Kerckhof, F.

Open Marine Archive

20 VLIZ • DE GROTE REDE • 2010 • 28
DE ZOETE GEUR 
VAN AMANDELEN... 
Cis 
De Strandjutter 
Het raadsel van een vermoed 
stuk “potvissenkots”
Een	spons,	een	zacht	koraal,	wat	kon	
het	zijn,	verdroogd,	verteerd,	verweerd….?	
Een	rondvraag	bij	collega’s	leverde	niets	
op.	Met	zijn	afgeronde	vormen	en	plooien	
misschien	iets	dat	in	een	darm	verbleven	
had?	Die	overweging,	samen	met	de	
aromatische	geur,	deed	ons	denken	aan	
ambergris.	Deze	zogenaamde	potvisamber	
is	niet	te	verwarren	met	echte	amber,	dat	
fossiel	boomhars	is.	Ambergris	is	een	
In de collectieruimte van het Museum voor 
Natuurwetenschappen hing een zware en 
zoete amandelgeur. De schuldige: een  
vormeloos voorwerp, binnengebracht door 
een visser die het had opgevist in de Ierse 
Zee. Hij had zoiets nog nooit eerder in zijn 
netten aangetroffen en wou weten wat het 
was. Dit, afgezien van de geur, ietwat saaie, 
natuurlijk aandoende voorwerp voelde 
droog, papierachtig aan en had een centrale 
holte. En de geur, eerst nog aangenaam, 
maakte je na enige tijd toch behoorlijk  
misselijk. De vondst kon niet snel genoeg 
terug in zijn hermetische doos verdwijnen… 
Navraag	bij	de	vinders	in	kwestie	leerde	
dat	ze	waren	aangetroffen	op	de	Hendrik	
Baelskaai	in	de	Oostendse	vissershaven,	na	
vermoedelijk	te	zijn	opgevist	door	vissers.	
Sommige	van	de	minstens	10	exemplaren,	
allemaal	met	ongeveer	dezelfde	vorm,	
formaat	en	geur,	bevatten	binnenin	nog	
een	soort	pastille.	Dat	het	hier	niet	om	iets	
natuurlijks	ging,	zoveel	was	nu	wel	zeker.		
En	daarmee	werd	ook	ambergris	-	vanwege	
de	hoge	prijs,	jammer	voor	de	vinders	-	van	
het	lijstje	geschrapt…	
Wat was het dan wel?
Googelend	op	amandelgeur	kwam	ik	
algauw	terecht	bij	chemische	stoffen	als	
aromatische	benzeenverbindingen,	maar	
ook	cyaankali	of	blauwzuurverbindingen...	
en	vervolgens	bij	springstoffen.	Niet	zo	
onschuldig	dus.	Ook	de	naam	Nobel	dook	op.	
De	man	experimenteerde	kennelijk	nogal	wat	
met	springstoffen	en	één	van	zijn	preparaten	
‘NOBEL	88’	bleek	een	karakteristieke	geur	
van	zoete	amandelen	te	bezitten.	
Intussen	bevestigde	een	apotheker	
met	een	sterke	interesse	in	aromatische	
stoffen	dat	de	geur	afkomstig	moest	zijn	
van	nitrotollueen.	Finaal	nam	de	zaak	
een	definitieve	wending	toen	een	militair,	
gespecialiseerd	in	springstoffen,	het	
herkende	als	een	vermoedelijke,	oude	
kneedbom	uit	WO	II…	
Blijft de vraag: hoe komt dit 
zootje in zee terecht?
Aangroei	van	wel	30	soorten	dieren	
(kokerwormen,	schelpdieren,	mosdiertjes,	
krabbetjes,	poliepen)	op	en	in	de	“bommen”,	
wees	op	een	herkomst	uit	het	oostelijke	
Kanaal	of	de	Ierse	Zee.	En	verdere	analyse	
in	het	gespecialiseerde	laboratorium	van	
de	Koninklijke	Militaire	School	bevestigde	
dat	het	grootse	deel	van	de	substantie	uit	
nitrocellulose	(schietkatoen)	bestond	en	ook	
TNT	bevatte.	Gelukkig	voor	de	nieuwsgierige	
onderzoekers	-	mezelf	incluis	-	was	dit	ont-
plofbare	goedje	minder	gevaarlijk	dan	het	
klinkt.	Enkel	bij	hoge	druk	of	temperatuur	of	
mét	een	ontsteker	erbij	(die	nu	ontbrak)	was	
er	reëel	gevaar.	
Destijds	dacht	men	er	vanaf	te	zijn	door	
die	rommel	in	zee	te	gooien.	Niet	dus.		
Kennelijk	duiken	ze	nog	her	en	der	op	in	net-
ten	van	vissers,	naast	afval	en	andere	rotzooi.	
FK
 Toen deze circa 20 cm hoge voorwerpen door buurtbewoners werden binnengebracht, 
werd aanvankelijk gedacht aan potvissenkots of ambergris. Niemand vermoedde toen de  
werkelijke aard van deze zeevondsten (FK)
vaste,	wasachtige	substantie	met	een	
ondefinieerbare	sombere	kleur.	Het	wordt	uit	
onverteerbare	voedselresten	geproduceerd	
in	het	spijsverteringstelsel	van	potvissen.		
De	kans	om	het	op	te	vissen	bij	ons	is	dan	
ook	klein.	Een	eerste	test	om	na	te	gaan	
of	het	om	ambergris	gaat,	is	er	met	een	
gloeiende	speld	in	prikken.	De	substantie	
bleek	inderdaad	ontvlambaar,	maar	niet	
meteen	hevig	te	branden	(gelukkig).	Een	
tweede	test	speurt	naar	resten	van	de	prooi	
van	de	potvis,	de	kaken	van	inktvissen.	De	
beelden	onder	de	scanner	bij	een	bevriende	
radioloog	leverden	niets	op,	de	twijfel	
bleef	bestaan	maar	het	voorwerp	verdween	
in	de	collecties	van	het	museum	toch	als	
ambergris.	
Toch geen ambergris?
Jaren	later	-	ik	herkende	het	voorwerp	op	
de	mij	toegestuurde	foto	meteen	-	brachten	
enkele	buurtbewoners	meerdere	vrijwel	
identieke	voorwerpen	binnen	bij	het	VLIZ:	
precies	dezelfde	vorm	met	centrale	holte,	
dezelfde	penetrante	amandelgeur.	Een	
nieuwe	zoektocht	kon	beginnen	en	hield	
velen	in	de	ban.	Meerdere	specialisten	lieten	
er	hun	licht	over	schijnen.	Allerlei	suggesties	
werden	geopperd:	ambergris,	een	hars,	
de	resten	van	Romeinse	zoutwinning,	een	
industriële	grondstof,….	Niets	bleek	echt	te	
kloppen.
VL 


Cis de strandjutter: De zoete geur van amandelen...

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive