Forment, Bruno

English

Ghent University Academic Bibliography

Bach en HoogdagenAmsterdam Baroque Orchestra . Ton KoopmanBachdinsdag 30 september 2003Bach en Hoogdagen . Seizoen 2003-2004Klaus Mertens bas . Bob van Asperen klavecimbel en orgelJ. S. Bach, Böhm vrijdag 19 september 2003Amsterdam Baroque Orchestra . Ton KoopmanBachdinsdag 30 september 2003Koor en Orkest Collegium Vocale . Philippe HerrewegheBach zondag 30 november 2003Collegium Vocale . Ricercar Consort . Philippe PierlotPraetorius dinsdag 16 december 2003Koor en Orkest Collegium Vocale . Philippe HerrewegheBachmaandag 1 maart 2004Ricercar Consort . Philippe PierlotWeckmann, Bachvrijdag 12 maart 2004Amsterdam Baroque Orchestra . Ton KoopmanTon Koopman, Tini Mathot, Patrizia Marisaldi, Kathryn Cokklavecimbelsbegin concert 20.00 uurpauze omstreeks 20.45 uureinde omstreeks 21.40 uurinleiding door Bruno Forment . 19.15 uur . Foyerteksten programmaboekje Bruno Formentcoördinatie programmaboekje deSingeldruk programmaboekje Tegendrukgelieve uw GSM uit te schakelen!Johann Sebastian Bach (1685-1750)Concerto voor vier klavecimbels, strijkers en continuo in C,BWV1064 16’• Allegro • Adagio• Allegro assaiConcerto voor twee klavecimbels, strijkers en continuo in c,BWV1060 14’• Allegro• Adagio• AllegroConcerto voor drie klavecimbels, strijkers en continuo in d,BWV 1063 14’• (Allegro)• Alla Siciliana• AllegropauzeAntonio Vivaldi (1678-1741) / Ton KoopmanConcerto voor vier klavecimbels, strijkers en continuo in F, opus3 nr 7, RV567 (transcriptie van het Concerto voor vier violenvan Antonio Vivaldi door Ton Koopman) 12’• Andante• Adagio• Allegro• Adagio• AllegroJohann Sebastian Bach (1685-1750)Concerto voor twee klavecimbels, strijkers en continuo in c,BWV1062 14’• Allegro• Andante e piano• Allegro assaiConcerto voor twee klavecimbels, strijkers en continuo in a,BWV 1065 9’• Allegro• Largo• AllegroFoyer deSingelenkel open bij avondvoorstellingen in Rode en/of Blauwe Zaal open vanaf 18.40 uur kleine koude of warme gerechten te bestellen vóór 19.20 uur broodjes tot net vóór aanvang van de voorstellingen en tijdens pauzes Hotel Corinthia (Desguinlei 94, achterzijde torengebouw ING)• Restaurant HUGO's at Corinthia open van 18.30 tot 22.30 uur• Gozo-bar open van 10 uur tot 1 uur, uitgebreide snacks tot 23 uurdeSingelaanbod: tweede drankje gratis bij afgifte van uw toegangsticket van deSingel voor diezelfde dagWanneer men kunst schept in een medium, visueel of audi-tief, dan gebeurt dit zelden vanuit het niets. 'De wereld',ons dagelijks rendez-vous met een overdaad aan inspireren-de prikkels, brengt de kunstenaar in contact met bronnenwaaruit deze vrijelijk mag kiezen. Inval, toeval of voorbe-stemdheid, het maakt eigenlijk niet uit aan welk fenomeenmen de inspiratie koppelt. Johann Sebastian Bach (1685-1750) componeerde zijn muziek ter ere van de hemelsemachten. Zijn inspiratiestroom vertoont echter een ratione-le systematiek en efficiëntie. Bachs klavierconcerti voormeerdere solisten verduidelijken dit.Voor zijn studie van de instrumentale muziek haalde de leer-ling-tovenaar kennis uit verschillende bronnen. Allereerstwaren er de Italianen met Antonio Vivaldi (1678-1741) alsonbetwistbare voortrekker. Geen enkele Duitser kon ont-snappen aan diens Venetiaanse recept met eenvoudige,maar des te aanstekelijkere ingrediënten: kernachtige the-ma's, stabiele harmonische structuren en een zuiders, exu-berant temperament. Imiteren of emuleren was dan ook deboodschap. Fasch, Graupner, Heinichen, Hurlebusch, Pisen-del of Telemann, het zijn slechts enkele tijdgenoten vanBach die er evenzeer voor gezorgd hebben dat het Vivaldi-aanse concerto in Duitstalige contreien verspreid werd. Bachs kennismaking met Vivaldi's concertante stijl vond tus-sen 1708 en 1718 aan het hof van Weimar plaats. 'Kennis-maken met' vertaalt zich in Bachs doen en laten door 'tran-scriberen', letterlijk: overschrijven. Zijn hele leven langkopieerde hij partituren om deze diepgaand te bestuderenen waar nodig te verbeteren. Jaren nadien plukte hij deHerbronningConcerti voor twee, drie en vier klavecimbels vanJohann Sebastian BachJohann Sebastian Bach © Elias Gottlob Haussman,1764vruchten van deze arbeid. Tussen 1729 en 1741 had Bachnamelijk de leiding over het 'collegium musicum' van Gott-fried Zimmermanns koffiehuis te Leipzig. Twaalf jaar langmoest hij wekelijks een avondvullend programma presente-ren, wat uiteraard veel nieuwe muziek vereiste. Bovendienbleef Bach in functie als Thomascantor, dus kon hij vaak nietanders dan 'Umarbeitungen' van werken van eigen of vanvreemde hand te programmeren.Zo is het Concerto in a voor vier klavecimbels, BWV1065 (ca.1730) een arrangement van Vivaldi's Concerto voor vier vio-len in b, opus 3 nr 10, RV580. Dit laatste vindt men terug in'L'Estro Armonico' (1711), een razend populaire bundel diedestijds minstens in drie publicaties en ettelijke kopieën ver-kocht werd. Bach was niet de enige componist die dit con-certo voor klavierinstrumenten arrangeerde, maar wel demeest spitsvondige. De eenstemmige vioolpartijen, die hij inde rechterhandpartij kopieerde, verrijkte Bach met linker-handpartijen in pure klavecimbelstijl. Het resultaat klinkt alseen hommage aan het Vivaldi-concerto met - of liever: op -Duitse toetsen. Was de viool dé troefkaart van Vivaldi en co, dan voeldende Duitsers zich meer in hun schik op het klavier. NadatJohann Jakob Froberger (1616-1667) het goede voorbeeldhad gegeven door in Italië bij Frescobaldi te studeren endiens stijl aan Franse ideeën te koppelen, krioelde het in hetDuitse taalgebied van meesterlijke organisten en klaveci-nisten. Bach kende deze illustere voorgangers: partiturenvan Böhm, Buxtehude, Fischer, Krieger, Kuhnau en Pachel-bel bestaan in kopieën in zijn handschrift. Zelf telde de fami-lie Bach verschillende uitmuntende klavierspelers. In de eer-ste plaats denken we aan Johann Sebastian zelf, dieachtereenvolgens in Arnstadt, Mühlhausen en Weimar orga-nist geweest is. Traditioneel wordt Bachs Vijfde Branden-burgse concert in D, BWV1050 (ca. 1719) overigens als hetallereerste concerto met solo klavecimbel genoemd. Histo-Antonio Vivaldi © anoniem,Bologneneel werk te denken waarin Bach met de galanterie experi-menteerde. Vermits Bachs autograaf onvindbaar blijkt en wevoor deze compositie enkel over kopieën beschikken (ondermeer van leerling Johann Friedrich Agricola), bestaan erwederom geen zekerheden over de herkomst van dit tripel-concerto.Dit is gelukkig niet het geval voor het 'Concerto à due Cla-vicembali obligati' in c, BWV1062, waarvan het watermerkvan het manuscript toelaat het werk in het jaar 1736 tedateren. Dankzij de goede zorgen van Carl Philipp Emanuelbestaat er evenmin twijfel over het model: Bachs Concertoin d voor twee violen, BWV1043 (ca. 1730-31). Typisch is deverlaging van de tonaliteit met een hele toon. Of de tran-scriptie geslaagd is, oordeelt u zelf maar. Volgens sommigeluisteraars gaat de intensiteit van het middendeel, een can-tilene (‘Andante e piano’), verloren doordat op het klave-cimbel uiteraard geen sostenuti (aangehouden tonen)mogelijk zijn. Hiertegen kan men inbrengen dat de akkoor-den in de slotbeweging, het ‘Allegro assai’, in deze versieaan heftigheid winnen.Tenslotte is van het ‘Concerto à due Cembali [con]certati’ inc, BWV1060 (ca. 1736) alweer geen Bachautograaf overge-bleven, maar verscheidene kopieën. Evenmin kennen we hetmodel met zekerheid. Lag een concerto voor twee violen ofeen concerto voor hobo en viool aan de basis van dit werve-lende stuk muziek? Maakt het iets uit? Deze instrumentalecompositie is op zich meesterlijk genoeg en behoeft geenhistorische verdediging. De ritornelli van het openingsdeel(‘Allegro’) werden zo vernuftig geconstrueerd dat ze deluisteraar onmiddellijk inpalmen. Solisten en orkest dialoge-ren voortdurend, met een ruimtelijk gevoel als klinkendresultaat. Barokmuziek in de echokamer dus, tenminstewanneer een authentieke opstelling beoogd wordt. Bijzon-der nobel is het ‘Largo ovvero Adagio’ in mi mol groot,waarin de strijkers nu eens pizzicato spelen, dan weer voorrisch eisen de zonen Wilhelm Friedemann (1710-1784), CarlPhilipp Emanuel (1714-1788) en Johann Christian (1735-1782) een nog prominentere plaats op in de 'hall of fame'van het klavierconcerto. Zij gaven vaders fakkel door aanHaydn, Mozart en Beethoven.Vermoedelijk voorzag Bach senior de klavecimbelsoli voorWilhelm Friedemann en Carl Philipp Emanuel. De virtuositeitliegt er in elk geval niet om. Reeds in de negentiende eeuwrekende Bachbiograaf Philipp Spitta het Concerto in C voordrie klavieren, BWV1064 (ca. 1730) tot Bachs meest veelei-sende werken. Deze opmerking gaat niet uitsluitend op voorde uitvoerders, maar is evenzeer voor de luisteraar van bete-kenis. Bijvoorbeeld bezit het ‘Adagio’ met 'basso quasi osti-nato' wrange harmonieën waarin de talrijke dissonantenhet pad lijken te effenen voor de grillige 'Empfindsamkeit'van zoon Carl Philipp Emanuel. Meer dan uit welk anderwerk van dit concertprogramma blijkt in welke mate Bachmuziektheoretisch onderzoek en compositie wist te vereni-gen. De bron voor dit concerto blijft twijfelachtig. Hoeweler geen harde bewijzen voor bestaan, neemt men algemeenaan dat Bach op een gelijkaardig werk in D voor drie violenteruggreep. In de 'Neue Bach Ausgabe' treft men een recon-structie aan van dit verloren gegane werk. Voor Ton Koop-man blijft de versie voor drie klavecimbels echter de enigecorrecte.Geheel anders is het Concerto in d voor drie klavecimbels,BWV1063 (ca. 1730). Polyfonie, dissonantie en dergelijke zijnhier niet voorhanden. Het eerste deel (zonder tempo-aan-duiding) opent in unisono, terwijl we in de tweede, 'Sicili-aanse' beweging een melodie rustig horen kabbelen boveneen luchtige begeleiding. Deze kenmerken zijn typisch voordé nieuwe trend van de jaren 1720 en 1730: de galante stijl.Schmieder, auteur van Bachs werkencatalogus, dacht aaneen concerto voor fluit, hobo en viool van een andere com-ponist als bron. Niets belet ons evenwel om aan een origi-gestreken klanktapijten zorgen. Een fugatisch ‘Allegro’rondt het pareltje af.In Bachs concerti voor meerdere klavecimbels, waarvan (ver-moedelijk) geen enkel 'origineel' genoemd mag worden,treedt een specifiek aspect van Bachs creatiedrift naar voor.We ontmoeten geen kunstenaar die de eigen creativiteit opgesloten wijze benadert, laat staan vergoddelijkt. Hierin ver-schijnt een uiterst zorgvuldig en geduldig ambachtsman diezijn scheppingen in het atelier opnieuw aanschouwt, bij-schaaft, verbetert en zodoende zichzelf veredelt. Het lijdtdan ook geen twijfel dat Johann Sebastian Bach het ken-merk in zich droeg dat men steeds met Duitsland associeert:Bach was door en door 'grondig'.Ton Koopman ontving inmiddels voor zijn Bach Cantates de Deutsche Schall-plattenpreis "Echo Klassik 1997", de Hector Berlioz Prijs en nominaties voor deGrammy Award en de Gramophone Award. De complete werken voor orgelvan J. S. Bach zijn in de jaren 1995-1999 door Ton Koopman opgenomen voorTeldec, waar ze zijn verschenen in de Bach-2000 editie van dit label. TonKoopman werkt niet alleen met zijn Amsterdam Baroque Orchestra & Choir,maar ook veelvuldig als gastdirigent met andere orkesten. Zo staat hij in hetkomende seizoen onder meer voor het Boston Symphony Orchestra, hetScottish Chamber Orchestra, het Danish Radio Symphony Orchestra, hetOrchestre Philharmonique de Radio France, het Finnish Radio SymphonyOrchestra, het Deutsches Symphonie Orchester Berlin, het Radio Kameror-kest en het Orchestre de Chambre de Lausanne, waarvan hij de komendejaren vaste gastdirigent is. In 2000 kreeg Ton Koopman van de TheologischeFaculteit van de Universiteit Utrecht een eredoctoraat voor zijn bijdragen aanhet onderzoek naar en de vertolking van het oeuvre van J. S. Bach, metname de passies en cantates. Sinds enige jaren werkt Ton Koopman voorBreitkopf & Härtel aan de uitgave van de complete orgelconcerten van G. F.Händel. Ton Koopman publiceert regelmatig, is hoofdvakdocent klavecimbelaan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag en Honorary Member vande Royal Academy of Music in Londen.Tini MathotTini Mathot, geboren in Amsterdam, studeerde achtereenvolgens piano enklavecimbel aan het Sweelinck Conservatorium. Ze treedt regelmatig op methaar man Ton Koopman in duo en speelt als soliste met het AmsterdamBaroque Orchestra. Tini Mathot heeft de artistieke leiding over alle opna-mes van Ton Koopman en het Amsterdam Baroque Orchestra & Choir. Zeheeft vele opnames gerealiseerd voor Erato, Teldec en andere labels. TiniMathot geeft regelmatig concerten in Europa, Canada en de Verenigde Sta-ten. Ze is  lid van het ensemble Corelli en werkt vaak samen met de flui-tisten Wilbert Hazelzat en Reine Marie Verhagen. Voor de opname van detrio’s van Haydn met violist Andrew Manze en de cellist Jaap ter Linden, ver-schenen bij Erato, ontving ze een Diapason d’ Or. Naast haar activiteiten alssoliste en continuospeelster, doceert Tini Mathot klavecimbel aan hetKoninklijk Conservatorium van Den Haag. Patrizia MarisaldiPatrizia Marisaldi studeerde klavecimbel in Milaan bij Emilia Fadini. Aan hetConservatoire de Toulouse behaalde ze de gouden medaille, waarna ze naarAmsterdam trok om er zich bij Ton Koopman te vervolmaken. Patrizia Mari-saldi concerteerde reeds in heel Europa met verschillende ensembles en namook cd’s op, in het bijzonder met de Accademia Strumentale Italiana. Methet Amsterdam Baroque Orchestra onder leiding van Ton Koopman nam zede integrale klavecimbelconcerti van J. S. Bach op. Patrizia Marisaldi doceertklavecimbel aan het conservatorium van Vicenza. Amsterdam Baroque OrchestraHet Amsterdam Baroque Orchestra, opgericht door Ton Koopman in 1979,is een internationaal samengesteld kamerorkest, dat bestaat uit barok-specialisten van over de hele wereld. Ongeveer zeven keer per jaar komendeze musici bij elkaar om onder de bevlogen leiding van Ton Koopman con-certen te geven en cd's op te nemen. Ton Koopman stelde zich van meet afaan tot taak met gebruik van authentieke instrumenten springlevendemuziek te maken. Hoewel er voor het gebruik van deze instrumenten veelkennis van de uitvoeringspraxis van vroeger nodig is, stelt het AmsterdamBaroque Orchestra zich tot doel wetenschap en actualiteit te combineren.Ook voor de musici zijn de concerten steeds opnieuw een belevenis. Deongekende energie, muzikaliteit en het enthousiasme van hun dirigent staangarant voor een levendige uitvoering, die telkens opnieuw tot verrassingenleidt. Het repertoire van het Amsterdam Baroque Orchestra omvat in princi-pe alles wat instrumentaal of vocaal/instrumentaal is en gecomponeerd werdtussen 1600 en 1800. Internationale tournees brengen koor en orkest naarberoemde concertpodia in onder andere Amsterdam, Londen, Parijs, Frank-furt, Berlijn, New York, Wenen, San Francisco en Tokio. Het AmsterdamBaroque Orchestra & Choir ontving onder meer de Gramophone Award, Dia-pason d'Or, 10-Répertoire, Prix Hector Berlioz van de Académie du DisqueLyrique, Stern des Monats-Fono Forum, Must-Compact Disc Magazine, 4Clés Télérama en twee Edison Awards. In november 1994 begon hetAmsterdam Baroque Orchestra & Choir onder leiding van Ton Koopman aan"het platenproject van de jaren negentig" (The Guardian). Voor het eerstworden alle cantates van J.S. Bach, zowel de wereldlijke als de geestelijke,door één koor en één dirigent in concertzalen uitgevoerd en op cd opgeno-men. Sinds 2003 wordt deze serie in eigen beheer uitgebracht onder hetlabel Antoine Marchand, een sub-label van Challenge Records. In septem-ber 1997 ontving Ton Koopman voor de tot dan toe verschenen cd's in deserie ‘Bach Cantates Compleet’ de Deutsche Schallplattenpreis. Deze prijswerd het Amsterdam Baroque Orchestra & Choir toegekend vanwege deuitzonderlijk hoge kwaliteit van de cd's.Ton KoopmanTon Koopman werd in 1944 in Zwolle geboren. Vanaf 1965 studeerde hijklavecimbel en orgel aan het Sweelinck Conservatorium van Amsterdam,respectievelijk bij Gustav Leonhardt en Simon C. Jansen, en muziekweten-schap aan de universiteit van Amsterdam. Voor zowel orgel als klavecimbelwerd hem enkele jaren later de 'Prix d'Excellence' toegekend. Zowel als solistals in zijn hoedanigheid als dirigent geniet Ton Koopman wereldwijd grotebekendheid. De even uitgebreide als indrukwekkende activiteiten van TonKoopman als solist, begeleider en dirigent, staan geregistreerd op een grootaantal cd's voor labels als Erato, Teldec, Sony, Philips en DGG. Op dit ogen-blik worden de complete cantates van J.S. Bach opgenomen op cd.Inmiddels zijn twaalf volumes van deze serie verschenen op het label Erato.Iedere box omvat tenminste drie cd’s. Dit project wordt in 2004 afgerond.Kathryn CokDe Amerikaanse klaveciniste Kathryn Cok heeft recent haar postgraduaataan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag beëindigd als studente vanTon Koopman en Tini Mathot. Onlangs won ze de eerste prijs op de eerstesolowedstrijd voor barokinstrumenten in het Oostenrijkse Brunnenthal. In1999 was ze eerste klaveciniste in het European Union Baroque Orchestraen ze werkte reeds samen met het Amsterdam Baroque Orchestra, Musicaad Rhenum en andere ensembles oude muziek in Europa. Ze is actief lid vanhet English Cornett en Sackbutt Ensemble Quintessential en is medeopricht-ster van het Engels-Nederlandse Caecilia Concert, een dynamische interna-tionale groep van vier instrumentalisten, gespecialiseerd in zeventiende-eeuwse instrumentale en vocale muziek. Kathryn Cok heeft zich ook in depianoforte gespecialiseerd en ze concerteert regelmatig met het EtesianEnsemble, waarmee ze werken uitvoert voor piano en blazers van Mozart,Beethoven en hun tijdgenoten. Amsterdam Baroque Orchestraviool Maggie Faultless Alida Schat altvioolKatherine McGillivraycelloJonathan Manson contrabasAlberto Rasiklavecimbel en muzikale leidingTon KoopmanSolistenklavecimbelKathryn Cok Patrizia MarisaldiTini Mathot 

Herbronning: concerti voor twee, drie en vier klavecimbels van Johann Sebastian Bach

https://biblio.ugent.be/publication/302838/file/555710

Herbronning: concerti voor twee, drie en vier klavecimbels van Johann Sebastian Bach

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Ghent University Academic Bibliography