Kerckhof, F.

Open Marine Archive

21
Cis 
De Strandjutter
Het succes van een opportunist
Hoe is deze schelp in de Noordzee terecht
gekomen? De opwarming van de aarde zit er
voor niets tussen, want in Noord-Amerika
zijn de klimatologische omstandigheden
gelijkaardig aan die in NW-Europa. Vermoed
wordt dat de eerste Amerikaanse zwaard-
schede op Europese bodem - in 1979 in de
Duitse Waddenzee - hier als larve in ballast-
water van een schip verzeild geraakte.
Daarna ging het bijzonder snel en wist de
nieuwkomer in geen tijd alle Noordzeekusten
te koloniseren. Nu is het zelfs een van de
meest voorkomende tweekleppigen in de
ondiepe kustzone. De soort vormt er
omvangrijke banken van dicht op elkaar
levende dieren. We kunnen gerust van een
echte invasie spreken. 
Vanwaar dit succes? De Amerikaanse
zwaardschede is een echte opportunist. 
Hij stelt niet al te veel eisen aan zijn omge-
ving en kan best tegen een stootje (vervui-
ling, beschadiging). Bovendien is het een
heel snelle groeier, tot meer dan 10 cm in
twee jaar. Over de gevolgen van deze 
introductie is nog weinig bekend, maar het
lijkt erop dat in een messenbank nog weinig
Op het strand kun je er niet naast kijken:
gigantische hoeveelheden langwerpige
schelpen, netjes naast elkaar in het gelid of
samengespoeld tot schelpenbanken van
soms wel een halve meter hoog tegenaan de
hoogwaterlijn. Kinderen trappelen er graag
doorheen want “wat kraakt dat lekker”.
Kustbewoners en toeristen noemen de lange
smalle schelpen heel toepasselijk “scheer-
messen”,  “messchelpen” (zwaardscheden,
mesheften) of kortweg “messen”. 
Deze opeenhopingen van veelal dode en lege
schelpen op het strand zijn stille getuigen
van de massale aanwezigheid van de soort in
de bodem van de aangrenzende zee. 
Het is moeilijk voor te stellen maar we
hebben hier met een nieuwkomer te maken.
Wat nu op onze stranden ligt zijn
Amerikaanse zwaardscheden, een soort die
pas in 1987 voor het eerst bij ons gevonden
werd en bij wetenschappers bekend staat
onder de naam Ensis directus. Zoals de
Nederlandse naam al laat uitschijnen, is dit
schelpdier afkomstig van de Amerikaanse
oostkust. 
anders kan leven. Ook lijkt deze exoot onze
beide inheemse messchelpen, die vroeger
langs de westkust veel te vinden waren, 
verder in zee te dringen. 
If you can’t beat them…
Zolang een messchelp veilig in de bodem
zit kan haar relatief weinig gebeuren. 
Bij verstoring kan ze zich snel en diep (tot
meer dan 50 cm!) ingraven in de zeebodem.
Maar stormen woelen ze massaal los waarna
ze bij miljoenen aanspoelen. Aangespoeld
vormen ze een rijk gedekte tafel voor meeu-
wen en andere kustvogels. Platvissen eten
de uit hun schelp losgekomen weke dieren,
maar veel stelt deze consumptie niet voor.
Vissers vangen dan soms nettenvol lege
messchelpen met daartussen de uit hun
schelp gespoelde rottende dieren. Niet echt
een pretje… 
Zo’n overvloed, dat kun je niet zomaar
ongemoeid laten. Mesheften zijn ook eetbaar
voor de mens. Alleen zijn ze in onze contrei-
en als culinaire specialiteit nog niet zo
bekend, in tegenstelling tot Zuid-Europa
waar messchelpen een echte lekkernij vor-
men. Bij ons is de visserij op messchelpen,
net zoals op andere tweekleppige weekdie-
ren, vooralsnog niet toegelaten. In Nederland
wordt wel op Amerikaanse zwaardscheden
gevist, voor export naar Zuid-Europa. 
Maar geleidelijk aan kun je ze ook bij ons in
de supermarkten en viswinkels aantreffen,
netjes samengebonden, aan 13 EUR per 
kilogram. Inderdaad best lekker, even
geblancheerd en dan lichtjes gebakken met
een gefruit sjalotje, of op de grill. Je mag ze
niet te lang koken want dan worden ze taai.
De Amerikanen, if you can’t beat them, 
eat them. 
FK
Hij kent het strand als geen ander.
Strandjutten is zijn passie en passie is er
om gedeeld te worden met anderen.
Klaar om je te laten inwijden in de 
mysteries van de meest gekke strand-
vondsten?
FK
RVO
FK
EEN AMERIKAANSE
INVASIE
IF YOU CAN’T BEAT
THEM, EAT THEM... 
FN


Cis de strandjutter: een Amerikaanse invasie

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive