A history of the Basque prosodic systems

International audienceThis paper presents new proposals for the reconstruction of Proto-Basque accentuation, as well as the development and chronology of the main accentual systems of the modern dialects, grounded in phonetic, historical and typological evidence. It is the first attempt to reconstruct Basque accentuation from a pre-Roman stage to the dialectalization that followed Common Basque. We suggest that Old Proto-Basque had prosodic prominence in the root, i.e., [(C)V.'CVC]. This system evolved into phrase-level prominence in Modern Proto-Basque, giving rise to unaccentedness in non-phrase final positions, with marked stress only introduced later, through Latin loanwords (2nd–3rd century CE). This would become the common system, which still persists in the west. Not long after the dialectification, word-level systems developed in non-western areas, first as peninitial and then as penultimate stress (in eastern dialects). Finally, we propose that the Goizueta prosodic system can be derived from the Central system, which is an alternative view to Hualde (in press)

Nouvelles données pour l’histoire du basque en Alava et en Navarre : La doctrine d’Eulate (XVIIIe-XIXe siècles)

In this work, I study a recently appeared 18th-19th-century Basque text from Higher Amescoa. It is a unique testimony of the lost variety spoken there. I describe the document, and I show who wrote it and when. I also transcribe and edit the text. In the linguistic analysis, I compare it with the historical text corpus from the surrounding varieties. I conclude that Basque was still alive in Eulate at that time, and that such variety was linguistically related to western and the bordering Alavese Basque.En este trabajo trato un texto euskérico de Améscoa Alta del siglo XVIII-XIX, recientemente hallado. Es uno de los pocos testimonios del euskera hablado allí, hoy desaparecido. He descrito el documento y resuelto quién y cuándo lo escribió. Para realizar el análisis lingüístico, he tomado como referencia el corpus textual histórico de las hablas circundantes. He llegado a la conclusión de que en aquel entonces, el euskera estaba vivo en Eulate y que, en lo lingüístico, miraba al oeste y al territorio limítrofe de Álava.Lan honetan berriki agertu den XVIII-XIX. mendeko Ameskoagoieneko euskal testu bat dut hizpide. Hango mintzo galduaren testigantza bakana dugu hau. Dokumentua deskribatu, eta noizkoa eta norena den argitu dut, baita testuaren transkripzioa eta edizioa egin ere.Hizkuntza-azterketa egiteko, inguruko hizkeretako testu-corpus historikoa hartu dut erkagai. Ondorioztatu dut Eulaten euskara bizirik zegoela orduan, eta hizkera linguistikoki mendebaldera eta mugakide duen Arabara begira egon dela.Ce travail concerne un texte basque de la Haute Amescoa, qui date des XVIIIe-XIXe siècles, et trouvé récemment. Il s’agit-là d’un des rares témoignages du basque parlé là-bas et désormais disparu. J’ai réalisé un descriptif du document et trouvé qui l’a écrit et de quand il date. Pour effectuer son analyse linguistique, j’ai pris comme référence le corpus historique des parlers avoisinants. Je suis arrivé à la conclusion qu’à cette époque le basque était parlé à Eulate et que la varieté linguistique était orientée vers l’ouest et vers le territoire limitrophe d'Alava

Zildozko Perutxeneko euskal predikuak (XIX. m.): aurkezpena eta ikerketaren lehen emaitzak

International audienceLan honetan Zildozko (Ezkabarte, Nafarroa) Perutxena etxetik ateratako XIX. mendeko euskal sermoi-sorta bat aurkeztu dut, eta etorkizunean hura ikertzeko gidalerroak eman. Deskribatu ondoren, sakabanaturik egon den corpusa bat eta bakarra dela erakutsi dut. Gainera, egileak zein izan daitezkeen iradoki, eta berorien datu biografikoak eman ditut, predikuak non eta noiz erabili zituzten argituz. Gero, tetsuak idazteko egileek erabili zituzten iturri bibliografiko batzuk identifikatu ditut. Ondotik, darabilten hizkera eta corpus barneko hizkuntza-bariazioa ikertzearen garrantziaz aritu naiz. Azkenik, bilduma hau gaineratuta, garai hartako Nafarroako erdialdeko euskarazko sermoigintza oparoa genero beregaina dela aldarrikatu dut.In this work, I present a 19th-century Basque sermon collection from the Perutxena house in Cildoz/Zildotz (Ezcabarte, Navarre) and provide some guidelines for its examination. After describing it, I show that this scattered collection actually constitutes a single corpus. Moreover, I identify the likely authors and provide some biographical data in order to find out when and where these sermons were preached. Then, I identify some of the bibliographical sources employed by the authors when producing the texts. Afterwards, I highlight the significance of researching the language and linguistic variation in the corpus. Finally, I claim that, including this collection, the abundant Basque preaching texts during that time in Navarre constitute a text genre in itself

1869. urteko Berrus bat Zaraitzuko euskaraz

International audienceA recently discovered handwritten document from 1869 includes, among others, the oldest version of the Verrus we know so far. Verrus is a traditional collection carol in Basque, sung in Ochagavia on Christmas Eve. In this work, I inform on the discovery, narrow down the date and authorship of the manuscript, include a paleographic as well as an updated transcription of the text with comments, make a literature review of the vast amount of song versions collected, and highlight the most important features, in comparison to other versions. Finally, I analyze some features of the contemporary version of the carol.Un documento manuscrito del año 1869 recientemente descubierto incluye, entre otras cosas, la versión más antigua del Verrus que se conoce a día de hoy. El Verrus es un villancico de cuestación tradicional en euskera (y latín) que se canta el día de Nochebuena en Ochagavía. Este trabajo da cuenta del hallazgo, ubica la fecha y autoría del manuscrito, incluye la transcripción paleográfica y actualizada del texto con comentarios, aporta una revisión bibliográfica de la gran cantidad de versiones del villancico recogidas, y resalta las características más relevantes de la versión del manuscrito en comparación tras otras. Finalmente, se han analizado algunos rasgos de la versión actual.Berriki agertutako 1869ko dokumentu eskuizkribatu batek gaur egun ezagutzen dugun Berrusaren bertsiorik zaharrena dakar, besteak beste. Berrus euskarazko (eta latinezko) eskerako gabon kanta tradizionala da, Otsagabian Gabon egunean kantatzen dena. Lan honetan, aurkikuntzaren berri eman dut, eskuizkribuaren data eta egiletza kokatu, iruzkinez hornitutako transkripzio paleografikoa eta gaurkotua eman, kanta horren bildutako aldaera mordoaren berrikuspen bibliografikoa egin, eta ezaugarri aipagarrienak azpimarratu ditut, beste bertsio batzuekin alderatuz. Azkenik, gaur egungo aldaeraren ezaugarri batzuk aztertu ditut

Irigarai familiaren funtsa Nafarroako Errege Artxibo Nagusian: katalogoa (I. dokumentu argitaratuak)

International audienceRecently, the Royal and General Archive of Navarre has received Fermin Irigaray’s and Angel Irigaray’s collection of documents as a donation. The collection reflects the outstanding contribution these two men (father and son) made in the 20th century in favour of the Basque language. Among others, it includes old texts, manuscripts, articles, press, journals, books, drafts, and notebooks, starting from the 17th century and, mostly to the 19th and 20th centuries. Since it is an interesting material to study the history of the Basque language, Fontes Linguae Vasconum will publish the cathalogue of the documentation in two parts. This first part includes published documents.Recientemente, el Archivo Real y General de Navarra ha recibido en donación el fondo documental de Fermin Irigaray y Angel Irigaray. Estos dos hombres (padre e hijo) destacaron en su labor en favor de la lengua vasca en el siglo XX, y el fondo es el reflejo de ello. Entre otras cosas, incluye textos antiguos, manuscritos, artículos, prensa, revistas, libros, borradores y cuadernos de notas, desde el siglo XVII hasta los siglos XIX y XX principalmente. Tratándose de un material interesante para el estudio de la historia de la lengua vasca, Fontes Linguae Vasconum publicará el catálogo de la documentación, en dos partes. Esta primera parte incluye los documentos publicados.Berriki, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak Fermin Irigarai eta Angel Irigarai aitasemeen ondare dokumentala hartu du dohaintzan. Bi gizon hauek euskararen aldeko lanean nabarmendu ziren XX. mendean, eta funtsa horren isla da. Besteak beste, testu zaharrak, eskuizkribuak, artikuluak, prentsa, aldizkariak, liburuak, zirriborroak eta ohar-kaierak aurki daitezke horretan, XVII. mendetik hasi eta, nagusiki, XIX. eta XX. mendeak bitarte. Euskararen ikerketararako material baliagarria delakoan, Fontes Linguae Vasconumek dokumentuen katalogoa emanen du argitara, bi zatitan. Lehen zati honetan argitaratutako dokumentuak bildu dira

L'incidence de la loi Molac sur les langues régionales de France, le patrimoine et les services publics 1

pas de référence bibliographiqueDans cet article nous analysons l'incidence de la loi relative à la protection patrimoniale des langues régionales et à leur promotion, dite loi Molac, du 21 mai 2021. Malgré la censure par le Conseil constitutionnel de ses articles 4 et 9, cette loi constitue une avancée importante dans le sens de la reconnaissance de ces langues comme patrimoine immatériel de la France, un patrimoine vivant à enseigner, diffuser et promouvoir. L'État et les collectivités territoriales sont invités à travailler de concert. Elle permet de sécuriser les actions publiques comme privées en leur faveur que, selon l'interprétation du Conseil constitutionnel, le cadre constitutionnel et législatif jusqu'alors ne permettait pas de faire. Elle incite à traduire dans les langues régionales la signalétique publique et les supports de communication institutionnelle. Par contre, c'est une grande lacune, l'utilisation orale de la langue dans ou avec les services publics n'est pas évoquée. La portée de la loi va dépendre de la façon dont les acteurs de la politique linguistique en faveur des langues régionales vont s'emparer de celle-ci dans les territoires concernés, que ce soit les associations et militants des langues régionales, les communautés linguistiques et plus largement la société dans lesquelles elles se trouvent ou les collectivités territoriales (commune, communauté d'agglomération, département et région)

Irigarai familiaren funtsa Nafarroako Errege Artxibo Nagusian: katalogoa (II. dokumentu argitaragabeak)

International audienceRecently, the Royal and General Archive of Navarre has received Fermin Irigaray’s and Angel Irigaray’s collection of documents as a donation. The collection reflects the outstanding contribution these two men (father and son) made in the 20th century in favour of the Basque language. Among others, it includes old texts, manuscripts, articles, press, journals, books, drafts, and notebooks, starting from the 17th century and, mostly to the 19th and 20th centuries. Since it is an interesting material to study the history of the Basque language, Fontes Linguae Vasconum has published the cathalogue of the documentation in two parts. This second part includes unpublished documents.Recientemente, el Archivo Real y General de Navarra ha recibido en donación el fondo documental de Fermin Irigaray y Angel Irigaray. Estos dos hombres (padre e hijo) destacaron en su labor en favor de la lengua vasca en el siglo XX, y el fondo no es sino el reflejo de ello. Entre otras cosas, incluye textos antiguos, manuscritos, artículos, prensa, revistas, libros, borradores y cuadernos de notas, desde el siglo XVII hasta los siglos XIX y XX principalmente. Tratándose de un material interesante para el estudio de la historia de la lengua vasca, Fontes Linguae Vasconum ha publicado el catálogo de la documentación, en dos partes. Esta segunda parte incluye los documentos no publicados.Berriki, Nafarroako Errege Artxibo Nagusiak Fermin Irigarai eta Angel Irigarai aita-semeen ondare dokumentala hartu du dohaintzan. Bi gizon hauek euskararen aldeko lanean nabarmendu ziren XX. mendean, eta funtsa horren isla da. Besteak beste, testu zaharrak, eskuizkribuak, artikuluak, prentsa, aldizkariak, liburuak, zirriborroak eta ohar-kaierak aurki daitezke horretan, XVII. mendetik hasi eta, batez ere, XIX. eta XX. mendeak bitarte. Euskararen ikerketararako material baliagarria delakoan, Fontes Linguae Vasconumek dokumentuen katalogoa argitaratu du, bi zatitan. Bigarren zati honetan dokumentu argitaragabeak bildu dira

Senekaren izpiritua euskaraz: Larramendiren eraginaren eta itzulpengintza apologetikoaren adibide bat XVIII. mendeko Zuberoan

International audienceThis work is devoted to a philosophical text translated into Basque by the Mauleonese Knight of Bela in the 18th century. First of all, in order to put this unpublished manuscript into context, I have provided some details on the relation between Bela and Manuel Larramendi, showing how the first was imbued by the second’s linguistic ideas, but completing them with data from Soule. Then, I have claimed that this text belongs to a special subgender of apologetic translation in which the reader does not know the target language, and in which the form gains the whole relevance upon the content. Last but not least, I have provided the text edition, including linguistic comments and explanations.Belako zaldun mauletarrak XVIII. mendean euskarara itzulitako testu filosofiko bat du hizpide lan honek. Lehenik, eskuizkribu argitaragabe hori testuingurura ekartzeko, Belaren eta Manuel Larramendiren arteko harremanaren inguruko xehetasunak eman ditut, lehenak bigarrenaren hizkuntz ideiak nola bereganatu eta Zuberoako datuekin osatu zituen erakutsiz. Ondoren, testua itzulpengintza apologetikoaren azpigenero berezi batean txertatu behar dela aldarrikatu dut, zeinean irakurleak ez baitu xede-hizkuntza ezagutzen, eta edukiak baino gehiago, formak hartzen duen garrantzi guztia. Azkenik, testuaren edizioa bera eman dut, iruzkin linguistikoz eta azalpenez horniturik