Szymon Mag - pierwszy herezjarcha w chrześcijaństwie w źródłach patrystycznych i apokryfach „Piotrowych”

Numerous early Christian scholars have regarded Simon Magus, depicted in the canonical New Testament Book of Acts (Acts 8:4–24), as the inaugural heresiarch and the archetype of all heretics within Christianity. Accounts of his actions, prominently featuring his encounter with St Peter, can be found in apocryphal literature, particularly in the Apocalypse of Peter. This study aims to elucidate the pivotal role of the first heresiarch as the progenitor of all heresies within the Church and to analyze the theme of his conflict with St Peter through a comprehensive evaluation of the apocryphal texts attributed to Peter, encompassing The Acts of Peter (Acta Petri), The Martyrdoms of Blessed Peter the Apostle and Blessed Paul the Apostle Written by Linus the Bishop, The Acts and Passion of the Holy Apostles Peter and Paul of Pseudo-Marcellus, The Book of Pseudo-Abdias and Pseudo-Clementine. The first segment of this investigation delves into the writings of patristic authors who elucidate the endeavours of Simon Magus and his Gnostic sect. Such authors include Justin Martyr, Philastrius of Brescia, Eusebius of Caesarea, Augustine, Epiphanius of Salamina, the Apostolic Constitutions, Isidore of Seville, John of Damascus. The subsequent part scrutinizes the portrayal of Simon Magus in apocryphal literature by examining texts attributed to Peter, analyzing the core theme of his role as the instigator of the Gnostic Simonian sect and the clash between the heresiarch and Saint Peter in Rome, culminating in Simon Magus’s defeat, downfall, and demise. The Apocrypha of Peter serve to underscore the significant doctrinal authority of St Peter in the early Church and depict the collapse of the nascent Gnostic heresy. These texts not only serve as cautionary tales against heresy but also affirm the presence of Saint Peter in Rome, delineating his activities within the imperial capital and his ultimate martyrdom.Wielu autorów wczesnochrześcijańskich uważało Szymona Maga, którego historia pojawia się w kanonicznej Księdze Nowego Testamentu — Dziejach Apostolskich (Dz 8,4–24) — za pierwszego herezjarchę i archetyp wszystkich heretyków. Opis jego działalności, w której ważne miejsce znajduje jego spór ze św. Piotrem można znaleźć w literaturze apokryficznej, a szczególnie w „apokryfach Piotrowych”. Celem artykułu jest przedstawienie roli pierwszego herezjarchy jako praojca wszystkich herezji w Kościele oraz ukazanie motywu walki ze św. Piotrem na podstawie apokryfów określanych jako „Piotrowe”, do których zaliczamy następujące pisma: Dzieje Piotra (Acta Petri), Męczeństwo św. Piotra i Pawła spisane przez Linusa biskupa, Czyny i Męczeństwo św. Apostołów Piotra i Pawła, ps. Macellusa, Księgę ps. Abdiasza i Pseudoklementyny. W ramach opracowania w pierwszej części przedstawiono teksty autorów patrystycznych, którzy opisują działalność Szymona Maga i jego gnostyckiej sekty (Justyn Męczennik, Filastriusz z Brescii, Euzebiusz z Cezarei, Augustyn, Epifaniusz z Salaminy, Konstytucje Apostolskie, Izydor z Sewilli, Jan Damasceński). W drugiej części ukazano zagadnienie roli Szymona Maga w literaturze apokryficznej na podstawie utworów określanych jako apokryfy „Piotrowe”, z uwzględnieniem najważniejszego motywu jego działalności jako założyciela gnostyckiej sekty szymonian, oraz walki herezjarchy z Piotrem Apostołem w Rzymie, która zakończyła się zwycięstwem nad Szymonem Magiem, jego upadkiem i śmiercią. Apokryfy „Piotrowe” ukazują znaczenie i doktrynalny autorytet św. Piotra w Kościele starożytnym oraz przedstawiają upadek pierwszej gnostyckiej herezji. Pisma te mają charakter pouczający i stanowią przestrogę przed jakąkolwiek herezją. Ponadto potwierdzają pobyt Piotra w Rzymie, opisują jego działalność w stolicy imperium i jego śmierć męczeńską

Eklezjalna duchowość communio w kontekście terminologii eklezjalnej Soboru Watykańskiego II

The life and spiritual development of Christians are intrinsically linked with the Church. This thesis clearly opposes contemporary individualistic and syncretic tendencies. The process requires constant learning about and identifying with the nature of the Mystical Body of Christ while simultaneously recognizing the People of God. This truth was elucidated for contemporary Christianity by the Second Vatican Council. It is crucial to emphasize that the Church, despite its temporal structure and human weaknesses, is fundamentally the work of Christ through the action of the Holy Spirit. Communio, which defines the nature of union with Christ, the Head of the Church, is manifested in the unity of all believers. This unity does not erase the individual character of each Christian’s life but is the source of the sanctifying richness of unity, amidst diverse gifts, charisms and vocations. It also serves as the foundation of ecumenism in its broadest sense. The awareness of ecclesial identity must remain the foundation point of reference for both the life and development of each believer, and the entire Church. This awareness underpins apostolic and evangelizing activity. Contemporary challenges call for a profound ecclesial formation that reveals the sanctifying and sanctified nature of the Church.Życie i rozwój duchowy chrześcijan są nierozerwalnie związane z Kościołem. Teza ta wyraźnie sprzeciwia się współczesnym tendencjom indywidualistycznym i synkretycznym. Proces ten wymaga ciągłego poznawania i identyfikowania się z naturą Mistycznego Ciała Chrystusa, przy jednoczesnym uznawaniu Kościoła jako Ludu Bożego. Ta prawda została wyjaśniona współczesnemu chrześcijaństwu przez Sobór Watykański II. Należy podkreślić, że Kościół, pomimo swojej doczesnej struktury i ludzkich słabości, jest dziełem Chrystusa poprzez działanie Ducha Świętego. Communio, które definiuje naturę zjednoczenia z Chrystusem, Głową Kościoła, objawia się w jedności wszystkich wierzących. Ta jedność nie zaciera indywidualnego charakteru życia każdego chrześcijanina, ale jest źródłem uświęcającego bogactwa jedności pośród różnorodnych darów, charyzmatów i powołań. Służy również jako fundament ekumenizmu w najszerszym sensie. Świadomość tożsamości eklezjalnej musi pozostać podstawowym punktem odniesienia zarówno dla życia i rozwoju każdego wierzącego, jak i całego Kościoła. Stanowi ona podstawę działalności apostolskiej i ewangelizacyjnej. Współczesne wyzwania wymagają głębokiej formacji kościelnej, która ujawnia uświęcającą i uświęcaną naturę Kościoła

Przemiany społeczno-kulturowe małżeństwa i rodziny w rozeznaniu duszpasterskim arcybiskupów Warszawy na podstawie analizy Relacji pięcioletnich Archidiecezji warszawskiej w okresie ostatniego półwiecza

The effort to diagnose the changes taking place in the Church and in society, undertaken in the post-conciliar structure of pastoral discernment in the Catholic Church, is based primarily on the analysis of data sent to the Vatican from dioceses all over the world. This procedure, which has been used for Italy since the antiquity and for the whole world since the Middle Ages, underlines the great importance of the documents analysed here. The study of these documents allows us to conclude that the eminent pastors of the Church in Warsaw were fully aware of the extent to which secularisation was growing in the Polish capital, and of the problem of the gradual dissociation of society from religion and faith, including numerous marriages and families. During the tenure of the Primate of the Millennium, Cardinal Stefan Wyszyński, the negative social changes were external to the Church and was caused by the communist authorities. However, the Church remained the main and effective creator of the ethos of values and morals of Polish social life. The governance of the Warsaw diocese by Cardinal Józef Glemp was part of a period of dynamic political changes in the Polish state, and later changes in the boundaries of dioceses after the creation of more dioceses. With the economic crisis and later developments around marriage and the family, a great debate was opened about the right to abortion. During this time, Cardinal Glemp’s pastoral ministry focused on strengthening structures for the preparation and formation of marriage and family. A different balance of forces in the area of socio-cultural change is seen in the ministry of the current Ordinary of Warsaw, Cardinal Kazimierz Nycz. In the last decade, socio-cultural changes have shown a strong polarisation for socio-political and ideological reasons. The recent COVID-19 pandemic has further accelerated the process of atomisation of the faithful, leading to major changes in the practice of religion. Faced with a crisis not only of faith, but of its dogmas and even of the anthropological vision of man himself, the challenge is to evangelise even more courageously, and to reach out to people who are lost in the context of a social structure in which faith is not taken for granted.Wysiłek diagnozowania zmian zachodzących w Kościele i w społeczeństwie podejmowany w posoborowej strukturze rozeznania duszpasterskiego w Kościele katolickim opiera się przede wszystkim na analizie danych spływających do Watykanu z diecezji z całego świata. Procedura ta, funkcjonująca dla Italii od starożytności, a od średniowiecza dla całego świata, podkreśla ogromne znaczenie analizowanych tutaj dokumentów. Studia nad nimi pozwalają stwierdzić, że wybitni pasterze Kościoła warszawskiego posiadali pełną świadomość, w jakim stopniu w stolicy Polski narastała laicyzacja, problem sukcesywnego oddalania się społeczeństwa od religii i wiary, również licznych małżeństw i rodzin. W okresie urzędowania Prymasa Tysiąclecia, kardynała Stefana Wyszyńskiego, negatywne zmiany społeczne były dla Kościoła zewnętrzne, a powodowała je władza komunistyczna. Kościół pozostawał jednak wciąż głównym i skutecznym kreatorem etosu wartości i moralności życia społecznego Polaków. Zarządzanie diecezją warszawską przez kardynała Józefa Glempa wpisywało się w okres dynamicznych zmian ustrojowych państwa polskiego, a później zmian granic diecezji, po utworzeniu większej ich liczby. Wraz z kryzysem ekonomicznym, a później rozwojem gospodarczym wokół małżeństwa i rodziny, otwarta została wielka dyskusja na temat prawa do aborcji. W tym czasie posługa pasterska kardynała Glempa koncentrowała się na umacnianiu struktur przeznaczonych do przygotowania i formacji małżeństwa i rodziny. Odmienny układ sił w dziedzinie przemianspołeczno-kulturowych wykazuje w swojej posłudze aktualny ordynariusz Warszawy, ks. kardynał Kazimierz Nycz. W ostatniej dekadzie zmiany społeczno-kulturowe wskazują na silną polaryzację z powodów socjopolitycznych i ideologicznych. Miniona pandemia COVID-19 przyspieszyła dodatkowo proces atomizacji wiernych, powodując poważne zmiany w praktykowaniu religii. Wobec kryzysu już nie tylko wiary, lecz także samych jej dogmatów, a nawet samej antropologicznej wizji człowieka, wyzwaniem staje się jeszcze większa odwaga ewangelizacji, wychodzenie do ludzi zagubionych w kontekście struktury społecznej, w której wiara nie jest oczywistością

Głos w sprawie sekularyzacji Wisława Szymborska o Bogu, Sekularyzacji i Duszy

This essay endavours to re-examine selected poems of Wisława Szymborska, aiming to elucidate her perspective on secularization. Concurrently, the themes of the soul and the question of God will be addressed, forming a tripartite framework that constitutes the narrative of secularization.Il saggio è un tentativo di rileggere alcune poesie di Wisława Szymborska cercando di delineare il suo parere in merito alla secolarizzazione. Contestualmente viene affrontato il tema dell’anima e la questione di Dio, che assieme costituiscono i tre capitoli del racconto della secolarizzazione.Esej jest próbą czytania niektórych poezji Wisławy Szmyborskiej w poszukiwaniu jej punktu widzenia na kwestię sekularyzacji. Wraz z sekularyzacją podejmowane jest zagadnienie duszy i kwestia Boga. Tematy te stanowią trzy rozdziały narracji poświęconej sekularyzacji

Miejsce modlitwy Jezusa Chrystusa w eklezjologii J. Ratzingera/Benedykta XVI

This article explores the place of the Jesus Prayer in the ecclesiology of J. Ratzinger/Benedict XVI. It elucidates the connection of this prayer with the origins, endurance, and development of the Church. Understanding the Church necessitates engagement with this prayer, whose significance becomes increasingly evident over the years of Ratzinger’s theological contributions. However, it should not be considered the central idea of the ecclesiology of J. Ratzinger.W artykule podjęty został problem miejsca modlitwy Jezusa Chrystusa w eklezjologii J. Ratzingera/Benedykta XVI. Wskazano na związek tej modlitwy z genezą, trwaniem i rozwojem Kościoła. Samo poznanie Kościoła zakłada udział w tej modlitwie. Jej znaczenie jest coraz bardziej dostrzegane na przestrzeni lat teologicznej pracy badanego Autora. Niemniej nie może być ona uznana za ideę wiodącą eklezjologii J. Ratzingera

Ideologizacja ducha Soboru Watykańskiego II w świetle nauczania Josepha Ratzingera/ Benedykta XVI (1927–2022)

Ratzinger reads the Second Vatican Council through the lens of what he refers to as the most Catholic letter of the alphabet, ‘I’. He asserts that a Catholic cannot oppose Vatican II to Council of Trent or Vatican I, nor can one oppose the latter councils to Vatican II. Thus, Ratzinger rejects the ‘either–or’ dichotomy that places the Council of Trent and Vatican I in opposition to Vatican II, an alternative posited by adherents of ideological interpretations. Employing a hermeneutic of continuity, Ratzinger does not succumb to the anti-spirit of the Council, which promotes a break from pre-conciliar tradition under the premise that all new developments are inherently superior to what preceded them.This progressive interpretation, which Ratzinger identifies as ‘progressism’, is contrasted with ‘traditionalism’ or ‘integrism’. Traditionalists regard the pre-Council Church as superior to its post-Council developments, just as progressives view the new as better than the old. Ratzinger observes that although progressives outnumber traditionalists, the latter maintain more strictly defined structures. He critiques both extremes as manifestations of anti-spirit of the Council which he sees as an ideology , aiming to realize a utopian vision. In Ratzinger’s view the true spirit of the Council emanates from the Holy Spirit, who worked through the people of the Council. He likens himself to ‘the father of a family who brings out of his treasury things new and old’ (Mt. 13:52). The true spirit of the Council originates from the Holy Spirit, and it was articulated through the contributions of the Council’s participants.Ratzinger odczytuje II Sobór Watykański w świetle najbardziej katolickiej litery alfabetu, czyli litery „i”. Uważa bowiem, że katolik nie może przeciwstawiać Soboru Watykańskiego II Soborowi Trydenckiemu lub Watykańskiemu I i odwrotnie. Ratzinger nie uznaje zatem alternatywy „albo–albo” — albo Sobór Trydencki i Watykański I, albo Watykański II. To zwolennicy ideologii stają wobec alternatywy „albo–albo” i przeciwstawiają sobie Sobory: Watykański II Watykańskiemu I oraz Trydenckiemu i odwrotnie. Ratzinger, stosując hermeneutykę ciągłości, nie ulega antyduchowi Soboru. Antyduch Soboru zrywa z tym, co było przed Soborem, w imię zasady, że wszystko, co nowe lub rzekomo nowe, jest o wiele lepsze od tego, co było lub co jest. W taki sposób interpretuje Sobór „skrzydło postępowe”, które można określić mianem „progresizmu”. Oprócz „skrzydła postępowego” istnieje w Kościele również „tradycjonalizm”, który można określić mianem „integryzmu”. Dla tradycjonalistów istnieje tylko Kościół przed Soborem. Tak jak dla progresistów nowe jest lepsze od starego, tak dla integrystów stare jest lepsze od nowego. Chociaż progresistów jest więcej niż integrystów, to jednak ci ostatni mają ściśle określone struktury. Ten antyduch Soboru zdaje się stawać ideologią. Ideologia jest systemem, którego celem jest realizacja jakiejś utopii. W kontekście antyducha Soboru Ratzinger przypomina „ojca rodziny, który ze swego skarbca wydobywa rzeczy nowe i stare” (Mt 13,52). Dla niego Sobór pochodzi od Ducha Świętego, który posługiwał się ludźmi. Od Ducha Świętego pochodzi prawdziwy duch Soboru, któremu litery dali ludzie Soboru

Maryja w życiu i posłudze kapłanów według błogosławionego Stefana Wyszyńskiego

The article presents the teachings of Blessed Stefan Cardinal Wyszyński regarding the Marian dimension of the life and ministry of priests. Priestly spirituality is based primarily on the sacraments of baptism and priesthood, therefore both the teachings of Blessed Stefan addressed directly to priests and his selected statements addressed to all the baptized were analyzed. The method of analyzing source texts was used. The arguments pointing to the connection and similarity of the life and ministry of priests with the life and vocation of Mary, appearing in Wyszyński’s teaching, generally speaking, can be reduced to the following: the close connection of priesthood with the mystery of Mary’s Divine Motherhood (including the mystery of the Incarnation); Mary’s relationship with Christ; the presence and role of Mary in the work of Redemption and in the Church and the life of believers in Christ; similarities between the life and vocation of Mary and the life and vocation of the priesthood.W artykule przedstawiono nauczanie błogosławionego Stefana kardynała Wyszyńskiego dotyczące maryjnego wymiaru życia i posługi kapłanów. Duchowość kapłańska opiera się przede wszystkim na sakramentach chrztu oraz kapłaństwa, z tego względu poddano analizie zarówno nauczanie błogosławionego Stefana skierowane bezpośrednio do kapłanów, jak i jego wybrane wypowiedzi adresowane do wszystkich ochrzczonych. Zastosowano metodę analizy tekstów źródłowych. Argumenty wskazujące na związek i podobieństwo życia i posługi kapłanów z życiem i powołaniem Maryi pojawiające się w nauczaniu Wyszyńskiego, ogólnie rzecz ujmując, można sprowadzić do następujących: ścisłego związku kapłaństwa z tajemnicą Bożego Macierzyństwa Maryi (w tym z tajemnicą Wcielenia); relacji Maryi z Chrystusem; obecności i roli Maryi w dziele Odkupienia oraz w Kościele i życiu wierzących w Chrystusa; podobieństw pomiędzy życiem i powołaniem Maryi a życiem i powołaniem kapłańskim

Recepcja konstytucji 'Sacrosanctum concilium' w liście apostolskim papieża Franciszka 'Desiderio desideravi'

This article aims to present the reception of the doctrine on the liturgy as articulated in Sacrosanctum concilium 60 years after its promulgation. The primary source text chosen is Pope Francis’ apostolic letter Desiderio desideravi, which illustrates the current teachings of the Church regarding the liturgy. Pope Francis, focusing mainly on the Eucharist, underscores the value of the liturgy for all the faithful. He demonstrates that the main theological principles of the conciliar constitution remain relevant and need to be continually deepened through formation ‘to the liturgy’ and formation ‘through the liturgy’. The goal of participating in the liturgy is to experience a personal union with Jesus Christ and to immerse oneself in His Paschal Mystery. The liturgy is a gift that the Church has received selflessly from Christ, who is present in it and acts salvifically. The liturgy continues the priestly mission of Christ and makes present His Paschal Mystery. The true presence of Christ in the liturgy ensures its salvific efficacy.Celem artykułu jest ukazanie recepcji nauki konstytucji o liturgii Sacrosanctum concilium 60 lat po jej uchwaleniu. Jako podstawowy tekst źródłowy został wybrany list apostolski papieża Franciszka Desiderio desideravi, ponieważ pokazuje on aktualne nauczanie Kościoła dotyczące liturgii. Franciszek, koncentrując się na Eucharystii, ukazuje wartość liturgii dla wszystkich wiernych. Pokazuje, że główne założenia teologiczne soborowej konstytucji są wciąż aktualne i trzeba je wciąż pogłębiać przez formację „do liturgii” i formację „przez liturgię”. Celem uczestnictwa w liturgii jest doświadczenie osobowego zjednoczenia się z Jezusem Chrystusem i zanurzenie się w Jego misterium paschalnym. Liturgia jest darem, który Kościół otrzymał bezinteresownie od Chrystusa. Chrystus jest w niej obecny i zbawczo działa. Liturgia kontynuuje kapłańską misję Chrystusa i uobecnia Jego misterium paschalne. Prawdziwa obecność Chrystusa w liturgii zapewnia jej zbawczą skuteczność

"Ewangelia Marcjona" jako źródło argumentowania w romantycznym traktacie "Ojcze nasz" Augusta Cieszkowskiego

Count August Cieszkowski’s treatise, Our Father (1814–1894), represents a significant contribution to historiosophy and offers an exegetical exposition (expositio) of the Lord’s Prayer. In a manner characteristic of Romanticism, the treatise presents a commentary ‘from the perspective of a new revelation’, or a ‘revelation of Revelation’, heralding the forthcoming era of the Holy Spirit. While interpreting the first petition of the Lord’s Prayer, Cieszkowski endeavours to convince his readers that it is a supplication for the descent of the Third Person of the Holy Trinity upon humanity, thereby inaugurating a new phase of history. As evidence for this claim, Cieszkowski cites a variant of this petition found in the apocryphal Gospel of Marcion. He engages with contemporary debates regarding the textual value of this variant, which have been spurred by two recent critical editions that reconstructed the apocryphal text. Additionally, Cieszkowski presents his own hypothesis concerning the verbal form of the petition. He places equal emphasis on the canonical version of Luke 11:2, while also acknowledging the significance of Marcion’s version. Through his historiosophical thesis on the progressive nature of Revelation and the various degrees of biblical  inspiration, Cieszkowski harmonizes the two versions.Traktat Ojcze nasz Augusta hr. Cieszkowskiego (1814–1894) jest dziełem historiozoficznym, zarazem egzegetycznym wykładem (expositio) Modlitwy Pańskiej. W sposób specyficzny dla romantyzmu komentuje „stanowisko nowego objawienia” — „objawienie Objawienia” głoszące nastanie ery Ducha Świętego. Przy objaśnianiu pierwszej prośby Modlitwy Pańskiej autor traktatu stara się przekonać czytelników, że chodzi w niej o błaganie, by na ludzkość zstąpiła Trzecia Osoba Trójcy Przenajświętszej i rozpoczęła nową erę dziejów. Jako argumentu używa wariantu tej prośby występującego w apokryficznej Ewangelii Marcjona. Cieszkowski odnosi się do współczesnych sobie dyskusji o źródłowej wartości tego wariantu (wywołanej dwiema aktualnymi edycjami krytycznymi z rekonstrukcją tekstu apokryfu) i przedstawia własną hipotezę kształtu werbalnego. Zarazem równie mocno podkreśla słuszność kanonicznej wersji wersetu Łk 11,2, jak i wartość treści podanej przez Marcjona. A godzi te dwie wersje za pomocą swej historiozoficznej tezy o postępie Objawienia oraz różnym stopniu realizowania się natchnienia biblijnego

Recenzja książki Maria als Siegerin über die Mächte des Bösen, hrsg. v. M. Hauke, Verlag Friedrich Pustet, Regensburg 2024, ss. 461, seria: Mariologische Studien, t. XXXIV

This monograph is the outcome of a conference held in 2022 at the Swiss Benedictine monastery in Disentis, addressing Mary’s unprecedented role in the victory of Jesus Christ over Satan and all forms of evil. It comprises fifteen articles. The first article introduces the topic, presenting the authors and the specific issues they have examined. The next four, rooted in biblical analysis, explore how the Protoevangelium (Genesis 3:15) and the Apocalypse of St. John (Revelation 12) serve as foreshadowings of both Mary’s present and ultimate victory over Satan and evil. The subsequent seven articles offer commentary on historical events, such as revelations in Fatima, and testimonies that suggest Mary’s continued involvement in victories within the Church and the world — whether military, such as the Battle of Lepanto, or both earthly and spiritual, such as in exorcisms. The final section, dogmatic in nature, consists of three articles exploring the theological significance of the title ‘Mary the Victorious’, i.e. elucidating its origin and the essence of Her participation in overcoming Satan and is temptations.Monografia jest pokłosiem konferencji, która odbyła się w 2022 roku w szwajcarskim klasztorze benedyktyńskim w Disentis na temat niepowtarzalnego udziału Maryi w zwycięstwie Jezusa Chrystusa nad Szatanem i wszelkim złem. Składa się z piętnastu artykułów. Pierwszy wprowadza w wybraną tematykę, a następnie prezentuje autorów referatów i podjęte przez nich szczegółowe problemy. Cztery kolejne, biblijne, analizują, w jakim stopniu Protoewangelia (Rdz 3,15) i Apokalipsa św. Jana (12) są proroczymi zapowiedziami zarówno aktualnego, jak i ostatecznego zwycięstwa Maryi nad Szatanem i wszelkim złem. Siedem kolejnych przedłożeń komentuje wydarzenia historyczne (objawienia w Fatimie) i świadectwa, które wydają się potwierdzać, że przyczyniała się Ona i wciąż przyczynia do zwycięstw w Kościele i świecie: militarnych (Lepanto), doczesnych i duchowych (egzorcyzmy). Ostatnia sekcja, dogmatyczna, zgłębia w trzech artykułach teologiczny sens tytułu „Maryja zwycięska”, czyli wyjaśnia, z czego wynika i w czym tkwi istota Jej udziału w pokonywaniu Szatana i wszelkich jego pokus