissertation has two basic aims, a methodological and a cognitive one. Under the first, the main research task was to work out methods for the assessment of the state of the natural envi-ronment on the basis of a numerical sozological map at a scale of 1:50 000. It included: • devising a system of information about pollution and threats to the natural environment of the given area (features undesirable in terms of the phenomenon studied) as well as its po-tential (features that improve the quality of the phenomenon studied) on the basis of a numerical sozological map; • devising indicators based on the created information system that would allow the envi-ronment to be diagnosed; constructing a synthetic indicator of the state of the natural environment embracing the proposed diagnostic indicators with the help of the research methods offered by multivari-ate comparative analysis, or more precisely, by one of its tools, viz. a synthetic measure of development; and • establishing the values of the synthetic environmental indicator in the study units (com-munes). On the basis of the values of the synthetic indicator a classification of the study units was made to distinguish areas of maximum contrast but a similar state of the natural environment and a similar structure of its synthetic indicators. The classification provided a basis for a spatial diagnosis of the state of the natural environment in the areas distinguished. It embraced both the assessment of this state and its causes, the identification of the most heavily polluted and most seriously threatened environmental components in the study units, and the identification of their potential

Sozologiczne i hydrograficzne mapy Polski jako podstawa do analizy zmian środowiska na terenach górniczych

In the forthcoming decades large resources of lignite are going to play a role of energy security stabiliser in Poland. This proves the significance of the problems of mining areas in geographical space and entails an increased demand for data on their structure and functioning. This paper shows the informative potential of the sozological and hydrographic database and the numerical Sozological and Hydrographical Maps of Poland, scale 1:50,000, which were created based on the data. The maps are a designed, implemented and functioning system of spatial information, fulfilling all tasks of GIS. The paper proposes a method of adapting and developing the system to a degree of detail which permits to employ it in comprehensive geoenvironmental and landscape studies in the mining and post-mining areas of the Middle Odra Region. The properly structured information system is a unique tool for diagnosing changes in the natural environment of mining areas in the aspects of quantifying, systematising and forecasting and constitutes an auxiliary element in making spatial planning decisions.W nadchodzących dziesięcioleciach znaczne zasoby własne węgla brunatnego stanowić będą rolę stabilizatora bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Fakt ten świadczy o znaczeniu problematyki obszarów górniczych w przestrzeni geograficznej oraz wiąże się ze wzrostem zapotrzebowaniu na dane dotyczące ich struktury i funkcjonowania. W opracowaniu zwrócono uwagę na potencjał informacyjny bazy danych sozologicznych i hydrograficznych oraz utworzonej na ich podstawie numerycznej Mapy sozologicznej i Mapy hydrograficznej Polski w skali 1:50000. Stanowią one opracowany, wdrożony i funkcjonujący system informacji przestrzennej, realizujący wszystkie zadania GIS. Zaproponowano adaptacje i rozwinięcie tego systemu do poziomu szczegółowości umożliwiającego jego aplikację w kompleksowych studiach geośrodowiskowych i krajobrazowych na terenach górniczych i pogórniczych Środkowego Nadodrza. Odpowiednio ukształtowana struktura systemu informacji stanowi unikatowe narzędzie diagnozowania zmian środowiska przyrodniczego obszarów górniczych w aspekcie ilościowym, systematyzującym i prognostycznym oraz element wspomagający podejmowanie decyzji w zakresie planowania przestrzennego

The changes of the ecosystem service structures in post–mining areas. The case of Kazimierz open pit in the Konin Lignite Basin

Artykuł przedstawia koncepcję świadczeń ekosystemów jako propozycję rozwiązania metodycznego zastosowanego w ocenie wpływu górnictwa węgla brunatnego na środowisko przyrodnicze i społeczno-kulturowe. Analiza zmian świadczeń ekosystemów w obszarach górniczych pozwala uzyskać syntetyczną informację o utraconych w wyniku działalności górniczej korzyściach, czerpanych z ekosystemów oraz możliwościach kreowania w procesie rekultywacji nowych geosystemów pogórniczych, o zróżnicowanym potencjale, zależnym od wizji rozwoju obszaru pogórniczego i dostosowanym do potrzeb lokalnej społeczności. Artykuł podkreśla znaczenie rekultywacji terenów pogórniczych w kształtowaniu poziomu i struktury świadczeń ekosystemów, zgodnie z priorytetami określonymi w planowaniu przestrzennym. Badaniami objęto obszar odkrywki Kazimierz zlokalizowanej w Konińskim Zagłębiu Węgla Brunatnego.This paper presents the concept of ecosystem services as a proposal of a methodical solution used in the assessment of the impact of lignite mining on natural and socio-cultural environment. Analysis of changes in ecosystem services in mining areas provides synthetic information on the benefits lost as a result of mining activities, the benefits derived from the ecosystems as well as the possibilities of creating new post-mining geosystems during the process of reclamation, with varying potentials, depending on the vision for the development of the post-mining area and adapted to the needs of the local community. The paper emphasizes the importance of the reclamation of post-mining areas in shaping the level and structure of ecosystem services in accordance with the priorities defined in the spatial planning. The research covered the open-pit area of Kazimierz, located in the Konin Lignite Basin

Qualitative assessment of post-mining land reclamation in the area of the lignite mine „Adamów”

Opracowanie odnosi się do przestrzeni objętej zasięgiem obszaru górniczego „Adamów” i przedstawia problematykę jakości rekultywacji gruntów pogórniczych. W części wstępnej scharakteryzowano zmiany struktury użytkowania terenu przed eksploatacją i po eksploatacji, będące efektem wielokierunkowej rekultywacji. Funkcjonowanie w krajobrazie gleb i siedlisk leśnych wykształconych z gruntów pogórniczych, których struktura i właściwości fizyczno-chemiczne kształtowane są pod wpływem procesów przyrodniczych od ponad 40 lat dało podstawę do oceny jakości rekultywacji rolnej i leśnej. Obejmuje ona diagnozę właściwości gruntów pogórniczych oraz rozpoznanie wartości wykształconych na nich gleb i siedlisk leśnych. Analiza map ewidencyjnych przedstawiających przydatność rolniczą gleb przed i po eksploatacji wskazuje, że największy areał odtworzonych gleb sklasyfikowano w V klasie bonitacyjnej, mniejsze powierzchnie w klasie IVA i IVB, uzyskując wzrost przydatności rolniczej gleb o 1 do 2 klas, w stosunku do gleb pierwotnych. Wykształcone na gruntach pogórniczych siedliska lasu mieszanego świeżego cechuje, porównywalna do lasów porastających grunty porolne, wartość gospodarcza i struktura drzewostanu (dominujące gatunki, zagęszczenie, zwarcie drzewostanu), co potwierdza prawidłowość i dobrą jakość przeprowadzonych prac rekultywacyjnych.This study refers to the area covered by the mining area “Adamów” and shows the issue of the quality of post-mining land reclamation. The introductory part presents the characteristics of changes in the structure of land use before and after the exploitation, which is a result of multi-directional reclamation. The presence in the landscape of soils and forest habitats created out of post-mining land, whose structure and physical-chemical properties have been shaped under the influence of natural processes for more than 40 years, gave rise to assessing the quality of agricultural and forestry reclamation. It includes a diagnosis of post-mining land properties as well as the identification of the value of soils and forest habitats created in this area. The analysis of cadastral maps depicting agricultural suitability of soils before and after the exploitation indicates that the largest acreage of reconstituted soils was classified in the fifth class of valuation, smaller areas in the class IVA and IVB, yielding an increase in agricultural suitability of soils for 1 to 2 classes in relation to the original soil. Created in the post-mining areas, fresh mixed forest habitat features comparable to the forests growing on former farmland, the economic value and structure of the stand (the dominant species, density, short stand), which confirms the correctness and high quality of the reclamation work can be characterized