Evolutionary transformation of the journal. Part 7

The article outlines the seventh phase of the development of the journal Studia Historiae Scientiarum (previous name Prace Komisji Historii Nauki PAU / Proceedings of the PAU Commission on the History of Science).The information is provided on the following matters: the realization of the ministerial program “Support for scientific journals 2019–2020”, the evaluation of the journal in “ICI Master Journal List 2018” (published at the end of 2019), in Scimago Journal Ranks 2019 (published on 11 June 2020), in CWTS Journal Indicators (published on the beginning of June 2020) and in Scopus (published on 6 June 2020), a systemic obstacle in the further developing of the journal related to the journal’s underrated rating in the “List of journals of the Ministry of Science and Higher Education of the Polish Republic 2019” (published on 31 July 2019 and 18 December 2020), the indexation of the journal in the Scopus database (from September 2019), the works on updating the journal’s website in OJS (3.1.2.), and the number of foreign authors and the number of reviewers of the current volume of the journal.Naszkicowano siódmy etap rozwijania czasopisma Studia Historiae Scientiarum (wcześniejsza nazwa Prace Komisji Historii Nauki PAU).Podano m.in. informacje o realizacji ministerialnego programu „Wsparcie dla czasopism naukowych 2019–2020”, ewaluacji czasopisma w „ICI Master Journal List 2018” (z końca 2019 r.), Scimago Journal Ranks 2019 (z 11 czerwca 2020 r.), CWTS Journal Indicators (z początku czerwca 2020) oraz Scopus (z 6 czerwca 2020), sytemowej przeszkodzie w dalszym rozwijaniu czasopisma związanej z zaniżoną oceną czasopisma w „Wykazie czasopism MNiSW 2019” (z 31 lipca 2019 r. i 18 grudnia 2020 r.), indeksacji czasopisma w bazie Scopus (od września 2019), pracach nad aktualizacją strony internetowej czasopisma w OJS (3.1.2.) oraz liczbie zagranicznych autorów i recenzentów bieżącego tomu czasopisma

Nieznane polonika kanadyjskie – William John Rose i jego archiwalna spuścizna

The author discusses the archival legacy of William John Rose (1885–1968), a Canadian Slavist, historian and sociologist, showing its usefulness in researching the history of science and the relations between Polish scholars and scientists from Anglo-Saxon countries. Due to the distance of Vancouver from Poland, the Rose Fond collected in the Archives of the University of British Columbia (Canada) has not been the subject of interest of Polish scholars so far, but it is worth noting due to its richness and thematic diversity.Autor omawia archiwalną spuściznę Williama Johna Rose’a (1885–1968), kanadyjskiego slawisty, historyka i socjologa, pokazując jej przydatność do badań nad historią nauki oraz relacjami uczonych polskich z uczonymi z krajów anglosaskich. Ze względu na oddalenie Vancouver od Polski kolekcja zgromadzona w Archiwum Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej nie była do tej pory przedmiotem zainteresowań polskich uczonych, warta jest jednak zauważenia ze względu na swoje bogactwo i różnorodność tematyczną

Rozbieżne historie statystyki Bosego-Einsteina i zapomniane osiągnięcia Władysława Natansona (1864–1937)

This article investigates the forgotten achievements of Władysław Natanson (1864–1937) related to the creation of Bose-Einstein statistics.The introductory part of the article presents considerations regarding the methodology of history and the history of exact sciences, and then the divergent research perspectives that can be taken in the description of the history of Bose-Einstein statistics, as well as the author’s integrated approach to this issue, which eliminates the disadvantages of these divergent views.This integrated approach is then used to describe the achievements of Władysław Natanson related to the creation of Bose-Einstein statistics.These achievements are presented against the background and in the context of discussions which – relatively sporadically – took place among various groups of researchers: historians and philosophers of science, physicists, sociologists of scientific knowledge in the 20th and 21st centuries.These discussions have now been reordered here. They are followed by a presentation of the complete list of Natanson’s publications regarding the subject. Also shown is his strategy to quote reliably the bibliography with regard to the explanation of the distribution of blackbody radiation and related issues.Additionally, a list of scientists who knew Natanson’s publications has been supplemented in the article and the precursorship of Natanson’s achievements is explained. This is followed by a rebuttal of many erroneous or simplified statements about him and his achievements.The already well-known terminological conventions have been recalled: “Bose statistics” and “Bose-Einstein statistics”, as well as recently introduced: “Planck-Bose statistics” (1984), “Natanson’s statistics” (1997)”, “Natanson-Bose-Einstein statistics” (2005), “Planck-Natanson-Bose-Einstein statistics” (2011), and “Natanson statistics” (2013).New terminological conventions have been introduced: “Boltzmann-Planck-Natanson statistics” and “Boltzmann-Planck-Natanson-Bose-Einstein statistics”.A side effect of this research is a discovery that Robert K. Merton – the author of the label ‘Matthew effect’ – chose the name of the effect using erroneous premises and the effect should therefore be named after its actual discoverer.The article is accompanied by four appendixes: the first presents reflections on the methodology of historiography and historiography of exact sciences, the second – a commentary on the use of the terms: “Bose statistics”, “Bose-Einstein statistics”, “Einstein-Bose statistics” and “Planck-Bose statistics”, the third – a very important letter by Max Planck to  Władysław Natanson (of 25 January 1913), and the fourth – the excerpts of two letters from Sommerfeld to Rubinowicz (of 1 October 1919 and 1 November 1919).Artykuł bada zapomniane osiągnięcia Władysława Natansona (1864–1937) związane z powstaniem statystyki Bosego-Einsteina.W części wstępnej artykułu wskazano rozbieżne perspektywy badawcze, jakie przyjmowano w opisie historii statystyki Bosego-Einsteina, a także autorskie zintegrowane ujęcie tego zagadnienia, które eliminuje wady tych rozbieżnych perspektyw.Wspomniane zintegrowane ujęcie zastosowano następnie do opisania osiągnięć Władysława Natansona (1864–1937), związanych z powstaniem statystyki Bosego-Einsteina.Dokonania Natansona przedstawiono na tle i w kontekście dyskusji, jakie toczyły się (stosunkowo sporadycznie) wśród różnych grup badaczy: historyków i filozofów nauki, fizyków, socjologów wiedzy naukowej w XX i XXI w.Dyskusje uporządkowano oraz przedstawiono kompletną listę publikacji Natansona dotyczących omawianego zagadnienia. Wskazano także strategię rzetelnego cytowania przez Natansona bibliografii dotyczącej wyjaśnienia rozkładu promieniowania ciała doskonale czarnego i pokrewnych zagadnień; uzupełniono listę naukowców, którzy znali publikacje Natansona; skorygowano wiele błędnych lub uproszczonych stwierdzeń na temat Natansona i znaczenia jego publikacji, wyjaśniono kwestię prekursorstwa jego osiągnięć etc.Przypomniano już znane konwencje terminologiczne: „statystyka Bosego” i „statystyka Bosego-Einsteina”, jak również niedawno wprowadzone: „statystyka Plancka-Bosego” (1984), „statystyka Natansona” (1997, 2013), „statystyka Natansona-Bosego-Einsteina” (2005) oraz „statystyka Plancka-Natansona-Bosego-Einsteina” (2011).Wprowadzono nowe konwencje terminologiczne: „statystyka Boltzmanna-Plancka-Natansona” i „statystyka Boltzmanna-Plancka-Natansona-Bosego-Einsteina”.Skutkiem pobocznym tych badań jest odkrycie, iż socjolog Robert K. Merton – autor określenia „efekt św. Mateusza” – wybrał tę nazwę, posługując się błędnymi przesłankami i dlatego należy nazywać ten efekt nazwiskiem jego faktycznego odkrywcy.Do artykułu dołączone są cztery dodatki: pierwszy – przedstawia rozważania z zakresu metodologii historii i historii nauk ścisłych, drugi – komentarz dotyczący użycia terminów: „statystyka Bosego”, „statystyka Bosego-Einsteina”, „statytyska Einsteina-Bosego” oraz „statystyka Plancka-Bosego, trzeci – bardzo ważny list Maxa Plancka do Władysława Natansona z 25 stycznia 1913 r, a czwarty – fragmenty dwóch listów Sommerfelda do Rubinowicza z 1 października 1919 i 1 listopada 1919

Ewolucyjna transformacja czasopisma. Część 6

The article outlines the sixth phase of the development of the journal Studia Historiae Scientiarum (previous name Prace Komisji Historii Nauki PAU / Proceedings of the PAU Commission on the History of Science).The information is provided on the following matters: the journal obtaining the award in the ministerial program “Support for scientific journals 2019–2020” (in April 2019), the evaluation of the magazine in “ICI Master Journal List 2017” (published at the end of 2018) and in “List of journals of the Ministry of Science and Higher Education of the Polish Republic 2019” (published on 31 July 2019), the indexation of the journal in the Scopus database (from September 2019), the implementation of the service Similarity Check (Crossref), the works on updating the journal’s website in OJS (3.1.2.1), the number of foreign authors and the number of reviewers of the current volume of the journal.Naszkicowano szósty etap rozwijania czasopisma Studia Historiae Scientiarum (wcześniejsza nazwa Prace Komisji Historii Nauki PAU).Podano informacje o uzyskanym przez czasopismo wyróżnieniu w ramach ministerialnego programu „Wsparcie dla czasopism naukowych 2019–2020” (w kwietniu 2019 r.), ewaluacji czasopisma w „ICI Master Journal List 2017” (opublikowanej u końca 2018 r.) i „Wykazie czasopism MNiSW 2019” (opublikowanym 31 lipca 2019 r.), indeksacji czasopisma w bazie Scopus (od września 2019 r.), wdrożeniu usługi Similarity Check (Crossref), pracach nad aktualizacją strony internetowej czasopisma w OJS (3.1.2.1) oraz liczbie zagranicznych autorów i recenzentów bieżącego tomu czasopisma

Kilka uwag i dokumentów dotyczących emigracji polskich matematyków w latach 30. i 40. XX wieku

The history of the sufferings and the emigration of mathematicians under Nazi influence would be very incomplete without considering the perhaps most vibrant and at the same time most victimized European mathematical school of the 1930s, namely the Polish one. Polish mathematical emigration contributed – similarly to German-speaking emigration – considerably to the development of mathematics in the host countries, particularly in the United States.The paper contributes to the discussion with some archival documents from two specific sources, which have so far found relatively little attention among historians of mathematics. These are the files of the Society for the Protection of Science and Learning (SPSL) at the Bodleian Library in Oxford, UK, and the files related to the Asylum Fellowship Plan organized by the Astronomer at Harvard University Harlow Shapley, now in possession of the Harvard University Archives.Historia cierpień i emigracji matematyków wywołanych przez nazistów jest bardzo niekompletna, jeśli nie weźmiemy pod uwagę szkoły polskiej, chyba najbardziej tętniącej życiem, a zarazem najbardziej prześladowanej europejskiej szkoły matematycznej lat trzydziestych XX wieku. Polska emigracja matematyczna przyczyniła się – podobnie jak emigracja niemieckojęzyczna – do rozwoju matematyki w krajach przyjmujących, szczególnie w Stanach Zjednoczonych.Artykuł jest przyczynkiem do dyskusji na temat niektórych dokumentów archiwalnych z dwóch konkretnych źródeł, które jak dotąd stosunkowo mało interesowały historyków matematyki. Są to akta Society for the Protection of Science and Learning (SPSL) w Bodleian Library w Oxfordzie w Wielkiej Brytanii oraz akta związane z Asylum Fellowship Plan organizowanym przez Harlowa Shapleya, astronoma z Harvard University, obecnie w posiadaniu Harvard University Archives

Lokalna wiedza i uczestnictwo amatorów. Towarzystwo Naukowe im. Szewczenki w latach 1892–1914

This article discusses the possibilities which amateur participation offered to the young Shevchenko Scientific Society – limited to the description of the activities of this Society in the years 1892–1914.The Society intended to develop rapidly into an academy of sciences in the Ukrainian language, but lacked the necessary resources. The existing network of Ukrainian associations in Eastern Galicia, which contributed to the development of scientific exchange, was helpful in achieving that status.Before looking into the details of research agendas, the possibilities to use concepts of citizen science are measured for the context of the late 19th and the early 20th century.The relation between ‘scientists’ and ‘amateurs’ is problematized on the basis of biographical examples of engaged scientists and activists, especially Volodymyr Hnatiuk from the Ethnographic Commission and Stanislav Dnistriansky from the Statistical Commission.In order to understand the specific relations of Hnatiuk to his network of folklore collectors, their projects, aims and possibilities, Hnatiuk’s research is contrasted with the statistical surveys initiated by Dnistrians’kyĭ.Based on their archival documentation and published sources, these research projects are analyzed together with the different circumstances between the poles of “national science” and “local knowledge”.The article suggests that Ukrainian amateur researchers contributed intensely to the nation- and region-building in the multinational Empire.W artykule omówiono, jakie możliwości oferowały amatorskie badania młodemu Towarzystwu Naukowemu im. Szewczenki działającemu w Galicji Wschodniej; ograniczono się do opisu działalności tego Towarzystwa w latach 1892–1914.Towarzystwo zamierzało się szybko rozwinąć w ukraińską akademię nauk, ale brakowało mu do tego niezbędnych zasobów. Pomocą służyła istniejąca już sieć ukraińskich stowarzyszeń, która przyczyniła się do rozwoju wymiany naukowej.Przed rozpatrzeniem szczegółów programów badawczych, przeanalizowano możliwości wykorzystania koncepcji nauki obywatelskiej w kontekście końca XIX i początku XX wieku. Przedstawiono relację między „naukowcami” a „amatorami” na podstawie przykładów z biografii zaangażowanych naukowców i działaczy, zwłaszcza Wołodymyra Hnatiuka działającego w Komisji Etnograficznej i Stanisława Dniestrianskiego działającego w Komisji Statystycznej.Aby zrozumieć specyficzne relacje łączące Hnatiuka z jego siecią kolekcjonerów folkloru, ich projektami, celami oraz możliwościami, badania Hnatiuka zostały porównane z badaniami statystycznymi zainicjowanymi przez Stanisława Dniestrianskiego.W oparciu o dokumentację archiwalną i opublikowane źródła przeanalizowano niektóre projekty badawcze z perspektywy z jednej strony „nauki narodowej”, a z drugiej „wiedzy lokalnej”.Artykuł sugeruje, że ukraińscy badacze amatorzy intensywnie przyczynili się do budowania świadomości narodowej i regionalnej w wielonarodowym imperium

Sesja robocza „Polskie czasopisma naukowe z dyscyplin: «historia i filozofia nauki» oraz «naukoznawstwo» – aktualne wyzwania” (Kraków, 25 czerwca 2019 r.)

The article describes the course of the Working Session „Polish scientific journals from the disciplines: «history and philosophy of science» and «science of science» – current challenges” (Kraków, 25 June 2019), organized by the Commission of the History of Science of the Polish Academy of Arts and Sciences.Artykuł opisuje przebieg sesji roboczej „Polskie czasopisma naukowe z dyscyplin: «historia i filozofia nauki» oraz «naukoznawstwo» – aktualne wyzwania” (Kraków, 25 czerwca 2019 r.), zorganizowanej przez Komisję Historii Nauki PAU

Komentarz do artykułu Mariusza W. Majewskiego opublikowanego w Studia Historiae Scientiarum 17 (2018), ss. 89–117

Several remarks on the text by Mariusz W. Majewski devoted to the history of the Institute of Metallurgy and Metal Science at the Technical University of Warsaw, and on the role of Prof. Jan Czochralski, are presented. The aim was to show that the topic has not been exhausted, and some wordings need correction.Przedstawiono kilka uzupełniających uwag do tekstu Mariusza W. Majewskiego o Instytucie Metalurgii i Metaloznawstwa Politechniki Warszawskiej oraz o roli prof. Jana Czochralskiego, by pokazać, że temat nie został wyczerpany a pewne sformułowania wymagają korekty

Sprawozdanie Komisji Historii Nauki PAU w roku 2018/2019

The report discusses the activities of the Commission on the History of Science of the Polish Academy of Arts and Sciences in 2018/2019. It presents the lists of: scientific meetings, conferences, symposia, new members of the Commission, and new publications.Omówiona została działalność Komisji Historii Nauki PAU w roku 2018/2019. Przedstawiono spisy: posiedzeń naukowych, konferencji i sesji naukowych, nowych członków Komisji oraz nowych publikacji

Trójwymiarowe modele matematyczne na przykładzie obiektów ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

This paper presents examples of mathematical models which have almost passed into oblivion, yet a few decades ago still played a significant role in the teaching of mathematics. In the late nineteenth century such devices started to be produced on a large scale for schools and universities. The Jagiellonian University Museum has three such models in perfect condition in its collections.W artykule podajemy przykłady modeli matematycznych, obecnie niemal zapomnianych, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu odgrywały wielką rolę w dydaktyce matematyki. Z końcem XIX wieku powstała prężna produkcja tych modeli na użytek szkół i uczelni. W Muzeum UJ zachowały się w doskonałym stanie trzy takie modele