Urbanizacija kao faktor nastanka degradiranih površina na teritoriji opštine Rakovica

Predmet istraživanja rada su degradirane površine u opštini Rakovica. Zadatak istraživanja je uvideti koje su antropogene aktivnosti dovele do pojave degradacije zemljišta i koje su bile prirodne predispozicije koje su ubrzale taj proces. Cilj je dati predloge za sanaciju degradiranih površina i predloge mera koje će doprineti održivom urbanom razvoju opštine Rakovica. U radu je predstavljen istorijat urbanog razvoja naselja, razvoja industrije i privrede, kao i sadašnje stanje. Degradirane površine koje su prouzrokovane urbanizacijom i antropogenim delatnostima, a koje su obuhvaćene radom su: stambeni i industrijski objekti, „divlje“ deponije, građevinsko zemljište, groblja, kamenolom, veštačka akumulacija i saobraćajna infrastruktura. Upotrebom GIS-a navedeni podaci su kartografski prikazani. U Opštini je u prošlom veku bila dominantna industrijska proizvodnja, a sada su tu „braunfild“ lokacije koje treba prenameniti. Kako bi se napredak opštine Rakovica usmerio ka održivom urbanom razvoju, sa akcentom na zaštitu životne sredine i zaštitu urbanih predela, dati su predlozi „reciklaže“ predela i prenamena „braunfild“ lokacija

Uzroci nastanka i mere ublažavanja poplava u opštini Krupanj

Cilj rada je prikazati potencijal pojava poplava u opštini Krupanj kao posledica prirodnih i antropogenih faktora. U Krupnju prirodni faktori koji doprinose pojavi poplava su uslovi podloge, reljef, planinski potoci bujičnog karaktera i klimatske karakteristike, dok su antropogeni faktori nelegalna, nekontrolisana i prekomerna seča šuma, neadekvatno korišćenje poljoprivrednih površina, stočarstvo i eksploatacija nalazišta rudnih bogatstava. Navedeni antropogeni uticaji pospešuju eroziju i čine da se stvaraju bujični tokovi koji u mesecima sa većom količinom padavina ili kada se topi sneg dovode do poplava i pojave klizišta. U radu je izvršena analiza režima proticaja na hidrološkoj mernoj stanici Zavlaka na reci Jadar, a rezultati analize prikazani su grafikonima: prosečni sezonski proticaji, srednji godišnji proticaji, srednji mesečni proticaji, srednji maksimalni mesečni proticaji, standardizovano odstupanje srednjih godišnjih proticaja, odstupanje minimalnih i maksimalnih proticaja od srednjih. Na kartama su predstavljene količine sadržaja peska i silta u zemljištu, kao i način korišćenja zemljišta sa akcentom na deforestaciji kao najvećeg uzročnika erozivnih procesa u Opštini. U radu je naveden i primer ekstremnih majskih poplava 2014. godine koje su odnele ljudske živote, ugrozile životnu sredinu Opštine, izmenile predeo, nanele velike materijalne štete i uzrokovale uginuće životinja. Kako bi se sprečile posledice poplava rad obuhvata i definisanje postupanja u vanrednim situacijama, preventivne mere, pripravnost i adekvatan odgovor na poplave i sanaciju

Uzroci nastanka i mere ublažavanja poplava u opštini Krupanj

Cilj rada je prikazati potencijal pojava poplava u opštini Krupanj kao posledica prirodnih i antropogenih faktora. U Krupnju prirodni faktori koji doprinose pojavi poplava su uslovi podloge, reljef, planinski potoci bujičnog karaktera i klimatske karakteristike, dok su antropogeni faktori nelegalna, nekontrolisana i prekomerna seča šuma, neadekvatno korišćenje poljoprivrednih površina, stočarstvo i eksploatacija nalazišta rudnih bogatstava. Navedeni antropogeni uticaji pospešuju eroziju i čine da se stvaraju bujični tokovi koji u mesecima sa većom količinom padavina ili kada se topi sneg dovode do poplava i pojave klizišta. U radu je izvršena analiza režima proticaja na hidrološkoj mernoj stanici Zavlaka na reci Jadar, a rezultati analize prikazani su grafikonima: prosečni sezonski proticaji, srednji godišnji proticaji, srednji mesečni proticaji, srednji maksimalni mesečni proticaji, standardizovano odstupanje srednjih godišnjih proticaja, odstupanje minimalnih i maksimalnih proticaja od srednjih. Na kartama su predstavljene količine sadržaja peska i silta u zemljištu, kao i način korišćenja zemljišta sa akcentom na deforestaciji kao najvećeg uzročnika erozivnih procesa u Opštini. U radu je naveden i primer ekstremnih majskih poplava 2014. godine koje su odnele ljudske živote, ugrozile životnu sredinu Opštine, izmenile predeo, nanele velike materijalne štete i uzrokovale uginuće životinja. Kako bi se sprečile posledice poplava rad obuhvata i definisanje postupanja u vanrednim situacijama, preventivne mere, pripravnost i adekvatan odgovor na poplave i sanaciju

Urbanizacija kao faktor nastanka degradiranih površina na teritoriji opštine Rakovica

Predmet istraživanja rada su degradirane površine u opštini Rakovica. Zadatak istraživanja je uvideti koje su antropogene aktivnosti dovele do pojave degradacije zemljišta i koje su bile prirodne predispozicije koje su ubrzale taj proces. Cilj je dati predloge za sanaciju degradiranih površina i predloge mera koje će doprineti održivom urbanom razvoju opštine Rakovica. U radu je predstavljen istorijat urbanog razvoja naselja, razvoja industrije i privrede, kao i sadašnje stanje. Degradirane površine koje su prouzrokovane urbanizacijom i antropogenim delatnostima, a koje su obuhvaćene radom su: stambeni i industrijski objekti, „divlje“ deponije, građevinsko zemljište, groblja, kamenolom, veštačka akumulacija i saobraćajna infrastruktura. Upotrebom GIS-a navedeni podaci su kartografski prikazani. U Opštini je u prošlom veku bila dominantna industrijska proizvodnja, a sada su tu „braunfild“ lokacije koje treba prenameniti. Kako bi se napredak opštine Rakovica usmerio ka održivom urbanom razvoju, sa akcentom na zaštitu životne sredine i zaštitu urbanih predela, dati su predlozi „reciklaže“ predela i prenamena „braunfild“ lokacija

Rizik od nastanka litosferksih katastrofa u Braničevskom okrugu

Predmet istraživanja je analiza rizika od nastanka litosferskih katastrofa u Braničevskom okrugu. Zadatak istraživanja je analizirati intenzitet zemljotresa, kao i zastupljenost klizišta i odrona na proučavanoj teritoriji. Cilj rada je utvrditi stepen rizika nastanka litosferskih katastrofa koje mogu ugroziti život stanovništva i njihove delatnosti u Okrugu. U radu je kartom prikazana geografska rasprostranjenost klizišta i odrona na teritoriji Braničevskog okruga. Za posmatranu teritoriju prikazane su i karte intenziteta zemljotresa za povratni period od 95 i 975 godina. Analizom su obuhvaćene gustina naseljenosti stanovništva prema naseljima u Okrugu, kao i rasprostranjenost poljoprivrednih, šumskih, naseljenih, vodnih i industrijskih površina. U radu su kartografski prikazane gustina naseljenosti stanovništva i namena zemljišta. Uporednom analizom navedenih podataka izrađena je sintezna karta koja obuhvata geoprostorno preklapanje istraženih litosferskih nepogoda sa gustinom naseljenosti stanovništva i namenom zemljišta kako bi se dobile zone visokog stepena rizika za stanovništvo. Na bazi sintezne karte izrađena je karta visokog, srednjeg i niskog rizika od nastanka litosferskih katastrofa i njihovog uticaja na život stanovništva i na njihove delatnosti na teritoriji Braničevskog okruga. Na osnovu istraživanja dati su predlozi mera za prevenciju, pripravnost, odgovor na udes i sanaciju katastrofalnih posledica po stanovništvo, građevinske objekte i privredne delatnosti u Braničevskom okrugu

Prirodne i antropogene vrednosti u funkciji razvoja turizma na planini Cer

Predmet istraživanja rada su prirodne i antropogene vrednosti planine Cer. Zahvaljujući tim vrednostima, 2019. godine pokrenut je postupak proglašenja Predela izuzetnih odlika, ali zaštita i dalje nije realizovana. Na ovoj teritoriji nisu iskorišćeni potencijali za razvoj turizma. Zadatak rada je analizirati prirodne i antropogene vrednosti koje mogu biti u funkciji razvoja turizma. Prirodni potencijali su raznovrsni geomorfološki oblici, klimatske karakteristike, očuvanost predela, kao i bogat biodiverzitet, sa akcentom na ornitofauni. Kako bi se zaštitile ugrožene vrste ptica i njihova staništa, Uredbom o ekološkoj mreži („Službeni glasnik RS”, br. 102/10), deo planine Cer je proglašen IBA područjem. Antropogene vrednosti od značaja za razvoj turizma su geodiverzitet, verski i istorijski objekti i ruralni predeli. Turističke potencijale planine Cer treba usmeriti ka razvoju letnjeg, kulturno-istorijskog, obrazovnog i verskog turizma, seoskog i etno, zdravstvenog i sportsko-rekreativnog turizma i ekoturizma. Neophodno je sačuvati sve posebnosti planine Cer, a to se postiže ulaganjem u održivi razvoj turizma i očuvanjem zdrave životne sredine. Osnovna ograničenja ostvarivanja takvih ciljeva su neadekvatna strategija razvoja turizma planine Cer i nedovoljna informisanost stanovništva. U radu su kartografski prikazane saobraćajnice, ruralna naselja, kulturni, istorijski i verski objekti, banjsko naselje, vikend naselja i turistička zona sa izletištima i vidikovcima. Cilj istraživanja je prikazati potencijal razvoja različitih vidova turizma na planini Cer. Metod SWOT analize korišćen je za izvođenje zaključaka o razvoju turizma. U radu su, takođe, korišćeni metodi analize, sinteze i komparativni metod. Upotrebom GIS alata (program QGIS 3.16.) rezultati istraživanja su kartografski prikazani

Analiza promena potencijala erozije i preduzete protiverozivne mere u slivu reke Lepenice za period 1983-2021. godine

Predmet istraživanja je analiza promena potencijala erozije i preduzete protiverozivne mere u slivu reke Lepenice. Zadatak istraživanja analizirati faktore nastanka i intenziteta erozije u Slivu. Cilj rada je utvrditi promenu potencijala erozije nastale kao posledica prirodnih faktora, kao i preduzete protiverozivne mere u slivu reke Lepenice za period 1983-2021. godine. U slivu reke Lepenice prirodni faktori koji doprinose pojavi erozije su karakteristike reljefa, sadržaj peska u zemljištu i pluviometrijski režim. U radu su kartama prikazane namene zemljišta, sadržaj peska u zemljištu, nagib terena i NDVI karta. Karta namene zemljišta i NDVI karta su korišćene za potrebe analize zastupljenosti vegetacije. Najveći intenzitet erozije je u severo-zapadnom delu Sliva, slaba erozija je zastupljena na Gledićkim planinama zbog zastupljenosti vegetacije, a veoma slaba je uz tok Lepenice i pritoka. Upoređivanjem karte erozije iz 1983. godine i karte po metodu Gavrilovića koje su prikazane u radu sagledano je smanjenje intenziteta erozije u Slivu. Protiverozivne mere koje su uticale na smanjenje intenziteta erozije su reforestacija, regulisanje toka reke Lepenice i građenje obaloutvrda. Na smanjenje erozije je uticala i emigracija stanovnika u gradsko jezgro Kragujevca, jer su poljoprivredne površine obrasle šumskom vegetacijom u ruralnim područjima. Analizom navedenih karata zaključak rada je da je intenzitet erozije smanjen u periodu od 1983-2021. godine zbog adekvatnih protiverozivnih mera

Prirodne i antropogene vrednosti u funkciji razvoja turizma na planini Cer

Predmet istraživanja rada su prirodne i antropogene vrednosti planine Cer. Zahvaljujući tim vrednostima, 2019. godine pokrenut je postupak proglašenja Predela izuzetnih odlika, ali zaštita i dalje nije realizovana. Na ovoj teritoriji nisu iskorišćeni potencijali za razvoj turizma. Zadatak rada je analizirati prirodne i antropogene vrednosti koje mogu biti u funkciji razvoja turizma. Prirodni potencijali su raznovrsni geomorfološki oblici, klimatske karakteristike, očuvanost predela, kao i bogat biodiverzitet, sa akcentom na ornitofauni. Kako bi se zaštitile ugrožene vrste ptica i njihova staništa, Uredbom o ekološkoj mreži („Službeni glasnik RS”, br. 102/10), deo planine Cer je proglašen IBA područjem. Antropogene vrednosti od značaja za razvoj turizma su geodiverzitet, verski i istorijski objekti i ruralni predeli. Turističke potencijale planine Cer treba usmeriti ka razvoju letnjeg, kulturno-istorijskog, obrazovnog i verskog turizma, seoskog i etno, zdravstvenog i sportsko-rekreativnog turizma i ekoturizma. Neophodno je sačuvati sve posebnosti planine Cer, a to se postiže ulaganjem u održivi razvoj turizma i očuvanjem zdrave životne sredine. Osnovna ograničenja ostvarivanja takvih ciljeva su neadekvatna strategija razvoja turizma planine Cer i nedovoljna informisanost stanovništva. U radu su kartografski prikazane saobraćajnice, ruralna naselja, kulturni, istorijski i verski objekti, banjsko naselje, vikend naselja i turistička zona sa izletištima i vidikovcima. Cilj istraživanja je prikazati potencijal razvoja različitih vidova turizma na planini Cer. Metod SWOT analize korišćen je za izvođenje zaključaka o razvoju turizma. U radu su, takođe, korišćeni metodi analize, sinteze i komparativni metod. Upotrebom GIS alata (program QGIS 3.16.) rezultati istraživanja su kartografski prikazani

Potencijal obnovljivih izvora energije na teritoriji opštine Vrnjačka Banja

Cilj rada je analiza potencijala obnovljivih izvora energije na teritoriji opštine Vrnjačka Banja. U radu su analizirana planska i strateška dokumenta i izveštaji institucija koje su nadležne za oblast obnovljivih izvora energije i oblast stanja i unapređenja životne sredine na ovoj teritoriji. Takođe, u okviru analize istražene su i fizičko-geografske karakteristike ove oblasti i njihov pozitivan ili negativan doprinos razvoju svake pojedinačne vrste obnovljivih izvora energije. Sagledano je i trenutno stanje izvora koji se koriste za dobijanje energije, a to su primarno neobnovljivi izvori. Razvoj obnovljivih izvora energije u opštini Vrnjačka Banja je od velikog značaja zbog očuvanja prirodnih vrednosti, zdravstvenog turizma i kulturne baštine. Sve ove vrednosti se svakodnevno ugrožavaju primarnim snabdevanjem iz neobnovljivih izvora energije i emisijom zagađujućih materija koje se oslobađaju kao produkti njihovog sagorevanja. Uočeno je da na ovom području postoji velika potreba za energijom s obzirom na industrijsku zonu, saobraćaj, turizam i stambene objekte. Preduslov razvoja banjskog turizma je čista životna sredina, a Vrnjačkoj Banji preti njeno narušavanje i zbog toga je neophodno sagledati sve potencijale kako bi se razvila upotreba energije dobijene iz biomase, solarne i geotermalne energije. Takođe su prikazani i razlozi zbog kojih nema potencijala za korišćenje hidroenergije i energije vetra. Analizirane su sve prednosti biljne vrste paulovnija čiji uzgoj može da doprinese zdravijoj životnoj sredini. Korišćenjem AHP metoda (Analitičko Hijerarhijski Proces) predstavljene su pogodnosti terena za uzgajanje biljne vrste paulovnija i pogodnost terena za izgradnju solarne elektrane na teritoriji opštine Vrnjačka Banja. Na osnovu toga kartografski su prikazane, upotrebom GIS-a, pogodnosti terena za uzgajanje paulovnije i pogodnosti terena za izgradnju solarne elektrane

Potencijal obnovljivih izvora energije na teritoriji opštine Vrnjačka Banja

Cilj rada je analiza potencijala obnovljivih izvora energije na teritoriji opštine Vrnjačka Banja. U radu su analizirana planska i strateška dokumenta i izveštaji institucija koje su nadležne za oblast obnovljivih izvora energije i oblast stanja i unapređenja životne sredine na ovoj teritoriji. Takođe, u okviru analize istražene su i fizičko-geografske karakteristike ove oblasti i njihov pozitivan ili negativan doprinos razvoju svake pojedinačne vrste obnovljivih izvora energije. Sagledano je i trenutno stanje izvora koji se koriste za dobijanje energije, a to su primarno neobnovljivi izvori. Razvoj obnovljivih izvora energije u opštini Vrnjačka Banja je od velikog značaja zbog očuvanja prirodnih vrednosti, zdravstvenog turizma i kulturne baštine. Sve ove vrednosti se svakodnevno ugrožavaju primarnim snabdevanjem iz neobnovljivih izvora energije i emisijom zagađujućih materija koje se oslobađaju kao produkti njihovog sagorevanja. Uočeno je da na ovom području postoji velika potreba za energijom s obzirom na industrijsku zonu, saobraćaj, turizam i stambene objekte. Preduslov razvoja banjskog turizma je čista životna sredina, a Vrnjačkoj Banji preti njeno narušavanje i zbog toga je neophodno sagledati sve potencijale kako bi se razvila upotreba energije dobijene iz biomase, solarne i geotermalne energije. Takođe su prikazani i razlozi zbog kojih nema potencijala za korišćenje hidroenergije i energije vetra. Analizirane su sve prednosti biljne vrste paulovnija čiji uzgoj može da doprinese zdravijoj životnoj sredini. Korišćenjem AHP metoda (Analitičko Hijerarhijski Proces) predstavljene su pogodnosti terena za uzgajanje biljne vrste paulovnija i pogodnost terena za izgradnju solarne elektrane na teritoriji opštine Vrnjačka Banja. Na osnovu toga kartografski su prikazane, upotrebom GIS-a, pogodnosti terena za uzgajanje paulovnije i pogodnosti terena za izgradnju solarne elektrane