Kamieniołomy w Polsce jako obiekty geoturystyczne

Abstract

Kamieniołomy w Polsce jako obiekty geoturystyczne Streszczenie Najważniejszym celem poznawczym pracy była odpowiedź na pytanie, czy kamieniołomy mogą stać się obiektami geoturystycznymi, a przez to jednym z możliwych kierunków adaptacji terenów pogórniczych? Celem aplikacyjnym było stworzenie propozycji zagospodarowania turystycznego badanych wyrobisk, a celem metodycznym ocena możliwości wykorzystania cyfrowych modeli 3D terenu dla oceny atrakcyjności turystycznej i kierunków adaptacji pogórniczej kamieniołomów. Do szczegółowej oceny wybrano 6 z 341 funkcjonujących kamieniołomów w Polsce, w sformalizowany sposób. Wybrane kamieniołomy: Włochy, Gorce I, Sielec II, Żelazno I, Tenczyn - Lubień II, Żółkiewka III położone są w różnych częściach Polski, różnią się cechami morfologicznymi i użytkowymi. Przeprowadzone badania i analiza zebranych materiałów dotyczących kamieniołomów oraz osób zamieszkujących różne pasy krajobrazowe Polski, pozwoliły na określenie atrakcyjności turystycznej kamieniołomów w Polsce, aktywności geoturystycznej, postrzegania kamieniołomów i ich elementów jako obiektów turystycznych. Podczas badań dokonano oceny atrakcyjności turystycznej przy wykorzystaniu metody bonitacji punktowej oraz przedstawiono propozycje zagospodarowania turystycznego wybranych kamieniołomów. Badania ankietowe pozwoliły na wyciągnięcie wniosków na temat częstotliwości odwiedzin w kamieniołomach, oceny atrakcyjności turystycznej kamieniołomów i poszczególnych ich cech, z uwzględnieniem różnych zmiennych (płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania w pasie krajobrazowym i odwiedziny w kamieniołomie). Badania posłużyły również do opracowania teoretycznego „modelu” kamieniołomu atrakcyjnego turystycznie, który jest pożądany przez potencjalnych turystów. Kamieniołom Żółkiewka III otrzymał najwyższą ocenę bonitacyjną i posiada najwięcej cech kamieniołomu „modelowego”. Przeciwnie jest w przypadku wyrobiska Tenczyn - Lubień II, które ma najniższą ocenę bonitacyjną i najmniej cech kamieniołomu „modelowego”. Przeprowadzone badania pozwoliły na osiągnięcie trzech celów: poznawczego, aplikacyjnego i metodycznego. Badania potwierdziły, że kamieniołomy mogą stać się obiektami geoturystycznymi. W każdym z sześciu wyrobisk opracowano ścieżki geoturystyczne. Podczas wyznaczania ścieżek i oceny wyrobisk wykorzystano wykonane modele 3D kamieniołomów. Badania potwierdziły możliwość wykorzystania cyfrowych modeli 3D terenu dla oceny atrakcyjności turystycznej i kierunków adaptacji. Technika naziemnego skaningu laserowego (TLS- Terrestrial Laser Scanning), umożliwiła wykonanie dokumentacji wyrobiska z dużą dokładnością i rozdzielczością w krótkim czasie, a wykonane skany 3D wsparły proces decyzyjny podczas wytyczania ścieżek geoturystycznych. Przeprowadzone badania pozwoliły na weryfikację postawionych hipotez badawczych. Badani respondenci uznali kamieniołomy za obszary atrakcyjne turystycznie. Jednak hipoteza, że mieszkańcy pasów krajobrazowych, w których nie ma kamieniołomów lub są bardzo rzadkie, uznają kamieniołomy za mniej atrakcyjne, niż uczyniliby to mieszkańcy pozostałych pasów krajobrazowych, w których kamieniołomów nie brak, nie potwierdziła się w pełni. Natomiast hipoteza badawcza o wpływie odległości między miejscem zamieszkania respondentów a kamieniołomem na częstotliwość odwiedzin została potwierdzona. Postawiona hipoteza o pożądanych przez turystów cechach kamieniołomów, które znajdują się lub można je skutecznie wyeksponować w większości badanych wyrobisk została zweryfikowana pozytywnie. Szczególnie przystosowane do tego rodzaju turystyki są kamieniołomy bardziej zróżnicowane pod względem cech fizycznych (wysokość ścian, liczba poziomów itp.) i genetycznych (np. rozmaitość minerałów), a kamieniołomy skał osadowych prawdopodobnie są najatrakcyjniejsze, w szczególności dotyczy to skał wapiennych. Przeprowadzone badania potwierdziły więc, że kamieniołomy mogą stać się obiektami geoturystyki, a przez to jednym z możliwych kierunków adaptacji terenów pogórniczych