The article discusses changes in contemporary Polish language, language borrowings, and
the influence of English on Internet communication of young mothers and teenagers

Dragomiletskii, Anton

Matusiak, Łukasz

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ

            Title: Język polski w Sieci - próba charakterystyki dyskursu na forach i blogach  Author: Łukasz Matusiak, Anton Dragomiletskii  Citation style: Matusiak Łukasz, Dragomiletskii Anton. (2020). Język polski w Sieci - próba charakterystyki dyskursu na forach i blogach. W: A. Wojtas-Rduch (red.), "Przestrzeń i odmienność - pasje i zaangażowanie młodych pedagogów specjalnych" (S. 81-87). Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego   Łukasz Matusiak, Anton Dragomiletskii0000-0001-8365-3514          0000-0003-2842-6663Język polski w Sieci – próba charakterystyki dyskursu na forach i blogachThe Polish language online – an attempt at characterising the discourse of forums and blogsAbstract: The article discusses changes in contemporary Polish language, language borrowings, and the influence of English on Internet communication of young mothers and teenagers.Key words: language borrowings, contemporary Polish language, Internet communication.Próba przedstawienia cech charakterystycznych czy osobliwości języka polskie-go w Internecie opiera się na wstępnym założeniu, że język używany w prze- kazach internetowych wykazuje własności, które pozwalają zaliczyć go do osobnej i autonomicznej odmiany języka polskiego. Kiedy jednak przejrzymy strony internetowe instytucji publicznych, poważnych organizacji pozarządo-wych, dużych firm czy wreszcie internetowe wydania gazet (jak np. portal Ga-zeta.pl), możemy łatwo dojść do wniosku, że ta początkowa teza jest błędna. Czasopisma zamieszczają na swoich stronach elektroniczne wersje papierowe-go wydania. Autorzy strony organów państwowych, stowarzyszeń non ‐profit czy nawet przedsiębiorstw posługują się językiem konwencjonalnym, schema-tycznym, tradycyjnym i sformalizowanym. Nie znajdziemy w wymienionych miejscach sieci skrótów, licznych zapożyczeń, kolokwializmów czy wulgary-zmów. Język obecny w takich witrynach jest dopracowany i spełnia wymogi języka oficjalnego. Dopiero analiza zawartości publicznych dyskusji użytkow-ników Internetu pozwala na wyodrębnienie i scharakteryzowanie słownictwa i sposobu komunikowania typowego dla sieci.Pod uwagę należy wziąć: strony WWW osób prywatnych, zapisy rozmów z komunikatorów internetowych (GG, ICQ, IRC, Messenger, WhatsApp itp.), czatów czy forów, grup dyskusyjnych na Facebooku, pamiętniki prowadzone 82  Łukasz Matusiak, Anton Dragomiletskiiw sieci (tzw. blogi) oraz prywatną korespondencję e ‐mailową. Te źródła badaw-cze zawierają bowiem żywe przykłady współczesnych form specyficznej odmia-ny polszczyzny pisanej.Język polski społeczności internetowej (użytkowników wspomnianych form dyskusyjnych) ma specyficzną formę. Jest to z jednej strony niewątpliwie język pisany, z drugiej jednak – wykazujący cechy komunikacji werbalnej. Wojciech Jurek w swoim artykule Jaki jest język polski w Internecie? nazywa język Interne-tu „współczesną polszczyzna zapisaną”, która – zdaniem autora – jest językiem mówionym wtórnie zapisanym1. W dużej mierze, zwłaszcza w sferze słownic-twa, opiera się on na języku potocznym. Czerpie szczególnie z młodzieżowej, a nawet – jak podkreśla Jurek – studenckiej jego odmiany.Przede wszystkim należy zauważyć, że słownictwo internetowe jest bogate w zapożyczenia i kalki językowe pochodzące najczęściej z języka angielskiego. Przekrój wiekowy użytkowników sieci powoduje, że od strony stylistycznej za-wiera on wiele typowych dla języka młodzieżowego ekspresywizmów. Według badań przeprowadzonych przez Katedrę Marketingu Akademii Ekonomicz-nej w Krakowie największą grupę użytkowników sieci – bo aż 32,2% – stano-wią osoby pomiędzy 21. a 25. rokiem życia2. Zarówno język, jak i słownictwo odzwierciedlają wartości wyznawane przez internautów. Stąd na czoło wysu-wa się słownictwo dotyczące spraw bieżących, zainteresowań oraz zagadnień komputerowo ‐internetowych. Sposób komunikowania się wyraża i promuje beztroskę, luz, poczucie humoru, ale również oryginalność i kompetencję. Ta pozorna tolerancja i spon-taniczność w sieci przejawiają się w nieprzestrzeganiu zasad poprawnej polsz-czyzny przy jednoczesnym napiętnowaniu osób, które nie wykazują się zna- jomością językowej netykiety (zbioru zasad obowiązujących w sieci). Laicy internetowego komunikowania się otrzymują od bywalców, sprawnie posługu-jących się słownictwem internetowym, miano lamerów.Języka forów internetowych nie można jednak sprowadzić tylko i wyłącznie do słownictwa młodzieżowego. Charakterystyczną dla tego pierwszego jest rów-nież duża liczba profesjonalizmów. Część wypowiedzi internautów jest związa-na z użytkowaniem komputera i samym Internetem. Należy przy tym zazna-czyć, że język Internetu nie przedstawia z powodu nagromadzenia słownictwa specjalistycznego ani zawężonego stylu naukowego, ani nie jest odmianą języka 1 W. Jurek: Jaki jest język polski w Internecie? „Polonistyka: czasopismo dla nauczycie-li” 2002, nr 9, s. 526.2 M. Rudy ‐Muża: Czatowanie jako nowa forma komunikacji. W: Młodzież w wirtualnej rzeczywistości i realnym świecie: materiały z polsko ‐niemieckiej konferencji naukowej zorga-nizowanej przez Wyższą Informatyczną Szkołę Zawodową w Gorzowie Wlkp., 15 październi-ka 2004 r. Red. M. Furmanek. Gorzów Wielkopolski 2004, s. 54.Język polski w Sieci…  83zawodowego. To raczej hybryda, gdzie obok języka technicznego występują ko-lokwializmy czy nawet wulgaryzmy. Jedną z najbardziej rzucających się w oczy cech słownictwa sieci jest duża licz-ba zapożyczeń, szczególnie tych pochodzących z języka angielskiego. Przyczy-ną tego zjawiska jest fakt, że komputery i Internet pojawiły się w Polsce za po-średnictwem środowiska anglojęzycznego. Część terminologii informatycznej nie znalazła do tej pory (i prawdopodobnie nie znajdzie) polskich odpowied-ników. O tym, że język angielski jest wygodniejszy i powszechniejszy, świadczą chociażby nieudane próby wprowadzania nieco na siłę polskich zamienników amerykańskich kalek językowych. Dobrym przykładem jest, będący w powszech-nym użyciu, wyraz klikać (z ang. click – mlaskać, pstrykać, trzaskać; pstryknię-cie). Niekiedy formy rodzime mogą być niefunkcjonalne, tak jak w przypad-ku nieudanych odpowiedników wyrazu klik – tupnięcie, mlask (był stosowany nawet neologizm dwumlask). Jednak poza słownictwem informatycznym znajdujemy w sieci wiele przy-kładów nadużywania języka angielskiego. Prawdopodobnie jest to efekt mają-cej szerszy zasięg mody na amerykanizację oraz młodzieżowy styl bycia. Trze-ba zauważyć, że oprócz zapożyczeń spełniających kryterium funkcjonalne (niemających w danej chwili polskiego odpowiednika) nagminnie pojawiają się popularne angielskie zwroty. Wyrażenia, że ktoś lub coś jest cool (z ang. chłod-ny, w języku potocznym: w porządku, odjazdowe) lub full (z ang. pełny) niko-go nie dziwią i są dla wszystkich zrozumiałe. Ponadto chętnie używa się słów: look (patrz), the best (najlepszy; szczególnie ostatnio popularne), sorry (przepra-szam), photo (w spolszczonej wersji fotka zamiast zdjęcie) czy sequel (dalszy ciąg).Zapożyczenia pojawiają się również w funkcji języka technicznego. Kon-wencja językowa słownictwa internetowego oparta jest w dużej mierze na pro-gramowej i założonej z góry znajomości informatycznych terminów. Trzeba zauważyć, że oprócz wspomnianego już klikania, nikt nie mówi o uaktualnia-niu programów czy ulepszaniu sprzętu. Zamiast tego można updatować lub upgradować (od angielskich słów: update – uaktualnić, upgrade – wznosić się, poprawiać, ulepszać). Ciekawym zjawiskiem są próby adaptowania angielskiej terminologii do polskiej odmiany. Język polski jest silnie fleksyjny, dlatego czę-sto spotykać można dodawanie polskich końcówek przy zachowaniu oryginal-nej pisowni tematu, np.: Photo Stylerze, Corelu, Internet Explorer’a, Netscape Comunikatorze czy Netscape’ie. Jednocześnie określa się w ten sposób – opie-rając się na brzmieniu – rodzaj gramatyczny i liczbę. W sieci pojawiają się również wyrazy angielskie zapisane w sposób fonetyczny np. fulskrin (od full screen – pełny ekran). Użytkownicy komputerów posługują się całym zestawem słów, które zostały zaczerpnięte wprost z języka angielskiego, takich jak: login, modem, link, e ‐mail, firewall, aplet, folder, serwer. Na forach internetowych poświęconych kompu-terom i oprogramowaniu ich uczestnicy posługują się prawie hermetycznym, 84  Łukasz Matusiak, Anton Dragomiletskiiniedostępnym dla niewtajemniczonych, kodem językowym, pełnym skrótów i zapożyczeń: ram, BIOS, memory test, czy restart. Ważną cechą języka sieci jest tendencja do uproszczeń i wszelkiego typu kon-densacji. Jest to właściwość nader szczególna dla sposobu przekazywania in-formacji przy pomocy z komunikatorów internetowych, czatów, grup dysku-syjnych oraz listów elektronicznych. Stylistykę rozmów w sieci charakteryzuje przede wszystkim dążność do skrótu. Najpopularniejszą formą kondensacji ko-munikatów jest posługiwanie się skróconymi wersjami wyrazów np.: cze – cześćtel – telefon3maj się – trzymaj sięfoto – zdjęcie.Przykładem połączenia popularności zapożyczeń z tendencją do upraszcza-nia są skróty pochodzenia angielskiego: cya – z ang. see ya – do zobaczeniathx – z ang. thanks – dziękujęw8 – z ang. wait – czekaj (gra słów: w[ł] oraz 8[eit] co daje [łeit])pls – z ang. please – proszę.Innym przejawem dążności do skracania wypowiedzi są akronimy, czyli wy-razy utworzone z pierwszych liter jakiegoś, najczęściej grzecznościowego czy rytualnego, wyrażenia. Stali bywalcy sieci skracają przywitania czy pożegnania do kilku liter, które lamerowi (internetowemu laikowi) nic nie mówią. Przykła-dami zwrotów rytualnych są pożegnania, które znajdują zastosowanie przede wszystkim w komunikacji bezpośredniej na czatach (nota bene samo wyraże-nie na czatach jest ciekawym przykładem spolszczenia zapożyczenia; w polskim frazeologizmie stoi się na czatach, stąd w wyrażeniu internetowym pojawia się w polskiej wersji przyimek na. Po angielsku czasownik to chat oznacza prowa-dzenie pogawędki, a więc jego znaczenie nie ma nic wspólnego ze spolszczeniem używanym przez internautów, np. BB – ang. bye bye (do widzenia) oraz CU – ang. see you (do zobaczenia). Inny popularny skrót – BTW – ang. by the way (przy okazji) – spotykamy wszędzie tam, gdzie zachodzi w sieci sytuacja dialo-gu. Akronimów BRB – ang. be right back (zaraz wracam) czy DND – ang. do not disturb (nie przeszkadzać) używają zajęci właśnie użytkownicy międzynarodo-wych komunikatorów. Prawie każda strona www posiada ikonę FAQ – ang. fre-quently asked questions, po której kliknięciu można poznać najczęściej zadawa-ne na tej stronie pytania. Bardzo uniwersalnym jest akronim PLZ – ang. please (proszę). Korzystają z niego nie tylko z użytkownicy czatów, forów, list dysku-syjnych, ICQ, IRC, Gadu ‐Gadu, gier komputerowych, ale także telefonów ko-mórkowych. Kolejny przykład ma charakter wyrażenia typowo emocjonalnego Język polski w Sieci…  85ROTFL – ang. rolling on the floor laughing (tarzam się ze śmiechu po podłodze) jest stosowany w rozmowach za pośrednictwem Internetu. Nawet same nazwy komunikatorów zawierają akronimy, najpopularniejszy z nich, poza naszym polskim GG (Gadu ‐Gadu) to ICQ – ang. I seek you (szukam cię). Skróty oraz akronimy pochodzące z języka angielskiego, chętnie stosowa-ne również przez polskich internautów, spełniają ważną rolę w komunikacji na granicy kultur, na przykład w grach komputerowych na internetowych serwe-rach, ale również w międzynarodowych komunikatorach. Przyśpieszają i uła-twiają komunikowanie. Służą zwiększeniu przejrzystości tekstu (wielkie litery wyróżniają się na tle małych), zawierają zwroty grzecznościowe i rytualne, nie-kiedy wyrażają też emocje. Do swoistej odmiany skrótów zaliczyć można także tzw. mowę obrazkową, czyli popularne emotikony lub kombinacje znaków wyrażające emocje. Użyt-kownicy Internetu przesyłają sobie w ten sposób uśmiech, informują, że są smutni lub zmęczeni, albo puszczają oczko do rozmówcy, pokazując ironiczny dystans do treści swojej wypowiedzi. Można powiedzieć, że emotikony są na-miastką mowy ciała, która jest dostępna przy rozmowie twarzą w twarz, a któ-rej bardzo brakuje w dialogu pisanym3. Ważnym elementem języka sieci jest używanie słownictwa potocznego. Język potoczny objawia się w sieci przede wszystkim w postaci slangu młodzieżowe-go, określeń zdrobniałych i dosadnych, wyrażeń silnie nacechowanych emocjo-nalnie oraz wulgaryzmów. W Internecie w grupie słów zaczerpniętych z gwary młodzieżowej znaleźć można wyrazy popularne i spotykane w tzw. realu (rze-czywistości poza siecią). Popularne są zatem słowa: kumpel, laska, olewać, nara czy też częste wśród młodych użytkowników języka wyrażenia o charakterze ekspresyjnym: cool, ekstra, mega, na maksa, zajebiste czy super. Cechą charakterystyczną stron przeznaczonych dla kobiet i dziewcząt (lub przez nich tworzonych) jest masowe występowanie deminutiwów (wyrazów zdrobniałych):Dziś zaczął mnie boleć ząbek […]. Wczoraj była u Szymusia koleżanka Mar-tusia. Jest starsza od niego o całe 20 dni:) Fajnie wyglądały razem takie dwa słodziuchne bajtle […]. Dziś byliśmy na badaniu bioderek. Wszystko ok. Było około 8 dzieci w kolejce, ale tylko Szymuś się darł jak przystało na wizytę u dok-tora:) Ale potem pojechaliśmy na pierwszą podróż do marketu. […] Mogłam spokojnie 4 godzinki pląsać po sklepach4.Zdecydowanie rzadziej, tak jak w potocznym języku, pojawiają się wyra-zy zgrubiałe (augmentativa). Podobnie rzecz ma się z wulgaryzmami, które 3 D. Siemieniecka ‐Gogolin: Język Internetu. „Rocznik Pedagogiczny” 2002, T. 25, s. 90.4 Przykład z forum na blogu [Poziomeczka] http://poziomeczka.blox.pl. 86  Łukasz Matusiak, Anton Dragomiletskiipojawiają się jedynie w rozmowach na czacie lub komunikatorach. Modera-torzy forów z reguły usuwają wulgaryzmy oraz obraźliwe i obsceniczne treści. Znaczenie częściej mamy do czynienia z określeniami dosadnymi, które np. w prasie byłyby niedopuszczalne. Komunikacja w sieci przenosi elementy charakterystyczne dla rozmowy na formułę komunikacji pisemnej, co nadaje jej charakter bardziej spontaniczny i emocjonalny. Tendencja do skracania, pośpiech będący nieodłącznym ele-mentem internetowej sytuacji komunikacyjnej powodują powstawanie różno- rakich błędów. Szczególnie w rozmowach prowadzonych za pośrednictwem sieci pojawiają się liczne, niezamierzone przestawienia lub pominięcia liter. Do najczęstszych należą: przestawienie szyku liter w wyrazie, pominięcie zna-ku spacji między wyrazami czy dwukrotne użycie litery. Błędy te spowodo-wane są najprawdopodobniej pośpiechem piszących, dla których internetowe dialogi pełnią funkcję zastępczą w stosunku do komunikacji ustnej. W sieci – na-wet poza rozmowami – zdarzają się przypadki niechlujstwa językowego. Poza błędami ortograficznymi, interpunkcyjnymi, gramatycznymi czy stylistyczny-mi często zdarza się, że strony nie zawierają polskich znaków diakrytycznych. Warto na koniec zauważyć, że poszczególne cechy charakterystyczne słow-nictwa i języka Internetu przenikają się wzajemnie. Tendencja do skrótowo-ści powoduje używanie wypracowanych już w języku angielskim skrótów, co owocuje zapożyczeniami. Wyrazy obcego pochodzenia są jednocześnie skład-nikiem języka młodzieży itd. Trudno wszystkie te zjawiska, zachodzące w ob-rębie języka sieci, wydzielić i rozgraniczyć. Szczególnie duża liczba wyrazów obcego pochodzenia czy niechlujstwo językowe wzbudzają obawy, zwłaszcza u osób z bardziej konserwatywnym podejściem. Choć brak znajomości zasad poprawnej pisowni jest zjawiskiem niepokojącym, zauważa się coraz częściej dezaprobatę takiego stanu u członków społeczności internetowej. Niejedno-krotnie na forach osoby piszące z błędami są nie tylko lekceważone, ale również wyśmiewane. Trudno zatem zgodzić się z tezą Jurka, iż „lekceważenie proble-mu przez środowisko internautów i odejście w programach szkolnych od na-uczania ortografii i interpunkcji na rzecz pogłębiania wiadomości z historii li-teratury może, w krótkim czasie, doprowadzić do całkowitego zaniku kultury języka polskiego w Internecie”5.BibliografiaCzat.onet.pl: http://czat.onet.pl. Gazeta.pl (Forum): http://forum.gazeta.pl. 5 W. Jurek: Jaki jest język polski w Internecie?…, s. 530.Język polski w Sieci…  87Interia.pl (CZATeria): http://czateria.interia.pl. Jurek W.: Jaki jest język polski w Internecie? „Polonistyka: czasopismo dla nauczycieli” 2002, nr 9, s. 525–530. [Poziomeczka] http://poziomeczka.blox.pl.Rudy ‐Muża M.: Czatowanie jako nowa forma komunikacji. W: Młodzież w wirtualnej rze-czywistości i realnym świecie: materiały z polsko ‐niemieckiej konferencji naukowej zorga-nizowanej przez Wyższą Informatyczną Szkołę Zawodową w Gorzowie Wlkp., 15 paździer-nika 2004 r. Red. M. Furmanek. Gorzów Wielkopolski 2004.Siemieniecka ‐Gogolin D.: Język Internetu. „Rocznik Pedagogiczny” 2002, T. 25, s. 81–93.Wallace P.: Psychologia Internetu. Przeł. T. Hornowski. Poznań 2001.Wrycz J.: Galaktyka języka Internetu. Gdynia 2008.

Język polski w Sieci - próba charakterystyki dyskursu na forach i blogach

https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/22919/1/Matusiak_Dragomiletskii_jezyk_polski_w_sieci.pdf

Język polski w Sieci - próba charakterystyki dyskursu na forach i blogach

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego RE-BUŚ