Bot, G.

Challa, H.

Udink ten Cate, A.J.

Vooren, J., van de

Dutch

van de Vooren, J.

NARCIS 

Verslag van een studiereis naar Hannover, Duitsland 23-25 april 1979

Wageningen Yield 

G* 
Bibliotheek 
Proefstation 
Naaldwijk 
A 
79 
en 
LT °nder GLAS te NAALDWIJK 
8 1 
Verslag van een studiereis naar 
HANNOVER, Duitsland 
23 - 25 april 1979 
Deelnemers: ir. G. Bot, LH Wageningen, afd. Natuur- en Weerkunde 
dr. H. Challa, CABO, Wageningen 
ir. A.J. Udink ten Cate, LH Wageningen, afd. Natuur- en Weerkunde 
dr.ir. J. v.d. Vooren, Proefstation voor Tuinbouw onder Glas te 
Naaldwijk 
- 7 ? ^  w&n 
O 
Ö l  y
Afdeling GemUsebau van de Universität Hannover. W7 
24 april 1979 
Een overzicht van de medewerkers van de afdeling en van de ter beschik­king staande faciliteiten is in de bijlagen (bijlage 1) opgenomen. De 
afdeling is klein, maar goed georganiseerd en geoutilleerd. Intern be­
staat een intensief kontakt over de werkprogramma's: Men weet van elkaar 
waar men bezig is en men kan met problemen bij elkaar terecht. De samen­werking met andere afdelingen (techniek, economie) is vrij zwak ontwik­keld. 
Het zwaartepunt van het onderzoek ligt bij de relatie klimaatfactoren-
groei-opbrengst, in het bijzonder van kasgewassen. Oorspronkelijk stond 
in dit werk het klimaatkameronderzoek centraal, maar in de afgelopen 5 jaar,waarin het accent kwam te liggen op energiebesparend onderzoek, werd het meeste onderzoek in kassen verricht in verband met de problemen van de overdraagbaarheid van resultaten naar de praktijk. Klimaatkamers worden meer gebruikt bij een procesmatige aanpak. 
De werkwijze die thans wordt gevolgd is vooral statistisch/beschrijvend: Voor verschillende gewassen (radijs, sla, veldsla, paprika, komkommer) worden in kassen in verschillende tijden van het jaar groei- en opbrengst-krommen verzameld en beschreven door middel van formules. Vervolgens worden 
met behulp van multipele regressie de effecten van straling, temperatuur en bodemtemperatuur op de parameters van deze formules berekend. Op deze wijze wordt een statistisch model verkregen, dat weliswaar niets verklaart, maar wel vrij nauwkeurig onder de däär heersende omstandigheden en gevolg­de teeltmethoden kan voorspellen hoe dç opbrengst zal verlopen. 
In kombinatie met een simpel technisch- en economisch model kan men ten behoeve van de praktijk uitspraken doen over optimale temperatuur en planttijdstippen in relatie tot de olieprijs, rekening houdende met het jaargetijde en in de toekomst ook met het gewasstadium. 
Dit type onderzoek wat vooral door prof. H. Krug en dr. H.P. Liebig wordt vertegenwoordigd, hoewel anders van opzet, sluit goed aan bij het werk in de klimaatkas te Naaldwijk en het meer op het korte termijn gedrag van de plant gerichte werk op het CABO. De behoefte tot verfijning wordt enerzijds gedekt door ook kortere groei­
perioden (enige weken) op een soortgelijke wijze als hiervoor beschreven te analyseren, anderzijds vindt aanvullend, meer procesmatig gericht werk plaats: Ing.Agr.H.-P. Lorentz werkt aan de fotosynthese van komkommer, in relatie tot licht en temperatuur en combineert dit met groeianalyses in het fytotron en Ing.Agr. F. Thiel bestudeert (in de kas) effecten en na-effecten van bodemtemperatuur op groei en opbrengst van komkommer, in 
relatie met lichttemperatuur en straling. 
Op de afdeling Gemüsebau wordt ook aan andere onderwerpen gewerkt, die 
kort in bijlage 1 zijn genoemd, maar diç tijdens ons bezoek slechts opper­
vlakkig aan de orde zijn gekomen. Het bezoek was door onze gastheren 
zeer goed voorbereid, zodat we tot een uitstekende gedachtenwisseling konden komen. De indruk bestaat dat men deze kontakten zeer op prijs stelt en het lijkt derhalve zinvol ook in de toekomst regelmatig onder­
zoeksresultaten en ideeën te blijven uitwisselen door nieuwe bezoeken 
over en weer te organiseren. 
Institut.für Technik in Gartenbau und Landwirtschaft, TU Hannover. 
25 april 1979 
Een overzicht van de medewerkers van de afdeling is in bijlage 2 opgenomen. De 
afdeling verzorgt onderwijs in landbouwwerktuigen en in tuinbouwtechniek. Het 
zwaartepunt van het onderzoek ligt op de technische aspecten van kassen, zowel 
de konstruktie als de beheersing van het klimaat. Daarnaast bereiken de afdeling 
vragen uit de praktijk die meer op het terrein van de voorlichting liggen. 
Gedurende de ochtend rondgeleid door Dr.Tantau en Dipl.Ing.von Eisner, waarbij 
kassen en proefopstellingen werden bekeken. De afdeling beschikt over verschil­
lende typen kassen met verschillende dekmaterialen. Ook beschikt men over een 
proefopstelling om de effecten van verandering en vervuiling van kasdekken na 
te gaan. Veel aandacht wordt besteed aan energiebesparende dekmaterialen. 
Een van de meer spektakulaire projekten is een praktijkgericht zonne-energie 
verwarmingssysteem voor kassen. Bij een kas met dubbel-glas wordt de overtollige 
warmte die overdag wordt opgevangen, niet afgevoerd, maar via een warmtewisselaar 
aan een opslag medium (water) toegevoerd. Het verwarmde water wordt dan gedurende 
de nacht gebruikt voor verwarming. Uiteraard werkt dit systeem maar gedurende 
bepaalde perioden in het jaar zonder extra verwarming of koeling. De zonne-
energie kas wordt vergeleken met een dubbel-glas kas die op konventionele wijze 
geklimatiseerd wordt. Het projekt is goed geinstrumenteerd. 
Op het gebied van regeling is er een analoge klimaatregelaar ontwikkeld, die 
bv. ook bij de afdeling Gemüsebau werd gebruikt. Voor het meten van zeer veel 
meetpunten wordt een decentrale datalogger ontwikkeld (250 meetpunten) waarvan 
de kanalen via een data link door een centrale microprocessor worden aangestuurd. 
De bemonster-snelheid ligt niet hoog maar is snel genoeg voor klimaatmetingen. 
De rondleiding werd besloten met de vertoning van filmopnamen van rookproeven 
in kassen. Voor verschillende typen verwarmingssystemen wordt hiermee de circulatie 
van verwarmde lucht in de kas - en daarmee de effectiviteit van het verwarmings­
systeem - duidelijk gemaakt. 
Als afsluiting van het bezoek werd met medewerkers van de afdeling gediscussieerd 
over regeltechnische problematieken en over (commerciële) mogelijkheden van de 
toepassing van microprocessors. Dit laatste biedt in Duitsland minder perspektieven 
dan in ons land door de relatief grote investering die hiervoor moet worden 
gedaan. Konkluderend kan gesteld worden dat een goed inzicht is verkregen in de 
technische omgeving waarin de afdeling werkt. 
Bijlage 
Institut für Gemüsebau der Universität Hannover 
Wissenschaftliches Personal 
Direktor: Prof. Dr. H. Krug 
Abteilungsvorsteher: Prof. Dr. H.J. Wiehe 
Oberassistent: Dr. E. Fölster 
Wiss.-Mitarbeiter: Dr. H.F. Liebig (ehem.-Labor und Rechenwesen) 
Dipl.-Ing.agr. H.P. Lorenz (Betriebsleitung) 
Dipl.-Ing.agr. Barabara Westhoff 
Dipl.—Ing.ägr. F. Thiel. 
Versuchsflächen in Herrenhausen 
Freiland 9.865 m2 
Gewächshäuser 1.620 m2 
davon 7 gleiche Gewächshäuser (6,3 x 21 a) 
mit Konvektor-, Vegetations- und Boden­
heizung sowie elektronischer Temperatur­
regelung 
Niederglas 200 m2 
Vegetationshalle 120 m2 
Besondere Einrichtungen 
1 Phytotron mit 9 Klimakammern à 4 m2 (10 jaar oud) 
9 Kunstlichträume 
3 Lagerräume mit Mantelkühlung 
1 Gaswechselmessanlage 
Chemisches Laboratorium 
Photolaboratorium 
Rechenraum mit Diehl-Tischcomputer 
Werkstatt 
Bibliothek 
Versuchsstation Ruthe 
Freilandfläche 10 ha 
5 Lagerräume à 35 m2 (140 m3) 
mit Verdampferkühlung 
Forschungsarbeiten 1978/1979 
1. Quantifizierung der Komplexwirkung von Wachstumefaktoren auf die 
Ertragsbildung und ökonomische Kenngrösse mit Hilfe phänomenologischer 
Wachstumsmodelle. - KRUG, LIEBIG. 
2. Wirkung fluktuierender Witterungsbedingungen auf das Pflanzenwachstum 
und ihrè Berücksichtigung in phänomenologischen Wachstumsmodellen. 
- LIEBIG. 
3. Ermittlung der Grunddaten wichtiger Gemüsearten für die Quantifizierung 
der Wachstumsreaktionen mit Hilfe phänomenologischer wachstums-
modelle. - KRUG, WIEBE, FOLSTER, LIEBIG, LORENZ, WESTHOFF. 
4. Einfluss von Lufttemperatur und Strahlung auf Morphogenese, Photo­
synthese und Atmung von Gewächshausgurkenjungpflanzen. - LORENZ. 
5. Zur Wirkung der Bodentemperatur auf Wachstum und Ertragsleistung von 
Gewächshausgurken in Abhähngigkeit von Lufttemperatur und Strahlung. 
- THIEL. 
6. Wirkung der Photoperiode auf Entwicklung und Wachstum von Salatsorten. 
- KALLOO, KRUG, WIEBE. 
7. Einfluss von Temperatur und Lichtintensität auf Photosynthese und 
Wachstum von Kopfsalat. - WIEBE, LORENZ. 
8. Untersuchung der entwicklungsphysiologischen Reaktionen von China­
kohl auf Temperatur und Tageslänge. - WESTHOFF. 
9. Oberprüfung und Ausbau eines Simmulationsmodelle für die Kultur­
zeit von Blumenkohl an Hand von Anbauversuchen und der Belieferung 
eines Marktes. - WIEBE. 
10. Untersuchungen zur Jungpflanzenlagerung. - WIEBE, WESTHOFF. 
11. Eignung verschiedener Substrate (Steinwolle, Schaumstoff, Lecaton, 
Torf, Stroh, Rindenkompost, Einheitserde, Grundbeet) für die 
Tomaten- und Salatkultur. - FOLSTER. 
12. Einfluss von Saatgutvorbehandlung auf den Auflauftermin und Ertrag. 
- WIEBE. 
13. Untersuchungen über den Einfluss der Umweïbedingungen auf die Treib­
willigkeit von Schnittlauch. - FOLSTER, KRUG. 
14. Ermittlung von Kennzahlen zur Erstellung von Datensammlungen für 
die Betriebsplanung im Gemüsebau. - FOLSTER. 
Praxisnahe Versuche zur Produktionstechnik 
15. Verlängerung der Anbausaison von Chinakohl. - KRUG', KLING. 
16. Frühgemüsebau unter Folie. - FOLSTER. 
17. N-Düngung und Nitratgehalt bei Möhren. - KRUG, LIEBIG, KLING. 
Bijlage 2 
Mitarbeiter des Institutes für T^phnik in Gartenbau und Landwirtschaft 
(Stand 01.09.1978) 
Direktor: Prof. Dr,-Ing. Chr. von Zabeltitz 
Emeritus: Prof. Dipl. Ing. W. Renard 
Oberassistent: Dr. rer-hort. H.J. Tantau 
Wissenschaftliche Assistenten und Mitarbeiter:. 
— Dipl. ing. J. Damrath 
—- Dipl. ing. B. v. Eisner 
— Dipl. Ing. agr. J. Meyer 
— Dipl. ing. agr. K. Schockert. 
Ingenieure: ing. grad. D. Kohlmeier 
Gartenbauingenieur B. Luttman. 
Mitarbeiter ingesamt: 15. 
PROJECTEN 
1. Entwicklung einer mikrocomputergesteuerten Datenerfassung 
2. Einsatz von Mikrocomputern zur energiesparenden Klimaregelung von 
Gewächshäusern 
3. Entwicklung eines Gewächshausreglers. 
4. Nutzung der Sonnenenergie zur Gewächshausheizung. 
5. Entwicklung eines Kunstlichtraumes zur Jungpflanzenanzucht. 
6. Untersuchungen des Mikroklimas im Pflanzenbestand von Gewächshäusern. 
7. Untersuchungen zum Einsatz von Niedertemperaturenergie zur 
Gewächshausheizung. 
8. Rolltische 
9. Mess- und Integrationseinrichtung für mV-Spannungssignale. 
10. Entwicklung eines Bodenfeuchtefühlers. 
11. Bewitterung von Bedachungsmaterialen. 
12. Kurzzeittests für Kunststoffmaterialien. 
13. Ermittlungen von Klimadaten in Gewächshäusern mit Doppelbedachung 
und Ausarbeitung von Klimatisierungsmassnahmen für den praktischen 
Gartenbau. 


Verslag van een studiereis naar Hannover, Duitsland 23-25 april 1979

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield