4 research outputs found
Cytotoxic efficacy of genexol[โก]-PM in human hepatoma cell lines :
Thesis (master`s)--์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ :์ํ๊ณผ ๋ด๊ณผํ,2003.Maste
Anodized Aluminum Oxide-based Soft Lithographic Route to 3-dimensional Nanopatterning for Device Applications
ํ์๋
ผ๋ฌธ (๋ฐ์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ํํ์๋ฌผ๊ณตํ๋ถ, 2013. 8. ์ด์งํ.๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๊ทน ์ฐํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ ์กฐ๋ ๋ค๊ณต์ฑ ์๋ฃจ๋ฏธ๋(Anodic aluminum oxide, AAO)๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ, AAO template์ barrier layer์ ์์นํ 3์ฐจ์ ํํ์ concave nanopattern์ ํจํด ์ ์ฌ๋ฅผ ์ํ ๋ชจ(ๆฏ)ํจํด์ผ๋ก ํ์ฉ ํ์๋ค. AAO template์ concave nanopattern์ replica-molding technique ๋ฐ nanoimprint lithography ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฑ์ soft lithography ๊ธฐ๋ฒ๋ค์ ํตํ์ฌ, ์๋ฃจ๋ฏธ๋๊ณผ ์ค๋ฆฌ์ฝ, GaN์ ๊ฐ์ ๋ค์ํ ๊ธฐํ๋ค์ ๋ํด ํจํด ๋ณต์ ํ์๋ค. ์ด๋ ๊ฒ ์์ฑ๋ 3์ฐจ์ ํํ์ ๋๋
ธํจํด๋ค์ ๊ธ์ ์ฐํ๋ฌผ ๊ธฐ๋ฐ์ ๋๋
ธ๊ตฌ์กฐ์ฒด, ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง(anti-reflection)๋ฅผ ์ํ ๋ฐ๋์ฒด ํ๋ฉด์ ๋๋
ธ๊ตฌ์กฐ๋ง ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ณ ํ๋ ๋ฐ๊ด ๋ค์ด์ค๋(Light-emitting diodes, LEDs)๋ฅผ ์ํ ๊ธฐ์ ํจํด์ผ๋ก ์์ฉ ํ์๋ค. ์ ์ฌ ๋ 3์ฐจ์ ๋๋
ธํจํด๋ค์ด ์ค์ ์์ ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ๋ํด ์ผ๋ง๋ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ์ ์๋์ง๋ฅผ ์ฒด๊ณ์ ์ผ๋ก ๊ณ ์ฐฐํ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํ ํ์๋ค.
์ฒซ์งธ๋ก, ๋ํ์ ์ธ ๊ธ์ ์ฐํ๋ฌผ ๋๋
ธ๊ตฌ์กฐ์ฒด์ธ AAO template์ ํจ๊ณผ์ ์ธ ์ ์กฐ ๊ณต๋ฒ์ ๋ํด ์ฐ๊ตฌ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๊ฐ ์๋ชจ์ ์ธ 1์ฐจ ์๊ทน ์ฐํ ๊ณต์ ์ ๋์ฒด ํ๊ณ ์, ์๋ฃจ๋ฏธ๋ ๊ธฐํ์ 3์ฐจ์ ๋๋
ธํจํดํ ๊ณต์ ์ ์ด์ฉ ํ์๊ณ , ์ด๋ฅผ ํตํด one-step์ ์ํ 1์ฐจ ์๊ทน ์ฐํ ๊ณต์ ๋ง์ผ๋ก๋ ๊ธฐ๊ณต์ ์ ๋ ฌ๋๊ฐ ๋์ AAO template๋ฅผ ์์ฑ ํ ์ ์์๋ค. ๋๋
ธํจํดํ ๊ณต์ ์ soft lithography ๋ฐฉ๋ฒ์ธ replica-molding technique๊ณผ nanoimprint lithography ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฑ์ ์๋ก ์ ๋ชฉํ์ฌ ํ์ฉ ํ์๊ณ , ์ด๋ฅผ ํตํด ์๋ฃจ๋ฏธ๋ ๊ธฐํ์ 3์ฐจ์์ ๋๋
ธ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๋๋ฉด์ ์ ๊ฑธ์ณ ๊ฒฝ์ ์ ์ผ๋ก ๋น ๋ฅด๊ฒ ๊ตฌํ ํ ์ ์์๋ค. ์ด ๋, ํจํด ์ ์ฌ๋ฅผ ์ํ ๋ชจํจํด์ผ๋ก๋ ์๊ทน ์ฐํ ๊ณต์ ์ ์ํ AAO template์ barrier layer ๋ด concave nanopattern์ ํ์ฉ ํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ํจํดํ ์ ๋ต์ ๊ณต์ ์ ๊ฒฝ์ ์ฑ ์ธก๋ฉด์๋ ํฌ๊ฒ ๊ธฐ์ฌ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด one-step์ ์ํ 1์ฐจ ์๊ทน ์ฐํ ๊ณต์ ๋ง์ผ๋ก๋ AAO template์ ๊ธฐ๊ณต ์ ๋ ฌ๋๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์กฐ์ ํด ์ค ์ ์๊ฒ ๋์ด, ์๊ฐ์ , ๊ฒฝ์ ์ ์ธก๋ฉด์์ ๊ธฐ์กด AAO template ์ ์กฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋นํด ์ฐ์๋ฅผ ์ ํ ์ ์๋ค.
๋์งธ๋ก, AAO template์ concave nanopattern์ ๋์ ๊ตด์ ๋ฅ ์ ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ ํ๋ฉด์ ํจํด ์ ์ฌ ํ์ฌ ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ตฌํ ํ์๋ค. ํจํดํ ๊ณต์ ์ ์์ ์ฐ๊ตฌ์์์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก soft lithography ๊ธฐ๋ฒ์ ์ด์ฉ ํ์๋ค. AAO template์ concave nanopattern์ ๋ชจํจํด์ผ๋ก ํ์ฌ, ๊ฐ๊ฐ one-step๊ณผ two-step ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก replication ๊ณต์ ์ ์งํ ํ ํ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก์ ์ ์กฐ๋ concave์ convex pattern ํํ์ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๋ ๊ฐ์ง ์ํ๋ฆฐํธ ์คํฌํ๋ฅผ ์ด์ฉ ํ์ฌ ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ์ ํจํดํ ๊ณต์ ์ ์งํ ํ์๋ค. ๋ ๊ฐ์ง ํ์
์ ์ํ๋ฆฐํธ ์คํฌํ๋ค์ ํตํด ์ ํ์ ์ธ ์๊ฐ ๊ณต์ ์ ์ํํ์ฌ ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ ํ๋ฉด์ ๊ฐ๊ฐ concave ๋ฐ convex pattern ํํ๋ก 3์ฐจ์ ๋๋
ธ๊ตฌ์กฐํ ํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ํ๋ฉด ํจํด๋ค์ ํจํด ๋๊ป์ ๋ํด graded-refractive index ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๋ ๊ฒ ๋์ด, ๊ธฐํ๊ณผ ๊ณต๊ธฐ์ธต ์ฌ์ด์ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ตด์ ๋ฅ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๊ทน๋ณต ํ ์ ์๋ ์์ถฉ์ธต(buffer layer)์ผ๋ก์ ์ญํ ์ ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด, ๊ธฐํ ํ๋ฉด์์ ๋ฐ์ฌ๋๋ ๊ด๋์ ํ๋ฉด ํจํด์ ์ํด ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ค์ฌ ์ค ์ ์๊ฒ ๋๋ค. ๋ํ, ํ๋ฉด ํจํด์ ๋งค๊ฐ๋ก ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ์ ์
์ฌ ๋๋ ๋น์ ํจํด์ธต์ ์ํ multiple reflection์ ํตํด light-trapping ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ ๋ฐํ๊ฒ ๋์ด ํ๋ฉด ๋ฐ์ฌ ์ต์ ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ฒ ๋๋ค. ์ด๋ ๋ฏ, ๊ธฐํ์ ํจํด๋ค์ด ์ง๋ ๊ดํ์ ํจ๊ณผ๋ค์ ํตํด, ๋์ ๊ตด์ ๋ฅ ์ ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ์์๋ ๊ด๋์ญ์ ๊ฑธ์น ํ๋ฉด ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ตฌํ ํ ์ ์์์ ์คํ์ ์ผ๋ก ํ์ธ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด๋ฌํ ํ๋ฉด ํจํด๋ค์ ์ํ ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ํจ๊ณผ๊ฐ ์ค์ ์ค๋ฆฌ์ฝ ํ์ ์ ์ง์์ ํ์ฉ ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ธ์ง์ ๋ํ ๋ฌธ์ ์ ๋ํด ๊ณ ๋ฏผํด ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด, ํจํดํ์ ์ํ ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ํจ๊ณผ๊ฐ ์ผ๋ง๋ ์์ ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ์ ๋ํด ์ค ์ ์์ ๊ฒ์ธ์ง์ ๋ํด transmitted solar spectrum irradiance ์งํ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ฌ๋ ์๊ฒ ๊ณ ์ฐฐํด ๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก, AAO template์ concave nanopattern์ ๊ณ ํ๋ ๋ฐ๊ด ๋ค์ด์ค๋(LEDs)์ ์ค๊ณ์ ํ์ฉ ํ์๋ค. 3์ฐจ์ ํํ๋ก ๋๋
ธ๊ตฌ์กฐํ ๋ LEDs๊ฐ ๊ดํ์ ํน์ฑ์ ์์ด planar reference LEDs ๋๋น ์ผ๋ง๋ ํฅ์ ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ธ์ง์ ๋ํด ์ฌ๋ฌ ์คํ์ ํตํด ์ฌ๋ ์๊ฒ ๊ณ ์ฐฐํ๊ณ ์ฐ๊ตฌ ํ์๋ค. ์์ ์ฐ๊ตฌ์์์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก, AAO template์ concave nanopattern์ ๋ชจํจํด์ผ๋ก ํ์ฌ, soft lithography ๊ธฐ๋ฒ๋ค์ ํตํด GaN-based LEDs ๋ด p-GaN ์ธต์ ํจํด ์ ์ฌ ํ์๋ค. ์ด๋ ๊ฒ ํจํดํ ๋ LEDs ์์๊ฐ planar reference LEDs ๋๋น ์ผ๋ง๋ ๊ดํ์ ์ฑ๋ฅ์ด ํฅ์ ๋ ์ ์๋์ง๋ฅผ, ฮผ-photoluminescence(PL)๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ท๋ช
ํ์๋ค. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ, 40์ด๊ฐ ์๊ฐ ๋ etched profile์ LEDs ์์๊ฐ planar reference LEDs ๋๋น peak position ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ฝ 46% ์ ๋์ PL intensity ์ฆ๊ฐ์ธ๋ฅผ ๊ธฐ๋กํ ๊ฒ์ ํ์ธ ํ ์ ์์๋ค. ์ด๋ฌํ PL ์ฆ๊ฐ๋ LEDs ๊ธฐํ ํ๋ฉด์ 3์ฐจ์ concave nanopattern ๋๋ฌธ์ ์ผ๊ธฐ๋ ํ์์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ ๋๋ค. ์ฆ, 3์ฐจ์์ concave nanopattern์ผ๋ก ์ธํด ํจํด์ธต์ ์ ์ง์ ์ธ ์ ํจ ๊ตด์ ๋ฅ ๋ณํ๊ฐ ์ ๋ฐ ๋์๊ณ , ์ด๊ฒ์ด ํจํด์ธต์ graded-refractive index ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๋ถ์ฌํ๊ฒ ๋จ์ผ๋ก์ PL ํฅ์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ฒ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ ํ์๋ค. ์ฆ, LEDs ๊ธฐํ ํ๋ฉด์์ graded-refractive index ๊ตฌ์กฐ์ ์ํ ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง๋ง์ด ํ์ฑ ๋๋ฉด, ์ธ๋ถ๋ก๋ถํฐ LEDs ์์ ๋ด MQWs๋ก ์
์ฌํ๋ pumping laser์ ๋ฐ์ฌ๋๊ฐ ๊ธฐํ ํ๋ฉด์์ ์๋น ๋ถ๋ถ ๊ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ด๋ก ์ธํด, ํจํดํ ๋ LEDs ์ํ์ ๊ฒฝ์ฐ, planar reference LEDs ๋ณด๋ค pumping laser๊ฐ MQWs์ ์ข ๋ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋๋ฌ ํ ์ ์๊ฒ ๋์ด PL ํฅ์์ ๋์์ ์ฃผ๊ฒ ๋๋ค. ๋์์, LEDs ๋ด๋ถ์์ ์ธ๋ถ๋ก ์ถ์ถ๋๋ PL์ out-coupling ํจ์จ ๋ํ ํจํดํ ๋ ๊ธฐํ ํ๋ฉด์ graded-refractive index ๊ตฌ์กฐ๋ก ์ธํด planar reference LEDs ๋๋น ์ฆ๊ฐ ํ๊ฒ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ PL์ด ํฅ์ ๋ ์ ์์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ ํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ ๊ฐ์ง ๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฌ, concave nanopattern์ ํํํ์ ํน์ง๊ณผ ํจํดํ ๋ LEDs ๊ธฐํ์ PL ํฅ์ ์์ธ์ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ฐ๊ณํ์ฌ ์ค๋ช
ํ ์ ์์๋ค.In this thesis, I have investigated on two themes: 1) Development of a simple and economical way of fabricating concave and convex 3-dimensional (3D) nano-patterns on the surfaces of flat inorganic substrates such as aluminum (Al), silicon (Si), and GaN using anodic aluminum oxide (AAO)-derived templates combined with replica-molding and nanoimprint lithography (NIL) followed by reactive ion etching (RIE) and 2) Application of 3D nano-pattern formation onto Si and GaN wafer surfaces with a view to reduce the reflectivity of Si solar cell and to enhance the efficiency of light emission, respectively.
In the first part, 3D nano-patterning processes were systematically studied for transferring concave nano-patterns to various substrate surfaces. Al master templates with 3D concave nano-patterns were made by etching the oxide layer of the AAO and then the pattern of the Al master pattern was transfer onto a replica mold material, UV-curable poly(urethaneacrylate) (PUA), dispensed on the Al master by UV curing. A fully UV-cured PUA stamp was softly peeled off from the aluminum master template. Subsequently, replicated PUA stamp was imprinted on a thin spun-cast poly(methylmethacrylate) (PMMA) resist film on Al, Si and GaN substrates. Finally, concave or convex 3D nano-patterns were obtained after RIE of the resister. The field-emission SEM as well as AFM images showed a well-ordered 3D pattern. The height and detailed geometrical shape of the pattern could be varied by adjusting the etching time. While the conventional AAO-based patterning requires a 2-step anodization process for achieving a well-ordered pattern, the method developed in this study needs only 1-step anodization to make replica mold, which allows a simple and time- and cost-effective 3D pattering with a superior result. It can also be applied to fabricate highly-ordered nanostructures on most valve metal oxides.
The developed method was applied for fabricating concave as well as convex 3D nano-patterns onto Si substrates. Optical measurements showed that Si substrates with both concave and convex patterns exhibited a much reduced reflectance in a wide range of wavelength compared with that of a flat Si substrate, especially in the UV region. The reduced reflectivity is attributed to the graded-refractive index originating from the patterned layer. If the 3D pattern is applied to Si solar cells, a significant improvement of the efficiency is expected.
Lastly, enhanced light-extraction from GaN-based LEDs was demonstrated with soft lithographically engraved 3-dimensional concave nano-patterns on p-GaN in LEDs. Concavely nanopatterned LEDs showed 46% enhanced PL improvement compared with the planar reference LEDs at the peak position from 440 to 480 nm in wavelength. Similar to the improved antireflection property of 3D patterned Si substrate, the enhanced PL efficiency compared to that of a GaN-based LEDs with no pattern is partly due to the graded-effective refractive index allowing the pumping laser light to be absorbed by the GaN-based LEDs. For the same reason, PL out-coupling of the PL from the LEDs would be also enhanced.
In conclusion, 3D nano-patterning process was demonstrated on the basis of time- and cost-effective soft lithographic techniques. This type of nanopatterning strategy was applied to the time- and cost-effective AAO fabrication process, antireflective nanostructures in solar cells based on the Si material and enhanced light-extraction from 3-dimensionally patterned GaN-based LEDs. Experimentally demonstrated results suggest that 3-demensional nano-patterns are very affordable and are quite promising for improving the ultimate efficiency of Si solar cell and LEDs etc.๋ชฉ ์ฐจ
์์ฝ (๊ตญ๋ฌธ ์ด๋ก)--------------------------------------------------------------------------------โ
ฐ
LIST OF TABLE---------------------------------------------------------------------------------โ
ด
LIST OF FIGURES-----------------------------------------------------------------------------โ
ต
์ 1์ฅ. ์๋ก ---------------------------------------------------------------------------------------1
1.1. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ---------------------------------------------------------------------------------1
1.2. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ---------------------------------------------------------------------------------1
์ 2์ฅ. ์ํํธ ๋ฆฌ์๊ทธ๋ํผ(Soft lithography) ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ธฐ๋ฐ ํ ์๋ฃจ๋ฏธ๋ ๊ธฐํ ์์ Pre-textured nanopatterns ์ ์กฐ์ ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ one-stop ์๊ทน ์ฐํ ์ ์กฐ ๊ณต๋ฒ์ ๊ฐ๋ฐ(Anodization process)-----------------------------------------------------------3
2.1. ์๋ก ---------------------------------------------------------------------------------------------3
2.1.1. ์๊ทน ์ฐํ๋ ์๋ฃจ๋ฏธ๋์ ๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ๊ธฐ๊ณต ํ์ฑ ์๋ฆฌ----------------------------4
2.1.2. ์ ๋ ฌ๋๊ฐ ๋์ ๋ค๊ณต์ฑ ์๋ฃจ๋ฏธ๋์ ์ ์กฐ-----------------------------------------7
2.1.3. ์๊ธฐ์ ๋ ฌ๋(Self-ordered)์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์์-------------------------------8
2.1.4. ์ต๊ทผ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ํฅ----------------------------------------------------------------------11
2.1.4.1. Maskless lithography---------------------------------------------------------------13
2.1.4.2. Hard imprinting method(Nanoindentation)----------------------------------13
2.1.4.3. Resist-assisted lithography--------------------------------------------------------14
2.1.5. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ๋ฐ ๋ฐฉํฅ-----------------------------------------------------------------14
2.2. ์คํ------------------------------------------------------------------------------------------16
2.2.1. ์ฌ๋ฃ--------------------------------------------------------------------------------------16
2.2.1.1. ์๋ฃจ๋ฏธ๋(Aluminum)-----------------------------------------------------------16
2.2.1.2. ์ ํด์ก-------------------------------------------------------------------------------16
2.2.1.3. UV ๊ฒฝํ์ฑ ๊ณ ๋ถ์----------------------------------------------------------------17
2.2.1.4. Resist ์ฉ๋์ ๊ณ ๋ถ์ ๋ฐ๋ง-----------------------------------------------------17
2.2.2. ์ํ ์ ์กฐ------------------------------------------------------------------------------18
2.2.2.1. ์๊ทน ์ฐํ(Anodization)------------------------------------------------------18
2.2.2.2. ์ํ๋ฆฐํธ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ ์๊ทน ์ฐํ ์๋ฃจ๋ฏธ๋์ ์ ์กฐ--------------------18
2.3. ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ------------------------------------------------------------------------------22
2.3.1. ์ํ๋ฆฐํธ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ ๊ธฐ๊ณต์ ์๊ทน ์ฐํ ์๋ฃจ๋ฏธ๋ ์ ์กฐ-----------------22
2.3.1.1. ์ค๋ชฉ ํจํด์ ์๋ฃจ๋ฏธ๋ ๋ง์คํฐ ํ
ํ๋ ์ดํธ ์ ์กฐ-------------------------22
2.3.1.2. PUA ์คํฌํ------------------------------------------------------------------------22
2.3.1.3. ๋๋
ธ์ํ๋ฆฐํธ ๋ฆฌ์๊ทธ๋ํผ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ ํจํด์ ์ ์ฌ-------------------24
2.3.1.4. ์๋ฃจ๋ฏธ๋์ธต ์๊ฐ------------------------------------------------------------------28
2.3.1.5. ์ฌ์ ์๊ฐ๋ ์๋ฃจ๋ฏธ๋ ์ํธ์ ์๊ทน ์ฐํ---------------------------------31
2.3.1.6. ์ ์กฐ ๊ณต๋ฒ ์์ ์ฐจ๋ณ์ฑ ๋ฐ ์ฅ์ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ๊ณ---------------------------33
2.4. ์์ฝ-----------------------------------------------------------------------------------------36
์ 3์ฅ. ์ํํธ ๋ฆฌ์๊ทธ๋ํผ(Soft lithography) ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ธฐ๋ฐ ํ ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ ๋ด ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ๊ตฌ์กฐ(Anti-reflective structures)์ ๊ตฌํ๊ณผ ์ด์ ๋ํ ๊ดํ์ ํน์ฑ ํ๊ฐ----------------------------------------------------------------------------------------------------38
3.1. ์๋ก -------------------------------------------------------------------------------------------38
3.1.1. ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง๋ง์ ์๋ฆฌ-------------------------------------------------------------------38
3.1.2. ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ํจ๊ณผ ์ ๋ ๋ฐฉ๋ฒ----------------------------------------------------------39
3.1.3. ์ต๊ทผ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ํฅ----------------------------------------------------------------------42
3.1.4. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ๋ฐ ๋ฐฉํฅ-----------------------------------------------------------------43
3.2. ์คํ-------------------------------------------------------------------------------------------46
3.2.1. ์ฌ๋ฃ---------------------------------------------------------------------------------------46
3.2.1.1. Si wafer--------------------------------------------------------------------------------46
3.2.1.2. ์๋ฃจ๋ฏธ๋(Aluminum)------------------------------------------------------------46
3.2.1.3. ์ ํด์ก---------------------------------------------------------------------------------47
3.2.1.4. UV ๊ฒฝํ์ฑ ๊ณ ๋ถ์-----------------------------------------------------------------47
3.2.1.5. Resist thin film ์ฉ๋์ ๊ณ ๋ถ์ ๋ฐ๋ง-------------------------------------------47
3.2.2. ์ํ ์ ์กฐ-------------------------------------------------------------------------------47
3.2.2.1. Master template--------------------------------------------------------------------47
3.2.2.2. ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐ๋ฐ์ concavely dimpled nanopatterns ์ ์กฐ-------------------48
3.2.2.3. ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐ๋ฐ์ convexly nanopatterned gratings ์ ์กฐ------------------50
3.2.3. ๊ดํ์ ํน์ฑ ๋ถ์--------------------------------------------------------------------52
3.3. ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ-------------------------------------------------------------------------------54
3.3.1. Concavely dimpled nanopatterns์ ์ ์กฐ ๋ฐ ๊ดํ์ ํน์ฑ ํ๊ฐ------------54
3.3.1.1. Master template์ ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ convexly patterned PUA stamp์ ์ ์กฐ-------------------------------------------------------------------------------------------------------54
3.3.1.2. ๋๋
ธ์ํ๋ฆฐํธ ๋ฆฌ์๊ทธ๋ํผ์ ์ํ PUA ์คํฌํ ํจํด์ ์ ์ฌ----------56
3.3.1.3. ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ ์ Concavely dimpled nanopatterns์ ์ ์กฐ---------------56
3.3.1.4. ํ๋ฉด ๋ฐ์ฌ๋(Reflectance) ์ธก์ ------------------------------------------------60
3.3.1.5. Bare Si substrate ๋๋น ์ํ ๋ณ reflectance ratio---------------------------62
3.3.1.6. ํจํด ํํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ํจ๊ณผ์ ์ํฅ----------------------------------63
3.3.1.6.1. Etched profile์ ์ํ graded-refractive index ๊ตฌ์กฐ-------------------65
3.3.1.6.2. ๋น์ ์ฐ๋ ํจ๊ณผ(light-scattering effect)------------------------------------68
3.3.1.6.3. ์
์ฌ๋ ๋น์ ํก์ ํจ๊ณผ(light absorption effect)-------------------------68
3.3.1.7. ํจํด์ ๊ฐ์ ๋ฐ ์์ฉ--------------------------------------------------------------69
3.3.1.7.1. ์ํ ๋ณ ๊ธฐํ์ ์๋์ง ํฌ๊ณผ๋---------------------------------------------71
3.3.1.7.2. ์ํ ๋ณ ์๋์ง ํฌ๊ณผ๋์ ์๋์ ์ธ ๋น๊ต--------------------------------72
3.3.1.8. ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ์ ํจํดํ ํจ๊ณผ ์ํฅ๊ณผ ํ์ ์ ์ง ์์์ ์์ฉ----------74
3.3.2. Convexly nanopatterned gratings์ ์ ์กฐ ๋ฐ ๊ดํ์ ํน์ฑ ํ๊ฐ-----------77
3.3.2.1. 2-step replication ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด์ฉํ concavely patterned PUA stamp์ ์ ์กฐ----------------------------------------------------------------------------------------------------77
3.3.2.2. ๋๋
ธ์ํ๋ฆฐํธ ๋ฆฌ์๊ทธ๋ํผ ๊ณต์ ์ ์ํ PUA stamp ํจํด์ ์ ์ฌ---79
3.3.2.3. ์ค๋ฆฌ์ฝ ๊ธฐํ ์ convexly nanopatterned gratings์ ์ ์กฐ---------------81
3.3.2.4. ํ๋ฉด ๋ฐ์ฌ๋ ์ธก์ ------------------------------------------------------------------83
3.3.2.5. Bare Si substrate ๋๋น ์ํ ๋ณ reflectance ratio---------------------------86
3.3.2.6. ํจํด ํํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ฌ ๋ฐฉ์ง ํจ๊ณผ์ ์ํฅ----------------------------------88
3.3.2.7. ํจํด์ ๊ฐ์ ๋ฐ ์์ฉ--------------------------------------------------------------89
3.3.2.7.1. ์ํ ๋ณ ๊ธฐํ์ ์๋์ง ํฌ๊ณผ๋---------------------------------------------89
3.3.2.7.2. ์ํ ๋ณ ์๋์ง ํฌ๊ณผ๋์ ์๋์ ์ธ ๋น๊ต--------------------------------90
3.3.3. Concave pattern๊ณผ convex pattern์ ๋น๊ต---------------------------------------92
3.4. ์์ฝ-------------------------------------------------------------------------------------------96
์ 4์ฅ. ์ํํธ ๋ฆฌ์๊ทธ๋ํผ(Soft lithography) ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ 3์ฐจ์ ๊ตฌ์กฐ์ ํ๋ซํผ (Platform) ๊ตฌํ๊ณผ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ ์งํ ๊ฐ๋ฅจ ๊ธฐ๋ฐ์ ๋ฐ๊ด ๋ค์ด์ค๋(Light-emitting Diodes, LEDs) ์ ์กฐ ๋ฐ ๊ดํ์ ํน์ฑ ํ๊ฐ------------------------------------98
4.1. ์๋ก -------------------------------------------------------------------------------------------98
4.1.1. Top-down ์ ๊ทผ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ LEDs์ ์ ์กฐ-----------------------------------104
4.2. ์คํ------------------------------------------------------------------------------------------105
4.2.1. ์ฌ๋ฃ--------------------------------------------------------------------------------------105
4.2.1.1. ์งํ๋ฌผ ๋ฐ๋์ฒด---------------------------------------------------------------------105
4.2.1.2. ์๊ทน ์ฐํ ์๋ฃจ๋ฏธ๋(Anodic alumina)--------------------------------------106
4.2.1.3. Replica-molding์ ์ํ UV ๊ฒฝํ์ฑ ๊ณ ๋ถ์-------------------------------108
4.2.1.4. ์ ํ์ ๊ฑด์๊ฐ์ ์ํ resist์ฉ ๊ณ ๋ถ์ ๋ฐ๋ง------------------------------108
4.2.2. ์ํ ์ ์กฐ------------------------------------------------------------------------------109
4.2.2.1. Top-down ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ ์กฐ๋ LEDs--------------------------------------------109
4.2.3. ๊ดํ์ ํน์ฑ ๋ถ์--------------------------------------------------------------------112
4.2.3.1. Micro-photoluminescence(ฮผ-PL)---------------------------------------------112
4.2.3.2. ํ๋ฉด ๋ฐ์ฌ๋(Reflectance)-----------------------------------------------------114
4.3. ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ-----------------------------------------------------------------------------115
4.3.1. Soft lithography ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ LEDs ์ํ์ ์ ์กฐ---------------------------115
4.3.1.1. Master template์ ์ ์กฐ---------------------------------------------------------115
4.3.1.2. Replica-molding ๊ธฐ์ ์ ํตํ ์ํ๋ฆฐํธ์ฉ ์คํฌํ์ ์ ์กฐ-------------115
4.3.1.3. ํจํด์ ์ ์ฌ ๋ฐ resist pattern ๋ด ์๋ฅ์ธต ์ ๊ฑฐ---------------------------117
4.3.1.4. ์งํ๊ฐ๋ฅจ์ธต์ ์ง์ ๊ฑด์๊ฐ์ ํตํ ํจํด ์ ์ฌ--------------------------117
4.3.1.5. ํจํด ์ ์ฌ๋ LEDs ์ํ์ PL ์ธก์ ----------------------------------------120
4.3.1.6. ๊ดํ์ ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ์์ธ ๋ถ์-----------------------------------------------123
4.3.1.6.1. ํจํด์ ์ํ ํ๋ฉด ๋ฐ์ฌ๋ ๊ฐ์ ํจ๊ณผ------------------------------------123
4.3.1.6.2. ํจํด์ ์ํ ์ค์ธก ํ๋ฉด ๋ฐ์ฌ๋ ์กฐ์ฌ------------------------------------124
4.3.1.6.3. ํจํด์ ์ํ graded-refractive index ๊ตฌ์กฐ์ ๊ดํ ํจ๊ณผ-----------126
4.4. ์์ฝ-----------------------------------------------------------------------------------------130
์ 5์ฅ. ๊ฒฐ๋ก ------------------------------------------------------------------------------------132
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ----------------------------------------------------------------------------------------135
Abstract------------------------------------------------------------------------------------------141Docto