Knaap, S., van der

Verkerke, W.

Wageningen Yield 

Proefstation Bloemisterij en Glasgroenten Naaldwijk 
Het effect van handling op bruine kelken bij aubergine 
W. Verkerke (PBG) & S. van der Knaap (stagaire AHS Delft) 
Intern verslag PBG Naaldwijk nr 12 augustus 1995 
Inhoud 
1. Inleiding 3 
2. Materiaal en methoden 3 
3. Resultaten 5 
3.1 Het effect van handling 5 
3.2 Het effect van handling en EC 6 
3.3 Handling in de praktijk 9 
4. Discussie 10 
5. Conclusies 10 
6. Literatuur 10 
bruine plekken aubergine - 3 -
1. Inleiding 
De kwaliteit van aubergines wordt onder andere bepaald door de gaafheid van de kelk. 
Op de kelk kunnen echter bruine plekken voorkomen die onacceptabel zijn. In 1995 zijn 
veel kwaliteitsproblemen veroorzaakt door bruine plekken. Uit de door het CBT uitge­
voerde houdbaarheidscontroles waren van de herkomsten A en B enkele dozen aange­
leverd met vruchten die extreem veel last van bruine plekken hadden, vooral op de 
ribben. Het verschijnsel ging in deze partijen gepaard met opmerkelijk veel kelkverdro-
ging. Het wordt algemeen aangenomen dat bruine plekken het gevolg zijn van handling 
zoals stoten, botsen of langs elkaar schuren van de kelken tijdens de oogst en bij het 
sorteren (Krins & Nunnink, 1994), waardoor er oxidatie van fenolen optreedt die leidt 
tot bruinverkleuring. Om te onderzoeken in hoeverre er via een beperking van de hand­
ling mogelijkheden zijn om schade door bruine plekken te voorkomen, zijn in een serie 
kleine proefjes verschillende graden van handling toegediend aan vruchten en is het 
optreden van bruine plekken gescoord. Omdat we verwachten dat er mogelijk een 
positief effect is van een verhoogde EC op het optreden van bruine plekken, is in een 
tweede serie proefjes de handling uitgevoerd aan vruchten die bij twee verschillende EC 
niveaus zijn geteeld. Tenslotte zijn er proefjes uitgevoerd met materiaal verzameld bij 
een tuinder waar eerder veel problemen met bruine plekken zijn gesignaleerd. Hierbij is 
ook gekeken naar de bruikbaarheid van een nieuw type oogstschaar. 
2. Materiaal en methoden (Tabel 1, 2) 
onderzoeksfactoren 
ras 
herkomst 
inzet 
monstergrootte 
samenstelling 
handling 
nieuw schaartje 
bewaring 
scoren 
EC, handling, manier van oogsten, type gereedschap 
Cosmos (3.1, 3.2) Dobrix (3.3) 
PBG kas 211-1(3.1); PTG kas 306-3 (3.2) en 
herkomst B (3.3) 
16 en 20 maart (3.1); 20, 27 en 30 maart, 29 juni en 
10 juli (3.2); 21 en 22 maart (3.3). 
meestal 20 vruchten per behandeling; in sommige proeven was de 
monstergrootte echter kleiner (zie Resultaten). 
Bij de EC proef waren er bij de eerste drie inzetten van alle 
behandelingen enkele vruchten met bruine plekken op de 
kelk al voor de handling werd uitgevoerd. Voor de proeven 
is echter alleen gebruik gemaakt van vruchten met gave kelken. 
3 niveau's van handling in combinatie met het al of niet tegen 
elkaar drukken van de kelken bij het oogsten (zieTabel 1); het 
effect van het gebruikte type schaar bij het knippen (3.3). 
bestaat uit twee snijdende bladen (ARS curved fruits pruner 
No. 310, verkrijgbaar bij Kringkoop, Bleiswijk) 
24 uur in houdbaarheidscel bij 20° en 80% RV (3.1), 24 uur 
bij kamertemperatuur en normale RV in lab 0031 (3.2, 3.3). 
na 1 dag bewaring werden de vruchten gescoord op het optreden 
van bruine plekken, waarbij vier klassen werden aangehouden 
(Tabel 2). 
bruine plekken aubergine - 4 -
Verwerking - Omdat de répons niet normaal verdeeld is moet de verwerking strikt genomen wor­
den uitgevoerd met een drempelmodel, maar voor de overzichtelijkheid hebben we hier eerst een 
gewogen aantasting berekend. Hierbij krijgen de afzonderlijke categorieën aantasting (zie Tabel 
2) een wegingsfactor (g = 0, w = 1, m = 2 en v = 3). De Gewogen Score Bruine plekken 
(GSB) wordt berekend door per behandeling de aantallen vruchten per klasse te vermenigvul­
digen met de wegingsfactor, de Produkten te sommeren en het totaal te delen door het aantal 
vruchten (N). De maximum haalbare score bedraagt hierbij 3.00. De zo verkregen resultaten van 
proef 1 en 2 zijn met Anova verwerkt. 
Tabel 1. Overzicht van de toegepaste handling 
1. Geen handling - Hierbij wordt de tuinmedewerker op de voet gevolgd. Alle vruchten 
worden zo voorzichtig als mogelijk aangepakt en meteen in met schuimrubber 
bekleed fust gelegd; er wordt op gelet dat de kelken elkaar niet kunnen raken. 
2. Normale handling - normale handling tijdens het oogsten door tuinmedewerkers; 
dan1 x over de sorteermachine en 1x inpakken 
3. Extra handling - normale handling tijdens het oogsten door tuinmedewerkers; dan 3 x 
over de sorteermachine en 3x inpakken. 
4. Kelken tegen elkaar drukken - De kelken van twee vruchten worden onmiddelijk na 
het oogsten tegen elkaar gedrukt om te simuleren hoe in de praktijk soms wordt 
geoogst. Hierbij wordt dan een vrucht in de hand wordt gehouden terwijl de volgende 
geknipt wordt. 
5. Combinaties - Het tegen elkaar aan drukken van de kelken wordt in de resultaten 
a a n g e d u i d  m e t  e e n  +  o f  e e n  -  i n  d e  k o l o m  T E ;  d e  m a t e  v a n  h a n d l i n g  w o r d t  m e t  - ,  
+ of + + + aangeduid in de kolom H. Er ontstonden door combinaties zo in 
de eerste proef (3.1) zes behandelingen (Tabel 3) en in de tweede proef (3.2) 
vier behandelingen (Tabel 4). 
Tabel 2. De vier onderscheiden klassen aantasting van bruine plekken 
g geen kelk volkomen gaaf 
w weinig 1 of twee bruine plekjes, groter dan 2 mm doorsnede zichtbaar 
m matig 1 of twee bruine plekken tot 5 mm doorsnede zichtbaar 
V veel meer grote bruine plekken zichtbaar 
Voorbereidende proefjes - In voorbereideinde proefjes was het duidelijk geworden dat 
handling al snel leidt tot het ontstaan van bruine plekken. Er is toen onderzocht na 
hoeveel tijd het scoren het beste kon worden uitgevoerd. Er bleek weinig verschil 
tussen de score na 1 dag of na drie dagen bewaring op te treden. Waarschijnlijk is het 
zelfs al 1 uur na de handling mogelijk om de effecten op bruine plekken te beoordelen, 
maar om praktische redenen hebben we bij deze proeven uiteindelijk gekozen voor het 
scoren na 24 uur bewaring bij kamertemperatuur in het lab. 
bruine plekken aubergine - 5 -
3. Resultaten 
3.1 Het effect van handling (Tabel 3, Figuur 1) 
Tabel 3. Het effect van tegen elkaar drukken van de kelken (TE) en handling (H) op de 
Gewogen Score Bruine plekken (GSB) bij aubergine; zie voor verdere toelichting 
Materiaal en Methoden. 
inzet TE H g w m v N GSB 
16/3 - - 15 5 0 0 20 0.25 
- + 2 10 6 2 20 0.90 
- + + + 0 2 8 10 20 2.40 
+ - 4 9 7 0 20 1.15 
+ + 3 5 5 7 20 1.80 
+ + + + 0 3 11 6 20 2.15 
20/3 - _ 15 3 2 0 20 0.35 
- + 3 12 5 0 20 1.10 
- + + + 1 5 13 1 20 1.70 
+ - 6 5 8 1 20 1.20 
+ + 4 5 9 2 20 1.45 
+ + + + 0 5 10 5 20 2.00 
handling kelken niet kelken gem 
tegen elkaar tegen elkaar 
niet 0.30 1.18 0.74 
wel 1.00 1.63 1.31 
extra 2.05 2.08 2.06 
gem 1.12 1.63 
p LSD 5% 
handling ** 0.43 
kelken tegen elkaar * 0.35 
interactie handling * kelken tegen elkaar: NS 
Hoe meer handling, hoe meer bruine plekken er optreden. Het tegen elkaar drukken van 
de kelken veroorzaakt net zoveel verbruining als normale handling. De twee factoren 
versterken elkaar. 
bruine plekken aubergine - 6 -
3.2 Het effect van EC en handling (Tabel 4, 5, Figuur 2, 3) 
Tabel 4. Het effect van de concentratie voedingsstoffen (EC) en handling (H) op de 
Gewogen Score Bruine plekken (GSB) bij aubergine; zie voor verdere toelichting 
Materiaal en Methoden. 
inzet EC H g w m v N GSB gem GSB 
20/3 3 - 1 5 6 0 12 1.42 2.05 
3 + + + 0 0 1 11 12 2.92 
5 - 1 6 0 0 7 0.85 
5 + + + 0 0 0 8 8 3.00 
27/3 3 _ 6 6 0 2 14 0.86 1.73 
3 + + + 0 0 6 8 14 2.57 
5 - 5 8 1 0 14 0.71 
5 + + + 0 0 3 11 14 2.78 
30/3 3 _ 8 5 7 2 22 1.79 1.56 
3 + 0 3 7 4 14 2.07 
5 - 4 9 0 0 13 0.69 
5 + 2 4 2 4 12 1.67 
29/6 3 _ 9 6 2 1 18 0.72 1.13 
3 + + 0 7 7 3 17 1.76 
5 - 12 6 1 0 19 0.42 
5 + + 3 6 4 5 18 1.61 
10/7 3 - 12 3 3 0 18 0.50 0.81 
3 + + + 4 8 3 0 16 1.00 
5 - 10 7 0 0 17 0.41 
5 + + + 4 6 6 2 18 1.33 
In deze proef is de handling niet steeds op dezelfde manier toegepast. Er is een of meer­
dere keren handlingsimulatie uitgevoerd (zie de plusjes in Tabel 4). Tijdens de verwer­
king bleek echter dat een of meer keren sorteren niet tot duidelijk verschillende schade 
aan bruine plekken leidde. Daarom zijn de verschillende inzetdata als herhalingen van 
handling in de tijd opgevat (Tabel 5). 
Zonder handling onstaan er bij de lage EC meer bruine plekken dan bij de hoge EC, maar 
het effect van handling is veel groter dan het effect van de EC. In het voorjaar bleek de 
aantasting echter hoger dan in de zomer (Tabel 5, Figuur 3). Waarschijnlijk leidt de in de 
zomer grotere beschikbare hoeveelheid assimilaten tot een lagere gevoeligheid voor 
bruine plekken. 
Aantasting bruine plekken 
3,0 
2J5 
• Kelken tegen elkaar gedrukt bij oogsten 
• Kelken niet tegen elkaar gedrukt 
Figuur 1 . Het effect van tijdens het oogsten kelken tegen elkaar drukken en handling op 
de ontwikkeling van bruine plekken op de kelk bij aubergine. 
Aantasting bruine plekken 
Behandeling 
geen handling handling 
Figuur 2. Het effect van EC en handling op de ontwikkeling van bruine plekken op de 
kelk bij aubergine. 
bruine plekken aubergine - 8 -
Tabel 5. Het effect van EC en handling op de Gewogen score Bruine plekken bij 
aubergine. Data afkomstig uit Tabel 4. 
handling 
niet 
extra 
gem 
EC - 3 
1.06 
2.06 
1.56 
handling 
EC 
tijd 
interacties 
EC = 5 
0.62 
2.08 
1.35 
P 
NS 
gem 
0.84 
2.07 
LSD 5% 
0.36 
0.41 
handling * EC: NS 
tijd * handling: * 
aantasting bruine plekken 
3 r • 
O geen handling 
• wel handling 
dagnummer 
50 100 150 200 
Figuur 3. Het verloop van de aantasting met bruine plekken in de tijd, met en zonder 
handling. 
bruine plekken aubergine - 9 -
3.3 Handling in de praktijk (Tabel 6, 7) 
Tabel 6. Het effect van verschillende typen van handling (H) op de Gewogen Score 
Bruine plekken (GSB) bij aubergine; zie voor verdere toelichting Materiaal en Methoden. 
H g w m V N GSB 
12 5 2 1 20 0.60 
+ (PBG) 8 7 7 0 22 0.95 
+ (tuinder) 0 0 9 11 20 2.55 
Handling leidt tot bruine plekken. De door onszelf uitgevoerde handling geeft veel 
minder bruine plekken dan de handling uitgevoerd door de tuinder. 
Tabel 7. Het effect van van verschillende typen handling (H) en het type oogstschaar 
op de Gewogen Score Bruine plekken (GSB) bij aubergine; zie voor verdere toelichting 
Materiaal en Methoden. 
H Schaar g w m V N GSB 
+ tuinder 5 3 3 0 11 0.82 
+ PBG 3 4 4 0 11 1.09 
- tuinder 9 1 0 0 10 0.10 
- PBG 3 4 2 1 10 1.10 
Zonder handling (door ons zelf uitgevoerd) treden er minder bruine plekken op. Het 
nieuwe type oogstschaar dat door de tuinder gebruikt wordt leidt tot minder bruine 
plekken. De effecten zijn echter het grootst als er geen handling wordt gegeven. In 
combinatie met handling is het effect niet groot. 
bruine plekken aubergine - 10 -
4. Discussie 
Er zijn verschillende dia's gemaakt waar enkele stadia van bruine plekken mee zijn 
vastgelegd. Na enige oefening bleek de gehanteerde klasse-indeling goed bruikbaar. Er 
moeten nu met het CBT afspraken worden gemaakt of die klasse-indeling ook 
algemener bruikbaar is. De verwerking met het drempelmodel wordt in de 
wintermaanden nog eens uitgevoerd ter vergelijking met de Anova op de GSB. 
De vergelijking tussen de door ons uitgevoerde handling en hetgeen we op een bedrijf 
hebben waargenomen toont aan dat onze handling nog aan de voorzichtige kant is 
geweest. De effecten van handling op bruine kelken zouden in de praktijk dus nog wel 
eens veel groter kunnen zijn dan in onze proeven kon worden aangetoond. 
Op de open avond aubergine op het Proefstation zijn de resultaten van dit onderzoek 
aan tuinders getoond. Het nieuwe schaartje bleek bij sommige tuinders al in gebruik. De 
reacties waren niet allemaal positief, want met het nieuwe schaartje moet je wel 
kunnen omgaan. Bij onjuist gebruik gaan de twee snijdende bladen wijken. Uiteindelijk 
moet een tuinder natuurlijk zelf bekijken hoe er geknipt wordt, maar wellicht is voor 
sommigen het nieuwe schaartje een bruikbaar gereedschap. 
5. Conclusies 
Hoe meer handling, hoe meer bruine plekken er optreden. Het tegen elkaar drukken van 
de kelken bij het oogsten veroorzaakt net zo veel verbruining als normale handling. De 
twee factoren versterken elkaar. De door onszelf uitgevoerde handling leidt tot veel 
minder bruine plekken dan de handling uitgevoerd door een tuinder. In de zomer is de 
gevoeligheid voor aantasting met bruine plekken door handling lager dan in het voorjaar. 
Zonder handling onstaan er bij de lage EC iets meer bruine plekken dan bij de hoge EC, 
maar het effect van handling is veel groter dan het effect van de EC. Het verhogen van 
de EC helpt dus wel een heel klein beetje, maar alleen als er volstrekt geen handling zou 
optreden. Omdat er altijd wel enige handling optreedt is het verhogen van de EC dus 
niet aan te raden. 
Het gebruik van het nieuwe type oogstschaar leidt tot minder bruine plekken. De effec­
ten zijn echter het grootst als er geen handling wordt gegeven; in combinatie met 
handling is het effect niet groot. 
Er valt veel aan kwaliteit te winnen door de handling zoveel mogelijk te beperken. 
6. Literatuur 
Krins, P. & E. Nunnink - Supervoorzichtig omgaan met aubergine. Groenten & Fruit 13: 
8-9 (1 april 1994). 


Het effect van handling op bruine kelken bij aubergine

van der Knaap, S.

NARCIS 

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/455587

Het effect van handling op bruine kelken bij aubergine

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS