Als imker en als KNNV’er en IVN’er, zet bijenteeltleraar Bert Lemmens zich al tientallen jaren in voor dracht- ofwel biodiversiteitsverbetering. Linda Bierings praatte met hem over zijn motieven, aanpak en resultaten

Bierings, L.

Dutch

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System

Dat	het	met	de	biodiversiteit	in	ons	land	droevig	
gesteld	is,	blijkt	overduidelijk	uit	cijfers	van	het	
Compendium	voor	de	Leefomgeving	(www.compen-
diumvoordeleefomgeving.nl).	Frappant	vindt	Bert	
dat	dit	gegeven	leeft	in	het	bewustzijn	van	boeren,	
burgers	noch	buitenlui.	Sinds	de	mechanisatie	en	
industrialisatie	vanaf	begin	vorige	eeuw,	zijn	op	de	
weegschaal	van	ecologie	versus	economie	onze	
economische	belangen	het	zwaarst	gaan	wegen.
Als	tegenwicht	nemen	overheden	(terecht)	nu	
biodiversiteitsverbetering	in	hun	programma’s	op.	
De	praktijk	blijkt	echter	weerbarstig,	onder	meer	
omdat	de	naoorlogse	generaties	minder	direct	bij	
landbouw	en	voedselproductie	betrokken	zijn.	Melk	
komt	tegenwoordig	uit	de	supermarkt	in	plaats	van	
uit	een	koe.	En	het	besef	hoe	een	gezonde	natuur	
er	uit	hoort	te	zien	is	geen	gemeengoed	meer.	Het	
buitengebied	zou	alle	kleuren	van	de	regenboog	
moeten	laten	zien	en	niet,	ongeacht	het	seizoen,	
enkel	de	kleur	groen.
Drachtverbetering = 
samenwerking 
De	bijencrisis	schudt	mensen	wakker	en	Bert	ziet	
veel	bereidheid	ontstaan	bij	burgers	en	overheid	
om	wat	meer	gewicht	op	de	schaal	van	de	ecologie	
te	leggen.	Het	ontbreekt	hen	echter	aan	gedegen	
kennis,	waardoor	menig	goedbedoeld	plan	totaal	
mislukt	en	er	behoorlijke	bedragen	regelrecht	het	
afvoerputje	in	gaan.
Samen sta je sterk
Verbeter	de	wereld	en	begin	bij	jezelf.	Maar	alleen	in	
je	eigen	tuintje	de	biodiversiteit	verbeteren	zet	niet	
genoeg	zoden	aan	de	dijk.	Vandaar	dat	samenwer-
king	zoeken	met	grondeigenaren	zoals	gemeente,	
waterschap,	agrariërs,	landgoedeigenaren,	terrein-
beherende	organisaties	(zoals	Brabants	Landschap)	
volgens	Bert	het	meeste	oplevert.	En	ook	dat	moet	
je	niet	als	eenling	doen,	maar	vanuit	je	eigen	organi-
satie,	bijvoorbeeld	het	IVN	(Vereniging	voor	Natuur-	
en	Milieueducatie).	Nog	slimmer:	óók	samen	met	
de	plaatselijke	heemkundekring,	de	landschaps-
werkgroepen,	de	imkervereniging	et	cetera.	Vandaar	
dat	de	leus	van	Bert	is:	“Drachtverbetering	is	op	de	
eerste	plaats	(leren)	samenwerken.”	Hij	licht	toe:	
”Je	zult	moeten	investeren	in	goede	relaties	met	alle	
partijen,	sleutelfiguren	aanstellen	en	realistisch	zijn	
in	wat	je	van	de	andere	partij	vraagt.	Stem	daarom	
de	vraag	en	wat	er	geboden	kan	worden	op	elkaar	
af,	om	teleurstelling	te	voorkomen.	Waar	het	kan,	
zorg	voor	professionele	ondersteuning.	Overvraag	
je	vrijwilligers	niet	en	investeer	in	hen.	Pas	ook	het	
beleid	en	beheer	aan	al	naar	gelang	de	resultaten	
en	blijf	vooral	veel	met	elkaar	praten.	Realiseer	je	
dat	de	beleidsambtenaar	Buitengebied	van	de	ge-
meente	een	belangrijke	katalysator	in	het	geheel	is.”
Ervaringen van Bert Lemmens in omgeving Laarbeek
Na	10	jaar	hard	en	moeizaam	bikkelen	begint	de	
omgeving	Laarbeek	(N.Br.)	de	vruchten	te	pluk-
ken	van	de	aanhoudende	inzet	van	Bert	en	andere	
Als	imker	en	als	KNNV’er	en	IVN’er,	zet	bijenteeltleraar	Bert	Lemmens	zich	al	
tientallen	jaren	in	voor	dracht-	ofwel	biodiversiteitsverbetering.		
Linda	Bierings	praatte	met	hem	over	zijn	motieven,	aanpak	en	resultaten.	
Linda	Bierings,	foto’s	Bert	Lemmens
	20
b
ije
nh
ou
d
en
	d
ec
em
b
er
	2
01
3	
			
D
ra
ch
tv
er
b
et
er
in
g
“	Wil	de	inheemse	flora	
zich	kunnen	blijven	
handhaven,	dan	zul-
len	wij	het	ecologisch	
bermbeleid	moeten	
handhaven.	Kwestie	
van	samenwerking!”
Hazenpootje
21
b
ije
nh
ou
d
en
	d
ec
em
b
er
	2
01
3
het	Laarbeeks	Landschap	een	werkplan	opgesteld,	
wat	de	gemeente	faciliteert	met	fondsen	uit	de	
blauw-groene	diensten.
Volgend	jaar	staat	er	een	cursus	fruitbomen	snoeien	
op	het	programma.	De	gemeente	wil	hoogstam-
fruitbomen	plaatsen	in	een	wijk	die	door	de	buurt	
onderhouden	gaat	worden;	de	buurt	heeft	er	let-
terlijke	het	vruchtgebruik	van.	De	gemeente	heeft	
minder	kosten	en	de	buurt	wordt	meer	betrokken	bij	
natuur	en	milieu.	
Daarnaast	zijn	we	nu	in	gesprek	met	het	waterschap	
om	van	de	terreinen	rondom	waterzuiveringsinstalla-
ties	de	planten	en	dieren	in	kaart	te	brengen,	zodat	
die	grond	ecologisch	ingericht	kan	worden.”
Onderhoud!
Maar	voor	Bert	zijn	deze	mooie	verhalen	geen	reden	
om	al	de	loftrompet	te	steken	over	een	werkelijke	
verbetering	van	de	biodiversiteit.	Vaak	ziet	hij	dat	de	
beleidsmakers	die	willen	scoren,	projecten	opstar-
ten	waarover	je	na	een	paar	jaar	niets	meer	hoort.	
Dit	omdat	er	geen	geld	voor	onderhoud	is	geregeld	
of	er	is	te	zeer	gerekend	op	inzet	van	vrijwilligers.	
Onderhoud	‘scoort’	niet,	maar	–	zegt	Bert	–	het	is	
net	als	bij	een	goed	huwelijk,	als	je	er	niet	in	‘in-
vesteert’,	steven	je	regelrecht	op	een	mislukking	af.	
Samenwerken	dus!	
Bewustzijnsverandering:	ecologisch	bermbeheer	van	de	
gemeente	versus	weerbarstige	praktijk	van	aanwonende
IVN’ers.	Vanaf	2002	kreeg	het	IVN	een	ingang	bij	de	
gemeente	doordat	er	een	nieuwe	beleidsambtenaar	
Buitengebied	kwam,	die	het	natuur-	en	landschaps-
beleid	meetbaar	wilde	maken.	Nu	is	de	hobby	
van	IVN’ers	natuurgegevens	verzamelen,	dus	zijn	
duizenden	bomen	in	kaart	gebracht	en	kwam	er	een	
lijst	van	enkele	honderden	waardevolle	exempla-
ren	die	zwaar	beschermd	worden.	Verder	worden	
kleine	landschapselementen	tegenwoordig	meer	
ontzien	en	mag	er	in	beleidstrajecten	eerder	worden	
meegepraat.	Door	dit	laatste	hoeft	het	IVN	minder	
bezwaren	in	te	dienen!
Onlangs	hebben	een	achttal	IVN’ers	en	vier	ge-
meentemedewerkers	een	officiële	bomenschouw-
cursus	gevolgd.	
Het	ecologisch	bermbeheer	van	de	gemeente	
Laarbeek	is	een	mooi	voorbeeld	van	succesvolle	
samenwerking.	In	2009	zijn	er	vanuit	verschillende	
natuurorganisaties	vrijwilligers	opgeleid	om	een	
vijfjarig	monitoringsplan	uit	te	voeren.	In	2010	is	het	
project	officieel	van	start	gegaan,	in	samenwerking	
met	de	gemeente	en	een	ecologisch	bureau.	De	
gemeente	faciliteert,	het	IVN	inventariseert	en	het	
ecologisch	bureau	verwerkt	de	resultaten	waarop	
de	gemeente	dan	weer	haar	beleid	baseert.	
Hazenpootje, vlasbekje en kleine ratelaar
Het	fleurigste	resultaat	is	dat	allerlei	kleine	plantjes	
weer	terugkeren	in	de	bermen,	zoals	de	van	oor-
sprong	typische	(Brabantse)	schralegrondplantjes	
hazenpootje	(Trifolium arvense)	en	vlasbekje	(Linaria 
vulgaris).	Door	een	teveel	aan	stikstof	en	verruiging	
van	de	bermen	waren	ze	nagenoeg	verdwenen.	
Door	goed	ecologisch	bermbeheer	(maaien	en	
afvoeren	in	plaats	van	het	maaisel	gekneusd	in	de	
berm	laten	liggen)	zijn	ze	weer	te	zien	langs	de	
provinciale	weg	in	Laarbeek.	Zelfs	de	kleine	ratelaar	
(Rhinanthus minor)	steekt	hier	en	daar	haar	kop	
weer	op.	
Het	mooie	vindt	Bert	dat	je	na	zo’n	succeservaring	
de	smaak	te	pakken	krijgt.	“Zo	zijn	we	afgelopen	
jaar	begonnen	met	een	inventarisatie	van	alle	(ruim	
150)	poelen	in	de	gemeente.	Daarvoor	wordt	door	
“	Voortaan	gaan	we	samen	bomen	schouwen,	
waardoor	de	discussie	over	wel	of	niet	
behouden	van	bepaalde	bomen	plaatsvindt	
op	het	moment	dat	ze	er	nog	staan	en	niet	
al	omliggen.”
Zo	houd	je	het	alleen	met	onderhoud.


Drachtverbetering = samenwerking

https://library.wur.nl/ojs/index.php/bijenhouden/article/download/14240/13689

Drachtverbetering = samenwerking

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System