Ter voorbereiding van het debat in de Tweede Kamer met staatssecretaris Dijksma over een initiatiefnota van de SP heeft het ministerie van EZ aan Alterra gevraagd om te bepalen hoeveel veehouderijbedrijven er liggen op een afstand van 250 m of minder van burgerwoningen. Daarbij blijven de agrarische bedrijfswoningen buiten beschouwing. In paragraaf 2 staat de aanpak vermeld, paragraaf 3 bevat de resultaten en de conclusie

Jeurissen, L.J.J.

Os, J., van

Smidt, R.A.

Wageningen Yield 

Pag. 1 
Afstand veehouderij tot woningen, Alterra, onderdeel van Wageningen UR, september 2014 
Afstand veehouderij tot woningen, Alterra, september 2014 
 
Alterra, Jaap van Os, Rob Smidt en Leonne Jeurissen, september 2014 
 
1. Vraagstelling van EZ 
 
Ter voorbereiding van het debat in de Tweede Kamer met staatssecretaris Dijksma over een initiatiefnota 
van de SP heeft het ministerie van EZ aan Alterra gevraagd om te bepalen hoeveel veehouderijbedrijven 
er liggen op een afstand van 250 m of minder van burgerwoningen. Daarbij blijven de agrarische 
bedrijfswoningen buiten beschouwing.  
 
In paragraaf 2 staat de aanpak vermeld, paragraaf 3 bevat de resultaten en de conclusie. 
  
2. Aanpak 
 
Na overleg met het ministerie van EZ en met diverse Alterra collega’s zijn we tot de onderstaande 
aanpak gekomen. Dit is te betitelen als een eerste analyse, erop gericht om op basis van verschillende 
tussenresultaten uit andere projecten in een kort tijdsbestek resultaten op hoofdlijnen aan te leveren.  
 
Daarvoor hebben we bestanden en tussenresultaten uit onderstaande twee projecten gebruikt:  
 
- Het onderzoek naar leegstand van agrarische bedrijven uit 2014:  
T.J.A. Gies, W. Nieuwenhuizen en R.A. Smidt, maart 2014.  
Vrijkomende agrarische bebouwing in het landelijk gebied 
Alterra, Wageningen UR, in opdracht van het InnovatieNetwerk, projectleider Ir. N.J. (Nico) Beun 
http://www.innovatienetwerk.org/nl/bibliotheek/rapporten/583/Vrijkomendeagrarischebebouwin
ginhetlandelijkgebied  
 
- Het Q-koorts onderzoek van 2013: 
Commandeur, M.A.M. ; Jeurissen, L.J.J. ; Hoek, van der, W. ; Roest, H.I.J. ; Hermans, C.M.L., 
2013. 
Spatial relationships in the Q fever outbreaks 2007–2010 in the Netherlands 
International Journal of Environmental Health Research, 2013.  
 
Veehouderijbedrijven  
Bij de selectie van veehouderijbedrijven gaat het om actieve bedrijven, niet om leegstaande locaties. We 
hebben gebruik gemaakt van het GIAB bestand 2011 (Geografische Informatie Agrarische Bedrijven), 
waarin ook de I&R locaties (Identificatie en Registratie) aan de bedrijven gekoppeld zijn. Dit betekent dat 
we niet alleen kijken naar de locatie van de hoofdvestiging van een bedrijf zoals die beschikbaar is via de 
Landbouwtelling, maar ook naar de locaties van de nevenvestigingen. GIAB 2012 is in principe ook 
beschikbaar, maar voor GIAB2011 was al een (tijdrovende) bepaling van de gebouwen op agrarische 
erven beschikbaar. De gebouwen zijn afkomstig uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) van 
de Rijksoverheid.   
 
Van de bedrijven in GIAB nemen we bedrijven met slechts enkele dieren niet mee als veehouderijbedrijf. 
We maken gebruik van de standaard bedrijfstype indeling, die CBS en LEI hanteren (Land- en 
tuinbouwcijfers, 2012). Daarvan hebben we de volgende bedrijfstypen meegenomen:  
- Type 4: Graasdierbedrijven 
- Type 5: Hokdierbedrijven 
- Type 7: Veeteelt combinaties 
- Type 8: Gewas – veeteelt combinaties 
 
Pag. 2 
Afstand veehouderij tot woningen, Alterra, onderdeel van Wageningen UR, september 2014 
Dit betekent dat we akkerbouwbedrijven (type 1), tuinbouwbedrijven (type 2), blijvende teelt bedrijven 
(type 3) en de gewassencombinaties (type 6), niet meenemen in deze analyse. 
 
Ook blijven met deze aanpak de hobbymatige ‘veehouderijen’ buiten beeld; deze zijn zo klein dat ze niet 
landbouwtelling plichtig zijn. Het betreft vooral bewoners van het buitengebied die nog enkele schapen 
houden.  
 
Burgerwoningen 
In de vraagstelling van EZ gaat het in principe om alle burgerwoningen, binnen en buiten de bebouwde 
kom, die geen landbouwbedrijfswoning zijn. Bij de bepaling of een woning als landbouwbedrijfswoning 
gezien moet worden doen, hebben we wel rekening gehouden met alle typen landbouwbedrijven. We 
nemen hierbij in principe ook de tweede bedrijfswoningen mee (deze hebben in het adres vaak de 
toevoeging a, b, etc.): het gaat daarbij vooral om tweede woningen die op enig moment gerealiseerd zijn 
ten behoeve van het landbouwbedrijf. Deze bepaling is automatisch gebeurd en kan in sommige gevallen 
niet helemaal volgens bedoeling zijn verlopen.   
 
Om deze landbouwbedrijfswoningen te bepalen maken we gebruik van een bestand dat gemaakt is in het 
onderzoek naar vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen (Gies, et al, 2014). Om daarbij een goede 
bepaling te kunnen maken van het aantal m2 agrarische gebouwen, moesten gebouwen gemarkeerd 
worden, die bij het bedrijf horen, waaronder ook de woningen. Dit is gedaan door via een combinatie van 
GIAB (2011), BAG en kadastrale grenzen, de agrarische erven te bepalen, en daarmee ook de 
bijbehorende agrarische gebouwen. De bevolkingskernen (en de bedrijven, die daarin liggen), zijn in dit 
onderzoek buiten beschouwing gebleven.  
 
In de BAG is aan verschillende gebouwen een functie gekoppeld. Behalve de woonfunctie komt bij 
sommige gebouwen in het buitengebied ook de logies functie voor: vakantiehuisjes en –parken. Deze 
hebben we nog niet meegenomen. Als we alle gebouwen in het buitengebied meenemen leidt dat tot 9 % 
meer bedrijven met een gebouw binnen 250 m ten opzichte van alleen de woonfunctie. 
 
Voor de afstand tot bevolkingskernen hebben we gebruik gemaakt van een analyse in het kader van het 
Q-koorts onderzoek (Commandeur, et al., 2013). Daarbij is de afstand bepaald tussen 
veehouderijbedrijven en de dichtstbijzijnde bevolkingskern. Deze bevolkingskernen zijn afkomstig van 
het CBS. Het betreft niet alleen de bebouwde kommen, maar ook kleinere groepen van woningen, die 
tezamen een kern vormen. Hiervoor zijn gegevens van wegen, inwoners, woningen en adressen gebruikt 
van 2008. De ondergrens is dat het moet gaan om minstens 25 woningen of minstens 50 inwoners. 
Verder is gedefinieerd dat een bevolkingskern een morfologisch aaneengesloten gebied betreft, met een 
bepaald stratenpatroon, waardoor lintbebouwing langs wegen en waterlopen, ed. niet automatisch een 
bevolkingskern wordt. Deze definitie sluit aan bij het begrip ‘locality’ dat de Verenigde Naties gebruiken 
in hun aanbevelingen voor het houden van een volkstelling (CBS | Bevolkingskernen in Nederland, 2011, 
gepubliceerd op cbs.nl op 19 maart 2014, http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/13361B85-7FD0-4614-87F4-
6625315E50FC/0/2014BevolkingskerneninNederland2011pub.pdf ). Dit is de beschrijving van de 2011 
versie; in dit onderzoek is echter nog de 2008 versie gebruikt, de verschillen met die van 2011 blijken 
minimaal te zijn. 
 
Afstand  
De afstand tussen bedrijf en woning kun je in principe op twee manieren bepalen:  
- Via de (middel)puntlocaties van bedrijf en woning;  
- Via de dichtstbij elkaar gelegen hoekpunten / gevels van woning en bedrijfsgebouwen.  
Het laatste is de beste benadering, omdat vooral bij grote bedrijven een behoorlijk verschil kan ontstaan 
tussen middelpunt en rand. Bij woningen kunnen we veronderstellen dat dit meestal niet meer is dan ca. 
5 m, terwijl dit effect bij grote stallen wel 50 m kan bedragen. Een bouwblok van 1 hectare heeft, als het 
vierkant is, immers een omvang van 100 * 100 m.  
 
Pag. 3 
Afstand veehouderij tot woningen, Alterra, onderdeel van Wageningen UR, september 2014 
Bij de bepaling van het aantal bedrijven dat een losse burgerwoning op minder dan 250 m van het 
bedrijf heeft staan, hebben we gebruik kunnen maken de tweede benadering.   
Bij de bepaling van het aantal bedrijven dat op minder dan 250 m van een bevolkingskern ligt, is de 
middelpunt locatie van het bedrijf gebruikt, en de rand van de bevolkingskern.  
 
Gebieden 
Bovenstaande benaderingen betreffen de burgerwoningen en bedrijven in het buitengebied. Daarnaast 
zijn er ook landbouwbedrijven die binnen de bebouwde kom liggen; landelijk gezien is dit in 2011 
ongeveer 6 % van de bedrijfslocaties. We mogen veronderstellen dat deze bedrijfslocaties nagenoeg alle 
op minder dan 250 m van woningen zullen liggen, en reeds door de huidige afstandsnormen zich niet 
meer kunnen ontwikkelen. Deze zijn verder niet meer meegenomen in beide analyse stappen. 
  
In de analyse van veehouderijbedrijven en losse burgerwoningen hebben we alleen de burgerwoningen 
buitengebied meegenomen; niet de woningen die in de bevolkingskernen liggen.  
 
Bij de analyse van de afstand tussen veehouderijbedrijven en bevolkingskernen hebben we alleen naar 
de afstand gekeken tussen veehouderijbedrijven en de rand van de dichtstbijzijnde bevolkingskern.  
 
Dit zijn twee verschillende benaderingen. We hebben nog niet bepaald wat de overlap is tussen beide 
groepen bedrijven. Een snelle visuele beoordeling van de kaartbeelden laat echter zien dat veel van de 
bedrijven die op minder dan 250 m van bebouwde kom liggen, zich ook op minder dan 250 m van losse 
burgerwoningen bevinden.  
 
3.   Resultaten  
 
Veehouderijbedrijven en losse burgerwoningen   
 
In totaal zijn er ca. 1.76 mln gebouwen in het buitengebied; hiervan staan er 850 duizend binnen 250 m 
van een veehouderijgebouw. Als wij hier de gebouwen van alle landbouwbedrijven (inclusief de 
woningen) vanaf halen blijven er 591 duizend gebouwen over. Hiervan hebben er 214 duizend een 
woonfunctie. Deze woonhuizen bevinden zich op 250 m of minder afstand van 187 duizend 
veehouderijgebouwen, die behoren bij 40.842 bedrijfslocaties, van 39.137 bedrijven. Per bedrijfslocatie 
met woningen op een afstand van minder dan 250 m, gaat het dus gemiddeld om ruim 4 woningen per 
bedrijf.  
 
In tabel 1 staan de resultaten verder onderverdeeld naar bedrijfsgrootte. Het blijkt dat het merendeel 
van de veehouderijbedrijven, te weten 82 %, te maken heeft met een woning binnen 250 m van de 
bedrijfsgebouwen. Het blijkt verder dat de bedrijven die meer dan 250 m van de dichtstbijzijnde woning 
liggen, met 299 duizend euro SO gemiddeld een stuk groter zijn dan veehouderijbedrijven die op minder 
dan 250 m van de dichtstbijzijnde woning liggen: 209 duizend euro SO.  
 
De kleinere veehouderijbedrijven (tot 120.000 SO) liggen vaker binnen 250 m van een losse 
burgerwoning: 91 procent, dan de grotere bedrijven: 71 tot 76 procent.  
 
Tabel 1. Aantal bedrijven (en locaties) die op één of meer locaties te maken hebben met burgerwoningen 
binnen een afstand van 250 m. 
Bedrijfsgrootte klasse Woningen <250 m  Woningen > 250 m 
 Bedrijven Percentage Bedrijven percentage 
0 – 120.000 euro SO 20.300 91% 1.927 9% 
120.000 – 240.000 euro SO 7.089 71% 2.850 29% 
> 240.000 euro SO 11.748 76% 3.721 24% 
Totaal 39.137 82% 8.498 18% 
Locaties 40.842 83% 8.628 17% 
Pag. 4 
Afstand veehouderij tot woningen, Alterra, onderdeel van Wageningen UR, september 2014 
Intensieve veehouderijbedrijven en bevolkingskernen 
 
In figuur 1 is het aantal intensieve veehouderijbedrijven vermeld waarvan het middelpunt op minder dan 
250 m ligt van de rand van een bevolkingskern. In tegenstelling tot de voorgaande afstandsbepaling 
naar losse burgerwoningen zijn hier alleen de bedrijven met hokdieren geteld (varkens, kippen, geiten en 
vleeskalveren). Het blijkt echter dat de ligging van bedrijven met hokdieren ten opzichte van 
bevolkingskernen niet wezenlijk afwijkt van die van melkveebedrijven of die van een gelijkmatige 
verdeling van alle bedrijven over alle landbouwgrond (Commandeur et al, 2013). Het blijkt dat ca. 600 
intensieve veehouderijbedrijven in 2011 op een afstand van minder dan 250 m van een bevolkingskern 
liggen. 
  
 
Figuur 1 Aantal intensieve veehouderijbedrijven en aantal dieren per afstandsklasse tot 
de dichtstbijzijnde bevolkingskern (GIAB 2011) 
Als we dit aantal bedrijven weergeven als percentage dan blijkt dat voor gemiddeld 7,7 % van de 
intensieve veehouderij bedrijven de grens van de dichtstbijzijnde bevolkingskern op minder dan 250 m 
afstand ligt. Voor bedrijven met vleeskalveren is dit percentage 5,7 %, voor varkens 6,9 %, voor 
pluimvee 7,8 % en voor geitenbedrijven 6,5 %. Wat betreft de afstand tot de dichtstbijzijnde 
bevolkingskern, zijn er geen grote verschillen tussen de veehouderij sectoren.  
 
  
Pag. 5 
Afstand veehouderij tot woningen, Alterra, onderdeel van Wageningen UR, september 2014 
 
 
Conclusie 
Uit beide bovenstaande benaderingen komt duidelijk naar voren dat het bij de relatie tussen veehouderij 
locaties en woningen cruciaal is of je daarbij naar alleen bevolkingskernen kijkt, of alle burgerwoningen. 
Het blijkt dat ruim 7 % van de intensieve veehouderij bedrijven minder dan 250 m verwijderd is van de 
dichtstbijzijnde bevolkingskern.  
 
Als we echter kijken naar de afstand van veehouderijgebouwen tot losliggende burgerwoningen (niet 
zijnde agrarische bedrijfswoningen), blijkt dat voor de verschillende bedrijfsgrootte klassen 71 – 91 % 
van de bedrijven een woning in de buurt heeft liggen op een afstand van minder dan 250 m. Voor 
bedrijven met een standaard bedrijfsopbrengst van 120 tot 240 duizend euro of meer betreft het 71 % 
van de bedrijven, voor bedrijven groter dan 240 duizend euro standaard opbrengst is het 76 % van de 
bedrijven.  
 
Als veehouderij bedrijven een losliggende burgerwoning in de buurt hebben op een afstand van minder 
dan 250 m, gaat het gemiddeld om ruim 4 woningen per bedrijfslocatie.  


Afstand veehouderij tot woningen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available