Groenbemesters spelen een essentiële rol in de (biologische) rotatie, ook al heeft het gebruik ervan zowel voor- als nadelen. Bij een doordachte keus uit het aanbod aan groenbemesters wegen de voordelen op tegen de nadelen. Een groenbemester wordt steeds vaker gezien als de 'groene' motor voor gezonde gron

Korthals, G.W.

Sukkel, W.

Dutch

Groenbemesters spelen een essentiële rol in de (biologische) rotatie, ook al heeft het gebruik ervan zowel voor- als nadelen. Bij een doordachte keus uit het aanbod aan groenbemesters wegen de voordelen op tegen de nadelen. Een groenbemester wordt steeds vaker gezien als de ´groene´ motor voor gezonde gron

Korthals, G.

Organic Eprints

Groenbemesters en aaltjesmanagement; De belangrijke rol van deze groene motor in de grond

Wageningen Yield 

5-2008 | EKOLAND 22
Groenbemesters spelen een essentiële rol in de (biologische) rotatie, 
ook al heeft het gebruik ervan zowel voor- als nadelen. Bij een 
doordachte keus uit het aanbod aan groenbemesters wegen de 
voordelen echter op tegen de nadelen. Een groenbemester wordt 
steeds vaker gezien als de ‘groene’ motor voor gezonde grond.
Een groenbemester vermindert verstuiving, verslemping en erosie van grond. Door de beworteling en de verhoging 
van het percentage organische stof verbetert ook de structuur 
van de bodem. De bemester neemt daarnaast stikstof uit de 
bodem op. Als een groenbemester in het najaar wordt geteeld, 
wordt daardoor het stikstofverlies in de winter beperkt. 
Andere voordelen zijn dat vlinderbloemige groenbemesters 
(klaversoorten, wikke) stikstof uit de lucht vastleggen en 
sommige groenbemesters bepaalde aaltjes bestrijden (afri­
kaantjes tegen wortellesieaaltjes) of enkele bodemgebonden 
schimmelziekten tegengaan. Door dit alles dragen groen­
bemesters bij aan een  gezondere bodem.
Helaas ook nadelen 
Aan groenbemesters kleven ook nadelen. De teelt ervan kost 
bijvoorbeeld geld en wortelonkruiden kunnen niet worden 
bestreden. Ook kan in een volgteelt opslag ontstaan vanuit 
het groenbemesterszaad of uit gewasresten die onvoldoende 
zijn ondergewerkt. Een groenbemester kan daarnaast in de 
winter als beschutting dienen voor slakken en kan een waard­
plant zijn voor schimmelziekten en aaltjes. Binnen dit arti­
kel  zoomen we in op groenbemesters en aaltjes. In gebieden 
waar belangrijke plantparasitaire aaltjes voorkomen, kan de 
keuze van het type groenbemesters grote consequenties heb­
ben voor de volgteelt, waardoor het verstandiger kan zijn een 
andere type groenbemester te kiezen, of in sommige gevallen 
zelfs geen groenbemester te telen en de grond zwart te hou­
Groenbemesters en aaltjesmanagement 
De belangrijke rol van deze groene motor in de grond
BODEm | Gerard Korthals en Wijnand suKKel, PPo-aGV lelystad
den. In dit artikel worden eerst de algemene aspecten van een 
aaltjesbeheersingsstrategie besproken. 
Aaltjesbeheersingsstrategie
Belangrijke preventieve maatregelen binnen deze strategie 
zijn gezond zaai­ en plantmateriaal en bedrijfshygiëne. Daar­
naast is een goed beeld nodig van wat er in voorgaande jaren 
aan gewassen heeft gestaan. Er is een groot verschil in de mate 
waarin een gewas een aaltje vermeerdert of er schade van on­
dervindt. Goed kijken naar het gewas, juist in achterblijvende 
plekken en naar de wortels, geeft een goed beeld van de situ­
atie. Vaak wordt gedacht dat er sprake is van structuurplek­
ken. Toch blijkt heel vaak dat aaltjessymptomen niet worden 
herkend. Een bemonstering op het goede moment kan meer 
helderheid geven.
Als je met de huidige situatie bekend bent, is er aan de hand 
van het teeltplan vrij goed in te schatten wat je over een jaar 
aan aaltjes kunt verwachten. Binnen de vruchtwisseling speelt 
de gewasvolgorde een belangrijke rol.  Door net in een an­
dere volgorde te gaan telen, kan schade worden voorkomen. 
Ook de mate waarin je met een gevoelig gewas terug komt 
en de keuze van de groenbemester zijn zeer bepalend. Lukt 
dit allemaal niet dan kunnen aanvullende maatregelen nodig 
zijn. Onder aanvullende maatregelen vallen bijvoorbeeld het 
gebruik van groenbemesters, (biologische) grondontsmet­
ting, aanvoeren van organisch stof via bijvoorbeeld mest en 
compost, en de inzet van biologische bestrijding. 
Zie schema Aaltjes beheersingsstrategie.
Belangrijkste groenbemesters
De belangrijkste groenbemesters en aaltjes worden kort 
toegelicht. Zie hiervoor ook het Aaltjesschema 2008. 
Bladrammenas 
Bladrammenas is op alle soorten grond te telen. Deze groen­
bemester kan tot eind augustus worden gezaaid. Bladramme­
nas is vrij gevoelig voor vorst en niet vatbaar voor knolvoet. 
Bij een teelt in de zomer zijn bietencystenaaltjes goed met bla­
drammenas te bestrijden. Binnen de groep van wortelknob­
belaaltjes geldt dat bladrammenas M. naasi niet vermeerdert, 
dit gewas geen of slechte waardplant is voor het M. chitwoodi 
en M. fallax en dat het M. hapla matig kan vermeerderen. Hierbij 
is de raskeuze belangrijk, gezien de rasverschillen in waard­
EKOLAND | 5-2008 23
plantstatus voor M. chitwoodi en M. fallax. Voor wortellesiaaltjes 
(o.a Pratylenchus penetrans) en trichodoriden is bladrammenas 
vaak een matige tot soms goede waardplant, waardoor kans 
op schade in het volggewas kan ontstaan. Opletten, dus. 
Gele mosterd 
Gele mosterd is teelbaar op alle soorten grond en kan tot half 
september worden gezaaid. De keus valt daarom vaak op gele 
mosterd na gewassen die eind augustus of begin september 
worden geoogst. Het gewas is heel gevoelig voor vorst en 
sterft in de winter meestal volledig af. Gele mosterd is vatbaar 
voor knolvoet. Ook bij gele mosterd bestaan rasverschillen 
in de mate van resistentie tegen het bietencystenaaltje. De 
bestrijding van dit aaltje is gering als na 1 augustus wordt ge­
zaaid. Voor veel andere aaltjesgroepen geldt dat gele mosterd 
een matige tot zeer goede waardplant kan zijn. 
Engels en Italiaans raaigras
Raaigrassen zijn tot eind augustus zaaibaar op alle soorten 
grond. Grassen zijn weinig gevoelig voor vorst en kunnen 
een zachte winter overleven. Slakken kunnen zich sterk ver­
meerderen in raaigras. Voor aaltjes geldt met name dat som­
mige wortelknobbelaaltjes, Pratylenchus penetrans en trichodo­
riden goed tot soms zeer goed op deze grassoorten kunnen 
vermeerderen, waardoor kans op schade in het volggewas 
kan ontstaan. 
Klavers (vlinderbloemigen)
Er komt steeds meer aandacht voor de teelt van vlinderbloe­
mige groenbemesters die extra stikstof kunnen vastleggen. In 
het aaltjesschema staat de informatie voor witte klaver, omdat 
dit het meest gebruikt wordt. Het merendeel van de onder­
zochte vlinderbloemigen laat hoge dichtheden plantenpara­
sitaire aaltjes na. In gebieden waar belangrijke plantparasi­
taire aaltjes voorkomen, kan de teelt van vlinderbloemigen 
grote consequenties hebben voor de volgteelt, waardoor het 
verstandiger kan zijn een andere groenbemester te kiezen.
Winterrogge
Winterrogge is tot eind oktober te zaaien en geeft bij zaai in 
september of oktober een hogere drogestofproductie dan an­
dere groenbemesters. Rogge komt vooral voor op zandgrond, 
maar telen op klei­ of zavelgrond kan ook. Voor veel aaltjes­
soorten geldt dat rogge ze goed kan vermeerderen, en dat in dat 
geval een andere groenbemesterkeuze beter uit kan pakken. 
Groenbemesters verminderen verstuiving, 
verslemping en erosie van de grond.
Afrikaantjes 
Afrikaantjes bestrijden wortellesieaaltjes (P. penetrans). De afri­
kaantjes van de soort Tagetes patula doen dit het meest effectief, 
waardoor het bestrijdingseffect vele jaren merkbaar is. Wor­
telknobbelaaltjes vermeerderen zich niet op afrikaantjes, maar 
trichodoriden kunnen zich er wel sterk op vermeerderen. 
Onderzoek en demonstratie  
groenbemesters
Het onderzoek met groenbemesters neemt de laatste jaren 
toe. Dat heeft alles te maken met het feit dat de toelating van 
chemische middelen voor de bestrijding van schadelijke 
 bodemorganismen steeds meer wordt ingeperkt én doordat 
de biologische landbouw toeneemt. Zo zijn veredelingsbedrij­
ven bezig met het kweken van rassen die geen of een slechte 
waardplant vormen voor schadelijke aaltjes. PPO­AGV be­
paalde in de afgelopen jaren binnen het project ‘Duurzaam bo­
dembeheer’ bij verschillende rassen groenbemesters de mate 
van resistentie tegen wortelknobbelaaltjes en deed onderzoek 
naar de drogestofproductie. Daarnaast is beschikbare kennis 
over groenbemesters verzameld en vastgelegd in de brochure 
‘Groenbemesters: van teelttechniek tot ziekten en plagen’. Op 
dit moment werkt PPO­AGV onder andere aan de ontwikke­
ling van biofumigatie. Daarbij worden bepaalde groenbemesters 
met giftige inhoudsstoffen door de  bodem gewerkt om scha­
delijke aaltjes en schimmels te doden. Kortom de kennis en 
aandacht voor groenbemesters wordt steeds groter. Dat is ook 
de reden waarom het werken met groenbemesters en aaltjes­
management op 3 juli a.s. op Bodem 2008 volop zal worden 
gedemonstreerd. Wij hopen u daar te ontmoeten! 
Overzicht 
groenbemesters 
Vredepeel
AALtjEsschEmA 2008
AALtjEs BEhEErsiNgsstrAtEgiE (ABs)
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Wageningen UR
PP
O
, W
ag
en
in
ge
n 
U
R


Groenbemesters en aaltjesmanagement; De belangrijke rol van deze groene motor in de grond

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Organic Eprints

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS