In dit artikel wordt beschreven hoe de kennis uit het DVE-systeem te gebruiken is in de melkveevoeding om de stikstofbenutting door melkvee te verhogen

Meijer, R.G.M.

Subnel, A.P.J.

Vissel, H., de

de Vissel, H.

NARCIS 

Fasevoedering bij melkvee (3)

Wageningen Yield 

Fasevoedering bij melkvee (3)
A. P.J. Suhnel (PR), H. de Vissel- (IWO-DLO), R.G.M. Meijer- (PR)
In het periodiek van januari ‘94 stond hoe een koe nutriënten uit voer omzet in melk.
Ook is ingegaan op de mogelijkheden om de rantsoensamenstelling zo goed moge-
lijk op de behoefte van de koe af te stemmen op ieder moment van de lactatie (perio-
diek April ‘94). Daarbij is vooral stilgestaan bij de rol van de soort en hoeveelheid
energie (VEM). In dit artikel wordt beschreven hoe de kennis uit het DVE-systeem te
gebruiken is in de melkveevoeding om de stikstofbenutting door melkvee te verho-
gen.
Met fasevoedering willen we de soort en hoeveel-
heid energie en eiwit optimaliseren om een hoge
melkproduktie met een gewenste vet/eiwitver-
houding te realiseren met een zo laag mogelijke
belasting van het milieu.
De eerste fase is de periode waarin het dier in ne-
gatieve energiebalans verkeert (de nieuwmelkte
periode). Deze periode loopt gemiddeld vanaf af-
kalven tot ca. week 13 van de lactatie. Fase 2 is
het middengedeelte van de lactatie (week 13 t/m
29). Fase 3 omvat het einde van de lactatie vanaf
week 30. Fase 4 is de droogstandsperiode.
De DVE-waarde van een rantsoen
De DVE-waarde geeft aan hoeveel eiwit in de
darm beschikbaar is voor vertering. Het darmver-
teerbare eiwit is voor een deel afkomstig uit be-
stendig voereiwit en voor een deel uit eiwit dat in
de pens wordt gemaakt, het microbiële eiwit.
Voor een hoge microbiële eiwitproduktie is het
noodzakelijk dat veel voer in de pens wordt afge-
broken. Dit betekent dat een optimale combinatie
tussen een hoge ds-opname uit ruwvoer (met
maximale afbraak van celwanden) en een hoog
niveau van afbraak van snel afbreekbare koolhy-
draten uit krachtvoer nagestreefd dient te worden
zonder dat er pensverzuring optreedt. De snel-
heid waarmee de energie en stikstof uit afbraak
van voer vrijkomen moeten daarbij in balans zijn.
Verlagen OEB-waarde in grasrantsoenen
De OEB-waarde  van een rantsoen is een maat
voor het teveel (positieve OEB)  of tekort (negatie-
ve OEB)  aan onbestendig eiwit. Bij een tekort
wordt er onvoldoende microbieel eiwit in de pens
gevormd ten opzichte van de mogelijke eiwitvor-
ming op basis van de hoeveelheid energie in het
rantsoen. In rantsoenen met veel grasprodukten
is de OEB-waarde  van het rantsoen vaak hoog.
In verhouding tot de beschikbare energie is er
dan te veel stikstof in de pens. Deze overmaat
aan stikstof wordt afgevoerd als ureum in de uri-
ne en blijft dus onbenut.
Het opnemen van extra energie in deze rantsoe-
nen in de vorm van produkten met een negatieve
OEB  (bijv. snijmais, bietenpulp, aardappelpersve-
zels) kan de stikstofbenutting in melkveerantsoe-
nen verbeteren. In tabel 1 wordt een voorbeeld
gegeven van bijvoeding met snijmais aan dieren
op een grasrantsoen.
De kVEM-opname  was voor beide groepen gelijk.
Bijvoeding van snijmais gaf een sterke daling van
de DVE- en OEB-opname.  De melkeiwitproduktie
was daarentegen hoger op het rantsoen met snij-
mais; zelfs hoger dan op basis van de DVE-opna-
me verwacht mocht worden. Ook de melkpro-
duktie was hoger bij het rantsoen met snijmais.
Voeren van meer in de pens beschikbare energie
zorgt voor een hogere microbiële eiwitproduktie
Tabel 1 Effect van extra zetmeel naast vers gras in
begin lactatie (IWO)
Lactatiestadium Begin
Rantsoen Gras Gras/snijmais
Gras (kg ds) 14,8 736
Snijmais (kg ds) 877
Krachtvoer (kg ds) 35 374
Ds-opname (kg) í8,3 19,7
kVEM/dag 18,3 18,3
DVE/dag 1815 1365
OEB/dag 775 266
Melk (kg/dag) 27,0 29,7
Vet (%) 4,53 4,68
Eiwit (%) 3,14 3,ll
Vet (gram/dag) 1223 1390
Eiwit (gram/dag) 848 923
Lactose (gram/dag) 1237 1366
Praktijkonderzoek 94-3 1
in de pens. Wanneer deze energie uit een zet-
meelrijk produkt als snijmais bestaat, wordt er te-
vens meer glucose gevormd. Hierdoor kan de
melkproduktie toenemen wanneer deze glucose
wordt gebruikt voor lactoseproduktie. Tevens
worden er dan minder aminozuren (eiwit is opge-
bouwd uit aminozuren) gebruikt voor glucosevor-
ming waardoor de melkeiwitproduktie gestimu-
leerd wordt.
DVE-voedering per fase
In tabel 2 staat een voorbeeld van enkele rant-
soenen op verschillende momenten tijdens de
lactatie, waarbij zo goed mogelijk op de VEM- en
DVE-norm wordt gevoerd. Dit is praktisch gezien
het best uitvoerbaar wanneer twee krachtvoer-
soorten gevoerd kunnen worden gevoerd (eiwit-
rijk en eiwitarm). Er is uitgegaan van een koe met
een jaarproduktie van 8000 kg melk met 4,40%
vet en 3,40%  eiwit. De rantsoenen bestaan uit
100% graskuil als ruwvoer (900 VEM, 70 DVE, 50
OEB)  of 50% graskuil en 50% snijmais (900 VEM,
46 DVE en -20 OEB). Het eiwitarme krachtvoer A
bevat 940 VEM, 100 DVE en - 10 OEB.  Kracht-
voer B bevat 940 VEM, 200 DVE en 115 OEB. Uit
de tabel blijkt dat op een rantsoen met uitsluitend
graskuil  geen eiwitrijk krachtvoer nodig is bij de
gekozen DVE-waarde van het ruwvoer. Is deze
lager, dan is er wel extra eiwitrijk krachtvoer no-
Tabel 2 Fasevoedering met DVE bij graskuil en gras-
kuil/snijmais-rantsoenen
Aandeel snijmais (%) 0 50
Week 8, 37 kg melk
Ruwvoer (kg ds)
Krachtvoer 100 DVE
Krachtvoer 200 DVE
OEB rantsoen
10,6 10,9
13,l 11,8
078
399 138
Week 78, 30 kg melk
Ruwvoer (kg ds)
Krachtvoer 100 DVE
Krachtvoer 200 DVE
OEB rantsoen
14,4 14,5
6,3 4,8
1,4
657 331
Week 3 7, 18 kg melk
Ruwvoer (kg ds)
Krachtvoer 100 DVE
Krachtvoer 200 DVE
OEB rantsoen
14,3 14,3
2,1 12
039
694 306
Totaal per jaar (kg):
Krachtvoer 100 DVE
Krachtvoer 200 DVE
Totaal krachtvoer
1709 1434
235
1709 1669
dig. In rantsoenen met snijmais is in iedere fase
eiwitrijk krachtvoer nodig.
Op basis van onder meer PR-onderzoek is vorig
Mais bijvoeren naast vers gras levert extra vet, eiwit en lactose.
2 Praktijkonderzoek 94-3
jaar de DVE-behoeftenormering aangepast. Uit
dit onderzoek bleek dat oudmelkte dieren de
DVE die beschikbaar is voor melkeiwitproduktie
efficiënter benutten dan nieuwmelkte dieren. Dit
komt door een aantal mogelijke oorzaken, die
zich gelijktijdig afspelen. Een nieuwmelkte koe
heeft een groot energietekort en kan voor haar
energievoorziening een deel van het opgenomen
DVE gebruiken. Dit vermindert dus de beschik-
baarheid van DVE voor melkeiwitproduktie. Deze
situatie doet zich met name voor wanneer er on-
voldoende glucose-vormers in het rantsoen voor-
komen.
Verder worden hoogproduktieve dieren op een
hoger voerniveau gevoerd dan laagproduktieve
dieren. Hierdoor treedt er bij hoogproduktievere
dieren een vet-teringsdepressie op waardoor de
hoeveelheid energie per opgenomen kg ds die
beschikbaar komt voor de pensmicroben af-
neemt. Daardoor kan de microbiële eiwitsynthese
per kg ds dalen naarmate het voerniveau toe-
neemt. Dit vermindert dus de beschikbare hoe-
veelheid DVE uit microbieel eiwit voor de koe.
Een lagere verteerbaarheid van het voer betekent
bovendien dat meer voer onverteerd het lichaam
verlaat. Dit leidt tot grotere verteringsverliezen
(enzymen en darmcellen) die opnieuw aange-
maakt dienen te worden, wat ook weer eiwit kost.
Verder is bekend dat een laagproduktieve koe in
haar eiwitbehoefte kan voorzien door microbieel
eiwit uit de pens. Het extra voeren van bestendig
eiwit via bijv. krachtvoer is dan niet nodig. Micro-
bieel eiwit uit de pens wisselt van dag tot dag
maar weinig van samenstelling en past qua ami-
nozurenpatroon erg goed bij de koe. Zij kan dit
eiwit dan ook erg goed benutten, daar het voor
de te realiseren produktie voldoende essentiele
bouwstenen bevat. Een hoogproduktieve koe
daarentegen kan niet alleen met microbieel eiwit
uit de pens worden gevoerd. In rantsoenen voor
hoogproduktief melkvee vinden we dan ook vrij-
wel altijd bestendig voereiwit terug. In dit voerei-
wit is variatie in geschiktheid voor de produktie
van melkeiwit aanwezig, m.a.w. er is tussen voe-
dermiddelen verschil in aminozuursamenstelling
van het bestendig eiwit.
Van iedere bouwsteen (aminozuur) van melkeiwit
dient voldoende aanwezig te zijn voor een opti-
male melkeiwitproduktie. Het aminozurenpatroon
van het eiwit op darmniveau is dan ook van groot
belang, vooral bij hoogproduktieve koeien. Het
ene voedermiddel bevat een grotere hoeveelheid
en heeft een grotere variatie aan noodzakelijke
aminozuren dan het andere. In feite bepalen dus
ook de (combinatie van) grondstoffen in het rant-
soen die het bestendige eiwit vormen mede hoe
efficiënt DVE wordt omgezet in melkeiwit. Wan-
neer een eis is dat het bestendig voereiwit qua
aminozurensamenstelling veel lijkt op het eiwit
dat de koe als melkeiwit produceert, dan zijn
maar weinig goedkope grondstoffen voorhanden
waarmee deze samenstelling te benaderen is.
Bovendien bevat een rantsoen meestal maar een
beperkt deel van dergelijke grondstoffen.
In tabel 3 wordt een voorbeeld gegeven van het
gehalte aan enige belangrijke aminozuren van
melkeiwit, microbieel eiwit en enkele krachtvoer-
grondstoffen. Uit deze tabel blijkt dat de amino-
zuursamenstelling van vismeel dichter bij die van
melkeiwit en microbieel eiwit ligt dan de amino-
zuursamenstelling van sojaschroot en kokos-
schroot voor de genoemde aminozuren.
Onderzoek richt zich momenteel op de bepaling
van de essentiele aminozuren in melkveerantsoe-
nen en in welke hoeveelheden deze zijn vereist
voor een optimale melkeiwitopbrengst.
Tenslotte
De melkeiwitproduktie van koeien is afhankelijk
van de hoeveelheid aminogene nutriënten afkom-
stig uit verteerbaar bestendig voereiwit en micro-
bieel eiwit. Verder is een voldoende glucose-aan-
bod uit de afbraak van rantsoencomponenten
(onbestendig en bestendig zetmeel) belangrijk.
Dit vermindert het gebruik van aminozuren voor
glucosevorming.
Voor een voldoende hoge microbiële eiwitsynthe-
se in de pens is het noodzakelijk dat een hoog
Tabel 3 Aminozurenpatroon volle melkpoeder, microbieel eiwit en enige produkten (% van het ruw-eiwit)
(Gegevens literatuur en veevoedertabel CVB)
Melk Vismeel Soja-
schroot
Kokos-
schroot
Mier.
eiwit
Lysine
Methionine
Phenylalaline
Tryptofaan
82
2,6
4,a
113
797
29
3,a
191
64
1,5
499
1,3
z3
1,4
4,4
077
8,o
295
593
097
Praktijkonderzoek 94-3 3
aan bod on bestendig eiwit gecombineerd wordt
met voldoende onbestendige koolhydraten. Dit
stelt de pensmicroben in staat veel organische
stof af te breken. Belangrijk hierbij is dat de snel-
heid waarmee zowel eiwit als koolhydraten in de
pens worden afgebroken in balans is.
Van het bestendige voereiwit is bekend dat het
aminozurenpatroon een belangrijke rol speelt bij
de efficiëntie waarmee DVE benut kan worden
voor melkeiwitsynthese.
Onderzoek moet aangeven hoe bestendig voerei-
wit opgebouwd moet zijn om met een optimale
efficiëntie omgezet te kunnen worden in melkei-
wit.
Omdat de kennis ontbreekt om de optimale ami-
nozuursamenstelling van het DVE te kunnen be-
palen, is normvoedering het beste uitgangspunt.
Dit kan het beste uitgevoerd worden met twee
krachtvoersoorten.
In een rantsoen met een hoge OEB  kan de stik-
stofbenutting worden verbeterd door een ener-
gierijk, eiwitarm voedermiddel in het rantsoen op
te nemen.
Dit kan de microbiële eiwitsynthese in de pens
verhogen, waarbij de melkeiwitproduktie kan stij-
gen.
Praktisch gezien betekent dit in de zomerperiode
dat hoogproduktieve dieren ‘s nachts  opgestald
of na het melken langer binnen gehouden dienen
te worden om ze de mogelijkheid te bieden tot
een voldoende opname van energierijk ruwvoer
en/of krachtvoer.
In de zomerperiode moeten hoogproduktieve koeien de gelegenheid hebben om energieruk ruwvoer enlof kracht-
voer, op te nemen, zodat de stikstofbenutting verbeterd kan worden.
4 Praktijkonderzoek 94-3


Fasevoedering bij melkvee (3)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available