Sanderman, Robbert

Dutch

In dit proefschrift is de relatie onderzocht tussen life-events (ingrijpende levensgebeurtenissen) en psychisch (dis)functioneren. Naast de aandacht voor life-events is ingegaan op de mogelijke rol van een aantal persoonlijkheidseigenschappen, coping, de kwaliteit van de intieme relatie en sociale steun in de relatie stress - psychisch disfunctioneren. ... Zie: Samenvattin

ARTS repository - University of Groningen

   University of GroningenLife events, mediating variables and psychological distressSanderman, RobbertIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1988Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Sanderman, R. (1988). Life events, mediating variables and psychological distress: a longitudinal study.s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 07-06-2022'{IISAMEIWATTING (Summary in Dutch)In dit proefschrift is de relatie onderzocht tussen life-events(ingrijpende levensgebeurtenissen) en psychisch (dis)functioneren. Naast deaandacht voor life-events is ingegaan op de mogelijke rol van een aantalpersoonlijkheidseigenschappen, coping, de kwaliteit van de intieme relatieen sociale steun in de relatie stress - psychisch disfunctioneren.ln hoofdstuk een wordt op beknopte wijze de (historische) achtergrondvan het project en een aantal uitgangspunten besproken.In hoofdswk twee wordt een kort overzicht gegeven met betrekking totde assessment van life-events. Er worden onderzoeksresultaten weergegevenmet betrekking tot het verband tussen het optreden van life-events en hetontstaan van psychisch disfunctioneren. Voorts wordt een aantalmethodologische kwesties aan de orde gesteld met betrekking tot deze lijnvan onderzoek. Geconstateerd wordt dat het verband tussen life-events enhet ontstaan van psychisch disfunctioneren zwak is. Reden waarom ersteeds meer aandacht komt voor factoren die het effect van life-events ophet psychisch functioneren kunnen versterken of verzwakken, dezogenaamde mediêrende factoren. Met name wordt daarbij gedacht aanpersoonlijkheidseigenschappen, coping en sociale steun. Vervolgens wordenonderzoeken besproken waarin onderzocht is in hoeverre dit verwachteverband ook daadwerkelijk optreedt. Het hoofdstuk wordt afgesloten met hetformuleren van een aantal hypothesen en er wordt aandacht besteed aan eenaantal praktische beslissingen welke genomen moesten worden met het oogop de uitvoering van het onderzoek.In hoofdstuk die wordt een beschrijving gegeven van de proefgroep(N:230) en wordt de procedure en het design van de studie besproken.Voorts worden in dit hoofdstuk de self-report lijsten welke in hetonderzoek zijn gebruikt beschreven en wordt de wijze waarop de life-events zijn gemeten kort aan de orde gesteld. Het onderzoek betreft eenfollow-up op het onderzoek van Ormel (1980). De door hem (in L916 et1977) onderzochte onderzoeksgroep nam in het kader van het huidigeonderzoek deel aan twee metingen (in 1984 en 1986). Bij de eerste meting(in 1984) ïverd een aantal wagenlijsten afgenomen en werd een interviewgehouden met het oog op de leefsituatie van de respondenten. Naast eenpsychopathologie maat (de General Health Questionnaire - GHQ) werden devolgende instrumenten afgenomen: de neuroticisme schaal uit de126 SamenvattingAmsterdamse Biografische Vragenlijst (ABV); de self-esteem schaal uit deNederlandse Persoonlijkheids Vragenlijst (NPV), de Locus of Control schaal(I-E), de Rational Behavior Inventory (RBI), de Utrechtse Coping Lijst(UCL) en de Maudsley Marital Questionnaire (MMQ). Daarnaast werd eenaantal sociale steun dimensies gescoord aan de hand van de informatie uithet leefsituatie interview. Waar verder gesproken wordt van mediórendevariabelen wordt overigens gedoeld op de persoonlijkheidsmaten (ABV,NPV, I-E en RBI) de copinglijst (UCL), de intieme relatieschaal (MMQ) ende sociale steun dimensies. Ongeveer 18 maanden later (in 1-986) werdendezelfde wagenlijsten afgenomen en werd een telefonisch interviewgehouden met het doel om gedetailleerde informatie te verkrijgen omtrentde life-events welke zich mogelijk tussen L984 en 1986 bij de respondentenhadden voorgedaan. Deze informatie werd vervolgens met behulp van eendoor Brown en Harris ontwikkeld scoringssysteem gescoord op een aantaldimensies. Centraal in de scoringsprocedure stond de mate waarin een life-event als onplezierig ('longterm threat') en als plezíeríg ('longtermpleasantness') kan worden aangemerkt.In hoofdsruk vier worden analyses gepressnteerd met betrekking tot dehierboven genoemde maten. Hieruit komt ondermeer naar voren dat de GHQhet toestandsbeeld goed weergeeft terwijl de persoonlijkheidsmaten en demaat ten aanzien van de intieme relatie bijzonder stabiel in de tijd kunnenworden genoemd. In iets mindere mate geldt dit laatste ook voor decopinglijst. Voorts komen in dit hoofdstuk analyses aan de orde die beoogende maten betreffende sociale steun terug te brengen tot enkelehoofddimensies en wordt een hogere-orde factoranalyse gepresenteerd overde mediërende factoren. Deze laatste analyse leverde vier redelijk teinterpreteren factoren op.In hoofdsruk vtjf wordt een deel van de hoofdanalyses gepresenteerd. Indit hoofdstuk worden eerst drie statistische maten besproken waarmee hetverband tussen life-events en psychisch disfunctioneren kunnen wordenuitgedrukt; te weten 'relative risk', 'population attributable risk per cent'en verklaarde variantie. In de analyses die vervolgens worden gepresenteerdwordt eerst het verband onderzocht tussen het optreden van tenminste eenzeer ernstig life-event en het ontstaan van psychisch disfunctioneren(gemeten met de GHO). Hiertoe zijn personen die op tijdstip tdisfunctioneerden buiten beschouwing gelaten. Daarna is gekeken inhoeverre het optreden van tenminste een zeer plezierig life-event eenpositieve invloed kan hebben op mensen die op tijdstip 1 juistdisfunctioneerden, ofuel in hoeverre dragen ingrijpende positieve life-events bij aan het verdwijnen van de symptomen. Vastgesteld kan wordendat life-events een bescheiden bijdrage leveren in het ontstaan vanSamenvattingpsychisch disfupersonen die erdeel een verho<opgemerkt dattijdstip 1 niet ,een hoog perchadden meegendat de zeer fmeetmoment difunctioneren o1oorzaken voor rgeplaatst van iIn hoofdstu)besproken. In ,('longterm thregebruikt (een 'variabelen in danalyses is steectijdstip voorsp€variabele (gemeterm van de manalyses ookgecontroleerd, c1 in de analysedat de stress s,symptoom nivovarieert daarbijvariabelen. Vopersoonlijkheidsrbijdrage te leververmogen vansubschalen vanen vaak niet sighogere orde factgedachte hierbijeen 'negatieve sself-esteem), zldisfunctionerenresultaten er cwagenlijsten gediscussie wordenSantenvatting 127psychisch disfunctioneren. Dit heeft te maken met het feit dat van allepersonen die een ingrijpend life-event hebben meegemaakt slechts een kleindeel een verhoogd symptoom nivo vertoond. Wel dient overigens te wordenopgemerkt dat - inclien we de respondenten in beschouwing nemen die optijdstip 1 niet disfunctioneerden maar op tijdstip 2 wel disfunctioneerden-een hoog percentage personen uit deze groep een ingrijpend life-eventhadden meegemaakt (ongeveer 8 van de 10). Opvallend genoeg blijkt voortsdat de zeer plezierige events onder de personen die op het eerstemeetmoment disfunctioneerden een negatief effect hadden op het psychischfunctioneren op tijdstip 2. In de discussie wordt een aantal mogelijkeoorzaken voor dit verband besproken en worden de resultaten in het lichtgeplaatst van andere bevindingen uit de literatuur.In hoofdstttk zes wordt het tweede gedeelte van de hoofdanalysesbesproken. In dit hoofdstuk wordt een geagregeerde score van de ernst('longterm threat') van alle life-events die iemand meegemaakt heeftgebruikt (een 'stress score') en worden de bovengenoemde mediërendevariabelen in de analyses betrokken. Met behulp van multiple regressieanalyses is steeds gekeken in hoeverre de symptomen (GHQ) op het tweedetijdstip voorspeld konden worden door respectievelijk de mediërendevariabele (gemeten op tijdstip 1), de stress score en door een interactieterm van de mediërende variabele maal de stress score. Voorts zijn alleanalyses ook uitgevoerd waarbij voor het symptoom nivo werdgecontroleerd, door voor alle andere variabelen eerst de GHQ van tijdstip1 in de analyse in te voeren. In essentie komen de resultaten er op neerdat de stress score een bijdrage blijft leveren aan de verklaring van hetsymptoom nivo op tijdstip 2, de hoogte van de verklaarde variantievarieert daarbij van 4Vo tot 9Vo afhankelijk van de in de analyse betrokkenvariabelen. Voorts blijken var de mediërende maten vooral depersoonlijkheidsmaten (met uitzondering van de Locus of Control schaal) eenbijdrage te leveren aan het symptoom nivo op tijdstip twee. Het predictievevermogen van de sociale steun maten, de intieme relatieschaal en desubschalen van de copinglijst is echter in de meeste gevallen veel geringeren vaak niet significant. Tenslotte zijn de in hoofdstuk vier geconstrueerdehogere orde factoren gebruikt in een aantal multiple regressie analyses. Degedachte hierbij was dat indien iemand op alle wagenlijsten uit een factoreen 'negatieve score' heeft (bijvoorbeeld een hoog neuroticisme, een laagself-esteem), zo'n persoon een extra risico loopt om te gaandisfunctioneren in de aanwezigheid van stress. Kort gezegd komen deresultaten er op neer dat een dergelijke aanpak waarin een aantalwagenlijsten geclusterd wordt, geen extra informatie oplevert. In dediscussie worden deze resultaten besproken. Geconcludeerd wordt dat er - in1?3 Samenvattittggrote lijnen - ondersteuning wordt gevonden voor een hoofdeffect-model.Dat wil zeggen dat mediërende variabelen vaak en life-events altijd eenonafhankelijk effect hebben op de symptomen op tijdstip 2; geen van deanalyses gaf echter een iateractie effect te zien. Met andere woorden: degedachte dat mensen met bijvoorbeeld weinig sociale steun of met een laagself-esteem kwetsbaarder zijn in vergelijking met mensen met een hogesociale steun of een hoog self-esteem indien zich life-events voordoen vindtgeen ondersteuning. Verder wordt ingegaan op ondermeer de rol vanneuroticisme, coping en de problemen die kleven aan de sociale steunmeting in combinatie met de hier gehanteerde life-event meting en life-event beoordelingsprocedure.In hoofdsntk zeven worden de belangrijkste resultaten kort samengevaten wordt een aantal methodologische problemen met betrekking tot hetonderzoek aan de orde gesteld. Tenslotte worden onfwikkelingen op ditterrein van onderzoek besproken. Ingegaan wordt ondermeer op eengewenste integratie van cognitieve modellen uit de psychologie met sociaalstress onderzoek, een goed op elkaar laten aansluiten van research vragenen het te hanteren onderzoeksdesign en wordt gepleit voor een aantalverbeteringen op het terrein van de assessment (met name ten aanzien vanlife-events, cognitieve stijlen en sociale steun).APPENDIXEVALUATICIn this appfigures. It hasChapter threepositive and lanalyses". ThisPOS) and a neABS).NON-RESPONRespondentrself-report scorof t-tests. Tabnon-responderseducation. Theresponders werseif-esteem, poresponse.In additionwhether the (sregression stratand sex were f'multiple regresrentry methodregression equasignificance ofof each acldecstepwise regresbackward andthe probabil ityto remove aresignificantly acproduced in tResults of tvariables wassignificant, onll

Life events, mediating variables and psychological distress:a longitudinal study

https://pure.rug.nl/ws/files/3381152/sanderman.PDF

Life events, mediating variables and psychological distress:a longitudinal study

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

ARTS repository - University of Groningen