Is er een differentiële gevoeligheid van de cellulaire membranen voor peroxidatieve processen? In dit proefschrift wordt een morfologisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek beschreven naar de invloed die vitamine E, gebrek en röntgenstraling hebben op de ultrastructuur en de enzymactiviteiten van verschillende cellulaire membranen, zoals de plasmamembraan en de membranen van lysosomen, mitochondriën en endoplasmatisch reticulum. ... Zie: Samenvattin

Huijbers, Willem André Richard

University of Groningen

   University of GroningenDifferentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieve processen. eenelektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed vanvitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendeleverHuijbers, Willem André RichardIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1976Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Huijbers, W. A. R. (1976). Differentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieveprocessen. een elektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed vanvitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendelever. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 12-11-20196SamenvattingIs er een dif ferentiële gevoeligheid van de cel-lulaire membranen voor peroxidatieve proces-sen? In dit proefschrift wordt een morfologisch,histochemisch en cytochemisch onderzoek be-schreven naar de invloed die vitamine E, gebreken róntgenstral ing hebben op de ultrastructuuren de enzymactivi teiten van verschi l lende cel lu-laire membranen, zoals de plasmamembraan ende membranen van lysosomen, mitochondriënen endoplasmatisch ret iculum.In de inleiding (hoofdstuk 1) worden de over-wegingen besproken die aanleiding hebben ge-geven tot het onderzoek.Het overzicht van de literatuur (hoofdstuk 2)wordt geopend met een beschouwing over dehuidige opvatt ingen over samenstel l ing en struc-tuur van cel lulaire membranen. Vervolgenswordt een bespreking gewijd aan de beschadi-ging van de membranen door peroxidatieve pro-cessen. Eerst is uiteengezet dat vr i je radicaleneen rol spelen in het celmetabolisme en hoe zi jbi j  storingen in de metabole processen aanlei-ding kunnen geven tot peroxidatie van mem-braanbestanddelen, met name van onverzadigdevetzuren en cholesterol.  Tenslotte is de bescha-diging van de cel lulaire membranen door per-oxidatieve processen, zoals die optreden bij vi-tamine E gebrek en róntgenstral ing besproken.In hoofdstuk 3 wordt het proefdiermateriaal,de experimentele opzet van de róntgenbestra-ling van de lever (waarbij de dosis van de op hetoppervlak van het orgaan toegediende stral ingin een gradiënt afneemt) en de weefselbewer-king voor histochemisch, elektronenmicrosco-pisch en enzymcytochemisch onderzoek be-sproken.De resultaten van het onderzoek (hoofdstuk4) kunnen als volgt worden samengevat. Bi j  vi-tamine E gebrek zijn de galcapillairen, centraalgelegen in kl ierbesjes van parenchymcellen, opdoorsnede groter dan de galcapillairen in de con-trole lever. In een aantal membraansebonden60enzymen zi jn duidel i jke verschi l len waarneem-baar ten opzichte van de controle dieren: van deplasmamembraanenzymen is alkal ische fosfa-tase gedaald in act ivi teit ,  terwij l  5'-nucleotidasejuist gestegen is; de lysosomale enzymen zurefosfatase en N-acetyl-B-glucosaminidase zijngestegen in activi teit  evenals glucose-6-fosfatasedat in het endoplasmatisch ret iculum gelokal i-seerd is (tabel 5). In het ultrastructurele beeldvan de hepatocyt bi j  vi tamine E gebrek (tabel 6)is rond de galcapi l lairen een toename van hetaantal lysosomen waarneembaar. Deze lysoso-men bevatten na kleuring met ruthenium roodelektronendicht materiaal.  Het membraancon-trast van mitochondriën en endoplasmatisch re-t iculum is afgenomen. Na kleuring met ruthe-nium rood keert dit  contrast weer terug. Demitochondriën vertonen bij vitamine E gebreksoms afwijkingen in hun vorm, zoals toename ingrootte en het optreden van vertakkingen.Na de bestraling van de lever van de controleeend is een toename waarneembaar in het aantalbloedcellen dat na perfusie in de sinusoiden ach-terbl i j f t .  Het glycogeengehalte is gestegen. Ver-der treedt een afname in activi teit  op van deplasmamembraanenzymen. Daarentegen ver-tonen de enzymen die gebonden zijn aan delysosomen, mitochondriën en endoplasmatischreticulum een stijging in activiteit (tabel 7). Al-leen in de veranderingen die optreden in deplasmamembraan en in de lysosomen is een gra-diënt waarneembaar. De ultrastructurele veran-deringen na bestraling van de lever van de con-trole eend zi jn samengevat in tabel 8. In deplasmamembraan en in de membranen van mi-tochondriën en endoplasmatisch reticulum vindteen afname plaats van positief contrast, dat zichna kleuring met ruthenium rood weer herstelt.Het aantal lysosomen is toegenomen en zi j  bl i j -ken nu ruthenium rood te bevatten. De mito-chondriën vertonen zwellings- en rupturerings-verschi jnselen, vormveranderingen en longitu-dinale cristae.Na de bestraling van de lever van de deficiënteeend (tabel 9) zijn de histologische veranderin-gen gel i jk aan die bi j  de controle eend na bestra-ling. Voorts treedt een daling op in de activiteitvan de enzymen die aan de sinusoidale kantke verschillen waarneem-de controle dieren: van deimen is alkalische fosfa-eit, terwijl 5'-nucleotidaselysosomale enzymen zurell-B-glucosaminidase zijnvenals glucose-6-fosfataseatisch reticulum gelokali-het ultrastructurele beelditamine E gebrek (tabel 6)ren een toename van hetrneembaar. Deze lysoso-rring met ruthenium roodriaal. Het membraancon-ën en endoplasmatisch re-r. Na kleuring met ruthe-contrast weer terug. Deren bij vitamine E gebrekun vorm, zoals toename inlen van vertakkingen.n de lever van de conftole'aarneembaar in het aantalfusie in de sinusoiden ach-:ngehalte is gestegen. Ver-le in activiteit op van deymen. Daarentegen ver-ie gebonden zijn aan dedriën en endoplasmatisch, in activiteit (tabel 7). Al-ngen die optreden in dein de lysosomen is een gra-De ultrastructurele veran-g van de lever van de con-ngevat in tabel 8. In dein de membranen van mi-lasmatisch reticulum vindtr positief contrast, dat zich:nium rood weer herstelt.is toegenomen en zij blij-od te bevatten. De mito-wellings- en rupturerings-'eranderingen en longitu-t de lever van de deficiëntehistologische veranderin-e controle eend na bestra-r daling op in de activiteitaan de sinusoidale kantgelokaliseerd zijn (alkalische fosfatase en leu-cyl-B-naftylamidase). De enzymen die aan degalcapi l lairkant gelokal iseerd zi jn st i jgen daar-entegen in activiteit (5'-nucleotidase en leu-cyl-B-naftylamidase). ATP-ase vertoont een in-tercellulaire activiteit. De enzymen van lysoso-men, mitochondriën en endoplasmatisch reticu-lum stijgen in activiteit, evenals bij controle die-ren. Alleen in de veranderingen in de lysosomenen in de plasmamembraan is een gradiënt waar-neembaar. De ultrastructurele veranderingen nabestraling van de deficiënte eend (tabel 10) zijngrotendeels gelijk aan die na bestraling van hetcontrole dier, met name wat betreft mitochon-driën en endoplasmatisch reticulum. Voor deplasmamembraan en de lysosomen is dit duide-lijk anders: na kleuring met ruthenium rood isgeen elektronendicht materiaal meer tegen deplasmamembraan waarneembaar, met name inhet gebied met een hoge stralingsdosis. In delysosomen is in dit gebied geen ruthenium roodmeer aanwezig, terwijl ook enzymcytochemischgeen zure fosfatase meer aantoonbaar is.In hoofdstuk 5 worden de resultaten bespro-ken in termen van veranderingen in cellulairemembranen. Deze membranen kunnen opgrond van hun samenstelling, met name deeiwit/lipide ratio, de verhouding choleste-rol/ fosfol ipide, de aanwezigheid van koolhydra-ten en de aanwezigheid van vitamine E. in tweegroepen worden verdeeld. In de eerste groepbevinden zich de plasmamembraan en de lyso-somale membraan met relat ief veel l ipiden, cho-lesterol en koolhydraten, maar weinig vitamineE in vergel i jking tot de membranen van mito-chondriën en endoplasmatisch ret iculum(tweede groep), die meer eiwit en vitamine Emaar minder l ipiden, cholesterol en koolhydra-ten bevatten. Cholesterol en onverzadigde vet-zuren vormen respectievelijk in groep één entwee een belangri jk aangri jpingspunt voor radi-calen en peroxiden. In de vitamine E gebrekssi-tuatie ontstaan deze al leen in de omgeving vanmitochondriën en endoplasmatisch ret iculum,zodat met name deze membraansystemen deeerste veranderingen ondergaan. Na bestral ingvan de lever van zowel controle als deficiënteeend ontstaan overal in de cel radicalen. Opgrond van hun hoge gehalte aan l ipiden en cho-lesterol zul len vooral in de plasmamembraan ende lysosomale membraan veel peroxiden ont-staan. Bovendien ontbreekt in deze membranenerotendeels de beschermins door vitamine E.ó 1

Differentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieve processen. een elektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed van vitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendelever

ARTS repository - University of Groningen

   University of GroningenDifferentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieve processen. eenelektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed vanvitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendeleverHuijbers, Willem André RichardIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1976Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Huijbers, W. A. R. (1976). Differentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieveprocessen. een elektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed vanvitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendelever. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 09-09-20236SamenvattingIs er een dif ferentiële gevoeligheid van de cel-lulaire membranen voor peroxidatieve proces-sen? In dit proefschrift wordt een morfologisch,histochemisch en cytochemisch onderzoek be-schreven naar de invloed die vitamine E, gebreken róntgenstral ing hebben op de ultrastructuuren de enzymactivi teiten van verschi l lende cel lu-laire membranen, zoals de plasmamembraan ende membranen van lysosomen, mitochondriënen endoplasmatisch ret iculum.In de inleiding (hoofdstuk 1) worden de over-wegingen besproken die aanleiding hebben ge-geven tot het onderzoek.Het overzicht van de literatuur (hoofdstuk 2)wordt geopend met een beschouwing over dehuidige opvatt ingen over samenstel l ing en struc-tuur van cel lulaire membranen. Vervolgenswordt een bespreking gewijd aan de beschadi-ging van de membranen door peroxidatieve pro-cessen. Eerst is uiteengezet dat vr i je radicaleneen rol spelen in het celmetabolisme en hoe zi jbi j  storingen in de metabole processen aanlei-ding kunnen geven tot peroxidatie van mem-braanbestanddelen, met name van onverzadigdevetzuren en cholesterol.  Tenslotte is de bescha-diging van de cel lulaire membranen door per-oxidatieve processen, zoals die optreden bij vi-tamine E gebrek en róntgenstral ing besproken.In hoofdstuk 3 wordt het proefdiermateriaal,de experimentele opzet van de róntgenbestra-ling van de lever (waarbij de dosis van de op hetoppervlak van het orgaan toegediende stral ingin een gradiënt afneemt) en de weefselbewer-king voor histochemisch, elektronenmicrosco-pisch en enzymcytochemisch onderzoek be-sproken.De resultaten van het onderzoek (hoofdstuk4) kunnen als volgt worden samengevat. Bi j  vi-tamine E gebrek zijn de galcapillairen, centraalgelegen in kl ierbesjes van parenchymcellen, opdoorsnede groter dan de galcapillairen in de con-trole lever. In een aantal membraansebonden60enzymen zi jn duidel i jke verschi l len waarneem-baar ten opzichte van de controle dieren: van deplasmamembraanenzymen is alkal ische fosfa-tase gedaald in act ivi teit ,  terwij l  5'-nucleotidasejuist gestegen is; de lysosomale enzymen zurefosfatase en N-acetyl-B-glucosaminidase zijngestegen in activi teit  evenals glucose-6-fosfatasedat in het endoplasmatisch ret iculum gelokal i-seerd is (tabel 5). In het ultrastructurele beeldvan de hepatocyt bi j  vi tamine E gebrek (tabel 6)is rond de galcapi l lairen een toename van hetaantal lysosomen waarneembaar. Deze lysoso-men bevatten na kleuring met ruthenium roodelektronendicht materiaal.  Het membraancon-trast van mitochondriën en endoplasmatisch re-t iculum is afgenomen. Na kleuring met ruthe-nium rood keert dit  contrast weer terug. Demitochondriën vertonen bij vitamine E gebreksoms afwijkingen in hun vorm, zoals toename ingrootte en het optreden van vertakkingen.Na de bestraling van de lever van de controleeend is een toename waarneembaar in het aantalbloedcellen dat na perfusie in de sinusoiden ach-terbl i j f t .  Het glycogeengehalte is gestegen. Ver-der treedt een afname in activi teit  op van deplasmamembraanenzymen. Daarentegen ver-tonen de enzymen die gebonden zijn aan delysosomen, mitochondriën en endoplasmatischreticulum een stijging in activiteit (tabel 7). Al-leen in de veranderingen die optreden in deplasmamembraan en in de lysosomen is een gra-diënt waarneembaar. De ultrastructurele veran-deringen na bestraling van de lever van de con-trole eend zi jn samengevat in tabel 8. In deplasmamembraan en in de membranen van mi-tochondriën en endoplasmatisch reticulum vindteen afname plaats van positief contrast, dat zichna kleuring met ruthenium rood weer herstelt.Het aantal lysosomen is toegenomen en zi j  bl i j -ken nu ruthenium rood te bevatten. De mito-chondriën vertonen zwellings- en rupturerings-verschi jnselen, vormveranderingen en longitu-dinale cristae.Na de bestraling van de lever van de deficiënteeend (tabel 9) zijn de histologische veranderin-gen gel i jk aan die bi j  de controle eend na bestra-ling. Voorts treedt een daling op in de activiteitvan de enzymen die aan de sinusoidale kantke verschillen waarneem-de controle dieren: van deimen is alkalische fosfa-eit, terwijl 5'-nucleotidaselysosomale enzymen zurell-B-glucosaminidase zijnvenals glucose-6-fosfataseatisch reticulum gelokali-het ultrastructurele beelditamine E gebrek (tabel 6)ren een toename van hetrneembaar. Deze lysoso-rring met ruthenium roodriaal. Het membraancon-ën en endoplasmatisch re-r. Na kleuring met ruthe-contrast weer terug. Deren bij vitamine E gebrekun vorm, zoals toename inlen van vertakkingen.n de lever van de conftole'aarneembaar in het aantalfusie in de sinusoiden ach-:ngehalte is gestegen. Ver-le in activiteit op van deymen. Daarentegen ver-ie gebonden zijn aan dedriën en endoplasmatisch, in activiteit (tabel 7). Al-ngen die optreden in dein de lysosomen is een gra-De ultrastructurele veran-g van de lever van de con-ngevat in tabel 8. In dein de membranen van mi-lasmatisch reticulum vindtr positief contrast, dat zich:nium rood weer herstelt.is toegenomen en zij blij-od te bevatten. De mito-wellings- en rupturerings-'eranderingen en longitu-t de lever van de deficiëntehistologische veranderin-e controle eend na bestra-r daling op in de activiteitaan de sinusoidale kantgelokaliseerd zijn (alkalische fosfatase en leu-cyl-B-naftylamidase). De enzymen die aan degalcapi l lairkant gelokal iseerd zi jn st i jgen daar-entegen in activiteit (5'-nucleotidase en leu-cyl-B-naftylamidase). ATP-ase vertoont een in-tercellulaire activiteit. De enzymen van lysoso-men, mitochondriën en endoplasmatisch reticu-lum stijgen in activiteit, evenals bij controle die-ren. Alleen in de veranderingen in de lysosomenen in de plasmamembraan is een gradiënt waar-neembaar. De ultrastructurele veranderingen nabestraling van de deficiënte eend (tabel 10) zijngrotendeels gelijk aan die na bestraling van hetcontrole dier, met name wat betreft mitochon-driën en endoplasmatisch reticulum. Voor deplasmamembraan en de lysosomen is dit duide-lijk anders: na kleuring met ruthenium rood isgeen elektronendicht materiaal meer tegen deplasmamembraan waarneembaar, met name inhet gebied met een hoge stralingsdosis. In delysosomen is in dit gebied geen ruthenium roodmeer aanwezig, terwijl ook enzymcytochemischgeen zure fosfatase meer aantoonbaar is.In hoofdstuk 5 worden de resultaten bespro-ken in termen van veranderingen in cellulairemembranen. Deze membranen kunnen opgrond van hun samenstelling, met name deeiwit/lipide ratio, de verhouding choleste-rol/ fosfol ipide, de aanwezigheid van koolhydra-ten en de aanwezigheid van vitamine E. in tweegroepen worden verdeeld. In de eerste groepbevinden zich de plasmamembraan en de lyso-somale membraan met relat ief veel l ipiden, cho-lesterol en koolhydraten, maar weinig vitamineE in vergel i jking tot de membranen van mito-chondriën en endoplasmatisch ret iculum(tweede groep), die meer eiwit en vitamine Emaar minder l ipiden, cholesterol en koolhydra-ten bevatten. Cholesterol en onverzadigde vet-zuren vormen respectievelijk in groep één entwee een belangri jk aangri jpingspunt voor radi-calen en peroxiden. In de vitamine E gebrekssi-tuatie ontstaan deze al leen in de omgeving vanmitochondriën en endoplasmatisch ret iculum,zodat met name deze membraansystemen deeerste veranderingen ondergaan. Na bestral ingvan de lever van zowel controle als deficiënteeend ontstaan overal in de cel radicalen. Opgrond van hun hoge gehalte aan l ipiden en cho-lesterol zul len vooral in de plasmamembraan ende lysosomale membraan veel peroxiden ont-staan. Bovendien ontbreekt in deze membranenerotendeels de beschermins door vitamine E.ó 1

Dutch

   University of GroningenDifferentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieve processen. eenelektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed vanvitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendeleverHuijbers, Willem André RichardIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1976Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Huijbers, W. A. R. (1976). Differentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieveprocessen. een elektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed vanvitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendelever. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license.More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne-amendment.Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 08-06-20226SamenvattingIs er een dif ferentiële gevoeligheid van de cel-lulaire membranen voor peroxidatieve proces-sen? In dit proefschrift wordt een morfologisch,histochemisch en cytochemisch onderzoek be-schreven naar de invloed die vitamine E, gebreken róntgenstral ing hebben op de ultrastructuuren de enzymactivi teiten van verschi l lende cel lu-laire membranen, zoals de plasmamembraan ende membranen van lysosomen, mitochondriënen endoplasmatisch ret iculum.In de inleiding (hoofdstuk 1) worden de over-wegingen besproken die aanleiding hebben ge-geven tot het onderzoek.Het overzicht van de literatuur (hoofdstuk 2)wordt geopend met een beschouwing over dehuidige opvatt ingen over samenstel l ing en struc-tuur van cel lulaire membranen. Vervolgenswordt een bespreking gewijd aan de beschadi-ging van de membranen door peroxidatieve pro-cessen. Eerst is uiteengezet dat vr i je radicaleneen rol spelen in het celmetabolisme en hoe zi jbi j  storingen in de metabole processen aanlei-ding kunnen geven tot peroxidatie van mem-braanbestanddelen, met name van onverzadigdevetzuren en cholesterol.  Tenslotte is de bescha-diging van de cel lulaire membranen door per-oxidatieve processen, zoals die optreden bij vi-tamine E gebrek en róntgenstral ing besproken.In hoofdstuk 3 wordt het proefdiermateriaal,de experimentele opzet van de róntgenbestra-ling van de lever (waarbij de dosis van de op hetoppervlak van het orgaan toegediende stral ingin een gradiënt afneemt) en de weefselbewer-king voor histochemisch, elektronenmicrosco-pisch en enzymcytochemisch onderzoek be-sproken.De resultaten van het onderzoek (hoofdstuk4) kunnen als volgt worden samengevat. Bi j  vi-tamine E gebrek zijn de galcapillairen, centraalgelegen in kl ierbesjes van parenchymcellen, opdoorsnede groter dan de galcapillairen in de con-trole lever. In een aantal membraansebonden60enzymen zi jn duidel i jke verschi l len waarneem-baar ten opzichte van de controle dieren: van deplasmamembraanenzymen is alkal ische fosfa-tase gedaald in act ivi teit ,  terwij l  5'-nucleotidasejuist gestegen is; de lysosomale enzymen zurefosfatase en N-acetyl-B-glucosaminidase zijngestegen in activi teit  evenals glucose-6-fosfatasedat in het endoplasmatisch ret iculum gelokal i-seerd is (tabel 5). In het ultrastructurele beeldvan de hepatocyt bi j  vi tamine E gebrek (tabel 6)is rond de galcapi l lairen een toename van hetaantal lysosomen waarneembaar. Deze lysoso-men bevatten na kleuring met ruthenium roodelektronendicht materiaal.  Het membraancon-trast van mitochondriën en endoplasmatisch re-t iculum is afgenomen. Na kleuring met ruthe-nium rood keert dit  contrast weer terug. Demitochondriën vertonen bij vitamine E gebreksoms afwijkingen in hun vorm, zoals toename ingrootte en het optreden van vertakkingen.Na de bestraling van de lever van de controleeend is een toename waarneembaar in het aantalbloedcellen dat na perfusie in de sinusoiden ach-terbl i j f t .  Het glycogeengehalte is gestegen. Ver-der treedt een afname in activi teit  op van deplasmamembraanenzymen. Daarentegen ver-tonen de enzymen die gebonden zijn aan delysosomen, mitochondriën en endoplasmatischreticulum een stijging in activiteit (tabel 7). Al-leen in de veranderingen die optreden in deplasmamembraan en in de lysosomen is een gra-diënt waarneembaar. De ultrastructurele veran-deringen na bestraling van de lever van de con-trole eend zi jn samengevat in tabel 8. In deplasmamembraan en in de membranen van mi-tochondriën en endoplasmatisch reticulum vindteen afname plaats van positief contrast, dat zichna kleuring met ruthenium rood weer herstelt.Het aantal lysosomen is toegenomen en zi j  bl i j -ken nu ruthenium rood te bevatten. De mito-chondriën vertonen zwellings- en rupturerings-verschi jnselen, vormveranderingen en longitu-dinale cristae.Na de bestraling van de lever van de deficiënteeend (tabel 9) zijn de histologische veranderin-gen gel i jk aan die bi j  de controle eend na bestra-ling. Voorts treedt een daling op in de activiteitvan de enzymen die aan de sinusoidale kantke verschillen waarneem-de controle dieren: van deimen is alkalische fosfa-eit, terwijl 5'-nucleotidaselysosomale enzymen zurell-B-glucosaminidase zijnvenals glucose-6-fosfataseatisch reticulum gelokali-het ultrastructurele beelditamine E gebrek (tabel 6)ren een toename van hetrneembaar. Deze lysoso-rring met ruthenium roodriaal. Het membraancon-ën en endoplasmatisch re-r. Na kleuring met ruthe-contrast weer terug. Deren bij vitamine E gebrekun vorm, zoals toename inlen van vertakkingen.n de lever van de conftole'aarneembaar in het aantalfusie in de sinusoiden ach-:ngehalte is gestegen. Ver-le in activiteit op van deymen. Daarentegen ver-ie gebonden zijn aan dedriën en endoplasmatisch, in activiteit (tabel 7). Al-ngen die optreden in dein de lysosomen is een gra-De ultrastructurele veran-g van de lever van de con-ngevat in tabel 8. In dein de membranen van mi-lasmatisch reticulum vindtr positief contrast, dat zich:nium rood weer herstelt.is toegenomen en zij blij-od te bevatten. De mito-wellings- en rupturerings-'eranderingen en longitu-t de lever van de deficiëntehistologische veranderin-e controle eend na bestra-r daling op in de activiteitaan de sinusoidale kantgelokaliseerd zijn (alkalische fosfatase en leu-cyl-B-naftylamidase). De enzymen die aan degalcapi l lairkant gelokal iseerd zi jn st i jgen daar-entegen in activiteit (5'-nucleotidase en leu-cyl-B-naftylamidase). ATP-ase vertoont een in-tercellulaire activiteit. De enzymen van lysoso-men, mitochondriën en endoplasmatisch reticu-lum stijgen in activiteit, evenals bij controle die-ren. Alleen in de veranderingen in de lysosomenen in de plasmamembraan is een gradiënt waar-neembaar. De ultrastructurele veranderingen nabestraling van de deficiënte eend (tabel 10) zijngrotendeels gelijk aan die na bestraling van hetcontrole dier, met name wat betreft mitochon-driën en endoplasmatisch reticulum. Voor deplasmamembraan en de lysosomen is dit duide-lijk anders: na kleuring met ruthenium rood isgeen elektronendicht materiaal meer tegen deplasmamembraan waarneembaar, met name inhet gebied met een hoge stralingsdosis. In delysosomen is in dit gebied geen ruthenium roodmeer aanwezig, terwijl ook enzymcytochemischgeen zure fosfatase meer aantoonbaar is.In hoofdstuk 5 worden de resultaten bespro-ken in termen van veranderingen in cellulairemembranen. Deze membranen kunnen opgrond van hun samenstelling, met name deeiwit/lipide ratio, de verhouding choleste-rol/ fosfol ipide, de aanwezigheid van koolhydra-ten en de aanwezigheid van vitamine E. in tweegroepen worden verdeeld. In de eerste groepbevinden zich de plasmamembraan en de lyso-somale membraan met relat ief veel l ipiden, cho-lesterol en koolhydraten, maar weinig vitamineE in vergel i jking tot de membranen van mito-chondriën en endoplasmatisch ret iculum(tweede groep), die meer eiwit en vitamine Emaar minder l ipiden, cholesterol en koolhydra-ten bevatten. Cholesterol en onverzadigde vet-zuren vormen respectievelijk in groep één entwee een belangri jk aangri jpingspunt voor radi-calen en peroxiden. In de vitamine E gebrekssi-tuatie ontstaan deze al leen in de omgeving vanmitochondriën en endoplasmatisch ret iculum,zodat met name deze membraansystemen deeerste veranderingen ondergaan. Na bestral ingvan de lever van zowel controle als deficiënteeend ontstaan overal in de cel radicalen. Opgrond van hun hoge gehalte aan l ipiden en cho-lesterol zul len vooral in de plasmamembraan ende lysosomale membraan veel peroxiden ont-staan. Bovendien ontbreekt in deze membranenerotendeels de beschermins door vitamine E.ó 1

University of Groningen Research Database

  
 University of Groningen
Differentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieve processen. een
elektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed van
vitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendelever
Huijbers, Willem André Richard
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date:
1976
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Huijbers, W. A. R. (1976). Differentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieve
processen. een elektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed van
vitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendelever s.n.
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the
author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately
and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the
number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
Download date: 11-02-2018
6Samenvatting
Is er een dif ferentiële gevoeligheid van de cel-
lulaire membranen voor peroxidatieve proces-
sen? In dit proefschrift wordt een morfologisch,
histochemisch en cytochemisch onderzoek be-
schreven naar de invloed die vitamine E, gebrek
en róntgenstral ing hebben op de ultrastructuur
en de enzymactivi teiten van verschi l lende cel lu-
laire membranen, zoals de plasmamembraan en
de membranen van lysosomen, mitochondriën
en endoplasmatisch ret iculum.
In de inleiding (hoofdstuk 1) worden de over-
wegingen besproken die aanleiding hebben ge-
geven tot het onderzoek.
Het overzicht van de literatuur (hoofdstuk 2)
wordt geopend met een beschouwing over de
huidige opvatt ingen over samenstel l ing en struc-
tuur van cel lulaire membranen. Vervolgens
wordt een bespreking gewijd aan de beschadi-
ging van de membranen door peroxidatieve pro-
cessen. Eerst is uiteengezet dat vr i je radicalen
een rol spelen in het celmetabolisme en hoe zi j
bi j  storingen in de metabole processen aanlei-
ding kunnen geven tot peroxidatie van mem-
braanbestanddelen, met name van onverzadigde
vetzuren en cholesterol.  Tenslotte is de bescha-
diging van de cel lulaire membranen door per-
oxidatieve processen, zoals die optreden bij vi-
tamine E gebrek en róntgenstral ing besproken.
In hoofdstuk 3 wordt het proefdiermateriaal,
de experimentele opzet van de róntgenbestra-
ling van de lever (waarbij de dosis van de op het
oppervlak van het orgaan toegediende stral ing
in een gradiënt afneemt) en de weefselbewer-
king voor histochemisch, elektronenmicrosco-
pisch en enzymcytochemisch onderzoek be-
sproken.
De resultaten van het onderzoek (hoofdstuk
4) kunnen als volgt worden samengevat. Bi j  vi-
tamine E gebrek zijn de galcapillairen, centraal
gelegen in kl ierbesjes van parenchymcellen, op
doorsnede groter dan de galcapillairen in de con-
trole lever. In een aantal membraansebonden
60
enzymen zi jn duidel i jke verschi l len waarneem-
baar ten opzichte van de controle dieren: van de
plasmamembraanenzymen is alkal ische fosfa-
tase gedaald in act ivi teit ,  terwij l  5'-nucleotidase
juist gestegen is; de lysosomale enzymen zure
fosfatase en N-acetyl-B-glucosaminidase zijn
gestegen in activi teit  evenals glucose-6-fosfatase
dat in het endoplasmatisch ret iculum gelokal i-
seerd is (tabel 5). In het ultrastructurele beeld
van de hepatocyt bi j  vi tamine E gebrek (tabel 6)
is rond de galcapi l lairen een toename van het
aantal lysosomen waarneembaar. Deze lysoso-
men bevatten na kleuring met ruthenium rood
elektronendicht materiaal.  Het membraancon-
trast van mitochondriën en endoplasmatisch re-
t iculum is afgenomen. Na kleuring met ruthe-
nium rood keert dit  contrast weer terug. De
mitochondriën vertonen bij vitamine E gebrek
soms afwijkingen in hun vorm, zoals toename in
grootte en het optreden van vertakkingen.
Na de bestraling van de lever van de controle
eend is een toename waarneembaar in het aantal
bloedcellen dat na perfusie in de sinusoiden ach-
terbl i j f t .  Het glycogeengehalte is gestegen. Ver-
der treedt een afname in activi teit  op van de
plasmamembraanenzymen. Daarentegen ver-
tonen de enzymen die gebonden zijn aan de
lysosomen, mitochondriën en endoplasmatisch
reticulum een stijging in activiteit (tabel 7). Al-
leen in de veranderingen die optreden in de
plasmamembraan en in de lysosomen is een gra-
diënt waarneembaar. De ultrastructurele veran-
deringen na bestraling van de lever van de con-
trole eend zi jn samengevat in tabel 8. In de
plasmamembraan en in de membranen van mi-
tochondriën en endoplasmatisch reticulum vindt
een afname plaats van positief contrast, dat zich
na kleuring met ruthenium rood weer herstelt.
Het aantal lysosomen is toegenomen en zi j  bl i j -
ken nu ruthenium rood te bevatten. De mito-
chondriën vertonen zwellings- en rupturerings-
verschi jnselen, vormveranderingen en longitu-
dinale cristae.
Na de bestraling van de lever van de deficiënte
eend (tabel 9) zijn de histologische veranderin-
gen gel i jk aan die bi j  de controle eend na bestra-
ling. Voorts treedt een daling op in de activiteit
van de enzymen die aan de sinusoidale kant
ke verschillen waarneem-
de controle dieren: van de
imen is alkalische fosfa-
eit, terwijl 5'-nucleotidase
lysosomale enzymen zure
ll-B-glucosaminidase zijn
venals glucose-6-fosfatase
atisch reticulum gelokali-
het ultrastructurele beeld
itamine E gebrek (tabel 6)
ren een toename van het
rneembaar. Deze lysoso-
rring met ruthenium rood
riaal. Het membraancon-
ën en endoplasmatisch re-
r. Na kleuring met ruthe-
contrast weer terug. De
ren bij vitamine E gebrek
un vorm, zoals toename in
len van vertakkingen.
n de lever van de conftole
'aarneembaar in het aantal
fusie in de sinusoiden ach-
:ngehalte is gestegen. Ver-
le in activiteit op van de
ymen. Daarentegen ver-
ie gebonden zijn aan de
driën en endoplasmatisch
, in activiteit (tabel 7). Al-
ngen die optreden in de
in de lysosomen is een gra-
De ultrastructurele veran-
g van de lever van de con-
ngevat in tabel 8. In de
in de membranen van mi-
lasmatisch reticulum vindt
r positief contrast, dat zich
:nium rood weer herstelt.
is toegenomen en zij blij-
od te bevatten. De mito-
wellings- en rupturerings-
'eranderingen en longitu-
t de lever van de deficiënte
histologische veranderin-
e controle eend na bestra-
r daling op in de activiteit
aan de sinusoidale kant
gelokaliseerd zijn (alkalische fosfatase en leu-
cyl-B-naftylamidase). De enzymen die aan de
galcapi l lairkant gelokal iseerd zi jn st i jgen daar-
entegen in activiteit (5'-nucleotidase en leu-
cyl-B-naftylamidase). ATP-ase vertoont een in-
tercellulaire activiteit. De enzymen van lysoso-
men, mitochondriën en endoplasmatisch reticu-
lum stijgen in activiteit, evenals bij controle die-
ren. Alleen in de veranderingen in de lysosomen
en in de plasmamembraan is een gradiënt waar-
neembaar. De ultrastructurele veranderingen na
bestraling van de deficiënte eend (tabel 10) zijn
grotendeels gelijk aan die na bestraling van het
controle dier, met name wat betreft mitochon-
driën en endoplasmatisch reticulum. Voor de
plasmamembraan en de lysosomen is dit duide-
lijk anders: na kleuring met ruthenium rood is
geen elektronendicht materiaal meer tegen de
plasmamembraan waarneembaar, met name in
het gebied met een hoge stralingsdosis. In de
lysosomen is in dit gebied geen ruthenium rood
meer aanwezig, terwijl ook enzymcytochemisch
geen zure fosfatase meer aantoonbaar is.
In hoofdstuk 5 worden de resultaten bespro-
ken in termen van veranderingen in cellulaire
membranen. Deze membranen kunnen op
grond van hun samenstelling, met name de
eiwit/lipide ratio, de verhouding choleste-
rol/ fosfol ipide, de aanwezigheid van koolhydra-
ten en de aanwezigheid van vitamine E. in twee
groepen worden verdeeld. In de eerste groep
bevinden zich de plasmamembraan en de lyso-
somale membraan met relat ief veel l ipiden, cho-
lesterol en koolhydraten, maar weinig vitamine
E in vergel i jking tot de membranen van mito-
chondriën en endoplasmatisch ret iculum
(tweede groep), die meer eiwit en vitamine E
maar minder l ipiden, cholesterol en koolhydra-
ten bevatten. Cholesterol en onverzadigde vet-
zuren vormen respectievelijk in groep één en
twee een belangri jk aangri jpingspunt voor radi-
calen en peroxiden. In de vitamine E gebrekssi-
tuatie ontstaan deze al leen in de omgeving van
mitochondriën en endoplasmatisch ret iculum,
zodat met name deze membraansystemen de
eerste veranderingen ondergaan. Na bestral ing
van de lever van zowel controle als deficiënte
eend ontstaan overal in de cel radicalen. Op
grond van hun hoge gehalte aan l ipiden en cho-
lesterol zul len vooral in de plasmamembraan en
de lysosomale membraan veel peroxiden ont-
staan. Bovendien ontbreekt in deze membranen
erotendeels de beschermins door vitamine E.
ó 1


NARCIS 

https://pure.rug.nl/ws/files/14513284/Huijbers.PDF

Differentiële gevoeligheid van cellulaire membranen voor peroxidatieve processen. een elektronenmicroscopisch, histochemisch en cytochemisch onderzoek naar de invloed van vitamine E gebrek en röntgenstraling op de eendelever

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

University of Groningen

ARTS repository - University of Groningen

ARTS repository - University of Groningen

University of Groningen Research Database

NARCIS