VLIZ Alien Species Consortium

Open Marine Archive

  Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel  
van de Noordzee en aanpalende estuaria 
 
Estuariene poliepvlo 
Van oorsprong komt de estuariene poliepvlo Incisocalliope 
aestuarius voor in riviermondingen langs de Atlantische kust 
van Amerika. Via schepen - als aanhechting op de romp of in 
het ballastwater - werd deze soort geïntroduceerd in Europa. 
De eerste waarneming in België vond plaats in de Zeeschelde 
in oktober 1996. Deze vlokreeft komt enkel voor in het brakke 
water van estuaria. Opmerkelijk is dat de soort in de Wester-
schelde bijna uitsluitend voorkomt in associatie met hydroïd-
poliepjes, een habitat dat nauwelijks door inheemse vlokreef-
ten wordt benut. 
Wetenschappelijke naam  
Incisocalliope aestuarius (Watling & Maurer, 1973) 
 
Oorspronkelijke verspreiding 
De oorspronkelijke verspreiding van de estuariene poliepvlo strekt zich uit over riviermondingen 
langsheen de Amerikaanse oostkust, tussen Delaware en Georgia [1]. 
 
Eerste waarneming in België 
De eerste Belgische waarneming van de estuariene poliepvlo vond plaats in de Zeeschelde nabij de 
Nederlandse grens en dateert van oktober 1996 [1]. De exemplaren werden aanvankelijk verkeerdelijk 
als Pleusymtes glaber gedetermineerd [2]. Omdat het zeer onwaarschijnlijk is dat deze soort zich in de 
Zeeschelde kan handhaven, werd dit materiaal herbekeken en zo bleek dat het eigenlijk de estuariene 
poliepvlo betrof [1]. 
Uit nieuwe analyses van oude stalen [3] bleek dat de estuariene poliepvlo reeds in 1991 in ons 
studiegebied aanwezig was in het brakke deel van de Westerschelde, maar ook hier verkeerdelijk als 
Pleusymtes glaber gedetermineerd werd [1]. In de 1988-1991 werd in het oostelijke deel van de 
Nederlandse Westerschelde – tussen Saeftinghe en de Belgische grens – reeds een hoge densiteit van 
exemplaren teruggevonden die als Pleusymtes glaber gedetermineerd werden [4]. Daar deze 
exemplaren niet herbekeken werden, kan er echter niet met zekerheid gezegd worden dat hier 
eveneens de estuariene poliepvlo betrof [1]. 
 
Verspreiding in België 
Anno 2003 reikte het gekende verspreidingsgebied van de estuariene poliepvlo in het Schelde-
estuarium van Baarland (30 kilometer stroomopwaarts van de monding) tot in Doel (5 kilometer 
stroomopwaarts van de Belgisch-Nederlandse grens) [1]. 
 
- 1 -  
© Marco Faasse  
(www.acteon.nl) 
Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria 
Deze poliepvlo wordt in de Westerschelde vooral waargenomen in modderige poeltjes, tussen stenen 
net boven de laagwaterlijn en vastgehecht op hydroïdpoliepjes (voornamelijk poliepen van gedraaide 
zeedraad Hartlaubella gelatinosa). In de Westerschelde hechten deze poliepen zich vast op niet-
inheemse Japanse oesters Crassostrea gigas. Er vonden eveneens enkele waarnemingen van de 
estuariene poliepvlo plaats op stenen op een diepte van 5 tot 9,5 meter [1]. 
In de Zeeschelde blijft de soort vooralsnog een zeldzame soort die enkel onder de laagwaterlijn is 
aangetroffen. In de Zeeschelde lijkt de soort minder afhankelijk te zijn van de aanwezigheid van 
hydroïdpoliepjes. Na 2002 is de soort hier niet meer teruggevonden [5]. 
 
Verspreiding in onze buurlanden 
In Europa is de estuariene poliepvlo voorlopig enkel gekend in het Schelde-estuarium [6]. Er wordt 
vermoed dat deze exoot in de toekomst ook in andere Europese estuaria zal voorkomen [1]. 
 
Wijze van introductie 
De estuariene poliepvlo heeft de Schelde wellicht bereikt door zich vast te hechten aan scheepsrompen 
of via het ballastwater van schepen [1]. Omdat de larven van vlokreeftjes zich niet efficiënt verspreiden 
zal het Europese verspreidingsgebied van deze vlokreeftsoort gefragmenteerd zijn [1]. 
 
Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien 
De verspreiding van de estuariene poliepvlo in de Schelde wordt voornamelijk in de hand gewerkt door 
de aanwezigheid van artificiële harde substraten, zoals stenen voor oeverversterking en kademuren. 
Deze vlokreeft komt bij ons voor in associatie met hydroïdpoliepen die zich op deze vaste substraten 
gevestigd hebben. Omdat dit habitat amper benut wordt door inheemse soorten ondervindt de 
estuariene poliepvlo bij ons nauwelijks concurrentie [1]. 
 
Factoren die de verspreiding beïnvloeden 
In het oorsprongsgebied – de Amerikaanse oostkust – kan men de estuariene poliepvlo terugvinden in 
brakwatergebieden met zoutgehaltes variërend van 10 tot 33 PSU. Daarnaast kan deze exoot 
temperaturen tussen -2 en 29 °C verdragen. Door zijn vermogen om grote verschillen in het zoutgehalte 
en de temperatuur te tolereren, kan hij aarden in een brede waaier aan habitats [1]. 
De estuariene poliepvlo hecht zich krachtig vast op de verticale delen van hydroïdpoliepkolonies. De 
structuur van de monddelen zou suggereren dat deze exoot als parasiet op deze kolonies leeft. Dit 
vlokreeftje wordt vooral aangetroffen vastgehecht aan gedraaide zeedraad Hartlaubella gelatinosa, een 
hydroïdpoliepsoort die bijna exclusief voorkomt op Japanse oesters Crassostrea gigas. Deze laatste – 
ook niet-inheemse soort – heeft zich ondertussen tot diep in het Schelde-estuarium kunnen vestigen op 
de veelvuldig aanwezige artificiële harde substraten, waarna de vestiging van gedraaide zeedraad en 
later de estuariene poliepvlo mogelijk werd [1]. 
De afwezigheid van de estuariene poliepvlo tussen hydroïdpoliepen in de haven van Walsoorden 
(Nederlandse Westerschelde) suggereert dat de voorkeur van deze soort uitgaat naar snelstromend 
water, zoals die in de vaargeul. Het echter is niet uitgesloten dat andere ongunstige omstandigheden in 
de haven aan de basis van zijn afwezigheid liggen [1]. 
 
Effecten of potentiële effecten en maatregelen 
Het is niet gekend welke effecten deze soort op zijn omgeving heeft. 
 
- 2 -  
Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria 
Specifieke kenmerken 
De estuariene poliepvlo is met het blote oog moeilijk van andere vlokreeftsoorten te onderscheiden. 
Microscopisch gezien onderscheidt de estuariene poliepvlo zich door de afwezigheid van een tand op 
de rug ter hoogte van de pootjes [1]. 
In tegenstelling tot de inheemse vlokreeftjes is deze soort nauw verbonden met hydroïdpoliepen zoals 
gedraaide zeedraad Hartlaubella gelatinosa. Bij het verzamelen van deze zeedraadkolonies vertoont 
deze vlokreeft een typische vluchtreactie door naar het midden van de kolonie te kruipen. Door zijn 
donkerbruine kleur en lichtbruine strepen en vlekken is deze exoot moeilijk te onderscheiden tussen de 
hydroïdpoliepkolonies [1]. 
 
Weetjes 
Zoek de fout... 
De determinatie van vlokreeftjes is op zich geen gemakkelijke taak. Gezien de estuariene poliepvlo 
van nature niet in onze streken voorkwam, werd de soort niet vermeld in de Europese 
determinatiegidsen. Bijgevolg werden de exemplaren uit de Schelde aanvankelijk verkeerd 
gedetermineerd als Pleusymtes glaber [2] en Parapleustes assimilis [3]. Door het zorgvuldig bewaren 
van de stalen, kon men op een later tijdstip nog correcties uitvoeren. De heridentificaties werden 
gedaan omdat de ecologische voorkeuren (zoutgehalte en temperatuur) van de veronderstelde 
soorten niet overeenkwamen met hun gekende verspreiding [1].  
 
Hoe verwijzen naar deze fiche? 
VLIZ Alien Species Consortium (2011). Estuariene poliepvlo - Incisocalliope aestuarius. Niet-inheemse 
soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. VLIZ Information Sheets, 64. 
Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ): Oostende, Belgium. 4 pp. 
 
VLIZ Alien species consortium: http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170  
Lector:  Jan Soors 
Online beschikbaar op: http://www.vliz.be/wiki/Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria 
 
Geraadpleegde bronnen 
[1] Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2003). The North-American amphipods, Melita nitida Smith, 1873 and 
Incisocalliope aestuarius (Watling and Maurer, 1973) (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea), 
introduced to the western Scheldt estuary (The Netherlands). Aquat. Ecol. 37(1): 13-22. details 
 
[2] Ysebaert, T.J.; De Neve, L.; Meire, P. (2000). The subtidal macrobenthos in the mesohaline part of 
the Schelde Estuary (Belgium): influenced by man? J. Mar. Biol. Ass. U.K. 80(4): 587-597. details 
 
[3] Brummelhuis, E.B.M.; Craeymeersch, J.A.; Dimmers, W.; Markusse, R. (1997). Het macrobenthos 
van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar 
1997: rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO/NIOO: Yerseke. 
41 pp. details 
 
[4]  Cattrijsse, A.; Mees, J.; Hamerlynck, O. (1993). The hyperbenthic Amphipoda and Isopoda of the 
Voordelta and the Westerschelde estuary. Cah. Biol. Mar. 34(2): 187-200. details 
 
[5]  Persoonlijke mededeling door Jan Soors 2011. 
 
- 3 -  
Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria 
[6]  DAISIE European Invasive Alien Species Gateway, 2008. Incisocalliope aestuarius. Available from: 
http://www.europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?speciesId=53352# [Accessed 24th October 
2011]  
 
 
 
- 4 -  


Estuariene poliepvlo - <i>Incisocalliope aestuarius</i>. Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive