A Find of a Bosporan Coin at Trębaczów, site 2, Kazimierza Wielka District (Poland)

Der Artikel widmet sich einer Bronzemünze von Sauromates II., dem Herrscher des Bosporanischen Königreichs (174/175–210/211 n. Chr.). Das Stück wurde bei einer archäologischen Untersuchung der Siedlung Trębaczów (Fundstelle 2), Kazimierza Wielka Poviat, entdeckt, die in die Zeit der Przeworsk-Kultur datiert. Vom Nominal als »Dreifach Sestertius« oder »Drachme« angesprochen, gehört die Prägung zu den zwei Serien von Bronzemünzen, die in die Zeit um 186–196 n. Chr. (Zograf 1951; Frolova 1997a) oder in die Jahre um 180–192 n. Chr. (Anokhin 1986) datiert werden. Der neu entdeckte Fund erweitert eine kleine Gruppe bosporanischer Münzen, die zwischen der zweiten Hälfte des 1. Jahrhunderts v. Chr. und dem 4. Jahrhundert n. Chr. geprägt und auf dem Gebiet des heutigen Polen entdeckt wurden. Bisher waren sechs derartige Funde bekannt. Das neue Exemplar fand wahrscheinlich in der ersten Hälfte oder in den ersten Jahren der zweiten Hälfte des dritten Jahrhunderts n. Chr. durch Kontakte zwischen verschiedenen Bevölkerungsgruppen im ost- und mitteleuropäischen Barbaricum den Weg zur Siedlung der Przeworsk-Kultur.The article is devoted to the find of a bronze coin of Sauromates II, the ruler of the Bosporan Kingdom in the years AD 174/175–210/211, during archaeological research on the Przeworsk Culture settlement (site 2) in Trębaczów, Kazimierza Wielka district. The piece, a so-called »triple sestertius« or drachm, belongs to the second series of bronze coins of the king, dated ca. AD 186–196 (Zograph 1951; Frolova 1997a) or ca. AD 180–192 (Anokhin 1986). It adds to a small group of finds of Bosporan coins minted from the second half of the 1st century BC until the 4th century AD made in the territory of today’s Poland. Previously, six such finds were known. The newly discovered specimen probably found its way to the settlement of the Przeworsk culture in the first half, or the early years of the second half, of the third century AD as a result of contacts among different groups of people living in the Eastern and Central European Barbaricum

A newly discovered Przeworsk culture settlement and burial ground from the Late Pre-Roman and Roman period at Bejsce, Dist. Kazimierza Wielka - preliminary results of field-walking survey and rescue excavation

The article presents preliminary results of surface survey conducted under the leadership of the authors of this paper in spring of 2019 on multicultural complex of sites occupying a hill located in south-western part of Bejsce, Dist. Kazimierza Wielka. Among discovered finds the most numerous were the pottery fragments attributed to the Przeworsk culture dated to the Late Pre-Roman period, Roman pe-riod and early phase of Migration period. Settlement or possibly complex of settlements of the Przeworsk culture covered the southern part of the surveyed terrain form, while approximately 300 m to the north from the boundary of the settlement, remains of a badly damaged necropolis, dated to Late Pre-Roman and Early Roman Period were found. Because in case of one grave, situated immediately by a deep balk, ploughing uncovered a part of its fill in situ, to prevent the ongoing destruction of the grave, a decision was made to perform rescue excavations in this place

Non-invasive prospection of two Iron Age sites in Michałowice, southern Poland

N

First results of metallographic analysis and absolute dating of iron finds from Nowe Brzesko, site 26, Proszowice District

This paper presents the results of analyses of metal artefacts discovered at a multiphase site in Nowe Brzesko, Małopolskie Voivodeship, Poland. Fieldwalking prospection led to the discovery of steely iron objects, ploughed out on the site among other numerous archeological finds. A prospecting sondage yielded more corroded metal artefacts, identified mainly as agricultural tools (e.g. sickles, scythes). These chronologically nondistinctive artefacts could be assigned to the third to fourth century AD using radiocarbon dating, complemented by metallurgical analysis. The results open up new research perspectives on the economy and society of the Przeworsk culture in the Late Roman period

Late Roman Period and Early Migration Period in the Upper San River basin

The analysis of the cultural and settlement situation in the Upper San River basin in the Late Roman Period and the early phase of the Migration Period (timespan between phases C2 and D) is difficult due to the small database. In addition to materials from the partially researched settlement in Lesko and recently excavated (during the investment works on the bypass of Sanok) settlement in Sanok 59-60, the materials from these phases are primarily stray finds, such as metal fragments of clothing, such as buckles or coins, discovered outside the archaeological context. It is important to underline that most of the wheel-made pottery finds have a wide chronological frame and it is a rare possibility to narrow pottery dating. Despite the limited amount of data, they provide the basis for the new analysis of the archaeological material and settlement situation in this area dated roughly to the Late Roman Period and Early Migration Period. In this context, wide-scale research, which for the first time allowed observation of the extent and organization of settlements, proved to be particularly important

Przeworsk culture materials in Upper Tisza region.

Materiały kultury przeworskiej w dorzeczu górnej Cisy.(Abstrakt)Postęp badań terenowych, oraz weryfikacja wcześniej opublikowanych materiałów zabytkowych, umożliwiły podjęcie nowej próby scharakteryzowania znalezisk wiązanych z kulturą przeworską z dorzecza górnej Cisy. Celem niniejszej pracy jest analiza źródeł archeologicznych odkrytych na opisywanym obszarze, próba określenia ich przynależności etnicznej, oraz konfrontacja wyników przeprowadzonych badań z znanymi przekazami autorów antycznych. Kolejnym celem podejmowanej analizy była próba ustalenia chronologii obserwowanego fenomenu archeologicznego. W pierwszej części pracy opisane został obraz kulturowy dorzecza Cisy. Region ten w okresie wpływów rzymskich znajdował się na pograniczu kilku stref kulturowych, związanych z ludnością realizującą zróżnicowane modele kulturowe. Mowa tu m.in. o Sarmatach i Dakach, zamieszkujących obszary Wielkiej Niziny Węgierskiej oraz łuk Karpat. Następny fragment pracy poświęcony został analizie antycznych źródeł pisanych związanych z podejmowaną w pracy problematyką. Ponowna analiza tych źródeł pozwoliła rzucić nowe światło na kwestie migracji i osadnictwa ludności wandalskiej na obszarach położonych na południe od Karpat. Analiza materiału archeologicznego obejmowała zarówno zabytki pochodzące z cmentarzysk jak i stanowisk osadowych. Wymagała ona rozróżnienia materiałów związanych z kulturą przeworską od zabytków charakterystycznych dla innych kultur archeologicznych wiązanych z przede wszystkim z Dakami i Sarmatami. W wyniku podjętej analizy udało się określić, możliwie dokładną, chronologię badanych materiałów. Szczególne znaczenie miało scharakteryzowanie najstarszych zabytków kultury przeworskiej na badanym obszarze. Ustalenie precyzyjnej chronologii absolutnej, pozwoliło na korelację materiałów z schyłku wczesnego okresu wpływów rzymskich z wydarzeniami historycznymi, znanymi z przekazów antycznych. Przeprowadzona w pracy analiza pozwoliła także rzucić nowe światło na zagadnienie trwania osadnictwa związanego z Wandalami w ciągu III i IV w.n.e.Przeworsk culture materials in Upper Tisza region.Progress of the fieldwork and verification of previously published archaeological materials, allowed new attempt of characterization of the new discoveries linked with the Przeworsk culture in the Upper Tisza region. The aim of this study is to analyze archaeological materials discovered on the described area and attempt to identify their ethnicity, and confront the results of the study with ancient historical sources. Another aim in undertaken work was to identify chronology of the observed phenomenon.In the first part of the thesis the cultural image of the Tisza river basin was described. In the Roman period the region should be considered as a border of several cultural zones, associated with the population which carries diverse cultural models. Among other tribes who were living in area of the Great Hungarian Plain and the Carpathian region, Sarmatians and Dacians should be mentioned The next part of the thesis concern ancient written sources connected with the undertaken issue. Re-analyze of these sources helped shed a new light on the questions of migration and settlement of Vandals on the lands in south of the Carpathians, in the end of early roman period.The main part of the analyze of the described phenomenon include examination of the archaeological material, both from the burial grounds and settlements. It required the distinction of materials characteristic for Przeworsk culture from materials of other archaeological cultures, primarily linked with Dacians and Sarmatians.As a result of the study undertaken it was possible to determine relatively accurate chronology of the tested materials. The characterization of the oldest Przeworsk materials in the studied area is of particular importance. Determining the precise absolute chronology allowed correlation of the material from the end of early Roman period with historical events, known from works of ancient historians. Analysis carried out in the work allowed better understanding of the issue of the Vandal settlement in Upper Tisza region during the third and fourth century AD

Pre-Roman and Roman Period flat scrapers made of bone in the territory of Poland

Bone tools are among the least studied artefacts, not only in the Przeworsk culture but in other regions of European Barbaricum as well. In the article, the focus is on one type of bone tool, flat scrapers, which have not as yet been sufficiently analysed. The first conclusion is that this category of finds is more widespread than previously assumed and has often been misinterpreted. One of the most interesting find-ings presented in the text concerns the function of those tools. Their function is reconstructed here based on the analysis of unpublished specimens recently discovered in Przeworsk culture settlements in the basins of the Nida and Nidzica Rivers, and on analysis of the published materials. Microscopic analysis of micro-traces was conducted in order to examine the proposed hypotheses. As a result, an interpretation of the spread, function, and chronology of scrapers made of bone is propose

A newly discovered fragment of a Hunnic cauldron from site 59-60, Sanok, Poland

The article presents a newly discovered fragment of the Hunnic cauldron, unearthed during investment research conducted at site 59-60 in Sanok, Sanok County, Podkarpackie Voivodeship. As a result of conducted excavations, an extensive settlement from the Late Roman Period and the Early Migration Period were discovered. The fragment of the cauldron in one of the most important discoveries from here. Up to date just over 20 specimens of cauldrons or their fragments are known from Central Europe. The presented one is just the second cauldron discovered in the area of Poland. The article contains the results of stylistic, typological and chemical analyzes confirming the interpretation of this find

Piec garncarski z okresu rzymskiego ze stanowiska Kraków-Górka Narodowa 6

The article presents results of archaeological excavation conducted in Kraków-Górka Narodowa, site 6. During an archaeological watching brief, among other discovered features, the Roman Period pottery kiln was found. The site is a rare example of the workshop consisting of two kilns connected by one stoker’s pit. Only one of the kilns was excavated as the other one was located outside of the construction area. The analysis of the construction of the kiln, that was preserved in bad condition, allowed to link this workshop with the other known production sites form the Kraków area, located on the Vistula fluvial terrace. The fill of the kiln and the stoker’s pit consisted of 98 pieces of pots, in vast majority made on wheel. Analysis of both the kiln and the ceramics allowed to set broad chronological framework.Podczas nadzoru archeologicznego na stanowisku Kraków-Górka Narodowa 6, znaleziono szereg obiektów archeologicznych. Część z nich, na podstawie analizy materiału pozyskanego z ich wypełnisk, udało się wydatować na okres neolitu oraz okres rzymski. Niewątpliwie, najbardziej interesującym obiektem odkrytym na stanowisku jest piec do wypału ceramiki z okresu rzymskiego. Zarówno lokalizacja stanowiska na krawędzi terasy lewego brzegu Wisły jak i konstrukcja pieca dobrze korespondują z innymi tego typu znaleziskami z okolic Krakowa (Kraków-Nowa Huta-Pleszów, stan. 17–20, Kraków-Nowa Huta- -Mogiła, stan. 59, Kraków-Nowa Huta-Cło, stan. 1, 58, 58A, 65, Zofipole, stan. 1 oraz Igołomia, stan. 1). Obiekt zarysował się na głębokości ok. 80 cm. W wykopie związanym z prowadzoną inwestycją znalazł się piec oraz jama przypiecowa. Miąższość uchwyconej części obiektu wynosiła ok. 100 cm. Komora wypałowa posiadała średnicę ok. 148 cm. Ściany obiektu wydrążonego w podłożu lessowym były silnie przepalone. Dolna część, najprawdopodobniej stanowiąca komorę paleniskową, miała w przekroju kształt trapezowaty o szerokości ok. 175 cm. Jeśli przyjąć miejsce, w którym obiekt zaczyna się poszerzać za początek komory dolnej, to jej miąższość wynosiła ok. 65 cm. W obrębie przebadanego obiektu nie zachowały się fragmenty rusztu ani inne elementy konstrukcyjne. W najniższej części eksploracyjnej (głębokość ok. 80 cm) uchwycono pas przepalonego lessu, dzielący obiekt mniej więcej na pół, który wg autorów może stanowić destrukt przegrody pieca. Komora dolna obiektu połączona była z komorą przypiecową od strony północno-wschodniej. Nie zauważono jednak by kanał je łączący podzielony był przegrodą. Można to być związane ze złym stanem zachowania obiektu. Komora dolna drugiego, nie badanego pieca garncarskiego posiadała kanał wlotowy wydrążony w podłożu lessowym, przedzielony przegrodą, co wyraźnie widać na profilu stanowiącym granicę wykopu. Znajdował się on na północ od jamy przypiecowej. Opisywane kanały posiadały przekrój kolisty o średnicy 45 cm. Wypełnisko zarówno komory pieca garncarskiego jak i jamy przypiecowej miało charakter zasypiskowy, a w jego nawarstwieniach odnaleziono klejące się między sobą fragmenty naczyń ceramicznych. Charakter nawarstwień pozwala sądzić, iż powstały one w tym samym czasie podczas akcji niwelacyjnej terenu, kiedy obiekt być może został wtórnie wykorzystany jako jama odpadkowa. Konstrukcja pieca znalezionego na stanowisku 6 w Krakowie-Górce Narodowej nie jest prosta do rekonstrukcji. Stan zachowania elementów konstrukcyjnych pozwala na ogólnikową próbę opisu pierwotnego kształtu założenia. Jak już wspomniano, obiekt składał się z zespołu dwóch pieców połączonych jedną jamą przypiecową. Tego typu pary pieców występują stosunkowo rzadko (Dobrzańska 1990b, 23), znajdują jednak bliskie analogie na terenach podkrakowskich w Igołomi i Zofipolu. Charakterystyczny dla Igołomi jest fakt współwystępowania w zespole mniejszego i większego pieca. Większy posiadał dłuższą przegrodę komory dolnej, sięgającą komory przypiecowej podczas gdy obiekt mniejszy posiadał przegrodę krótszą, nie ciągnącą się przez całą długość kanału wlotowego (Dobrzańska 1990b, 23). Z oczywistych względów nie można mieć pewności, który z pieców z Górki Narodowej posiadał większe rozmiary, jednakże jeśliby przyjąć, że i w tej kwestii mamy do czynienia ze ścisłą analogią należałoby przyjąć, iż przebadana konstrukcja jest mniejszą z pary, ponieważ przegroda niebadanego pieca prawdopodobnie sięgała jamy przypiecowej. Hipoteza ta wydaje się prawdopodobna, zwłaszcza że rekonstruowana średnica rusztu badanego obiektu wynosi około 130–135 cm, co odpowiada średnicom rusztów pieców 3/52 i 7/54, a więc mniejszych z odkrytych w Igołomi zespołów (Dobrzańska 1990a, 151, 163). Należy zwrócić uwagę, iż odnalezione w Igołomi zespoły należy datować na fazę C1b (Dobrzańska 1990b, 80, rys. 18), natomiast zespoły z Zofipola datowane są także na fazę C3 (Dobrzańska 2011, 268) okresu wpływów rzymskich, tak więc sama forma łączenia pieców w pary nie jest wyznacznikiem chronologicznym. W wypełnisku omawianego pieca i jamy przypiecowej zachowało się łącznie 98 fragmentów ceramiki (92 fragmentów pochodzi z wypełniska pieca, 6 z jamy przypiecowej). Prawie wszystkie, za wyjątkiem dwóch, pochodzą z naczyń wykonanych przy użyciu koła garncarskiego. Materiał ceramiczny pochodzący z różnych poziomów i części wypełniska pieca garncarskiego i jamy przypiecowej wykleja się między sobą. Z wypełniska pieca i jamy przypiecowej pochodzą fragmenty naczyń różnych odcieni barwy beżowej, żółtej i brązowej (69 fragmentów), rzadziej barwy szarej i czarnej (27 fragmentów). Fakt ten może sugerować, że materiał ceramiczny pochodzi w większości z nieudanych wypałów przebiegających w atmosferze utleniającej. O występowaniu w omawianym zbiorze fragmentów pochodzących z nieudanych wypałów, świadczy także obecność skorup o niewystarczającej twardości. Nadmienić należy, że wszystkie tego typu fragmenty pochodziły z naczyń o wyświeconych, czarnych powierzchniach. Wskazanie momentu chronologicznego, w którym funkcjonował opisywany piec garncarski przedstawia szereg trudności. Niewątpliwie największym z nich jest fakt jego zasypania materiałem, który de facto nie datuje momentu końca jego użytkowania, a jedynie czas jego zasypania. Fragmenty naczyń odnalezionych w obrębie wypełniska można datować między fazami C1b–D okresu wpływów rzymskich i wczesnej fazy wędrówek ludów. Fakt ten najlepiej odzwierciedla obecność fragmentów waz nawiązujących do typu 13 wg H. Dobrzańskiej (1990b, tabl. 19). Naczynia te występowały między wymienionymi fazami chronologicznymi, co potwierdzają także odkrycia z Krakowa-Nowej Huty-Cła i Krakowa-Nowej Huty-Mogiły (Glanc-Kwaśny 1997, 47–48; Glanc-Kwaśny, Rodak 2000, 99–100). Datowanie użytkowania opisywanego obiektu między fazami C1b–D potwierdza także obecność garnków zbliżonych formą do typów 41 lub 42, datowanych między fazą C1b i C2 w systematyce H. Dobrzańskiej (1990b, tabl. 19). Podsumowując powyższe, należy stwierdzić, iż nie udało się określić precyzyjnej chronologii odkrytych materiałów. Wydaje się jednak, iż wśród publikowanego zbioru znajdują się elementy odbiegające od typowych dla środowiska kultury przeworskiej w mikroregionie podkrakowskim. Fakt ten może być efektem zasypania opisywanego pieca fragmentami ceramicznymi pochodzącymi z nieudanych wypałów. Sam piec silnie nawiązuje do konstrukcji odkrytych na terenach podkrakowskich, przede wszystkim w Igołomii i Zofipolu. Dalsze informacje mogłyby przynieść badania drugiego pieca, znajdującego się poza terenem inwestycji