Eijnde, J. van den

Ruijter, A. de

Steen, S. van der

Dutch

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System

70 
ONDERZOEK 
Het onderzoek op de 
Ambrosiushoeve (1) 
door A. de Ruijter, J. van den Eijnde, J. van der Steen 
Zoals de laatste jaren gebruikelijk is geworden, volgt 
hieronder een samenvatting van de resultaten van het 
onderzoek zeals dat in 1991 op de Ambrosiushoeve is 
uitgevoerd. Het is niet mogelijk om volledig te zijn. 
Veel van het onderzoek dat door de Ambrosiushoeve 
wordt gedaan ten behoeve van de imkerij leent zich 
niet goed voor uitvoerige publ icatie in de bijenbladen 
en gebeurt " in stilte" . De belangrijkste red en hiervoor 
is, dat het wettelijk niet is toegestaan om te publiceren 
over bestrijdingsmiddelen die (nog) niet officieel zijn 
toegelaten. AI vanaf het begin van de jaren vijftig 
wordt door de Ambrosiushoeve onderzoek gedaan 
naar de giftigheid en de gevaarlijkheid van gewasbe-
schermingsmiddelen voor honingbijen . Dit onderzoek 
is essentiee l voor de bijenhouderij . Op basis hiervan 
wordt beslist over de toelating van nieuwe middelen. 
Dankzij de betrokkenheid van de Ambrosiushoeve ver-
keren wij in Nederland in de gelukkige omstandigheid 
dat er nog maar weinig aanvaringen zijn tussen bijen 
en gewasbeschermingsmiddelen. Op het gebied van 
de gewasbeschermingsmiddelen is er de laatste t ijd 
veel gebeurd. Oude middelen verdwijnen en er komen 
nieuwe voor in de plaats. Vaak vragen de nieuwe mid-
delen een speciale aanpak van het onderzoek. Voor 
het testen van middelen die vooral schadelijk zijn voor 
de larvestadia van insekten zijn nieuwe methoden ont-
wikkeld die het mogelijk maken om het effekt van die 
middelen op bijenbroed te testen. In 1991 is weer een 
grote veldproef gedaan met een dergelijk middel tij -
dens de fruitbloei. Ook over het Varroa-onderzoek dat 
door de Ambrosiushoeve wordt gedaan is nog niet 
alles in de bijenbladen verschenen. Ook hiervoor geldt 
De tuin van de Ambrosiushoeve (foto M.L. Boerjan) 
maandblad voor imkers maa 1992 
dat aileen geschreven kan worden over middelen en 
methoden die officieel zijn toegelaten. Artikelen over 
praktijkproeven met fluvalinate, flumethrin , cymiazole 
hydrochloride, maar ook met mierezuur en etherische 
olien houdt U dus nog van ons tegoed. 
Hieronder volgen in vogelvlucht de resultaten van het 
onderzoek in 1991, gerangschikt naar de vier hoofd-
thema 's. 
Thema 1. Teelt en manipulatie van bijen en andere 
insekten. 
Het gebruik van de solitaire bij Osmia rufa L. 
voor bestuiving in de zaadteelt 
Uit de resultaten van 1990 bleek dat de overwinte-
ringsperiode van Osmia te kart en te lang kan zijn . Van 
de bijen die korter dan 120 dagen of Ianger dan 170 
dagen in de koelkast bewaard zijn, loopt slechts een 
gedeelte uit, de rest sterft tijdens de aktivering in de 
cocon. De uitgelopen bijen zijn slechts kort aktief. De 
bijen die 120-170 dagen in de keeling bewaard zijn 
lopen bij activering praktisch allemaal uit en zijn vervol-
gens ook weken actief in het gewas. Deze periode 
blijkt de optimale overwinteringsperiode te zijn . In 
1991 heeft het onderzoek zich gericht op de prakti-
sche aspecten van het inzetten van Osmia rufa in de 
zaadteelt. De overwinterde cocons zijn direkt uit de 
koelkast in de compartimenten geplaatst voordat het 
gewas in bloei kwam. De timing voor de uitloop was 
afgestemd op de resultaten van voorgaande jaren. Per 
m2 zijn 3 a 5 vrouwtjes uitgezet en het dubbele aantal 
mannetjes. Er zijn bijen ingezet bij diverse zaadteeltbe-
drijven. De gegevens zijn nog niet allemaal binnen en 
dus nog niet verwerkt. Toch kunnen aan de hand van 
de observaties tijdens het verloop van het onderzoek 
al enkele opmerkingen geplaatst worden . De bijen 
ingezet na de optimale overwintering liepen voor het 
grootste dee I binnen de verwachte t ijd uit . Na de uit-
loop vonden de paringen plaats. Net als in voorgaan-
de jaren blijkt het ongeveer twee we ken te duren 
voordat de vrouwtjes stuifmeel gaan verzamelen . Het 
voorspellen van de bloei van een gewas in de kas blijkt 
bijzonder moeilijk te zijn en was steeds anders dan ver-
wacht. Op de verwachte bloeitijd was de planning 
voor het inzetten van de bijen gebaseerd. In de com-
partimenten waarin toch, ondanks onze herhaalde 
waarschuwingen, gaten in het gaas zaten waren de 
ONDERZOEK 
bijen binnen de kortste keren verdwenen. Bij een 
zaadtee ltbedrijf zijn bijen ingezet die 220 dagen in de 
keeling bewaard waren. Geheel volgens verwachting 
liepen deze niet allemaal uit en de bijen die wei uitlie-
pen waren slechts enkele dagen actief. 
Het overwinteren van kleine bijenvolkjes voor 
bestuivingsdoeleinden 
Het praktisch gedeelte van dit onderzoek is in 1990 
afgerond. In 1991 is het eindverslag gemaakt. De 
samenvatting van dit rapport is: Met koninginnetee lt 
in een moergoed volk kunnen gedurende een langere 
periode koninginnen geteeld worden. Hierdoor kan 
een groat aantal bevruchtingsvolkjes gemaakt worden 
van een beperkt aantal grate volken. Een Kirchhainer-
kastje is geschikt om kleine volkjes in op te kweken. 
Het bevruchtingsvolkje bezet 6 a 7 weken na het 
maken van het volkje, 5 a 6 raatjes bijen en is geschikt 
om ingezet te worden voor de bestuiving. Een drier-
aamskastje is niet geschikt om kleine volkjes in op te 
kweken. Kleine volkjes in Kirchhainerkastjes kunnen 
16-20 weken overwinterd worden in een koelcel bij 
soc. Het overwinteren van kleine volkjes uit drieraams-
kastjes bovenop grate vo lken werkt niet. Kleine volk-
jes in Kirchhainers kunnen direct uit de koelcel ingezet 
worden voor de bestuiving . De volkjes blijven lang 
genoeg actief om voor een goede bestuiving te zor-
gen. Volkjes die Ianger dan 20 weken in de koelcel 
gestaan hebben en vervolgens buiten op de stand 
geplaatst zijn, zijn niet geschikt om ingezet te worden 
voor de bestuiving. Kleine volkjes in drieraamskastjes 
zijn minder bedrijfszeker dan kleine volkjes in 
Kirchhainerkastjes. 
De teelt van hommels 
Na afloop van het contractonderzoek, dat in opdracht 
van de firma Brinkman werd verricht, is de teelt van 
hommelvolkjes teruggebracht tot het routinematig 
opkweken van volkjes voor bestuivingsproeven. Er 
worden, afhankelij k van de behoefte, 50 tot 100 volk-
jes aangehouden. Dit is voldoende om de expertise 
op peil te houden en om zo nodig op ieder moment 
van het jaar nieuwe proeven te kunnen starten. De tijd 
d ie aan de ve rzorging van de hommels wordt besteed 
is tot een minimum teruggebracht. 
Het effect van Api-lnvert en Trim-o-Bee als 
wintervoer voor bijenvolken vergeleken met 
kristalsuiker 
Deze vergelijkingsproef startle in september 1990 met 
de inwintering van de bijenvolken. In het voorjaar is de 
ontwikkeling van de volken gevolgd tot aan de kool-
zaaddracht. Er is geen enkel verschil gevonden in de 
ontwikkeling in het voorjaar van de drie groepen bij -
envolken, gevoerd met Api-lnvert, Trim-a-Bee of kris-
talsuiker. Er is geen enkel nadeel , maar ook geen 
enkel voordeel te bespeuren. De invertsuikers hebben 
een gering gehalte aan HMF (Hydroxy-Methyl-
Furfura l), dat echter ruimschoots onder de toxische 
grens ligt. 
Het effect van het voeren met suikerwater als 
stimulans tot het verzamelen van stuifmeel 
In de nazomer is nagegaan of het langzaam inwinteren 
(2 ltr. suikerwater per week) een toename te zien gaf 
in de hoeveelheid stuifmeel d ie werd verzameld in ver-
gelijking met een groep bijenvolken die later in de 
herfst het wintervoer in korte tijd kregen . Niet aileen 
verzamelen de volken die regelmatig worden gevoerd 
meer stu ifmeel , maar ze ontwikkelen ook een grater 
broednest dan de volken die pas later worden inge-
winterd . In het voorjaar van 1992 zal nog worden 
nagegaan of d it positief effect over een langere perio-
de doorwerkt. 
De resultaten van onderzoek worden gepresenteerd. 
(foto M. L. Boerja n) 
Een alternatief voor rook bij de behandeling 
van bijenvolken 
A Is alternatief voor rook is dit jaar enkele keren ge-
werkt met Apicalm (Spuitbus) en met boterzuur (99%). 
De bevindingen zijn niet onverdeeld positief. Op bei-
de middelen reageren de bijen door dieper in de kast 
weg te kruipen. Voor het kalmeren van de bijen bij het 
openmaken van de kast bl ijft een beetje rook effectie-
ver. Boterzuur heeft een zeer penetrante stank, waar-
door het werken met deze stof voor de imker minder 
aangenaam is. Zowel Apicalm als boterzuur zullen in 
1992 door meerdere medewerkers gebruikt worden 
waarna de bevindingen geevalueerd zullen worden. 
maandblaa voor tmkers maart 1992 
71 
72 
ONDERZ O E K 
Het verwijderen van bijenfaeces door het 
kalken van het glas 
Er is nagegaan wat de preciese berichten waren uit de 
praktijk, dat na het kalken van het glas de bijenfaeces 
zich gemakkelijker Iaten verwijderen . Het schermmid-
del Temperzon poeder is gebruikt om een aantal ver-
vuilde ruiten op een kas te kalken. Voor het aanbren-
gen van het schermmiddel is de mate van vervuil ing 
bepaald. Het schermmiddel zou door middel van bere-
gening van het glas verwijderd moeten kunnen wor-
den. Dit bleek echter niet het geval. Na enkele uren 
beregenen, waarbij een sproeier van de regeninstalla-
t ie over de kas heen sproeide, zat aile kalk er nog op. 
Het schermmiddel is daarna met een borstel en water 
verwijderd. De onbehandelde ramen waarbij ook de 
mate van vervuiling was vastgelegd, zijn eveneens met 
de borstel en water behandeld. De bijenfaeces lieten 
zich vrij gemakkelijk verwijderen met een borstel en 
water, afgezien van het feit of er nu wei of geen 
schermmiddel op het glas zat. 
Thema 2. Ziekten 
Ziektenbestrijding bij hommels 
Bij de eigen hommelteelt hebben zich nog geen grote 
problemen voorgedaan met betrekking tot ziekten of 
parasieten. Ook van de commerciele telers hebben we 
wat dit betreft nog geen vragen gekregen . Om 
voorbereid te zijn op a lies is literatuur verzameld over 
tot nu toe bij hommels geconstateerde ziekten en 
parasieten . 
Ziektenbestrijding bij solitaire bijen 
In 1991 zijn geen nieuwe parasieten van Osmia rufa uit 
de eigen teelt tevoorschijn gekomen. De parasieten 
die ook dit jaar weer werden gevonden zijn : 
Cacoxenus indigator, Anthrax anthrax en 
Monodontomerus obscurus, respectievelijk twee vlieg-
jes en een sluipwesp. De eerder beschreven technie-
ken om deze parasieten de baas te blijven, blijken 
goed te werken. 
tijd te krijgen (een veranderde vangraatmethode). Het 
gesloten broed van twee perioden waarin de mijten 
zijn gevangen, werd behandeld met mierezuur. De 
mortaliteit onder de mijten in het broed was vrijwel 
100%. Het voordeel van deze methode is dat, anders 
dan bij de normale vangraatmethode, het broed na 
behandeling in het volk kan worden teruggehangen. 
Aan de Commissie T oelating Bestrijdingsmiddelen 
hebben we de vraag voorgelegd of het behandelen 
van gesloten broed buiten de bijenvolken moet wor-
den gezien als ontsmetting van de raten of als bestrij -
ding . We kregen als reactie dat mierezuur, op deze 
manier gebruikt, gezien moet worden als een bestrij-
dingsmiddel. Dit betekent dat, wanneer de methode 
succesvol zou blijken te zijn, er een wijziging van de 
toelating zou moeten worden aangevraagd, of dater 
onderzocht moet worden of met de reeds toegelaten 
lllertissen Milbenplatten hetzelfde effect kan worden 
bereikt. Nog niet aile resultaten zijn verwerkt, maar het 
is al wei duidelijk dat de vangraatmethode nog verbe-
terd moet worden om op een bepaald moment vol-
doende mijten in het gesloten broed te vangen. Het 
onderzoek wordt in 1992 nog voortgezet, waarbij ook 
de lllertissen Milbenplatten als een toegelaten middel 
worden betrokken. 
Het effect van een mengsel van etherische 
olien op een Varroamijtbesmetting 
In september 1991 is begonnen met een voorberei-
dend onderzoek naar het effect van een mengsel van 
verschillende etherische olien op een Varroamijt-
besmetting . Drie groepen van vijf volken zijn behan-
deld met verschillende mengsels van deze olien. Een 
vierde groep van 5 volken dient als blanco. Bij devol-
ken zijn wekelijks de varroamijten verzameld . Na 
behandeling zijn uit de volken raten en opgeslagen 
suiker verzameld . Deze raten worden op residuen 
onderzocht. Van het effect van het mengsel op de var-
roamijtbesmetting en van het residu onderzoek zijn op 
dit moment nog geen resultaten bekend. 
(Het tweede deel van dit artikel volgt in het april -num-
De behandeling van gesloten, gedateerd mer van Bijen.) 
broed van honingbijen met mierezuur in een 
afgesloten bak 
Uit onderzoek in Duitsland en Zweden is gebleken dat 
het mogelijk is om onder bepaalde voorwaarden 
gesloten broed buiten het bijenvolk met mierezuur te 
behandelen en op die manier de varroamijten in het 
broed te doden. In samenwerking met onderzoekers 
van de Landbouw Universiteit Wageningen (LUW) is 
een methode bedacht om op een vrij eenvoudige 
manier zoveel mogelijk broed van een bepaalde leef-
maandblad voor im ers maart 1992 


Het onderzoek op de Ambrosiushoeve (1)

https://library.wur.nl/ojs/index.php/bijenhouden/article/download/12359/11864

Het onderzoek op de Ambrosiushoeve (1)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen UR (University & Research Centre): Publication System