Müzelerde Teknoloji ve Yapay Zekâ Kullanımı Üzerine Yapılan Çalışmaların İncelenmesi

Abstract

Dijitalleşme, her alanda olduğu gibi müzelerde de bireylerin ihtiyaç ve beklentilerine yönelik olarak etkisini göstermektedir. Dijitalleşme ve özellikle yapay zekâ, müzelerin işleyişi ve ziyaretçi deneyiminde değişikliklere neden olmuştur. Dijitalleşme, müzelerin koleksiyonlarını sanal ortamda erişilebilir kılarak fiziksel sınırlamaları aşmalarını sağlamıştır. Yapay zekâ ise müze rehberlik sistemlerinden, eser analizlerine kadar geniş bir alanda kullanılmakta, ziyaretçilerin tercihlerine göre kişiselleştirilmiş deneyimler sunabilmekte ve bunun yanısıra restorasyon, yönetim, veri analizi, eserlerin korunması gibi birçok imkân yaratması yaratması etkileşimin artmasında önemli bir rol oynamaktadır. Tüm bu teknolojik gelişmeler, müzeleri daha erişilebilir, etkileşimli ve sürdürülebilir hâle getirerek kültürel mirasın dijital platformlarda yeniden şekillenmesine katkı sağlamıştır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, müzelerde teknoloji ve yapay zekâ kullanımı ile ilgili yapılan çalışmaların çeşitli değişkenlerle birlikte bibliyometrik yöntemler kullanılarak incelenmesidir. Veri tabanı olarak Web of Science (WoS) tercih edilmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda arama terimi olarak “müze, teknoloji ve yapay zekâ” kullanılmıştır. 04.02.2025 tarihinde, belge türü ve zaman kısıtlaması olmadan yapılan tarama sonucunda 399 yayın çalışma kapsamında incelenmiştir. Bibliyometrik analizin yapılmasında ve grafiklerin oluşturulmasında WoS Analysis, VOSviewer ve R Stüdyo’dan yararlanılmıştır. Bu noktada incelenen yayınlar içerisinde etkili olanların tespit edilmesi, en etkili yazarların, çalışma konularının belirlenmesi, ilgili literatürün yıllar içerisindeki gelişimi, ülkeler arası işbirliği ağı, kullanılan anahtar kelimeler ve çalışmaların tematik harita oluşturularak değerlendirilmiştir. Çalışmada sonuç olarak yayınların yıllar içinde ortaya çıkan çalışma konularının gelişimi ve değişimi incelenerek mevcut literatür ortaya konulmuştur. Müzelerde teknoloji kullanılarak oyunlaştırma, yapay zekâ destekli müze uygulamalarına yönelik ziyaretçi deneyimlerinin ölçülmesi, dijital sergilere yönelik kullanıcı tutumları ve algılarının ölçülmesi, yapay zekâ destekli müze eğitimi vb. konularda çalışmaların olmadığı veya eksiklikler olduğu belirlenmiştir