Desmet, P.T.M. (Pieter)

Erasmus University Digital Repository

Column 'Slachtoffers overschatten altijd omvang en duur van smart'

Desmet, Pieter

EUR Research Repository

8/21/2019 Slachtoffers overschatten altijd omvang en duur van smart - NRChttps://www.nrc.nl/nieuws/2019/07/09/slachtoffers-overschatten-altijd-omvang-en-duur-van-smart-a3966535 1/4OpinieN.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.Slachtoffers overschatten altijdomvang en duur van smartAan schade een materiële waarde toekennen kan snel gaanwringen. Mensen zijn er slecht in, het rechtsapparaat kanongeloofwaardig worden. Onderzoeker Pieter Desmet in deGedragscolumn.9 juli 2019 Leestijd 2 minuten2010 - aanrijding tussen een fiets en een brommer op het fietspad langs de N3 bij DordrechtRies van Wendel de Joode/Hollandse Hoogte 8/21/2019 Slachtoffers overschatten altijd omvang en duur van smart - NRChttps://www.nrc.nl/nieuws/2019/07/09/slachtoffers-overschatten-altijd-omvang-en-duur-van-smart-a3966535 2/4P otje breken, potje betalen. Daar hebben we geen moeite mee zolang weallemaal ongeveer een idee hebben hoeveel zo’n potje moet kosten. Moeilijkerwordt het voor zaken waar niet zo makkelijk een prijs op te plakken valt.Aanzetten tot haat jegens migranten: 5000 euro. Migranten redden op zee: tot 85.000euro (als je al geen 4 jaar cel krijgt). Mensen hebben het vaak moeilijk om eenprijskaartje te hangen aan iets wat deels of volledig immaterieel is.Hoe kwantificeren we eigenlijk dat wat niet te kwantificeren valt? De problemenbeginnen eigenlijk al met zaken die ogenschijnlijk een objectieve materiële waardehebben. Dan treden er al wat merkwaardige verschijnselen op. Vraag iemandbijvoorbeeld wat hij bereid is te geven voor een boek en hij zal een prijs geven. Als jedezelfde persoon echter eerst het boek had gegeven en hem vervolgens had gevraagdhoeveel hij ervoor moet hebben om het af te staan, dan had hij een groter bedraggenoemd. Dat noemen we het endowment-effect: het louter bezitten van iets zorgtervoor dat we de waarde ervan hoger inschatten.Schade ervarenZelf voerden we recent onderzoek uit naar hoe mensen schade ervaren. We legdenproefpersonen een schadegeval voor waarin een fietser een aanrijding veroorzaakte.Iedereen kreeg te horen dat de schade in totaal 10.000 dollar bedroeg, maar waar deschade uit bestond, varieerde. Eén groep kreeg te horen dat het herstelkosten vooreen auto betrof (de fietser had een auto aangereden). De andere helft kreeg te horendat het over kosten voor letselschade ging (de fietser had een voetganger aangereden).Vervolgens gingen we kijken naar schikkingsonderhandelingen en observeerden datvooral bij letselschade mensen de financiële messen slijpen. Het minimumbedragwaarvoor ze willen schikken ligt dan een stuk hoger dan voor autoschade, zelfs al ishet kostenplaatje hetzelfde voor beide. In een vervolgstudie observeerden webovendien dat zelfs als ze de maximum compensatie krijgen, mensen bij letselschadeook minder tevreden blijven. Het ene potje is dus blijkbaar het andere niet, zelfs als dekostprijs dezelfde is.HopeloosHebben we het al moeilijk om materiële zaken consistent een waarde te geven, danwordt het helemaal hopeloos als we iets moeten waarderen wat enkel en alleenimmaterieel is. Een voorbeeld: In Nederland kennen we een systeem vansmartengeld, waarbij ook immateriële schade gecompenseerd kan worden. Omdergelijke schadevergoeding voor leed en gederfde levensvreugde te berekenen wordter een voorspelling gemaakt van de omvang en duur van de smart.8/21/2019 Slachtoffers overschatten altijd omvang en duur van smart - NRChttps://www.nrc.nl/nieuws/2019/07/09/slachtoffers-overschatten-altijd-omvang-en-duur-van-smart-a3966535 3/4Alledaagse wetenschapWekelijks stuit Karel Knip in dealledaagse werkelijkheid op raadselsen onbegrijpelijke verschijnselen.Volgen VoorbeeldLaten we als mensen nu net heel slecht zijn in hetinschatten van de duur en omvang van smart.Onderzoek naar affective forecasting toontbijvoorbeeld  aan dat mensen een impact biashebben: We overschatten de emotionele impact vaneen gebeurtenis, zowel in intensiteit als in duur. Wevergeten dat er ook andere zaken ons geluk bepalen.We vertonen ook immune neglect: we onderschattenonze capaciteit om tegenslagen te verwerken. Omhet met een voorbeeld te zeggen: we denken dat eenbeen verliezen ons latere geluk sterk gaathypothekeren, terwijl mensen die daadwerkelijk een been verloren hebben toch instaat zijn om even of bijna even gelukkig te zijn als mensen met twee benen.Correct inschattenHet is een goede zaak dat het recht ook immateriële schade erkent, want soms is hetten gelde maken ook de enige manier om iets te erkennen. Echter, het correctinschatten van immateriële waarde is iets waar we soms niet zo goed in zijn.Daarbovenop maakt het feit dat er een exact bedrag op iets immaterieels geplaktwordt, nog eens extra moeilijkheden los. Plots kunnen we immateriële zaken, zoalsleed, met elkaar gaan vergelijken in financiële termen. Iets wat eigenlijk alsondeelbaar beschouwd werd, wordt plots iets waar een specifiek prijskaartje aan vasthangt en waarvan we nu kunnen zien hoe goedkoop of duur het is in vergelijking metandere zaken. Plots kun je leed met auto’s vergelijken en dat wringt soms. Dergelijkevergelijkingen noemen we taboo trade-offs en die vallen ons zwaar.WringenOok bij het bestraffen van inbreuken wordt er vaak een prijs gekleefd op iets wat opzichzelf immaterieel is, zoals bijvoorbeeld aanzetten tot discriminatie. Ook dan zal devertaling naar geld voor velen wringen. Voor Wilders zal 5000 euro een waanzinnigeeis zijn voor het uitdrukken van een mening. Maar voor slachtoffers van discriminatiezal diezelfde 5000 euro altijd belachelijk laag zijn.Het probleem kan dan worden dat je als rechtsapparaat riskeert je geloofwaardigheidte verliezen. Dan kun je je beter afvragen of een dergelijke inbreuk met een boetebestraffen wel een goed idee is en of er geen alternatieve straffen bestaan die taboo-trade-offs vermijden. In België werd radicaal-rechts politicus Dries Van Langenhove,verdacht van inbreuk op onder andere de negationismewet, verplicht op8/21/2019 Slachtoffers overschatten altijd omvang en duur van smart - NRChttps://www.nrc.nl/nieuws/2019/07/09/slachtoffers-overschatten-altijd-omvang-en-duur-van-smart-a3966535 4/4museumbezoek gestuurd. Hij kreeg een privérondleiding in de Dossinkazerne, eenvoormalig doorgangskamp richting de concentratiekampen van de nazi’s. Misschiendat het naar analogie geen slecht idee is om ook Wilders even een weekje te latenwerken tussen de migranten die hij beledigd heeft. Wel oppassen dat het geenhulpactie ter zee betreft of de straf zou wel eens veel zwaarder kunnen uitvallen.  Pieter Desmet is als universitair hoofddocent in Behavioural Law and Economicsverbonden aan de Rechtenfaculteit van de Erasmus Universiteit Rotterdam. DeGedragscolumn reflecteert op de actualiteit vanuit de psychologie en wordt geschrevendoor sociale wetenschappers.

Dutch

https://pure.eur.nl/ws/files/48220997/RePub-118989-OA.pdf

Column 'Slachtoffers overschatten altijd omvang en duur van smart'

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Erasmus University Digital Repository

EUR Research Repository

EUR Research Repository