Was Benedictine monasticism conservative? Evidence from the sermon collection of Jacques de Furnes, abbot of Saint-Berlin (1230-1237)

Abstract

The failure of papal attempts to impose the governmental structures of the religious orders on Benedictine monasticism in the early thirteenth century has long been considered a consequence of a typically Benedictine independent attitude. More precisely, traditional scholarship adhered to the notion that the Benedictines resisted these initiatives because of their reluctance to give up judicial autonomy in favour of a supra-monastic form of organisation. By looking at a collection of sermons drafted by Jacques de Furnes, abbot of the Flemish abbey of Saint-Bertin, I aim to reconsider the above views. In so doing, I look at, respectively : Jacques’s profile as a preacher ; the response of the community of Saint-Bertin to the papal reforms ; Jacques’s involvement in papal monastic policy ; and finally, his role in the coordination of regional monasticism. As such, this study contributes to revising the current narrative on Benedictine institutional development in the twelfth and early thirteenth centuries.Le monachisme bénédictine était-il conservateur ? Le témoignage de la collection des sermons de Jacques de Furnes, abbé de Saint-Bertin (1230-1237). L’échec des tentatives pontificales d’imposer aux ordres religieux des structures gouvernementales basées sur le monachisme bénédictin au début du XIIIe siècle a longtemps été considéré comme la conséquence d’une attitude d’indépendance typiquement bénédictine. Plus précisément, la recherche traditionnelle a adhéré à l’idée que les bénédictins ont résisté à ces initiatives en raison de leur crainte de devoir renoncer à l’autonomie judiciaire en faveur d’une forme d’organisation supramonastique. Sur la base d’un recueil de sermons rédigés par Jacques de Furnes, abbé de l’abbaye flamande de Saint-Bertin, je cherche à reconsidérer les vues précédentes. Pour ce faire, j’examine successivement le profil de Jacques comme prédicateur, la réponse de la communauté de Saint-Bertin aux réformes pontificales, l’implication de Jacques dans la politique monastique des papes et son rôle dans la coordination du monachisme régional. Cette étude contribue ainsi à la révision du discours actuel sur le développement institutionnel bénédictin au XIIe et au début du XIIIe siècle.Was het benedictijnse kloosterwezen conservatief ? De getuigenis van de prekencollectie van Jacques de Furnes, abt van Sint-Bertijns (1230-1237). Het falen van vroeg dertiende-eeuwse pauselijke pogingen om de bestuurlijke structuren van de religieuze orden aan de Benedictijnen op te leggen, werd lange tijd beschouwd als een gevolg van een typisch benedictijnse particularistische houding. Meer bepaald hielden historici vast aan het idee dat de benedictijnen zich tegen deze initiatieven hadden verzet omdat ze hun juridische autonomie niet wilden opgeven ten gunste van enige vorm van supra-monastieke organisatie. Via de studie van een prekencollectie opgesteld door Jacques de Furnes, abt van de Vlaamse Sint-Bertijnsabdij, tracht ik de bovenstaande opvattingen te herzien. Ik behandel achtereenvolgens respectievelijk : het profiel van Jacques als predikant ; de reactie van de gemeenschap van Sint-Bertijns op de pauselijke maatregelen ; de deelname van Jacques in het pauselijk monastiek beleid en zijn rol in de coördinatie van het regionale religieuze leven. Zodoende draagt deze studie bij tot de herziening van het huidige narratief omtrent de institutionele ontwikkelingen in het twaalfde-eeuwse en vroeg dertiende-eeuwse benedictijnse kloosterwezen.Belaen Johan. Was Benedictine Monasticism Conservative? Evidence from the Sermon Collection of Jacques de Furnes, Abbot of Saint-Bertin (1230-1237). In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 95, fasc. 2, 2017. Histoire Médiévale, Moderne et Contemporaine – Middleleeuwse, Moderne en Hedendaagse Geschiedenis. pp. 219-248